Gasparis Contareni cardinalis Opera

31쪽

Italiam ab iniquissimis dissipatam, contra dignitatemfam comperisset: rogausique si

mu G,s enitus eum non aspernaretur, saltem se indicta causa ne condimnaret: nec

quidquam de ista re secum flatueret,antequam irae ad eum peramissitulerare enim se

facile causim fluam probaturum ostensurumque laude se ac praemio, non reprehensioneaurpana ulla ob ea,quae in Germania gesistet, dignum esse . cum insediolanum peruentum esset quae ciuitas omni genere laetatia,magnificenti'ue apparatus Caesarem e cepit, mirifices Io μο quodam Colarenum Carolus decorauit,ae,quidsentiret de vi tute lagularique probitate hominis,notu testatumque omnibus esse toluit lateri enim suo ipsam in omni ea pompa tarere voluit: cumque hoc isse monsiae causa recusaret, sequereturque aliquanto post,mandauit humanis mus princeps uni efmulis, eti poeinuitum ipsum traheret, ac prope se collocaret,omneque id tempus, donec eo perueniret, quo paratum illi hostilium erat, consumpsit cum eo iucundisi issermonibus. id vero cum perfna, dignitatίque datum non sine causa aliquis arbitrari posset, licet tame exi. stimare multum etiam ad hoc maluisse iudicium,quodfecerat de homine quod putaret, ut qui verae gloriae non ignarus esset,eam rem non minus sibi, quam Contareno laudi Ohonori futuram. c ne literis mandatum est, eius nominis primum Gugustum Caesarem quum primum lexandream,quam ben coeperat,ingressus in,in magna copia honestorum, acclanorum uirorum Areum. Pausimum m eruditissimum hominem,siabi adiunmisse Oamiliariterque cum e do in tanta laetitia,fortunaes magnitudine loquutum esse,quem etiam, ut magis eum ciuessessu picerent acfortunatum iudicarent, manu teneret: erat enim philosophus ille Alexandrinus :sed aliae quoque res, dum illis mansit indicio esse potuerunt; quantopere Contarenum diligeret: ιd quod animadue sum ab aliis opulentis viris, qui in eo comitatu erant, fecit ut omnes ipsem colerent, aede isto celebrando quasi inter se contenderent. Caesar,qui Uutra inendi,mare transire flatuerat,quae ad cursum itum necesseria erant studiose parabat: imperaratque ut Genuam clastis propinquoique in portus cogeretur quare,ut id celeriussieret flatuitsibi in eam urbem accededum, indeque Lucam eundum, quo Pont. x.se venturumsignifcarat. Contarenus igitur breuiore etiaste Lucam contulit, atque illic, quies maxime cupiebatis paucos dies Pontificem maximum vidit; quisane hilari vultu, nulliquestagno edito offensionis, sum accepit. nec multo post eodem Imperator veni qui no res-uit etiam in aliis magnis rebus,quas cum Paulo II I. it, multa praedicare deprudentia, industria probitate legati , quibus omnibus virtutibus .in munere illo Obeundo et sus fuerat in Germania necnon quaestus equod Romae multa falso lassitata forent cotra fidem cr dignitatem ipsius, quum iste integre lacereque personam eam se inuisset; ac negotia cuni L cum e administrasset. cusati apientisimus senex: quiue ignarus

. non erat artium malarum, quiIus plerique Romae utuntur,aut inuidia commoti,aut

alios depresserint,sterantes se in locum illorum inua aras,reqondit,sibi eximiae cognitam esse ac probatam Contarent Pirtutem; si ue eam ob causam ipsium tunc in Gemmania misisse. tatumque oneris ei imposesse sciurumque etiam breui,it nemo dubitare postis de beneuolentia βιa erga illum,ac quo denique loco eum haberet, se omnibus

declaraturum. Non contentin autem hoc Pontifex, ut omne rupulum ex animo Contarent euesseret,gauderetque illi secum tam prompto ergase ani fortunatissimi

hominis ac tam praeclaro testimonio siarum virtutum , notum esse voluit ipsi eum sim

32쪽

monem smί ues sit illi, ut contemηeret malevolas voces improborum, nee ρου-ret eas quicquam valere ad existimationem fluam violandam .sentem etiam huius mali aperire volem, testimonium citauit inerum poetarum, qui naturam inuidiae versibushuis expresserunt; moremque istam habere tradiderunt , Usumma loca friret, non minus quam venti editissima quaeque appetere, ac violentius verberare comsererunt: omnίque demum ratione, qua potuit, ostendit se eum valde carsi habere; cu letiam gratias amanter egisset profisiceptis laboribuε, rest ei potestatem,ut tot itineribis d satigatus Romam reficiendisui causa breuiore via accederet: ipsi nanque vicinitate inuitatus, Bononiam profectus in; indeque Ariminum Tenit, ac Flaminia denique etia Romam reuersius ea.nondum autem duobus mensibus transactis,memor eius quod dixerat te augenda dignitate Contarent,legatum ipse m Bononia declarauit: qua publica cura prouinciaiue reliquas omnes superat,quas intra suos fines imperiumquest ius Rei oblicae possidet. ille igitur hoc novo onere sibi imposito, ut qui non minus rebus

