장음표시 사용
641쪽
i Sicuti & nuspiam ego serierutari,aiem a mari . . ex inconcinno resp.admimer atione oactiono Per
4sthaec porro, quibus irregularitatem in quibus- dam reip. formis a me assertam destruxisse sibi, videtur Scarenschmia, Severinum quoque jugu- lari arbitratur; qui non monstro si=mlori dixerat rempia quae neque systema proprie dictum, neque monarchia aut aristocratia abibluta aut luisitata est, Sc super cujus forma rite definienda ta . hactenus lites agitatae sunt. Quod vocabulum citra omnem injuriam positum nihil aliud notat, quam insignem aliquam & inusitatam lare lari tatem, praesertim cum morborum velut agmina, & partium in divetia commoda tendentium studi
In g.Io. demum novum dogma politicum pr Orato at Noller non pulverem, sed ambram & Zibellium olens. Distinguit. res insipisrastas,&sociai aras in stoma. Separat in iterum dividit inpurines temperatas. Has vocat, Lastri monarchia per ari insucristiam, seelh cper democratiam,aut per hanc
in miseritur, ita nuptura hi se majesatis μ' i posita, abus ad minimum classibus ιnparticipriis hesone , i quodammodo contradistincta , ct injuribus reip mulsees arnom exercen res una al. teri rotur aut inpedimensum. Ad hos floscu-- los aulicos repono ; temperamentum proprie per
tinere ad limitationes illas qsibus sinamum impc-ὲ fium in eXercitio actuum publicorum dirigitur , certisque legibus adstringitur , sicut V. g. tempe- ata monarinia idem sit, quod limitata, ab λ- tutae
642쪽
lutae opposita. Quod si autem temperamentui ad divisionem summi imperii, publicar olunta tis extendatur,tunc istud magna inteni perie lab rare pronuncio. Si tamen & isthanc. divisionein vocabulo temperamenti comprehendere. Scaren schmidio placeat, rogabimus. scientiae civilis Di ' ctatorem, velit distinguere inter temperarii eiuna
quod imperium relinquit indivisum ; & illud, quH imperium in plura subjecta distribuitur ; simul uri
benigne pati, ut nos posteriore Hodo temperatas. . reSp. irregularesbvocitemus. Sed nec illud aegre serat, si negemus, in Germania temperamentum monarchiae ex aristocratia esse; cum nec statu Germaniae Senatorum aristo craticorum,nec cri mitia senatus aristocratici instar habeant ; quod dudum ex Monaambaim didicisse poterat. in ultimum caput, quod de T. inscripsit, non es ,quod multum faboremus Fat , mur nos in admirationem rapi istius declamati6nibus; quia nimirum enormes vanitates quando que miraculo sunt. Nam uti multum ex Qinnio a habent,quae super origine istius temperamenti in Germania muginatur; ita longe efiicacioribus a
guinentis idem comendandum erat, ut aliae quoqλ resp. id ultro imitari vellent. De coetero graviter videtur peccare Germania, quod Scarenschinidio summam consiliorum directi'nem, aut saltem eo' rum executionem non committat. Nisi sorte. rocia hominis est suspecta,utpote qui dolio Cynibal f co abditus magnorumRegum lata arbitratur. Ubi ipsum delirio suo immersu elinquimus, Ben
643쪽
lum interim Lectorem rogantes, ne otio nOS
