De varia lectione adagij bamma Sardiniakon tinctura Sardiniaca dissertatio. Auctore D. Joanne Paulo Nurra Caralitano J.C. patriæ ecclesiæ canonico

51쪽

a 38

Si res mei esset arbitrii nus nam legeren cuia Uitali tom. a. Annal: Sardiniae ; non quod in honorem Faustinae Augustae id sibi nomen asciverit , ut ille conijciebat, nullo antiquo teste producto , sed quia perinde est latinis Faustina, ac Graecis Olbia , hoc enim nomen Faustum quid

sonat.

Haud procul ab Olbia in littoralibus Sardiniae , floruit iam Oppidum , nunc dirutum , quod vocant Ansecbena, ipsum vero ad Poenos referendnm esse indicat eius nomenclatio ex

esse , & Chena composita. Nam in Hebraicis Biblijs vox Arese ad terram significandam saepe

occurrit, & cum affixo in eodem Veteri Foedere Ion. cap. I. g. Arsecba Latine Vertitur Terra tua. Vox autem Chena procul du- his Phaenicas , aut mercatores designat , in Hebraico enim textu Hos. II. T. & EZech. I T. q. nomen Ivaa ChenaavLatine Ganaan idem, acvgotiator per synecdochen: Incolae nanque terrae

Cnanaan funde Phoenices , ac Poeni) ob maris Viciniam, mercaturae admodum dediti fuere . Omnino autem perlustratum est Punicam linguam esse Hebraicae dialedium, & amnem , ut probant insignes viri Ald retus , Bochartus , Sel-denus, Reinesius , aliique tibi notissimi. Accedit, eo fortius vocem Chena designare Phoenicas, qvbd eorum Provincia vocabatur etiam Chna, auctore

52쪽

auctore Stephanor mν,- ιδ δε--Chna , sie Phaenise meabatur. Chna ergo , &Cbena nomina sunt a decurtato Cianaan , &Phoenicas indigitant. Hic autem non possum non refragari Cl. Bochario Geograph. Sacr. ar. I. lib. q. cap. 34. pag. 3a I. ubi assimat, hoenicas puduisse nominis Cnananaei, ac de sjsse sic appellari propter anathema contortum in patrem suum Chanaan . Contra enim est

S. Augustinus in Exposit. Epist. B. Pauli ad Roman. Verba sunt: Vnde interrogati rustici no Fri quid sint , Tumes resondentes CHENANI, eorrupta scilicet, sicut in talibus siet, una littera, q id aliud respondent, quam Chananaiy Unde patet, hanc appellationem a sera Phoenicum posteritate conservatam. Arefectina itaque Punicum nomen, & Colonia , Terram Cluananaeorum, sive Naenicum significans, vel terram nezotiato rum , aut forum nundinarium. Hinc itidem Pronum est coniectari, eandem mansionem, alio nomine , Emporium , vulgo a uriar appellatam fuisse, undε Emporiensis Sardiniae Episcopatus nomen accepit, qui etiam Ampuriensis cum A. minus recth in Episcopatuum Notitia denominatur , nullum quippe aliud noscitur huius Urbis Episcopalis vestigium , & si nominum significatio perpendatur , Artsechena , &Emporium in idem recidunt. Λlia prisca in

numenta

53쪽

numenta tum Graeea I tum Punica ih eadem . regione missa facio : est enim ad ea , quae dicebamus , comprobandum satis, pauca haec pro paradigmate designasse , inde nanque patet, OpportunE Graecis innotescere potuisse Samdoae purpurae praestantiam , unde Graecum adagium tinctura Sardiniaea duxit originem,

quin etiam huiusmodi infecturam ut dice-ham ) Phoenicas auctores habuisse. Ciaconius de Vit. Pontific. in Pontiano, de ipsemet Sardinia assirmat, Buccinariam spolius Buccinam)cognomento dirum. Cui sugragari videtur CD talogus Pontificum Bibliothecae Reginae Sueciae

a Scheistratio editus tom. I. Antiquit. Eccles Pag. 424. ubi ait, Pontianum relegatum fuis e ab Alexandro in Sardiniam Insulam Succinam .

vero, & Quintiano COSS. Quibus verbis

ipsi Sardiniae cognomen Succisae tribui Videtur, reclamantibus licet alijs, qui Buccinam Ins Iam inter Sardiniae adiacentes enumerant. Ut ut se res habeat, ne prolixior evadam nihil hic de hac dissensione definio 3 illud in praesenti statuisse contentus, quod Buccinae Insulae denominatio a buccino sit petenda.