serendis,quam contemplandisfactus erat, Martio menses in prouinciam contulit. λciumque in ut v i. Kal. prilis in urbἔingrederetur. quι dies apud eos maxime celebris agitur consecratu genitrici eius, qui salutim nobis dedit jumma igitur laetitia totius ciauitatu exceptus in.conatque in ida, qua θ cm taceperat animo de probitate oen dentia ipsius,externis etia rebus,honoribusi omnibus indicare: certo enimDebathut rum sibi illum potius esse, optimum parentem, quam duram aliquem σ auarum δε- minum,aut etiam fortunarum suarum expilatorem. in quo certe istisettsi nonseret: vi primum enim res illas attigit, nulla negotio cognitum en, non miniis ipsum in rebus tu

dicandis clementia uti m aequitate quam summo illo iure, quod saepe merito reprehenditur, ac si quis vere existimet, quod alio nomine appelletur, dignum ea. Totos dies in causis audiendis, controuersi que tollendis operam dabat: nec qua molesto sine iacmodioso munere praesertim homini in aliis curis'dis que educato,defatigantur.hoeaute aciebat, naturamque illeseam, consuetudinemquesectebat, quia vereboriae deditu, erat/ic prodesse mortalibus quacunque re poterat studebat. quare quodcunque manus obiret, dignum viribus opeiaque sua, in i sim tota mente incumbebat. Erant

hae curae coimationesque hoc tempore Contarent; procurabatque illi commoda eius nobilissumae ciuitatis cum repente inopinante illa, Roma literae venerunt, quae idium ad mliud munus traducerent,in quo san; illi diutius versatusfuerat, quodque omnes num

ros honestatis isse habebat. cum enim sedari nunquam potuissent, Uia vllius opera irae inter Franciscam Gallorum Regem, Carolum V. Imperator sed quotidie magis

nouis iniuriis inserendis inflammarentur eorum animi, gerereturque aut pararetur ab

ipsit semper bellum retemmum quod in singulos dies Reipublicae chri Oanaegrauissima

vulnera imponere oe ad internecionem denique redigeret maxime pias natione OOL 'Fui esse ratus in Paulus Pontismax.tanto malos vita ratione posset mederi: tantumque laesaeuum incendium extinguere. quare mittendos sibi esse censereseorsum ad ambos potent imos reges, legatos, prudent imos viros, tanto onerisustinendo pares praeclare enim silebat, quanta vis esset in ministris ad unam quamque rem es ciendam hanc que cura, omnium maximam requirere personas in primi sapientia σauctoritate praeduas atque ornatas. ω non minus gratas acceptarique principibus iis,

quorum animos detinere asectere deberent. elegit igitur, quem ad Caeserem in His'

33쪽

niis tunc degentem mitteret Gastarem Contarenam, G ad Gallorum Regem ire το- luit Iacobum Sadoletum, ambos viro, probos,atque omni ingeni, laude florentes; O,etteollegas in amplis Osacerdotio, ita multis honestis artibus inter e coniunctos, ac maxime bonis onmibus probatos,quae resgesta est extili mense. at eo tempore Sadoletus Romae.quare significauit per literas Pontifex Contareno quod de siti statuisset manda- usque,vi, qua ad iternecessaria erant, expediret ficium namque ipsius in honestissimo illo munere intra paucos dies in viam se daturum. Hoc accepto nuntio illi; qui nussum etnquam utilitatis aliorum causea laborem recusarat, quavis aetate iam confectus esset, oestis imbecilla valetudinciaequo animo tulit sibi onus istud imponi. quodsiammam etiam in ea legationeste profusurum esse certo scisset tanta erat pietate praeditus, oesta dicto audiens essesummo Pontifici cupiebat, ut ipsam prorsus repudiaturus nonsuerit.appropinquabat e illi mors quae tamen.longe alia ratione, ubi minime expectabatur, ipsum oppressit.nec enim via menue diligerer narrabitur,ὶ aut laboribus intdefitigationibus nouis accelerata e 1. eriebat Contarenus a talusuae annum L IX. in his curis, quas sedi, toto animo occupatus partem tamen illaru iam in id munus, quod instabat, derivans. incumbens igitur illis, quae multae profEL aegraues erant, mole banni tempore, ut par est ipsissustinendis, aliquann reficiendi sui casast in propinquum urbi locum constrebat bi manens G aestu declinare quo conficiebatur domi; Saliquantulu a perpetui, sivis laboribus animum relaxarerinam siquid maioris momenti subito euenisset Jacile iitae adibatur; ubi etiam potestate ui omnibus faeiebat. Locus autem malae animo i us, tempor que illi accommodatus, ac quo plurimum variis de causis dei labatur,erauare u diu.e Mariae a more vocatae, cuius possessio procuratiose isedabum divae Iusti .acciderat autem, ut illis ipsis diebus qui primis tilis mesis fer atrisfilius illiussalutassi G vibendi causa Bononiam veniret,quisuperiore auisno Pataui, inter dales illas receptusfuerat: vocabatur vero nouo nomine,ut consestudo ea eorum qui sesacris aliquibu, initiant, Placidus. cum autem probus adole,cens esset, seminaque nonnullarum virtutum in se contineret, a Contareno diligebatur. illi igitur primo apudsos in urbe mansit in diui Proculi dicato ipsis domicibo mi tamen