usos iudicet, quod hoc operae sumserimus circa ani hominis nugas convellendas, quae alias nihil sponsi merebantur. Nam saltem humanitatis os, tum videbatur, juvenculo praecocem nimis sapi- entiae persuasonem excutere, postquam medicisti uti valde inclementibus adparet, qui tamu praeturgido ejus lieni remedia adhibere ne-
Uoniam animadverto nonnullis circa doctrinam nostram de Origine moralia talis in actionibus humanis de quibus
solis disquirere nobis propositum fuit, rupulum haerer nonneminein quoque inficetis 'clamoribus eandem impugnatum ire; visum est hoc loco mentem nostram denuo,quanta fieri pot- est perspicuitate,exponere,si sorte quibusdam licia minib9 pudor incuti possit.Primo omnium igitur distinguimus inter id,quod in actione humana est physicum,& quod in eadem est morale. Physicum istud, seu actionem hominis,quaten9 praecise consideratur ut motus alicujus facultatis naturalis, abstrahendo a rectitudine Spravita te,dicimus ecte moraliter indifferentem, id est, neq; bonam ne ' que malain. Id quod omnes Theologi agnoscunt, quando circa peccatum d n uni inter motum hysicum,&-hanc sili homini tribuit Fid illum autem Deum, tanquam conservatorem
644쪽
Πat arae influere docent, quod citra blasphemiani, aliari non posset,ni motus iste physicus moraliter foret m8ifferens. Et res ita malaifesta est, ut ne, mini sano dubium heic oriri queat. Cum enim identur actiones, in quibus motus physicus plane' lunus est & idem,quae tamen moraliter sunt dive sissimae, & una in bonarum aut lici taru altera im lmalarum classe locum sortiaturi necessum sane est lut motus ille physicus sese ad bonitatem & mali tiam indifferenter habeat.Sic occidit hominem l . tro, carnifex,miles occidit alius defendendae adve Ivim suae vitae causa. Latronis actio scelus est ue caeterorum factum bonum, aut sinem licitum Wil
Igitur actus physicus in caede est utique aliquid l
indifferens. Et sic in caeteris. l. Deinde distinguimus inter vocabula &phrases, iquae nutum motum physicum notant,& quae in segram actionem moralem,seu motum physicum lcum mὀralitate junctum exprimunt. Ad priorein id classem pertinet V. g. colere,honorare, opus facere qseu Iaborare, homini vitam eripere, concumbere, rem loco movere, loqui, cupere, edere,bibere, S similia. Eorum autem, quae ad alteram classem pertinent, plenum indicem texere opiTos juxta foret, atque sirpervacuum,aeum nemo sit tam stupidus,quin intelligat actiones morales, bonas aut licitas, esto v.g. Deum, colere, honorare' pa rentes,Reges, opus sacere suae vocationis S recto tempore,sontes punire, fortiter se gerere in bello austo,uxori suae cohabitare , rem suam alienare, loqui veritatem, cusere virtutem, edere dc bibere
645쪽
moderate,&c. contra morales adtipnes malas esse, colere diabolum,aut idola, satagere circa aliena, us facere die sabbati, homicidium , latrocinium committere, scortari, adulterium, incestum patra,re,furari, mentiri, calumniari, cupere morem alterius, edere, bibere immoderate SE inae cum ira plana & perspicua sint, mirum est, tantam vel stupiditatem vel ' calumniandi rabiem in ullum
fetortalium posse cadere,ut clamare non erubescatue ulterium , homic/danm,sertum a m pro actio- mbras inE erentibus Laberi.
