장음표시 사용
51쪽
A a posterioribus Peripateticis in reddendis causis effectuum, qui fiunt interdum ob hanc causam, omnino fuerit omissa. Vnde etiam nonnulli eorum coacti sint fateri,omnia euenire ex necessitate propter coelestes ac superio res causas necessarias. Inde nata est Astrologia naec diuinatrix, caeter que huiusmodi inanes artes. Alterum quod velim lectores attente animaduertere, id est, quod Aristoteles dicit in Meteoris, haec elementa inserioremque mu- dum sese habere veluti materiam, corpora vero coelestia ac superiores meates esse causam efficientem, qua . si inprimant motum suo lumine,& tempore illo, qui assecla est luminis, diuerso quodam a calore clementari & igneo;quem iure appellare possumus teporem aethereiam. Hunc Platonici &B antiquiores philosophi putauerunt esse corpus quoddam aethereum tenuissimum omnia penetrans: quod etiam magnum naturae seminarium nonnulli eorum vocare consueuerunt apud Aristotelem: quoniam corpus nullum quamuis tenuissimum, quin etiam mathematicum aliud corpus penetrare potest:utique nullum tale est corpus permeans inferiora laaec elementa: sed coeleste corpus aethereum est,ab elemetis separatum: cuius naturalis motus est circularis: ab hoc tamen corpore in elementa profluit lumen, motus, &hic quem diximus tepor aethereus, non corpus; sed aetherea qualitas, quae Ο-mnia penetrat.& permeat elementa. huius teporis meminit in libris de generatione animalium, quem dicit ibidem non est e calorem ignis, sed proportionatum elemento stellarum. Cum ergo elementa sint mater ia, quaeso C matur a corporibus coelestibus,eorumque mentibus,nulli est ambigedum, . quin multa fiant in elementis,quorum causam referre non possumus in naturas sormasiue elementorum proprias : sed referatur omnis eorum causa necesse est in coelestia corpora;quorum vim&actionem clementa recipi ut,
hanc que eis legem optimus naturae institutor imposuit, ut coelis pareant, ac eorum veluti dicto inserviant. Haec recte animaduersa suisse operaeprecium . A /est,antequam ad tractationem de elementis deueniremus. In qua is a nobis G taordo seruabitur, ut prius de eis agamus, quatenus sunt elementa uniuersa; s ex quibus mundus hic inferior constet: postmodum de mixtionibus eoru-que naturis dicendum erit, prout scilicet clementa mixtionis sunt. Nulluς , , , que mirari debet, si ea diximus esse uniuersi elementa; quoniam mundum M.
D componunt de constituunt, nulla tamen sui mixtione.Nam pari ratione di-α in v mccimus literas esse vocum elementa,quia voces coponunt,nulla tamen mi
tione, sed tantum compositione quadam non dissimili; quin potius eadem propemodum ratione Aristoteles usus in primo Meteororum appellauit corpus coeleste elementum inquit enim, lato primo elemento circulariter, UAquod propinquum est inferioris mundi motu disgregatum accenditur. Et menta igitur saec uniuersi sunt, quoniam componunt & constituunt uniuersum: verum hoc tantum modo uniuersum componui;quoniam in propriis locis natura sui quiescunt, de ad locos illos natura etiam mouentur. sici artes animalis constituunt animal quoniam quaeque in suis collocatae sunt
ocis, a quibus si recesserint uspiam, confestim animal aegre se habet, dolo-
52쪽
remque sentit: qui sedatur cum rursus suerint restitutae positioni illi, quaena Eturae earum conueniat. Ex his illud perspicuum est tractatui, qui est de elementis prout uniuersum constituunt,maxime conuenire ut primum paucis ea percurramus,quae spectant ad motum & quietem clementorum: ex quibus inuestigabimus an ex motu quieteque elementorum, eorum numerus
a nobis inueniri queatiqui praecipue accommodandus sit ad congruam uniuersi costitutionem. tum demum paucis perstringemus ea fere omnia, quae singulis eorum conueniunt, prout sunt partes uniuersi: quod congressu suo constituunt. Elementa simplicia corpora esse supra satis perspicue,ut reor, I ' ostensum est : corpori autem simplici secundum naturam conuenit motus