eo facilius Dipos et Contarenui, ipsique itide sit suam expleret vi di vim,quem

maximi optabat, ecumsanguine comun tum cuius etiam visendi alienigenae desiderio sag abant impetrauit a suis, isse si ic esse paterentur Quae causa reliquis causis addita est 'quenta ni recessum eum,diutiusque istic commorandi. hic collis ab urbe abest statio mille pusuum, amoenissimus, oe natura marte fetus ad animum malas modispocendum atque omni honesta voluptate explendum sane qui desideria optimi huius virigaudi ve cognita haberet, quod non magno negotio omnibus cotingere potuit, qui familiariter cum eo misissent acile iudicaret, paucos istos dies,quos illic traduxit iucundis imos ei fuisse omnium, quos in vita unquamgustasset: vivent enim cum sit amitissim utrissilio cumque aliis nonnudis comitibus illius; eorundemque sacrorumsociis,honestis sane miris σ eruditis rem diuinam crebro faciebat, omn quesimo illic erat de rebus, quibus maxime capiebatur.Cum igitur ut traditum a me est caloressem maximi, crebro in porticulam quandam declinandorum illorum causa veniebat, ut istiorequentius deambulabant, ita etiam aliquando posita mense cibum capi

bant: vergit enim illa adsieptemtrione urbemque i ara quasi antepesci posita s

34쪽

cit, lanitiemque omnem,quae ipsim cingit. Quin etiam remotiores et es illinc comm de cernuntur Mutina, Ferraria,alias e nobilia oppida. quare non sine cause expetitur projjectus ille,parsique oculis incredibilem voluptatem: quamuis tunc capto iucunditate illius Contareno,nihil tale timenti, exitium comparauerit.aura enim ista lenis, quae stabat, sti dissicus que aer,cum temperamenim corporis ipsius rarius esset paruoque momento sepe commoueretur Acili ad imas partes penetrauuseanguineque inflammato ab sum in latere creauit egenere eorum qua απαήμα- Graeci vocant. quarestatim febris consecuta ess, qua septimo die ipsum consi sit; quamuis magna diligentia

summorum medicorum curatu sit: simulac enim prim m cognouisse aegrotare,Bononiam reuersus ea.ipsi autem in primis naturam, itaque eius morbi mature perstexit: tribus namque diebus,antequam anima e res,omnem rem Ludovico Beccare o vnie amiliaribus sis,quo plurimum in rebus maioris ponderis utebatur, enarrauit. dixit

igiturpauitatem eius morbi non apparere, re nat que corporis partes magis qsim oppressisse quam exteriores male habere,in promptuque esse.addiditque genus id morbi periculum magnum insi cotinere .iuodsi vires corporis e rent, ut spatio trium quatusue dierum resisterent ,sine dubia morbum ipsem impetum suum remissurum est tamen magnopere Tereri,ne contra ipsi deficiat, lataque penitu angatur intelligere enim si venae motum valde imbecillum es. cui iste,qui saluti ipsius prosticiebat re po-dit rogans, ut abduceret animum ab his molestis cogitationibus, rationemque omnem si curandi in prudentia diligentique medicorum posita se vellet . irmans praeterea Des optimum maximum que simper ille pie coluisset, is Uiuo futurum: es autem

accurate incumbendum valetu lani recuperandae, ut cito munus mandatum obtret,iter

que ad Imperator faceret.i e vero statim hilari vultu,ad aliam longe maiorem Imperatore bi iter instare, dixit idque ipsos breui cognituros. neque tamen se hoc dicere, quia mortem valde perhorrestat, parumque animo aequo seruiste vita dificedere: intelligere enisse praeclare quot quantisve beneficia a Deo acceperit, quorum etiam p*raque commemorauit,non gloriae cause, ostentation; ue,cui tunc locus minime erat, v

rum ut se gratum esse erga aufJorem istorumsignificaret, inquit igitur, si ortum esse ea

in ciuitate, quae nulli earum cederet,quae in uniuersi terrarum orbe existunt famili Lque,quae haudpostremm locum in ea Republica teneret: confecutumq; itidem illic esse honores non paruos :m , ut domi, ita etiamforis gradus maximos dignitatis adeptum esse: utraque vitamst cum laude aliqua coluisse. γ' eam quae in contemplatione rerum versaturi meam quae rebus agendis incumbit peruenisse ad aetatis annum L i X. quem terminum vitae non multi attingere potuerunt. quare sicum quoque hac parte non male actum esse, canerequest debere una cum sacro Hebraeorum etate carmen,quod ad a