Vir quidam litteris, ali)sque animi dotibus

aeque ornatus , quem nominare in ea Parteia, qua reprehenditur a nobis, urbane omittimus,

ad palinodiam nos provocavit: argumento quia

54쪽

quia locus Ulpiani supra allegatus in l. si euitana D. de Legat. 3. in Pandestis Florentinis pro

Buccino , Fuccinum habet: ac inde ea , quae de Buccina Insula dicebamus subverti , & vulgae tam buccini lectionem tum apud Ulpianum, tum apud Plinium expungendam esse cens bat. Sed frustra hoc obiecto conatur sententiae nostrae fundamenta convellere , satis enim inter auctores convenit, eam lectionem mendose

Florentinis Pandectis irrepsisse , ut ex Alciato lib. I. Praetermiss. Dionysio Gothofredo , alijsque patet, qui eam legem notis illustrarunt. Ut autem dilucidius id comprobetur , & ab eisdem Pandectis macula diluatur , haud iniucundum tibi fore puto , si demonstrem eam lectionem ab Ulpiani mente longe abesse : te

Vero quaeso, ne moleste feras integrum illius textum denuo mihi iterandum, qui naec habet: Purpura autem appellatione omnis generis purpuram contineri puto : Ied COCCUM non continebitur:

B CINUM , es' IANTHINUM continebitur.

Tuum erit in primis aestimare , utrum VOX Fuccinum , pro herba significanda, Romae nata sit , an Civitate unquam donata : mihi enim apud aliquem e priscis Latinis, quos viderim, nondum obvia. Fucus certe , qui Graech et in dicitur, herba el , quae rubrum colorem facit, sed abiectae conditionis, ac veluti adulterinum,

F unde

55쪽

unde ortum duxit tritum proverbium , Deum facere, pro eo quod est imponere , & artificiosa dissimulatione deludere. Quintilianus lib. II. cap. Io. de genere dicendi, agens de dicti ne , quae quod mediocris est per se habet admirationem , sed admotis iis, quae sunt eximia desinit esse admirationi, scribit: habet admiratisnem , neque 1mmeritὸ, nam ne illud quidem facile es, sed evanescunt haec , atque moriuntur comparatione meliorum : ut lana tincta fuco citra purpuras placet : at s eontuleris etiam lacerna conspectu melioris obruitur, ut Ovidius ait. Lana itaque fuco illita , omnino differt a purpura. Qui ergo fieri potest Ulpianum purpurae appellatione fucum , ignobilem , ac parvi pretii herbam , sive fuctuum barbare loquendo ) comprehen dere voluisse P Cum alias etiam coccum s vulgo grana, & coccin glia dictum) quo nobilis color ille coccineus , idemque venustissimus parari solet, a purpurae nomine procul abest:

statuat.

Mens itaque Ulpiani est , purpurae vocabuIoeas duntaxat infecturas significari, quae e mari nis piscibus, sive ex muricum, concharum, seu conchyliorum sanguine olim conficiebantur. Horum diversa genera , vel ex locorum Varietate , & qualitate , vel ex eorum magnitudine, ac forma, vel ex ipsis coloribus petebant V

56쪽

teres. Aristoteles Histor. Animal. cap. I . lib. 1. optime omnium docet , versus septentrionem

nigrantes , versus austrum vero , magna ex Parte , rubentes Purpuras procreari. Sunt in .

laude etiam aliae violacei coloris, de quibus Nepos Cornelius apud Plinium lib. 9. cap. 39. Me , inquit, iumeno misticea purpura migebat , cuius libra denariis tantum menibat. Et Vitruvius lib. I. cap. 13. haec de conchylio scribit: Διοd

autem legitur ad aquinoctialem orientem , ου oecia dentem invenitur miolaceo colore. Violaceum po

ro conchylium , desumpta E Graeco appellati ne Ianthinum dixere . Hinc lux Ulpiano, qui

purpurae nomine inter varia illarum genera. non solum Succinum , verumetiam Ianthinum contineri redo monet. Et Martialis unico versu tam buccina , quam lanthina purpurea indumenta complectens lib. 2. epigr. 39. scribit : Buccina famos donas , es' ianthisa moecha. At de buccino satis dichim superius Illud autem hic mihi non est dissimulandum , quod Clariis. Spanhemius de Praestant. , & Usu numismat. dissert. g. editionis Londin. pag. 43 I. hunc Ulpiani locum ea , qua solet felicitate haud interpretati videtur , nam per omnis generis purpuram ab Ulpiano indicatam , quo, cunque aliud vulgare illius genus, immo veram,

57쪽

&non veram purpuram contineri prose asserit .