simplex. Genera vero simplicium motuum,si Aristotelem sequimur in pri- Fmo libro de coelo, sumuntur a generibus figurarum simplicium; quae duo sunt,recta inquam & circularis. Sed ne ratio haec calumniam patiatur, quods videamur ex principiis geometricis in philosophia naturali conclusionem quampiam demonstrare ,6cque pacto degenere descedere ad aliud genus; addamus rationi Aristotelis id quod sensus experitur.Nam per se quiuis intueri potest obiectam oculis speciem uniuersi, ac deprehendere in coelestibus corporibus motum circularem : in elementis vero reliquis, ac mixtis pro elementi alicuius in quo uis mixto excellentia, motum rectum, vel ad silperiores mundi partes coelique circunferctiam,vel ad centrum infimumque locum uniuersi. Genera igitur simplicium motuum duo sunt: rectus. c. & circularis . lotus circularis natura conuenit corpori coelesti,quod neque Gfraue est neque leue, nullique generationi aut passioni obnoxium absque
abore ullo si iapte natura perpetua circulatione circumagitur; de quo nihil a nobis dicendu esse instituimus. Superior nanque mundus diuino illo compore plenus est. nostrum autem institutum est agere de elementis, ex quibus constat inferior hic mundus. Motus simplex rectus, duplex est: a medio v-nus,alter ad medium.Natura igitur quodvis elementu vel mouetur ad in dium;ad quod cum peruenerit, quiescit: aut contra natura recedit a medio, ,. ad supernasque euolat sedes. Motus huiusce recti quodnam principium sit, s. . a P mr 'λ iure ambigere quispiam potest: an. celemento intrinsecum, an potius extrinia mi 'μ secum quodpiam.Nam in octauo lib. physicorum Aristoteles videtur connumerare elementa ac omnia grauia deleuia interea, quae mouentur ab a- Hlio: ex se etenim moueri, videtur solum animalibus posse attribui, quae etia. ex se quiescere queant. Praeterea ea, quae ex se mouentur, liuiduntur in parte per se mouentem,& partem per semotam; quod nec elementis, nec denique ulli corpori graui leuiue conuenire potest. Nam neque ex se quiescunt cum eis libuerit: imo mouentur motu continuo,nisi quid obstiterit, quousquel eruenerint ad proprium naturalemque locum. neque diuidutur,Vt anim ia,in partem ter se mouentem, dc partem per se motam: constant enim exsorma imperfectissima, & materia prima tantum quae est ens in pura potentia. Non ergo mouentur elementa ex se: qua de re efficitur,ut ab alio m ueantur; nisi velis ea immobilia cilicere. Contra haec esse videntur, quoniam
53쪽
A clementa mouentur motu naturali,imo motus eorum simplex est: quia sorma simplex est principium motus simplicis: illud autem principium motus quod est natura;est principium eius in quo est ut dicit Aristoteles in secundo Physico m. Noti ergo elementa videntur moueri ab extrinseco de ab alio;sed a principio quod intra ea sit. Praeterea mouens proximit,& motum sunt simul,ut ostenditur a philosopho in septimo Physicorum: cum autem grauia deorsum ferantur,& stirsum leuia; nullum extrinsecum deprehendi i otest, nec etiam fingi,quod ea moueat: non ergo mouentura principio vl- o quod sit extra ipsa Hanc quaestionem non rit admodum dissicile soluere;si attente dispiciamus ea, quae dicuntur ab Aristotele in octauo Physico-B rum,& in quarto libro de Coelo. Nam illud maxime verum est: Elementa mi ιMκ o grauia & leuia naturali motu non moueri ab ullo, quod extra ipsa sit quod--Yque sit efficiens proximum illorum motus: imo mouentur a propria forma, propriaque leuitate seu grauitate, taquam a principio proximo motus; quae in maiori mole maior est & emcacius mouet,id est velocius. Hoc vero est adeo perspicuum, ut sensui etiam sit exploratum: quavis nulla ratione comprobaretur.Mouentur igitur elementa a principio intrinseco: non tame