quum ratum ue animum significandum pertinet nomenque illius laude glorisque cumulandum, quia non tam liberaliter penserit erga multos, neque tot bonis expleuerit omnem populumgenis ue: unum tantum sibi molestu esse, quod, ut optabat, commodis quorundam tenuiorum hominum non pro 'exeri qui sibi, postqua adfacrum illum honoris gradum astenderit, fideliter ministrarint: byerare tamen se, Deum optimum max. Pontificemque, cuius dignitati toto animo inferuierit ortunas eorum fumat ros. nec oblitus ea seuo opportunoque tempore madare custodi ipsius,utpriuilegii , iuod

beneficij loco a Pontifice impetrarat ad delicta penitus abstergenda traditum M leg

35쪽

re um mente orationeque consisteret. - haec animo versam ara constanti ac fonsivis hocsermones et conflaretur, uos qui praesentes aderant, si, autem eia vi quisque maxime δι acceptus,probatu uefuerat angebat sue ita perturbabator Lebris mas tax tenerepossint a qui ι tamensibi diligenter temperabant; quamuis intellige rem ne magna quidem copia ipsarum jectante illa e serum, posse iesum commoueri, ct e flatu illo animi detici. Eadem vero hominis prouidentia in intelligendo, praediacendoque sevis vitae suone, exitu ipse comprobata e i. quae in caeteris rebus iudicandis signis candis e sepe apparμerat: crescente enimsempereti morbi , remedi sique omnia flerati ppressus ille est:anim que efflavit I X. kal. Septembris meridie.stu uis aute horas circiter sex antea voce orbatus esset, tamen si is animi, intelligentias extremo isto tempore caruit, ut certis quibusdam notis indici per pectu est considissclementia construatoris nostri, ut Christianum virum decet; cr cum aliter non posset, se Lyem omnem suum in eo collocatam habere nutu admonitus diligenter de hoc signi cauit. vi vero se constantem in hoc,maxime que pium praebuit,ita,quae moris e fi consus ludis que, non fiam magno, verum etiam alacri animo geri custodirique passus ess. quae sane, ut nuntia mortis perterrefaciunt plerosque; ac valde omnes, qui non firmas radices egerunt inpersuasionem christianam, perturbant. Reliquit vero ille di fessus

sῖos omnes minoris ac luctus, plenisiimose ut uniuersam quoque ciuitatem dolore magno ad sciam quaesane,quacunque ratisne potuit unus illius honestauit, oe qua molesta ipsi optimi custodis morinuisset, planum serit. die autem, quae sequuta in mortemi in funus ductum ea.orationem de laudibus eiusdem, Gr honeste a Aia cunZia mitis, habuit Romulus Q areus, disterius G nobilis orator, qui tunc in ea urbe, domicilio quodam vetere omnium disciplinarum, humaniores literas docebat, m negotia publiea Reipublicae a miserabat. Corpus in diui Proculi di' tum e 1, eo concilio ut Venetias postea comportaretur, insepulchroque maior si i us clarissimorum mirorum

collocaretur. Paulus tertius nuntio allato de obitu Cotarent aeger admodum illum tulit:

declarauitque,quanti hominem fecisset,omni genere liberalitatis Uus erga domi. illius: nec tantum Pontifex max. quisepe opera ipsiusfideli m utili infuerat,eterum etiaR Omae caeteri probi viri morte imus vehementer confictati sunt. nam quantum lusium eadem in patria excitarit, Uacile dici potest.omnes denique qui aliquando δε nam illiu gustarent, singularisique probitatis hominis sterimen aliquod acceperant, publicam istam cladem existimarunt. Ciuis autem colle que ipsius in amplissimosacerdotio Petrus Bembus quantum dolorem carpisset ex graui morbo Contarent, desteratque iam a medicis salute, notum omnibus esse moluit in Epistola enim ad fla minium Amanotium quomodo assimus animo esset audito casu illo,opropinqua morte

optimi honestifimi viri, diligenter narrauit. eterbis ipsis, quam illustri loco posita

sint,alioquestermone editasversedebo: possem etiam aliorum multorum,dodiorum excessentium virorum testimonia citare,qui quantum damnum morte istiuuialu esset,

scriptiovis testatisiunt: in quibus etiam nonnulli, qui ab eo vehementer disentiebat de

ratione vivendi,veroque cultu christiani hominis,6 acerrimi aduerserj opinionil quas ille in Germania defendit extiterat magnifice tamen de eruditione continentia illius,

in istis ipsis libris quibus fiententias ipsius oppugnabant,loquutifunt: quod fere venire non flet, ut a quibus de meritate homines dissentiant,non eosdem etiam conentur

