장음표시 사용
81쪽
sermonis cogitata, deque erroris, de quo animus, rotieassio publici tandem juris facienda. Haec causa imprimis videri potest pia e totis visin magnitudo fultae, his ipsis praecipue temporibus, quibus in lucem editus liber. Non quod Author nunc primum eum via derit errorem, eique tam sero incipiat se opponere. Initia erroris ipsi praevisa fuerunt olim in Academia, dum doceret, Lugduno. Batava quin antequam animum ad docendum applicuit. Verum non ita ab iniuo Author cogitavit de magnoin justo remedio. Visa ipsi fuit, quod non erubescit fateri, veritas plana aperta poLse ae debere se ipsam tueri, tum insignius suo &in Rep.4 in Scholis & in Ecclesia, tum antiquitate qua venerabilis est Etiam ab initio error levis videbatur, ita seipsum evertens, infinita quam post se trahit confusione, ut consistere non possit. Attamen fatetur Λuctor, fefellisse eum nonnihil opinionem illa fefellisse spem istam, cadjungit, fallere hanc opinionem&spem hactenus plurimos, a
que eos omnes, qui errorem quidem, non ita vero,ut in praefatione loquitur Λumor, moris Pims momentum agnoscunt forte, hiricit, quia non satis intelligunt momentum veritatu Sed Author noster,
ut hi faciunt, caetera boni, non persistit in opimone, vel spe, vel expectatione ista, sine metu justo, non perstitit olim longo tempore. Ipsis principiis obstandum jam olim iudicavit, putatque se dici non posse unquam ea in opinione fuisse in qua videntur viri magni his temporibus esse quam plurimi, quod nempe error adeo
levis vel talis sit natura sua, ut seipsum debeat evertere, ac si necesse non esset, ut de remedio incipiant cogitare moderatores regnorum rerumpublicarum, ut ecclesiarum atque academiarum sicut error ante plures annos suo modo levis erat, ita levi ac facili videbatur superari posse remedio Clarissimus Autoricum inciperet in Iosophiam docere, primum Lugd. Bat. deinde Amstelodami, hac de causa accommodatum temporibus istis adhibuit remedium, unum&alterum non sine successu, in oratione inaugurali, una de disserentia cognitionis philosophicae&vulgaris,in altera de sapientia veterum, quae extant in Appendice ex olim scriptis Scilicet fere modo, quo Cartesius a primis annis in eas cogitandi vias incidit, per quas non difficile ipsi fuit ad cogitationem pervenire methodi recto inendi. rauono,&vςritas minuostisandi inscientiis, ad
82쪽
MENSI FEBRUARII A. M DC XCae i
veram quam quaerebat Philosophiam pertinentibus hujus quoque libri Author in * studii Academici curriculo coepit intelligere is, distinctam esse omnino philosophiam, sublimem illam scientiam, quam post Platonem Cartesius profitetur, ab omni alia cognitione: atque in Philosophia scholarum non tractari primam istius verae philosephiae propriam, sed secundam ωcommunem cognitionem ἔ& eatenus muItum in scholarum philosophia veritatis inveniri. Narrat etiam Author in Epistola penultima, ex hac cogitationein-eredibilem se in studiis facilitatem lucem percepisse: usque adeo, ut huic potissimum cogitationi postea superstruxerit orationem inauguralem unam&alteram, ipsasq; primas praelectiones a que dilputationes publicas, ut is institutionem in scholis privatis. Addit in eadem epistola, qua ratione, dum fungebatur munere doctoris publici, confirmatus fuerit in his ipsis primis cogitatis, ea que latius deduxerito diligentius excoluerit. Singulari etiam deputat felicitati, quod in studio Logico, quod his temporibus contemnitor, adolescentiae florem contriverit. Vidit vero tandem, primo per nebulam,ac mox clarius, diiplicem Logicam, toto coelo distantem , esse posse & debere , quae communiter confundi solear, ut olim ab Aristotelis, ita hoe tempore a Cartesii sectatori lius. Unam Logicam advertit Author proprie dialecticam esse, ut etiam Cartesus animadvertit, in Epistola loco praefationis praemisii Principiis Philosophiae. Quam possumus etiam dicere, quodd sit