Quod si autem ulterius investigemuS,in quo nam conssat actionis humanae moralitas,seu quid a iam sit illud, per quod motus physicus indolem actionis moralis induat ; deprehendimus id niliis aliud esse, quam quod ista a principio libero utit tali procedat, cui tamen insit necessitas qua dant lintrinseca seu obligatio , actionem certo modo
ad certam normam dirigendi. Ea directio ubi G agente debito modo facia fuerit, sic ut actio Fxamussim ad normam congruat, ea bona & ho-Piesta' vocatur ; ubi a nomia aberratum fuerit, limata & turpis audit. Si enita peccatum seu malauctio est ανομιία; etiam bona actio ent aliquid
Cum porro in homine praeter obligatione'quae lex imperio aliorum hominum proveniunt,citra sa-um quoq;humanum obligatio ad certas actiones scipiendas aut omittendas deprehendatur ue circa vestigandam hujus originem ultimo demum I DEUM O. M. tanquam, conditorem generis
646쪽
humani recurrendum nobis videtur. Huic entini cum pro immensia sua bonitate & sapientia placuisset hunc orbem terrarum no a selis brutis incoli, sed etiam abs tali creatura, quae ipsum agnoscere tricoleretq; ac. certo inter se more vivere inde istam creaturam idoneis ad hunc finem dotibus instru-
xit, regendisq; actionibus obligationem legemq;
praescripsit. Neq; enim ullo modo nobis videtur congruere,ut haec 0bligatio ex alio fonte , quani
ipse homo, derivetur. Sed qui conditor est humani generis, autor quoq; obligationbςSin homine , legisque naturalis habetur ; & qui nominem eremctos ad sidera vultus gerere jussit,idem quoque damia ipsi lege efficit, ut non omnes actiones huic so-rent indifferentes. Ubi tanmen non est cogitandum, distincta per decreta Deum constituisse primo creare hominem, ac velut ex intervallo,& pra missa nova delibetatione, idem rationalis ac ci-
alis, an vero animal irrationale ac insociabile fit suturus, fiscialem esse demum jussisse , ut tame eundem in Eciabilem quoq; potuerit creare & ex legem.Nam hoc modo per summam absurditatesii Deus sibi ipsi repugnare fingeretur. Caeterui
uti omnes fatentur,Deum ex liberrimo beneplacito universum hoc condidisse; ita & eidem accerptum refert homo, quod a Deo condituq sit. Et
quia nullum principium extraDeum statui potest, quod ipsi formas rerum suggesserit ue inde uti quae, libet creatura aDeo habet quod sit,ita & ab eodem habet,quod talis condita sit.Adeoq; in homine obligatio observandam legem,mpsia lex,&quc distius
647쪽
adsiones certas inde affectiones possunt sortiri: non ex diverso principio debent derivari,quam ext beneplacito Dei, cum sapientia & bonitate tinnia conjuncto Sic ut quicquid est necessitatis in homii ne ad moderandas certo modo suas actiones &'quicquid in ipsis actionibus est habitudinis, juxta
quam ad legem componi queat, ultra creationem non sit retrahendum, abs qua divina voluntas nequaquam excludi potest. Neque tamen eo minus
' obligationi hominis & legi inconcussa stat focinitas. Non enim Dei voluntas ita vao a & de
sultoria cogitanda est, sicut hominum I diversa tape sibi repugnantia volubilis animas ; sed L ad quem finem semel eadem sese determinavit, ad eum assequendum pro ipsius sapientia & honitate .i constituta media non minore, quam ipse sinis,s imitate gaudent. Isthaiic ergo sententiam, scri- ptis nostris fiat perspicue propositam, oppugnare aperta via instituit Halentinus Hiathemis , Proses
TorIenensis.Cui quidem si ad hanc disiceptationem: et ingenii quid & eruditionis, vel fallem cansorem attulisset Varo honesto dignum, ultro gra- . tias agerem,quod Occasionem praeberet tam nobili quaestioni illustrandae. Sed cum eundem audiam diris clamoribus & calumniis in tam celebri loco meae famae insultare, non mirabitur, si talis a mei' habeatur, qualem siese exhibet; qui sei licet in sto lastentorea voce, & impudentia omne sium prae didium collocat, securus existimationis , quam
nullam habet. Iste igitur voluntatem Dei ab origine obligationis in homine, legisque natu- - . Dd ratis
648쪽
1alis humanae, nec non inoralitatis in acti onibus . humanis exturbare omnibus viribus connititur;&contra tanquam lapidem angularem omnis juris naturalis ponit hanc sententiam; dantur PER SE honesti ac turpes. d Ut igitur haec lis super vocula se ordine dis- ceptetur primo omnium videndum est,cuinam rei ista opponatur. Si enim haec propositio accipitur ex i