36쪽

deformare,atque ita auctoritate omni ipsis Epoliare.σ quoniam de dolore, quem illo

tempore cepit Paulus III mentionem seci, libet etiam commemorare, quod ab eodem illo iamiliari Contarent,oe omnibus ossiciis cum eo colun io, Ludovico Beccaren, honesto in primis O fide digno viro accepi,ad id confirmandam vehementer accommoda.ium declarat enim mansisse diu in animo Pontificis aegritudinem hane, ac leui quo que momento resticarisolitam tantam plagam . ni orte aliquis putessapientissimum illum senem quotidie magis, in magna penuria talium virorum,cognouisse, quantum incommodum olim acceptum fuerit obitu eius viri, qui ut quietorum temporum ornamentam ingens ita perturbatornpraesidiumsimum erat. quia enim adste ilia euocasset,

opera ipsius qui filam in rebus et surus,diligeter ex eo quaesiuit,an praefinsforte iste adfuisse quam fato Contarenus funetus eri rogauitque, ut diceret, aliquid de institutis Getita illius. cai flatim, mihi afrmauit ille,se re 'ondisse id quod erat: mirificum fuisse Contarent integritatem,sidemque in iis omnibus gerendis, quae mandata libab i ΟΡ-rent, intestigeretve ipse sua θonte.facere ad dignitatem Romanae Reipublicae co eruamdam,virumque illum vera probitalepraeditum fuisse, nonsidia ac simulata,quam pem

Ionam plerique,ut eo perueniant, quo cupiunt. Hi callide imponunt inumque omnium Contarenum veteres ac maxime ratas opiniones m animo probasse, O verbis etiam

semper defendisse:quo firmone accepto commotum Potificem Max. qui deambulabat,

fletissi,manuque iterum perchsisse mensam prope positam, dixisse Me non sine gemitis quodum ac sestiris quod indicauit, evulsam esse penitus omnem ex animo ipsius sustitionem, qua quondam ei inculcata de isto vocibus malevolor fuerat Amsimus profesto magnum tirum ac valde utile Reipub. nostrae ciuem .se ut alia,ita hoc magno constant ue animoserendum. Quonia autem nonsemel didium ea in hac vita de magna labe animi qaorandam, quum ab ipso illi vitio maropere Colarenus abhorreret, qui alienam personam induentes fvnde Graeco mocabulo,sumpto ab actoribu abularum, vulgo ὐποκeria appellatur O eam quidemsemper meliorem,vel optimam potius omnium,longe alij videri Tolunt,quam veresint; atque ita magnis in rebus imponunt

sim tibu, hominibus,nihil inde malisusticatibus, de plurimil ipsos expeditare σο tetit. non alienum esse duxi de hoc etiam disserere: etsi enim nunquam defuerunt, qui

salticias dolos horum nefariorum hominum aperirent, ac maxime illos esse caueris in vita admonerent, nunquam tamen ita probi viri eruditi mst Alifuerunt, υμ- tu possint artes eorum intelligere,atque insidias etiam Titare. in primis autem in piri tem nostram christianam,quae tota in simplicitate animisundata est,radices egit itque

incommoda sepe magna apud nos peperit hac naus. quo maiore odio dignisint hi pes, mi mortales,qui in re,quae quo magis pura integiaque est,eo magis probatur, astutis consiliis τtuntur re dolos malos exei cent. Hoc etia aliquo modosignficasse Hidetur doctissimus vir Plato, qui, hocgenus hominu notas,inquit, postremam iniustitiam esse Heri veste optimum virum,quum minime sis.idemque ab Afflbis, nonsoli m graui poeta, sed etiam is io in disciplina Othavrea prolatu egi, quam ferret in coelia magnis la ditas Amphiaraum summum illum augurem,eundemquesan Uimum serum:inquit enim imum non studuisse quod multi faciunt,ut videretur optimus,eterum ut esset. nam quod nos,malu multis do los,reddunt etiam aliquando dubios oe incertos aciuntque,

mi pro di sensK j virus ab improbis oe impuris distinguere nequeamin; non dici etiῶ

37쪽

potest quantopere hoc pacto si si cam a pod Euripidem etia sapiens antea per habiti Theseus,eo nomineρθι iam babuerit eximiam probitatem, castitateque y

simulatus enim false Dppolitus, quod cubile ipsius i iolassiet,quumst ille apud eu purgaret luod etitasea ab eoAelere valde remota esset fide ea de cause nonfecit timuit enim

pater ne tenuis victus cultu que quo filius delectabatur, asstineti'ue a mescendis animantitassimulataforet nilque ne disciplina orpheirittani illi profitebaturfamiliarit que demtim Dianae in quasi valde iactabat icta est.quare in alteram parte mistrabiliter peccauissed eo redeamus unde digressumus. i m etiam intimus consilii Contarent, nec minus studiose famae existimationi que huius optimi ac pudentissimi viri , quem sibi in vita tanquam visum quoddam exemplar probitatis pronsecrat, notam, quam improbe vita imus in rere Praeposterus quidam amicus studuit, hoc pacto

deleuit. narrat enim forte euenisse, ut illo ipsi tempore, quo Variter Conta renuι πο- tubat , Bernardinus Ochinus. iste nouae condendae Franci ficu similiae dux et auctor Bononiam venerit, Romam ad causam dicendam euocatus: insimulabatur enim in iis concionibus,quas Venetiis habuerat, nonnulla dixisse, quae veteribus decretis Romanae