propterea mouentur ex se,ut animalia; sed ea de causa mouentur ab alio, quoniam proximum principium motus est inclinatio ad locum, ad quem unaquaeque res mouetur: inclinatio vero in clementis propria eorum grauitas seu leuitas est; qua deorsum sursumue tendunt. in animalibus vero propriac inclinatio est appetitus siue rationalis,sue sensiti uiis;ut ostendit Aristoteles in tertio de anima. Appetitus autem quicunque animalis sequitur apprehensionem sitae boni siue mali: at apprenensio omnis est propria dcinti inseca animalis operatio; ideo animal rationale ex se mouetur, quia sibi ipsum est causa illius inclinationis appetitus inquam quo mouetur. Sed in elementis nihil est quod queat esse causa grauitatis leuitat s sue, quarum nixu mouentur: Verum generans elementum tribuit ei simul cum sorma inclinationem hanc, quam habet ad proprium naturalemque locum: ideo non mouentur ex se elementa ut animalia; sed ab alio, a generante inquam; a quo inest eis propria naturalisque inclinatio ad locum proprium; ad quem semper tendunt,o: si a re quapiam detineantur ne eo serantur, semper premunt , dc rem D illam urgent, quae obstiterit;utpote quae propria inclinatione semper ad proprium locum tendant.Igitur non ex se mouentur,sed a generante: habent tamen nihilominus principium proximum motus intra se, inclinationem videlicet ill im,cuius nixu seruntur adsitium quaeque locum. Hac de principio motus elementorum quaestione seluta, rursus alia suboritur quaestio: An se scilicet grauitas haec vel leuitas, qua elementa seruntur sursum deorsumue
Veluti a principio intrinseco, sint formae quaedam, quae sint substantiae, 'biisque natura de species elementorum constituantur:an potius sint accid ita quaedam,quae formas & naturas elementorum consequantur.Nonnulli,
qui Aderroi primas partes attribuut in philosophia naturali, ex quibusdam
locis, quos in eius auctoris monimentis annotatui, pronuntiauere ex AueP
54쪽
rois sententia grauitatem & leuitate formas esse pertinentes ad substantiam E& elementorum speciem constituentes,quod etiam ratione adstruere conati fiunt.Nam natura est principium motus eius,in quo est. cum vero grauitas& leuitas sint principia motus naturalis intrinseca elementis, erui igitur eorum natura,sed non materia,ut perspicuum est. Nam in materia elementa
conueniunt una etenim omni u est) at in grauitate & leuitate disserui: ergolio die 5-Li runt natura, quae est forma. Caeterum quamuis haec doctissimorum philo iri is sophorum sententia sit,nobis tamen videtur non fatis conuenire iis,quae Α- ου μ 3 rist. tradidit, de ratio suadet. Etenim nulla substatia est per se sensibilis, quod Aristoteles inquit in secundo libro de anima. Sensus nanque circa corticessibstantiarum versantur, id est,circa accidentia: sola vero mens ad nucleum Fid est ad substantiam penetrat, sed grauitas & leuitas per se a sensu coprehenduntur, ut quiuis experitur ac sentit nec minus comprehenduntur a brutis
animalibus quam ab homine: quin muli quidam de cameli sere omnes, qui impedimenta ac merces gerunt, cum sentiunt sibi plus iusto oneris impositum fuisse,excutere conantur clitellas, ac onus impositum, calcibusque de uniuerso gestu corporis significant se iniquo pondere premi. Per se ergo sensu percipiuntur tum grauitas tum leuitas. ipitur substantiae non sunt,sed accidentia. Praeterea Aristoteles in secundo libro de partibus animalium comue rat accidentia elementorum, ac post caliditatem & frigiditate menti nem facit de grauitate & leuitate. accidentia ergo, non substatiae sunt grauitas & leuitas. Neque difficilis admodum solutio rationi quae adductς sunt. GNam natura praeterquam quod est principium eius in quo est,& intrinsecu; est principium primum; ut in eius definitione dicitur; cui coniunctum est instrumentum proprium,id est accidens proprium,quo natura agit. Grauitas