Logica vulgaris sive communis, utilis communiter in dicterendo. Logicam alteram putat Author comprehendi Methodo Cartesii recte utendi ratione,in veritatem investigandi in scientiis, eamquestitinctionis causa vocat Logicam Philosophi eam. Narrat porro
Author in Epistola prima sub finem appendicis, a Sylvio, celeberri
mo quondam inacademia Lugd. Bat Medicinae Professore, novam h bi datam fuisse occasionem, cogitata ista latius deducendi ad nimum revocandi altius. Sylvius enim conabatur Physicam scientiam misceredi confundere cum medie arte, eonfidenter docens, tam in physica quam medicina, id omne quod vere scitur, sola eX perientia sciri, ita aperte destruens propriam verae Prulosophiae eo mitionem,quae secundum Platonem Cartesium tota intellectu
i est sicut alii enore contrario verae medicina cognitisenoru
83쪽
sensualem sive experimentalem non curiosam, qualis horum temporum est, sed communem qualis fuit tot seculis destruunt, quando in medicina docenda vel exercenda nimium tribuunt philosephiae. Ita Author se futile excitatum narrat ad cogitandum porro de Medicina, aliisq; discipliniso facultatibus, ut vocant, monetque se diuisieri scripsisse olim, Medicinam, Iurisprudentiam&Theologiam in communi hominum intellectu habere fundamentum subjectum suum verum hoc pariter dici non debere de Philotio iaphia. Tandem denique his accessit occasio sive excitatio ultima, quando circiter una cum Sylvio, Spinosa, atque hujus Philosophia S. Scripturae interpres, coepit in clarescere. in illo tempore aliquanto magis quam antea coepit sollicitus esse & adhuc magis adauimum revocare magnum discrimen inter duplicem intellectum. otiumq; ex eo humanum sermonem duplicem. Ita cogitata tot annorum tandem quoque occasionem dederunt novis magisque elaboratis meditationibus, de interpretatione sive de natura humani sermonis Quem sermonem ostendit esse posse ae debere,
unum, omnium aliorum hominum Maliarum artium sive disciplinarum communem; alterum verae Philosophiae proprium. tq; hujus distinctionis neglectum vel contemptum infinitae confusio iani hactenus in artibus&disciplinis causam fuisse, ob oculos pone re, non quidem praecipuus, attamen secundarius Authoris videtur
smpus fuisse. meque sine gravi causa Author in praefatione monet lectorem philosophum alios enim vix expectat non tam eonia tradicendi atque errorem, de quo dixerat, impugnandi, quam veri tatem docendi studium se primum ad scribendum excitasse Hane ob causam potior pars hujus commentarii dogmatica est , paucis in locis compreriendens erroris detectionem, saltem per quandam consecutionem, quam alicubi, ubi magnitudo erroris id postulabat, expressit, saepius tamen suppressit. Dogmaticum hoc imprimis comprehenditur parte prima gen ali quete tractat de diversia humani sermonis consideratione , quam Author unam communem, alteram verae Philosophiae dicit propriam esse quatenus prior ad communem sensum, quem
quimur etiam in omnibus4Ius disciplinis posterior ad subtiliorem magisque praeeisum verae Philosopmae instilectum accommodatus
84쪽
est. Ex cujus distinctionis neglectu quanta confusio sequatur iaartibus oli disciplinis docendis, Author ob oculos ponit. His verae ita praemisIis, delinitio traditur humani sermonis, ut viva voce peris agitur : Etiam ratio signi in voce viva distinguitur ab omnibus aliis signis. Denique latius deduciturin explicatur prima humanae vocis, quae significat, formatio ab ineunte aetate&c. usque ad Gnem partis primae.