Rei blicae aduersabitur: addisque habuisse illum literas adsiscriptus a Giberto Diascopo Veronensi, quibus appetebat,ut diligenter ageret cum Legato, ut hortaretur hominem adsisten iam se in iudicio: cor.isique ad ea, quae ipsi obiiciebantur,defendenda. quum cognouisset iniim timide ad id defendere, egereque stimulo quopiam ρο auctoritate magni alicuius Grgrauis viri: neque enim ad c Gibertus hominis Iraitatem inconstanti que perspexerat. Is autem via eri venera quum iam carnassint omnes,

legatus tamen adhuc in lectulo vigilaret qui,quumsuraret morbum postridie leuiorem fore, ut commodius eum audireposset, loquique cum ipso familiariter, iustis et i praeberentur illi,qua ad curandum corpus pertinerent contigis vero contra, ut ea nocte momIus mPauesceret quare mane legatum totum distentum fuisse in remediis, quae medici adhibenda iusserunt semendis,noui que curationibus: undefctu uerit,ut neque de hos te illo, neque de alia illa re agi cum eo potueris. Bernardinus interim cui in primis mala sua mensima lusue animus cognitus erat: atque umbras etlao quisibi alicuius

sceleris copi int, aciunt. Vormidaba cepit mereri ne astute illic detineretur putabat enim 'gere morbum legatum . quo motu homo oppressus nam hoc vera esse no multo poste cosilio, quod coepit, perstectum ea non cessabat Ludovicum urgere,ut rogaret te gatum potestatesibi faceret abeundi in quo ille ipsi non obtemperabat, putas breui fremi melius esset legato. et idebatur enim sibi perstexisse,cupere illum magnopere cum Bennardino loqui qui sane inque ad id tempus magnum sibi nomen exscultate ista dicendi m opinionesnctitatis conciliarat. Cum autem,magis marique per timore cre- fiente,instaret, Ludovicus importunosne tempore, coactus ,cum aeniufibris in i Aulo legatus iactaretur,eo irrumpere. Preque ut pateretur ipsium abiret in quosne

humanismus vir ei morFnsite quums ad eu Bernardinus introductus est, haec ipsi verba protuli Vides,quo insatusim,excusatio haec apud te iustasi σου, ut Deus vi. max. mihi propitius sitfeliciterque institutum iter peragri cui illi tantum demisso ut moris eli capite restondito prorsus itasecturum: illicoque abiit . Hic insermo, quem Bononia habuit,cum sana imo oe modest fimo viro Bernar inus . nec eterbis praeterea additum VI qui tamen postea quum suscepta vitae rationem deseruisset; acem

38쪽

iam us h Zm Pontifcia potestatis praebuisse Usapienter Ufecisse ostenderet,

a perditisue lausa oe flagitia multis contaminata,merito defecisse haberequest multo ocios eius consili, probare vellet, non veritus est criminari amicum, memor aeliseris prodere, quaestu cam ess e eo tempore Cretarenum de moribiti institutuque Romanorum antisitum,m insectationes a atque iniusta bonorum huiuscemosque alia multa bibere prorsu inania, i quae non selum a veritate abhorrerent, sed etiam

vitae eius, cui ad la erant,nullo modo conuenirent. stitie cundia Ludovicus ivt en vir optimus,m omnis ossici', quod in amicitia coli debeat,obseruantissimus asseuerabat re festendι eius mendacij causa, oe purgandae innocentiae viri illius mortui, quem vivum magnopere dilexerat nec tantum hos ita habere testimoniosiis confirmabat sed alios etiam testes huius rei producebat, qui praesentes illic adfuerant: in quibus etiam nomis bat Iulium Contarenti atris legat lium, quipost eius mortem oe naturae probis te ,σ commendatione patrui creatus est Pontifex civitatis , cui praefoditurae regendae praepositus antea fuerat.cum hoc tanti momenti sit id integritate Contarent ostendendam, abstergendάmque maculam illi fullo astersam, Olui totam rem, ut factam eam accepi aepaene iisdem vertis quibus, mihi exposita ess,commemorare. rebus autemgestis ab eo,dum vixit enarratis, nunc quae monimenta ingenij reliquerit luctu que otij ipsius indicaboprius tamen,quod adhuc valet aliquid ad confirmandam doctrina hominis, testimonium de ea regrauis imi S erudi m ι viri citabo quod additumsuperi ribus testimonii quaeprodidi de eximio ingenio ipsius praestantque cognitione omnium disciplinarum,uera Oe declarabit fimsitque nonoet quempia dabitare,quomodo illi, in vita plersis occupata, tot tmque praeclara opera essicere potuerit, quae multum etia