ergo & leuitas,quia non sunt prima principia, non sunt naturae. Verum quoniam consequuntur naturam, iure dici possunt inesse secundu naturam elementis;quemadmodum etiam motus,qui ex eis principiis consequuntur, secundum naturam insunt elementis. ignis enim secundum naturam leuis est, itemque secundum naturam sursum euolat. E contrario terra grauis secundum naturam,itemque pari modo ad centrum tendit. Neque etiam loci de Averroe adducti multum me mouent,ut credam Averroem ita sensisse. etenim saepenumero cum naturae rerum propriis nominibus careant,utimur in Heis explicandis vocabulis accidentium,quae notiora nobis sunt,& sensui ma
V c.. --, vsses familiaria; a quibus oritur cognitio intellectus. Haec satis sunt dicta de, principio motus intrinseco, grauium&leuiu elemetorum. Nunc paucis ea quaestio est a nobis pertractada; an scilicet elementa in motu naturali,quo feruntur, per se indigeant medio,& quona pacto moueantur. Arist. in quarto physicorum, ubi agit de vacuo,inquit, quod in spatio vacuo grauia & l uia mouerentur in tempore indivisibili,id est in instanti & momento, quod impossibile est. Ergo ad motum grauium delevium per se requiritur mediu: in vacuo etiam spatio moueri non possent.Nam qualis est proportio subtilitatis,aut spissitudinis medij ad medi talis est ratio etiam quod aeque graue,
55쪽
1inis. pleni vero spatij ad vacuu. In nulla igitur teporis parte motus moueatur,aliare iteuebitur aeque graue in sipatio vacuo;sed in eo tempore, quod ita se habet ad lepus; sicuti punctu ad linea: quo essicitur ut in instanti moueatur: hoc auteviro doctissimo habita est veluti phistica: inquit enim, quod sicuti in motoribus corpora coelestiu,ubi nullii est mediu nihilque quod eoru motu impediar, velocita, motus sequitur motoris excellentia & virtute:ita etiam in grauibus & leuibus corporibus excellentia grauitatis sequitur velox desce-sus, leuitatis praestantia velox ascensus. Igitur per se hrauius velocius descedet eo,quod est minus graue: aeque vero Frauia,aeque velociter. Per accides tamen in motu grauiu & leuiu cotingit aliud impedimentii ex medio allatum; quod cum aegre patiatur se diuidi, unumquodque etenim sicut natura appetit esse,ita appetit unitate,quae in diuisione costat) resistit proculdubio mediii & impedit motu tum grauiu corporu,tum etia leuisi:ex quo contingit motu fieri tardiore. non tamen propterea sequitur, si fiat medium, quod prius erat spissius,longe subtilius,crescere etiam motus velocitate,in ea prinportione,qua medium fuerit factu subtilius; sed sequitur in ea proportione decrescere tarditate quae per accidens addita fuerat ex med ij densitate, naturali motui: qui sequitur natura illius corporis grauis sicut si pedali lineae ad datur ite quantitas pedalis extranea,bipedalis tota essicitur: a qua si auferatur dimidiu lineae additae remaneatque dimidiu tantii prioris lineae additae,
quae subdupla est eius pedalis lineae,quae adiuncta suerat; non tamen proportio totius prioris lineae bipedalis inqua ad tota, quae remanet,pedale scilicet cu dimidia,erit proportio dupla. Aristotelis igitur ratione inescace esse putauit Auen Paces,quin potius fallace & sophistica. Beatus Thomas vir item doctissimus & nunqua satis laudatus, existimauit ratione illa fuisse facta ad
homine,& ex principiis priscorii philosophoru procedere; qui adeo addicti
erat vacuo, ut absq; vacuo existimaret nullius rei motu fieri posse Quod ex praeclarissimo poemate Lucreth, si Epicuri & Democriti sentetia de vacuo conatur ad struere,quiuis facile perspicere pol. Dicit ergo beat Thomas Vivacuo motu in inflanti & momento minime fieri posse; sed omne motu in vacuo etiam sipacio futurii in tepore.Na fieri non potest, Vbin eode teporis momento corpus quodpia sit in duobus locis, quoru alter distet ab altero.