Dogmaticum hujus libri porro comprehenditur parte altera speciali, quae de prima implicissima vocabulorum significatione his tractat. Hujus primae simplicissimae significationis bis quatuor,sive octo ordines constituuntur; quatuor scilicet in passionibus, quae a corpore adveniunt cla quatuor m cogitationibus, quas mismus aliquanto magis a se ipso habet, non tam patiente quam gente intellectu. Ut sint voces primi ordinis notae passionum
interloquendum, quas Grammatici Interjectiones vocant , indinis secundi, nomina passionum in anima ab interna causari ordinis tertii, nomina passionum in anima ab externa causa, quae signuficatio, quam sit errori obnoxia, translata ad rem extra animam, lathis deducitur. Voces quarti ordinis, de passione sive specie in se se intelliguntur ea significatione, quae magnam partem vera est, voces quinti ordinis, sive primi in cogitationibus, similiter constia
ruuntur notae cogitationum tantum. Sexti ordinis, sive secundi in cogitationibus, nomina verba, quae de interno in nobis animi
acri intelliguntur septimio octavi ordinis voces, de animi etiacv cogitatione cum applieatione ad aliam rem intelliguntur hoc eum discrimine, quod in ordine septimo fere ut in tertio falsi εin ordine octavo fere ut in quarto, communiter vera significatiost, quae translata ad rem intelligitur. Quando hi bis quatuor sive octo ordines ita eonstituti sunt, Author speciatim latius deta, Et quae propria significatio Verbi sit, praecipue substantivi, quod ostendit purum&merum verbum esse,&non significare quicquam rei in extantibus, sed quo animo nos affecti simus erga rem affrinmando quod sit. Hujus verbi signifieationem, non quidem ex
presse, attamen tacite etiam in omni nomine inveniri, nem adeo ullum in humano sermone nomen esse rei omnino non existentis, verum cum omes nomine rem supponu, si non in extan
85쪽
thus , saltem a apparentibus aut cogitatis , latius deduci
Ostenditur praeterea Matius deducitur, nimita, minae Riuquae non tam ullam alteram rem e X tantem extra nos,quam in rin.
bis affectionem animi, sive qualitatem nostrae cogitationis signifieant. Hae qualitates nostrae cogitationis non uno loco distinguuntur a propria isera qualitate rerum extantium, primum simplicibus abstractis, deinde in compositis, tum substantivis, tum adjectivis, tum in recto, tum in obliquo. Atque post operis conclusionem , subnectuntur Notae, quibus ea quae in parte prima generali summatim dicta fuerunt,de diversa humani sermonis eo sideratione in diversis artibusin disciplinis, illustrant in confidi
Post Notas, totumq; illum Commentarium de natura humani sermorus, accedit propter cognationem Appendix ex olim scriptis non uno tempore quorum aliqua in Clave Philosophiae secundum edita leguntur. Ista olim scripta Author ex consilio amicorum censuit addenda esse, ad diluendam objectionem eorum, quio eant, Authorem mutasse opinionem suam, atque jam ab annis plus quam viginti coepisse deflectere a veteri sua doctrina. In appem dice ista Lector poterit videre, quo pacto Author sibi similis ubiquest, atque ultima primis, prima ultimis respondeant, fit amenta amod attinet. Ut non alia de eausa videatur Author mutatus e iase, quam quia mutata tempora sint,&quia in docendo&philoso- .phando communis aberratio facta est a primarac veteri implici. rate, quam Author partim rationibus non contemnendis, partimerium principum Philosephorum, Platonis, Aristotelis atque Cirrte insu consensu tueri conatur, atque in clara luee ponere, hoc suo de
natura iecto usu humani sermonis CD mmentario.