steris prosint, perpetuoque testentur, qualis ille, quanti que Ur fuerit. Ludovicus igntur , cui cognomen ferrei orisfuerit, nobili philostibus,m qui multos annos in Bononienti gymnasio umma cum laude m admiratione omnium,qui aliquando ipsum dia

s utantem audierunt, matrem eam omnium optimarum artium coluit. mortuo Conta

reno, quum βrmo ipsi esset institutus cum honestis quibusdam viris de damno, quod eo

temporesedium esset interitu illius, urim que animi Atibus, ac maximis virtutibus,na cum eo extinctis, inquit doloris plenus inam virum cum etali dilexerat . inf- miliaritatemquest eius insinuarat illa tempore, quo legati nomine τ)dem eam rexit. Ego, quod mihi videor meo iure facere pose, nec enim malum me omnino esse existimatorem harum rerum arbitror, adfirmo hunc hominem omnibus, quos aliquando cognoui in philophiaestudiis merito laudatos, qui sane non pauci fuere, praestitisse σscientia multarum rerum , O iudici, firmitate: imumque vere philosephi graui monomine dignil fuisse iudico. Certe cum ego de aliqua re, propria eius stud , cum eo dis rebam, etidebar mihi prae illo minutus quid philosophus es,vel potius nouus qui 'ia auditor, . plane rudis eius artis qxam profitetur. quare ad ipsem sepe me consterebam ubi locus aliquis obfurior mihi negotiumscesseret: in qua quaestione quam pamlo antea ipse toto animo versitus essem, σ aliquas etiam horas, euolutis pluribus νο- luminibus , praeterito die consumpsissem: ille vero, ut existimari potest, tio multa rum annoram nullam cogitationem de ipsi si episset, ita tamen apte m exquisite nodo, ins dissoluebat,ut videretur diu multumque non multo antea de ea cogitas.Pare inquis sepe ego pane stupidus euasi; mih lue potius cum caeliati aliqua natura,

39쪽

quam eum mortali homine visu rem loqui: Idque nunc quia res itast balet, verumque id presis esto aedico, nulla alia causa impulsus: quis enim non ridet assentationi nunc locum non esse, piae praetcrea a persona, qua si tineo, longe per abesse debet'

haec asseueranter tunc ab illa prolata quum essen auxerunt magnopere opinionem, qua qui aderant,de praestanti Contarent ingenio antea in animis habebant. Sed etiam soriapta quanta ferit eruditio ipsius,aperiunt quaeso; ut ordine a me tradantur haec sunt: Edidit igitur iuuenis adhuc x x x enim tertisi aetatis ta annum ageban librum comtra iudicium Petri Matuani doctoris fui. Nec tamen ea de causa minus pius, quamuis contra pietatemfacere videretur ,suit ille enim in omniseemoneso affirmare; olia rus erat,ex opinione, fiententisque Aristotens existimari debere animos nostros esse mortales.stum contra issedulo aduersu eum distulans citatu multis locis, in tanquam tabulis obsignatis, ostenderit longe aliter principem Peripateticorum de ea ref s. vider uepotius immortalitate donatos ipsos . Aristot lem esse voluisse. cuiust

opinionis antea Plato, unde didicerat, sine ulla dubitatione surrat. argumenta autem

ista firma adprobandum oe grauia fuisse, opusque totum valde e labora tum, 'siciatur. quia acuti umus ille Phasicus in libro,quo defendit opinionem illum seram, acriter oppugnatam ab eo,quem instruxerat, tradit eum librum G do dissimum omnium O

Plerrimum esse,qui omnι tempore materiam illam pesequutι sunt, additque videri prorsus eum diuma utra manu fabricatum fuisse. Scripsit etiam de elementis libros quinque in quibus viam omnem rationemque Aristotelis diligenter expressit: mi-μ autem istos ad Mattheum Dandalumsororissuae virum' cuius Nisupra mentio cum

magnis vensique ipsius laudibus facta est .addidit his in altiorephilosophiae parte libras septe, quos dicauit Paulo Iustiniano, noli imo G clarsiim ιο ciui qui odio rerum

humanarum quum penasum est varietatis ipsarum, etifacilius diuinas contemplaretur Deoque ipsi toto animo seruiret ,in Hetrustos montes, coetumque Camaldulen

se contulerat. Hi libri ei qui attente legerit, nullo negotio patefacisnt, quae fuerit vis animi sius, oe quanta prudentia in rebus grauioribus trutilandissed . dem etiam sve melius adhuc intelligaturfactum illum natura oestudio fuisse adpresionam eam se Lnendam quam ipsi multo postea sapient simus Potifex mub.mquesemper omni in re