Igitur si gleba quaelia terrae quieuerit in loco quopia, a quo incipiat sipatiuVacuta, utiq ue dat ultimum instans huiusce quietis, ut in sexto libro Physicorum ostensum est. Quod si gleba haec moueatur & perueniat ad locu illum, sit vacuit esse desinit;dabitur etia primum instans, in quo incipit esse in i
co eo,qui terminus est,ad que motu peruenit. motus nanque omnis datur vltimii,in quo mobile mutatu est.vel ergo haec instantia momentaque teporis re ide sunt,cogitationeque tantu distinguunturivel re diuersa erunt mo
56쪽
meta. Si dicas m re ide sint,& cogitatione sol si disserant,esscitur proculdu- Ebio, ut in code momento teporis gleba haec sit in duobus locis distantibus,
quo nihil magis est impossibile. sin vero eade momenta non sint, ut necesse est fateri, intεrque duo quaevis mometa,quauis proxima,tepus medi si sit naneque linea ex punctis,neque tepus ex momentis confici potest in eo igitur teporis sipatio motus per vacuu erit. Aristotelis ergo ratio inquit Thomas iis nititur, quae ab aduersario posita sunt:idcircoque cotra eu esscax est. sed ad motu grauiu & leuiu mediu non est per se necessariti, quia in spatio etiavacuo moueri possent. Averrois vero in quarto physicoru, qui maxime e celluit ingenio, ususque est incredibili perspicacia in eruudis Aristotelis sententiis,inquit, ratione Aristotelis esse essicacissma,& mediu spati si adeo eL Ffe necessarisi in motu grauiu &leuium, ut sine medio moueri nullo modo pos lint. quae res ut melius intelligatur, pauca quaeda praefabimur. Ex definiatione motus quiuis facile intueri potest ut alias rationes omitta quemlibet
motu esse continuu :motus etenim est actus entis in potentia, quatenus est
in potentia.Si erso per mot si mobile est in potentia ad ulteriore actu,perse-ctsi inqua, necesse est ut motu ipso mobile tendat ad ulteriore actsi, neque ullo pacto sistat. Continuus ergo motus omnis est, nullusque motus est indivisibilis,& in momento teporis factus Non potest aute esse in motu cotinuatio haec ex sola virtute mouentis, nisi fuerit etia resistentia aliqua, quam virtus mouentis superet Itaque secundu ea proportione,qua virtus mouem iis superat resistentia, motus quoque velox est atque in his motibus, in qui- Gbus proportio maior est, est maior celeritas: ubi minor proportio, tarditas maior est. Vbi aute virtus mouentis non superat resistentia, aut non secuducensi & a natura costitutu excessum superat, nullus esscitur motus. de quare in septimo physicorsi lib.ab Aristo. luculentissime est tractatu. Ex quibus sequitur propositione sumpta ab Auen Pace minime vera esse: velocitate. smotus sequi tantsi virtute mouentis, nulla facta de resistentia metione. Notam e propterea quispia putet resistentia esse no posse, nisi ubi vis inseratur,& fiat motus cistra inclinatione rei mobilis. Na interd si resistentia est c si vi; quadoq; aute potest esse resistentia sine ulla vi. Si enim mobile a natura ita sit factu, ut in mot si que pia inclinetur; in ipso aute non sit principi si actiusi motus, sed passi usi tantu; utique absque movete no mouebitur, quavis sua- Hpte natura tedat in eu motu . Sicuti aute a natura in e si motu inclinatum est mobile,ut L a mouente naturaliter moueatur eo motu,& no alio: ita etia a
natura, qua habet,effectu est,ut ab ullo mouente moueri nequeat; nisi quod certo excessu excesserit virtute mobilis,& actu, que mobile habet; eoq; excessu certa quada velocitate moueat, ampliori vero excessu celerius quoq; moueat. Mobile ergo, quod certa natura habet, quavis ea natura inclinetur ad motu quepia, resistit tamen mouenti per eade natura & actsi sine ulla vi; ne veloci' tardiusve moueatur, si deceat excesi si e quo exceditur a virtute mouetis Necesse est ergo in omni motu esse resistentia. aliter nanque cotinuus motus esse non posset; resistentia tamen esse potest sine vi ulla. Quo fit
57쪽
A ut in corporibus coelestibus, cum actum quendam habeant certamque naturam, qua ad certum motu inclinantur, velocitas motus sequatur propo tionem excessusvirtutis mouentis;quo stuperat naturam S persectione propriam mobilis,licet ibi nulla sit vis, omniaque fiant secundum naturi Ideo Aristoteles in secudo libro de coelo inquit:Si stella adderetur cuipiam orbi,
aut orbis ille ab eo motore no moueretur, aut tardius moueretur. Nam expet sectione stellς additς no amplius motor eo excessit superaret mobile, sed minori. At in elemetis;quae sunt copcesta ex duobus tantii principiis simplicis limis, forma scilicet simplici & materia prima; quae est ens inpura pote-tia;neque determinata est a quapiam natura,vtique principiti acti mJ motus