Sapientia Dei manifestata in operibus Creatio. his, per Ioh Rajum, quondam Collegii Trinitatis,
quod Cantabrigia est, atque nunc secie-
86쪽
Postquai nobilissimus hujus Inbelli Autor diuersis ais dem
striptis egregiis, naturalem potissame historiam concernentibo innotuir, jam ne professioni suae Theologicae omnino deesse diceretur, tempus esse putavit, ut aliquid etiam ederet e sacrii illa disciplina depromtum mavitae eum talem naidis sit functi,nem, quae non permittat verbis ad popuhim publice factis celeis fiam juvare. Scriptionis vero argumentum haud opus habuit omous petere, cum id abunde subministraret tam familiaris ipsin talogi , ut qua vix ullam disciplinam fertiliorem reperire datur in sit peditanda materia pro summi Numinis sapientia , potentia ac bonitate depraedicandis, quas nimirum passim in operibu,
creationis tam clare relucentes videmus, ut non ab re Autotaeonjiciat, fore inter alia hanc quoque partem nostrarum occupationum in altera vita, earum contemplationi ad ampliorem tanto celebrationem Gloriae divinae vacare praesertim cum his interris etiam Sabbathum, typus scilicet aeternae illius quietis, ad mei moriam errationis conservandam ejusque opera studiosius expendenda inprimis institutum fuisse appareat. Materia hujus Distu sus qui jam ante hos so annos componi coepit, ut ex et II isquet praebuerunt maxime Praelectiones matutinae, antehac incolia legio Trinitatis Cantabrigiensi a Nostro habitae; quas ipsis nunc variis additamentis, ex recentiorum scriptorum penu petitis, locupletatas publici juris secere visum sulti uum vero vim Hercules illiu argumenti, a creatione hujus Machinae mundanae desumti, quod tamen emeacissimum semper ad homines de existenti providentia Dei convincendos antimatum fuit, diversae sciolorur sectete, excogitatis deprimaeva hujus Mundi origineo formationed. hypothesibus, enervare conati fuerint, Autor in antecessum ae igseqq. in eas inquirit,in quam inanibus abstrdisque principiis nita tur, demonstrat. Hine no modo Aristote um illud somnium,
ac si mundus ab aeterno extiterit, nec non Epicureorum doctrinam de orbe ex fortuito atomorum concursu enato, suis partim, par
tim conterraneorum suorum, Tisiosoni, Iohannis Cestria Episcopi, Cadisorthi, urignoret verbis ac rationibus destruere satagite sed Gartesianorum hypothesin non minus periculosam hac in
87쪽
i arte arguit, diruentiam scilicet, omnem causarum tinalium siderationem in universum a naturali philosophia excludendam , praetendendo cunctos fines in imperscrutabili divinae sapientiae hyta atque absconditos latere, nec alios aliis magis in propatulo
esse et cujus vero consequens est, neminem secure Deo gratias agere posse pro concesibus membrorum suorum creaturarumq; variarum, cum semper incertus sit, num hac intentione producta sint, ut sibi inservirent. Hujus tamen dogmatis contrarium vel pers Iam oculi conformationem satis evinci autumat, omnibus nempe animalium speciebus ad eundem finem notorie inservientis,ac sic indubie ejus gratia facti Pariterin alteram eorundem opinionem
taxat, qua cuncta naturae phaenomena bivere, rationemque omnigenarum productionum reddere praesumunt, per facilem scilicet hypothesin de materia hoc vel illo modo divisa&inter se commota cuius falsitatem & inde inter alia ostendit, quod varia Naturae 6,haenomena quorum diversa allegat in dentur, quae partim supra