prouidens, imposivit iuuenis adhuc, hiiamque colens solutam ac nullis sacris astridiam, occasionem hanc eius rei nactus, quodfamiliaris ipsius Pontifex Bevomas destinatus fuerat,i sium instituere cupiens, os librosscrilsit de ossiciis eorum sacerdotum. finxisque ita atque informauit talem virum quales Dorent quibus tantum hodie commissium est ion laboraremus: quis enim non fateatu= pias in primis cam uesisse cogita tiones Esu,totaque mente ac studio olidum es in istis volutari optimum virum, postquam alium instruere ornare in ea vita ausus est, quam ipsi adhuc non attigerat , nec unquam cogitarat, praecepta illa sibi utilia aliquand utura praeterea quum orta quaestio esset in Senatu de Pontifici, Max. potesate , diuinitus ne illa flabilita foret, an humanis consiliis regeretur: quumque multum de ea re illic in utranque pamisim distutatum esset domum reuersus, ut quid ipse de eosntiret, ostenderet,omnique errore ciues uos liberaret,setis unius nodiu libellum confecit, qui non excuses in manibus versa r.sed ut iisdem etiam inso protrioque ipsorum munere prodesset: ess emque eiu Reipublicae in qua natus erat, exprimeret, quinque libros confecit de m

40쪽

oiaratibus que publica Venetorum, qui itidem Avulgatisiuntiostquam vero in amplissimorum antistitum collegium cooptatus est, perlectu diligenter onodis omnibus, tuae varius temporibuι ob emendandum flatum Christiana Reipublicae coactaesunt ureue quoddam corpus grauissimas qua ue ipsarum collegit: seruato temporum ordiam,materiaque omni, quam persequutae,uent, dempstrata. utile vero mirifce essepotuit lumen illud eis odo ,de qua tu summis contentionibus agebature quaque Pamlus i II aduersariis conciliandorum animorum gratia, proponebat, multumque opis erre istis omnibus, qui in eo certamine Persari deberent , misit autem opus hoc multarum vigiliarum ad eum,cuius maxime intererat, quid de ea referet: i qui eo tempore tota mente in illam curam incumbebat.absoluto autem illo, par huic opus, m quia

eundem sinem haberet, aggressus eri: scripsit elum quatuor libros de ritibus cerimo sique nostrae religionis persuasion que Christianae,quae Sacramenta appellant quibus libris complexus est materiam illam omnem,m,1ηa radix virique lyarumsuist, δε- clarauit. quidque demum pie credi, cvstodiri δε illis deberet, veris rationibus ara ment sique satu firmis confirmauit: nam ipsum argumento hoc sempto, siquod polliciatus erat,praestare voluisset, δεbuisse omnem quaestionem, de qua nunc tot tantaeque bus concertationes inter dissidentes partes Reipublicae existunt,explicare, planum mexploratum est quare μ quoque praeclare instruxit m armauit illos, qui pro veritate

cominus congressuri erant cum hominibus magno errore instatis, cir causam eam ma iam obstinate defendentibus.ut autem libellil aliu admota utilem prauis opinionibus ex animis hominum euellendis conficeret, occasi rem hanc habuit. factum e 1,quum ille

Bononiam legati nomine obtineret, ut vir prudenssaluti que gregis illius, quis dei ipsius poremnque commissus foret, ut pastorem bonum decet, valde studiosus, ad eum

veniret, medicinam ab eo petens; rationemque accipere cupiens, qua saluum ipsum m- columemque redderet, quumgrauiter aegrotare non paruam partem ipsius cognosset: quam tamen totam rem ille ita tractari Quebat, quum honestam nobilemque riuitatem regeret, t ne ignonimia ista notare sim tamen remedium cito adhiberet ne magis malum sirperet. consilium ipsius quum mirifice probasset Contarenus, multa animo reuoluens, ut eratsummus m accuratus medicus huius pestilentis morbi,flatuit demum ita rem esse agendam .confecit tanquam institutionem quandam breuem Chriasiani hominis olbgἱtque quae magis mordere animum debent, probra omnia, oe, ita ut aperire ipsis oporteat cum dolorescerdoti. illum autem commentariolum

appellauit, qui sane non uni illi ciuitati sanandae facim videretissed Christianis omnibus in ossicio retinendis,m ab illa contagione liberandis. Eum vero grauis ille vir ad os comportatur , diuulgatumquestudio quodam oe arte siccit, ut uulgo reciperetur,cum uest viae illi tentndae Aegibusque simandis astringerent: statim enim probatus fuit omnibus , exceptis paucis illis, qui plane perditi ae desperari forent: poste ue i formis excussus est. Quum autem, vigesta tunc res est, tempor que i i aptum fuit, nome caem ciuitatis σ praefecti ipsius in sacris rebus curandis caelaverim,illa postea patefacta, quum incommodi nihil amplius inde nasii psis, deberi puto personam etiam a me indicari.Moranus enim Mutinensium Episeopus is fuit,qui m ipse non multo postob singularem prudentiam in rebus gerandas, pr cla seque alias animi dotes, E lus dignitate est a Pontifice maximo: cuius amplissimi μ