f eosii forma est,&grauitas seu leuitas. Materia vero,quae principiti passi uti est,nultu habet actum,nullamque naturam: Ideoque ex ea, resistentia nulla sumi potest si uectivi, siue sine vi ,resistentia velis. Nam vis esse nequit, ubi nulla est natura, nullus actus; cotra cuius nixum vis fiat. Nulla ite est ad motum quempiam determinatum & certum inclinatio;ubi no est determinata natura,ac certus quispiam actus. Ergo in motu naturali elementorii, ii principili tantum intueamur, ex quibus elementa constant, nullam inueniemus resistentia i quae tamen necessaria est in quovis motu, nisi fuerit motus indiuisibilis: quod et se non posse supra ostendimus ex desinitione motus. Cogb. mur ergo inuenire resistentiam in medio; quod vi diuiditur ac dispellitur eae ina pressione elementi. Idcirco Aristo .veris sina ratione usus est in quarto C Physicorum velocitatemq; motus elemeti tantu sumpsit ex spissitudine ac raritate medij; neque illa addita est naturali velocitati, ut dicit Auen Paces vir alioqui doctis limus.quia si demas mediii,nulla est velocitas motus, quin potius nulla continuitas,cum nulla ibi sit resistentia. Quod vero acutissime
inquit beatus Thomas, non dissitemur, impossibile esse vacuit quod pia sipatium esse in rerii natura. Quod si quis esse posuerit, nihil esse absurdi videri debet; si positioni impossibili addideris veras propositiones sequi posse co-
tradictoria. Ex positione igitur vacui, sequitur in eo vacuo spatio seri motiino posse,nisi in diuisibile;quoniam in inani nulla est resistentia. Ite sequitur motu esse in tepore quia fit per spati si extensum,&quantii,& a loco in 'ocuali u. per se ergo mediii requiritur ad motu elemento tu: quod ni sit, utique D mouerino possunt. Quadere quida philosephi nostra tepestate illustres di
Xere elemcta per accides moueri, quonia mouetur ad motu alterius, medii
scilicet.Nos vero dicimus elementa no simpliciter moueri per accides, sed per se moueri: quoda tamen modo comode posse dici elementa moueri per accidens. Illud itaque proprie de simpliciter mouetur per accidens, quod ita mouetur & sertur, sicuti is qui in curru vehitur aut in naui. In quinto Physicosii como de de hoc agitur.Si ergo elementa simpliciter moueretur per a cidens nimirii oporteret elementa per se neque sursum serri neq; deorsum: verum inhaerere alicui quod per se moueretur illis motibus. Constat tameelementa non ita moueri, sed ipsa suo nixu tendunt deorsum sursiimve.Neque fingere est quodpiam aliua,in quo haereat:quod eis motibus per se mo-
58쪽
ueatur. aliquo tamen modo per accidens elementa mouetur,quoniam pro- Epterea mouentur,quoniam medium distumpitur & diuiditur ex illorum nixu:& quo citius medium sectum fuerit, eo celerius mouentur neque aliunde resistentiam habent, praeterquam ex medio. Hac ergo ratione non iniuria concedere possumus elementa naturali motu moveri per accidens. Dis.cussa hac quaestione, alia suboritur: Cur scilicet elementa grauia leuiaque omnia,quae mouentur, prout natura fert clemeti,quod in eis prae caeteris dominatur,citius & celerius semper moueatur, quousque eo peruenerint quo tendunt. Huius rei causam nonnulli adscribunt impetui. Inquiunt enim maiori semper impetu haec omnia serri,ideoque etiam celerius moueri. Sed cueos magis urges,interrogasque quidnam sit hic impetusZquq qualitas 3 unde Fveniat in elementa λ vel tacent,vel constabunt commenta quςdam,quae non
satis ilitelligi queunt,nedum sunt.N5nulli alterari atque assci elementa putant a proprio naturalique loco: quae quo magis eo appropinquant,eo magis afficiuntur: unumquodque etenim magis asscit propinquam rem,quam distantem. Caeterum si ab his quaeras,curnam, si idem lapis seu eadem terrae gleba delata fuerit deorsium,spatioque quinque passuum tantum descenderit, eademque iterum sublatae solo,in quod decidit,idem solum repetat v-nius tantum passus spatio delata, postrema inquam parte prioris spatij quimque passuum; longe celerius per eum passum postremu priori motu descenderit, quam posteriori hoc , cum tamen a centro eodem interuallo distet de hoc posteriore motu,& priore, cum serebatur per postremum hunc passum Gquintum inquam: nimirum silent, neque aliquid habent,quo positione causamque suam tueantur. Ideo dicimus nos huiusce rei plures causas esse,quae ut reor in in unu na conueniunt, faciuntque motum velociorem ad finem viaque. Primo nanque,ut in octauo Physicorum Arist dicit,ubi tractat de motu eorum,quae proiecta per se mouentur,inquitatique a quonam moueatur, postquam liquerint proiicientem hominem seu machinam:animaduertendum est eam esse nat uram aeris &aquae,ut in propria naturaisque sui ipso: usphaera, si a quopiam impellantur quoquo versus suo nixu post impulsum