o mente Aristotelis, qui Id δίκcυον φυσγκαν op - ponit legibus civilibus Spositivis,quae non ubique
valent, quaeque ex impositione humana, conven- opinione oriuntur,mihi non contradici tur. Sed si Toper Je nostrae sententiae opponitur,eo ἡ termino excludetur voluntas Dei cum sapientia& bonitate coniuncta,eiusque beneplacitum,delini tio, atque impositio tunc fasia, cinn Eidem libere genus humanum condere placeret. Ergo eX men-
v Velthemii Deus quidem dedit homini ut fit; sed
ut talis sit, nempe legi obnoxius,non dedit. Num igitur homo citra Dei voluntatem semetipsum in Enimal sociabile finxitp Aut num aliud extraDeuit, . fuit principium,quod brmas rerum ips invito ob a truderet , eique nil nis materiae adaptationem relinqueretp Aut actus illi citra ullanx operam legislatoris sitis 2s determinant pisAut ut quis sit Habditus leg ae obnoxius, non ampliu5 legi' latore opus est λDeinde revera inepte propositio haec concipitu sne mentione subjecti, cui actus illi honesti aut turpes esse dicantur. Nam sane nulsi dantur actus,
qui pecori per se, aut alio modo sim honesti veL
649쪽
turpes. Sed addito subjecto habili omnis contro versia tollitur. Nam ambabus manibus largimur hanc propositionem; dantur actus,qui per Deo no conveniunt,seu qui salva ipsius perfecti'ne,&cit i contradictionem in eum cadere non possunt.Amm: plectimur etiam hanc ; dantur actus per se honesti' S turpes homini, i.e. qui posita hac conditione & natura hominis non possint non eidem congruere Vel non congruere. Et revera qui istam prop'si' ionem ita nude e nunciant, non animadVertqntr sese tacite istorum actuum honestatem & turpitu dinem ad naturam hominis reserre, ac eandem Ddicio humano, utique sensu legis naturaliS ma buto,metiri. Imo id ipsum aperte profitentur,dum huic propositioni probandae ad rectae rationis judin cium provocant; quod sane non aliunde,quain e 'collatione certi actus cum conditione hun ana romanat. Quoniam autem conditio hominis ima va beneplacito Creatoris ipsi assignata est, ut cum comparati actus humani honesti aut turm es dicuntur, frustra principium moralitatis in ctibus humanis singitur, quod voluntatem Dest antevertat. Imo cum ipse Vel hemius disseri.sum ct jus naturale dividat in creatum Orcatum , quomodo ab isto voluntas Creatoris excludi possit, nisi Stoica necessitate ipsum ad ereandum coactum dicas Ratio autem, quare tanto ardore isti homines origine moralitatis voluntatem Dei exclusum
Pant, non alia eis, quam quia is hanc ad humanae .luntatis modulum exigunt, quae rationr, Dd a crῆ-
650쪽
crebro lotet obluctari. Inde metus est, ne forte ab surila aliqua mutatio in lege naturali existat , Deo hvoluntatem suam mutante: eoque aliqui consequentias, juris naturalis firmitatem destruentes,
stolide admiserunt; quidam ab aliis sibi tales per calumniam obtrudi sunt questi. Enimvero mihi non est dubium, quin sapientia, bonitas & persoctio divina divinis placitis sat firmitatis addat. Ac si a libertate voluntatis divinae mali quid morta- l ibus immineret, non jussisset nos Salvator orare; fiat seoluntas tua. Nisi sorte Velthemio pro illa :elausula siabstituere placet ; fiant quae per se&sua natura sunt necessaria. Sicuti quondam in Anglia
Crommellii tempore nonnullos tantum odium' gubernationis regiae ceperat, ut nollent amplius regni m tuum p sed potius videba- Itur: asieniat respublica tua. Et sane quantam hoc Ivesaniam arguit, quod Velthemius dissertatione quadam dejusto doloreaacin exhorruit diceleuci e disser, a Gotio in prolegomenu, fore ut jus natura te stringat gentes, etiamsi daremus, Deum non esse, aut non curari ab eo negotia humana. Ergo,
& hoc scitum dogma Velthemio videbitur 3 huic iuniverso integritatem & ordinem constare posse, si vel maxime Deus hoc universum non creasset, aut si idem plane extra mundum relegetur. Eo ab- surditatis demum devolvuntur,qui circa calumniis aliis intentandas tantopere laboranti Videamus nunc, quidVelthemius inprio, ἱ-userrationesuper hac quaestioise nobis opponat. In