vim potentiarum Mechanicarum posita, partim iisdem penitus comerariantia appareant, adeoque ex iis ceduci omnino nequeant aut alvari, absque causis finalibus&vitali quodam principio. Neque vero etiam acquiescit Noster in sententia celeberrimi, at nuper eheu this terris erepti Bostiis, volentis, Deum primitus formatae materiae universalis partes in varios concitasse motus, unde ipsa innumeras in
portiones cliversae molis, figurae ac situs divisa fuerit : at simul peties tam suam sapientiam ac potentiam ita hos motus gubernasse, ut tandem venusta haeco regularis mundi machina inde uerit prognata: praetera vero tales leges regulasque localibus his motioni-hus statuisse inter portiones universalis illius materiae, ut mediante Urdinario & conservante ipsius concursu, diversae illae hujus universi partes sic semel completae, aptae sint ingenti huic Systemati aco conomiae mundanorum corporum conservandis, propagandisque animalium peciebus. Iudicat enim Autor opinionem hanc vel ideo insufficientem , quod materia qualitercunque divisa motum semel sibi impressiim absque assistente continuo causa quadam ΕΚ
fiet en te perennare nequeat, cum ejus motionis, tanquam rei transeuntis partes aliae ab aliis non dependeant externis vero quibuscunque Iesibii aut regulis motionis observandis stupida per siem
88쪽
teria incapax sit,&vero eae semetipsa exequi nequeant. Nececurium proinde esse opinatur , ut praeter materiam illam legesque stabilitas, essiciens quaedam adstet, sive ea sit qualitas aliqua aut potestas materiae inhaerens, quod conceptu dissicile sive agens quovidam intelligens externum; nempe' aut immediate Deus ipse, aut inferior quaedam quod mavult Autor cum Cudmorthox tura Austica, cujus subordinato ministerio Deus ad hos effectus perii
de utatur, atque Angelorum in operibus Providentiae. Praeterquam enim, quod indignum divina majestate videatur, rebus etiam vilissimis efformandis propriam veluti manum admovere, unde, saltem secundum vulgi captum, Providentia Dei veluti laboriosa, ilicitiae distracta appareat; non latis ita liquere, cur tam lentis gradibus fere procedat rerum plerarumq; generatio, id quod nempe vana&superflua veluti pompa cuiquam videri posset, siquidem agens
ipsum omnipotens foret: atque praeterea non commode satis excusari sic posse errores illos atque ααρ rinam, stylo Aristotelis, quae subinde contingunt, ubi materia inepta est aut contumax, unde nempe Agens arguatur non irresistibile esse : cum e diverso, si hoe omnipotentia polleret, nulla materiae ineptitudo ejus per tionem ullatenus sufflaminare valeret. Et quamvis largiam tandem, in animalium corporibus formandis animam sensitivam op natricis munere defungi posse non aliter tamen id concedit,quam
sim spiritualiso immaterialis substantia sit alioqui enim, si materialis statuatur, ipsumque adeo animal promero automato habeatae, non minus necessarium autumat ad Plastica alicujus Natura
assistentiam recurrere. Non dissimulat tamen, se in istam potius opinionem inclinare, quod nempe bruta etiam exiguo quodam Rationis gradu polleant partim ob nonnullas eorum actiones, quae ne vix quidem absque cogitatione ipsorum praecedanea concipi: partim ob communem sere sensum, quo compassione i moveri nos persentiscimus, ubi animia crudeliter nimisitaniari videmus cujusmodi quid tamen haud experimur, quocunque demum modo planta discerpi aut comminui ternamus cui accedat, quod cum Bruta iisdem membris ac organis sensuum instructa sint, quesis lanos nacti sumus , probabile appareat,ipsi quoque easdem sensationesin pepceptione nobiscum
89쪽
liabere. Nee obstare putat oblectionem Cartesii, quod si strutabeogitent, oporteat etiam ea gaudere anima immortali, id quod i me credibile non sit, ob nimiam quorundam imperfectionem . .