eunt primum aliquo spatio feruntur,ac aliquantis er motum citatiorem fruciunt: deinde pausatim motum sistunt;donec plane coquiescant.huic addas, quoniam vacuum spatium esse quodpiam natura maxime abhorret, ne mu- Hdi vilitas tollatur. Idcirco cum in aqua vel in aere quidpiam mouetur, simul ad illius terga cocurrui partes proximae aeris vel aquae,quae prius pulsae prinprio deinde nixu pellunt, de ultra promouet.bae vero, quo plures fuerint maiorique nixu pulsae, eo citius & venementius concurrentes ad terga mobilis illius, illud impellunt ac mouent. Cum ergo gleba terrae deorsum descenderit,utique aerem secat, S: deorsum pellit,partes vero aeris diuulsς cocurrunt ad terga gleb eamque vicissim deorsum pelliit: quo fit ut naturali nixui etiam hic addatur,ac propterea velocius gleba moueatuni quae item velocius mota maiore nixu aere pellit,& secat; vehementius diuulsi aeris partes concurrentes ad terga, de plures quam priores & velocius molet mapis adhuc &magis glebam impellunt: quo fit ut citius gleba descendat, parique ratione
59쪽
semper citius: iuousque ad alum peruenerit in quo quiesciuHic causa verissm, est,ut quiuis facile intelligere potest, cur grauia S leuia,quanto ma
iis accesserint ad suum quaeque locum, tamO moueantur:celerius . Praeterane in & alia causa. am res mota in aere, praeterquam qtuod aurein secat, impellit etiam deorsum inferiorem aeris partem, gntequam descendes amplius ipsam quoque secuerit.Nulli autem dubium est quin medius aer, si in contrariam partem moueatur,magis Obsistat et,quod contra eius impetum mouetur; quam si quisuerit: item si quiescat,magis resistit descendenti glebae, quam si in eandem partem moueatur, ad quam fertur elementum sea gleba,quae deorsum per eum aerem sertur. Quin etenim pei spicuti est quod quanto celerius aer fertur in eandem partem, tanto minus obsistit. Cum ergo terrae gleba ad partem illam aeris, qua iam vi nixitque Cro deorsum im pulit; certissimum est quod ob minorem obsistentiam velocius descende uquamobrem magis propellet proximam aeris partem; ad quam cum deii nerit, ob minorem eius resistetiam adhuc velocius mouebitur quaret prius. Itaque hac ratione semper motus fiet velocior, quousque peria meritia locum eum,in quo secundum naturam quiescit. Duae hae rationes mihi vide tur verissitne adduci posse, Cur scilicet grauium & leuium corporum naturalis motus semper fiat velocior, quousque ad finem peruenerit. Nonnulli praeterea addunt hanc quoque rationem tertiana: Inquiunt etenim, Cum natura omnis ab intelligentia dirigatur; nihil absurdum esse, si in operationibus naturalium agentium interdum perspiciamus aliqua rationis vestigia: hinc esse, ut alia innumera omittam,quς omnibus obuia sunt,in generatione animalium dc plantarum, earumque operationibus atque accidentibus quod videmus aquam calefactam citius ab aere frigido frigefieri di coagulari, quam frigidam: quoniam scilicet magis imprimit frigiditas in contrarium,quam in simile. Sic sui antiperistases, compluraque huius generis mira . Hac ergo de causa euenire dicunt,quod res grauis seu leuis quanto diutius mota fuerit secundum naturam, locoque natura sibi debito propinqua fuerit; tanto magis niti & premere, nulla tamen propterea addita qualitate aut pondere, sed eodem naturali pondere magis ac vehementius niti,qua to longiori spatio delata fuerit,& fini propinquior. Hanc causam neque ii probandam neque adprobandam mihi sumo. Sed eum duae supra expositae optime mihi satisfacere videantur, ac sine ope intelligentiae ac rationis cuiuspiam,ex accidentibus eoru motuum, causam adferre, satis mihi sint duae riores causae. Postquam a nobis fere omnia exposita ad motum rectum &mplicem clementorum, inuestigemus quotnam sint clementa, ex quibus constituitur uniuersum, praeter primum corpus aethereum, quod mouetur motu circulari sempiterno atque perpetuo. Plato in Timaeo,mundum hunc corporeum quidem maxime tame pulchrum, inquit factum suille a primo rerum omnium opifice: quamobrem & tactu & oculis comprehensibilem esse effectum: iubil aute oculis percipi posse absque luce,neq, tactui obsist Iridi palpabile esse possie absq; terra: ex terra ergo munda constare M igne.
60쪽
Nam tu in ab iis prodire,imb quadam ignis speciem esse putauit Plato. EDuo ergo haec corpora extrema sunt,ex quibus constat univosum. Verum extrema indigent medio,quo veluti vinculo de nodo sani unu m, de inuiceconiungantur. Medium vero illud maxime est secundum naturam: quod e tiam maxime unum est cum viroque extremo. te autem mediumr perbitur in proportione geometrica. Nam in ea proportione mediu alterutri e tremorum collatum statim resert naturi alterius extremi; ut puta,duo,qua tuo octo. nam octo ad quatuorduplam habet proportione: item quatuor ad duo,duplam. Contra,duo ad quatuor collata: subdupla: quatuor item ad octo pari modo subdupluest. Huiusmodi ergo medio contraria seu extrema maxime essiciuntur unum. Ignis igitur & terra: mundi elemeta extrema Fhuius rationis medio coniungi opus est;sii miidus maxime unus essici debet. Verum,ut a geometris demonstratu inter duas superficies planas unu tantum mediu in hac geometrica proportione inueniri potest:at in corporibus solidis hoc fieri nequit, unico meὸio corpore: quod ita se habeat ad extrema corpora, quemadmodu supra diximus quatuor se habere ad duo atque
ad octo. Sed duo corpora oportet esse media,quibus extrema uniantur nacproportione geometrica. Hoc Euclides euidentissmό demonstrat. Igitur in mundi costitutione ignis & terra si cottingi optima ratione debeat, duobus indiget corporibus mediis. Merito ergo ab optimo de sapientissimo rerum opifice aer de aqua collata fuerunt inter ignem & terram. Mundus igitur
summa ratione ex quatuor his elementis constat, igne, aere, aqua,& terra. GHaec Plato in Tim o. Nobis vero neque illud in praesentia discutiendu ducimus,an scilicet lux absque igne esse queat: nihilque tactu percipi sine terra. Itemque an corpus aethereum coelorum inquam sit igneum,ut sensisseetiam hoc in loco videtur Plato. Id tantum dicemus,hanc Platonis rationem de mediis elementis inter ignem de terram, non esse sumptam ex principiis propriis: quae per se coiiueniant corporibus naturalibus; sed sumptam fuisse a qualitatibus mathematicis. Itaque de genere in genus aliud processisse videtur Plato. Caeterum quoniam consimili argumentationis genere videtur Aristo. usus fuisse in primo de coelo in ostedendis generibus motuum simplicium: Ratione etenim sumit a figuris geometricis,ut superius adnotaui mus. Quoniam tamen ea ratione sequebatur id, quod sensu c5spicimus,vo i rum est e: duos scilicet elle motus simplicium corporii de simplices, rectum inquam de circularem: sic etiam concedamus Platoni rationem sumptam a geometris de duobus elementis mediis:quandoquide constat sensuque deprehenditur,duo esse elementa media inter ignem de terram, aerem scilicet
atque aquam. Nos vero in ostedendo elementorum numero utimur rati
ne Phy lica,sumpta a natura motus recti: Duo sunt genera motus recti; ad medium videlicet alter,& alter a medio . Nam sphaerica figura duos hosce veluti terminos habet, centrum inquam de circunserentiam. Corpus erso unum est simplex. quod etiam appellamus elementu, quod ad medium fertur, alterum a medio ad circunserentiam tendit. Pitus omnino & simpliciter