g. ostreorum, spongiarum &e cum utique idem de omnibus hae tria parte judietum ferendum sit respondet enim, nullam ideo inferti immortalitatis necessitatem, eum nil tinplicet, quo minus animae tales annihilationem subire valeant. His praelibatis, Autor ad rem ipsam semet accingit, tali quidem methodo servata, ut primunt eum has creaturarum asses potiores strictim percurrat,4 in iis talia . potissime consideret, quae oculis dc notitiae cujuslibet, utut minus e riosi, eontemplatoris obviavi expositi sunt deinde vero duo spe
clatim ex isto numero corpora eligat, alterum nempe Globi Terrais quei, alterum Hominis, eaque exactius eXpendat, ac in variis eorum
partibus emicans artificium incomparabile consideret atque se in singulis vestigia manifesta demo nitret Divinae Sapientiae passim eluiscentis, tum in ipsa creaturarum matione, tum in earum ordine 3e harmonia, tum denique in earum fine ac usibus. Quemadmo iadum vero pias ac devotae gratitudinis plenas meditationes, quas ecteaturarum consideratione Noster ita colligit, non possumus non Lectori sedulo commendare,in ipsis hoc libro commodius legi,quam hie in compendio recenseri aptas ita non pigebit, ex observationibus naturalem historiam concernentibus quarum non alias nisi indubiis experimentis comprobatas hic allegatas spondet, nonia nullas in gratiam eorum, quibus integrum non est istum evolvere, excerptas tumultuario, quo semet obtulerunt ordine, communica re. Atque mox scitu non indigna videntur, quae et .sere de numero specierum in regno animali occurrentium discurrit. Ni mirum postquam primo generatim observavit, plerumque quo imperfectius sit animantium aliquod genus, eo numerosiores sub eo species contineri dum natura magis parcam quasi semet in excellentioribus foetibus producendis fere exhibueris indeq; plures quadrupedibus avium species, pisciumque adhuc numerosiores offendit dein ad computum propius ineundum accedit, notatque ter restrium animalium, comprehensis etiam serpentibus, species haei nus notas atque descriptas omnibus tamen v. g. Canum speciebus
pro una reputatis non ultra Jo adscenderes Avium species proin
90쪽
es hactenus innotuisse pisciumque totidem circiter; testaceis tamen, n numeratis, numerum horum plusquam duplum emergere conjicit vero, si species nondum cognitae accederent, quadrup tam aviumque numerum bene tertia, piscium autem dimidia malorem fore. Insectorum in sola Anglia, maribusque adsitis, degentium species ad millenarium adscendere testatur indeque si eadem proportio obtineat, quae inter plantas eidem Insiit e domesticasia exoticas deprehensa fit, hoe est, decupla circiter, prodituras pro in niverso orbis ambitu roo oo species insectorum diversias, tum earum probabiliter majorem potius, quam minorem eum v. g. sol Omrum Papilionum ultra reo genera diastincta habeantur, totidemque scarabaeorum Pamp. ubi demonstrat, quomodo summi Creatoris
usa advertatur, inter alia exemula natationis instrumentum conces-
sum piscibus allegat & considerat. Nimirum quamvis in horur plerisaue vesica illa aere turpida notorie id muneris sustineat et i men quid in Cartilagineis piscibus ejus deficientis vices suppleat, faciatque ut nihilo se eius pro libitu adscendere in fluido ae descenodere, in qualibet aquae profunditate suspendere se queant, hactenus nondum liquere agnoscit. In Cetaceorum vero classe, utpote quae a quadrupediuns vis aliter, nisi pedum defectu disserant, au- numat, aerem respirando intra pulmones receptum inservire quas interius posse ad corpus eorum cum aqua aequilibrandum atq; alae ejus constrictionem vel dilatationem spe diaphragmatis laniusculorum respiratoriorum factam, eos probabiliter juvare, quo ascendere vel descendere mediis in aquis valeant, levi modo pinnarum impulsu accedent Pag.ss. μου ubi expenditur, quomodo ingiter novis aeris suppetiis opus sit ad alendam vitalem flammam, eleganter deducit Autor, qua ratione matris respiratio simul adscelus eadem destituti sanguinem particulis aereis impraegnandum is p ta eadem flamma sustentanda sussiciat. Nimirum hunc ipsum primario usum esse autumat,cur sanguinis circulatio per coryledones in vitulis, clic Sc, analogia idem exposcente, perplacentam uterillam in foetu humano gestationis tempore fieri soleat. Atqueia, in hac opinione, quam abad, mi primum hausiste se fatetur, eonfirmatum se fuisse ait per proprias observationes anatomicas