Cuius sententiae accedere non possum , Cum ex

praelibatis clarE pateat Ulpianum , dictis verbis,

veras duntaxat, & marinas purpuras designalle. Fuccinum vero quod attinet , ut tandem illo me expediam , nec eodem die cum buccino, vel purpura nominandum. Abst ergo a docto Viro quicquam tentare in probatissima, & constanter recepta buetini lectione tum apud Utipianum , tum apud Plinium : ne caliginem bonis auctoribus offundat , dum cupit illustrare. Nihil denique eiusmodi argumentum habet, quod quicquam eorum , quae de Buccina Insula dicebamus, recantare compellat. Dictis pariter adesse videtur Lycophron in Alexandra versi I96.

Loquitur hic Lycophron de Ulysse , quem Telegonus eius. filius hasta, vel lancea interem ille fertur. Hallae vero cuspidi aculeum plicis bare donici praefixisse perhibetur , quamvis Lucia nus. Ulyssem podagra mortuum tradiderit Sardonicum piscem TZetres, at aque docti Viri, qui ad Lycophronem notarunt MeuriiuS, Oc anterus ins inacam marinam arbitrantur, quae Graecis Πυγων , latine etiam Turtur Trigonus piscis appellatur L Huic interpreta

58쪽

tioni ne acquiescam , illud in eausa est , quod

Pastinacam marinam nemo ex antiquis, vel nuperis , qui de piscibus scripserunt, Sardon, cum appellavit, & cuilibet mari communem . exhibent Gesinerus , aliique , qui hanc Spa tam illustrarunt. Quod secus eli in purpuris, quae non ubique capiuntur, & pro littorum diversitate magis , vel minus Harescunt o Hinc Horatius lib. a. serm. satyri A. scribit: Sed non omne mare es generes fertile tota et

Murice Satano melior Lucrina peloris.

Quapropter non video curristinaca Sardon cur pHeis sit vocanda . Crediderim potius Lyco ronem exponendum de purpura Sardiniaca, nam huic suspicioni favent Auctores omnes, qui praefati adagij meminerunt, quibus purpuriram esse Sardonicum piscem valde celebrem,& varias illius Insulae littora ferre purpuras, eis in confesto Purpuram porro aculeatum esse piscem doeet Aristoteles lib. 1. Hillor Animal. caP. δ F. Pag. JΙ9- & lib. a. de Part. Animal cap. II. pag. 6 I. Plinius lib. 9. cap. 36. Pag. 339. tom. a. scribit: Lingua purpurae longitudiise

digitali, qua pascitur perforando relima conchylia: tanta duritia aculeo est. Et eodem lib. 9- caP. 3T. Pag. 34 - accurate describens capiendae pumpurcae modum, inquit 2 Capiuntur autem purpura parvulis , rarisque textu meluti nassi s in alt=iactis ia

59쪽

iactis. Des hs esca, elusiles , mordacesque conchae, em mitulos mirimus : has semineces , sed redditarmari avido hiatu reviviscentes appetunt purIurae, porrectisque linguis infestant : at illa aculeo extimulatae claudunt sese, comprimuntque mordentia: ita pendentes amissitate sua purpura tolluntur . Cum igitur tanta si vis in aculeo purpurae, ut con-cnyliatos pisces perforare valeat, nil prohibet Ulystem a Telegono interfectum aculeo pu purae hastae praefixo , atque adeo sub nomineristis Sardonici conchylium delitescere , & tria oc sensu loquutum Lycophronem puto . At si hac interpretatione posthabita in aliam concesseris, per. me licet. Non Parum quoque momenti nostrae lecti ni asserendae asserre videntur Codicis Theodosiavi leges lib. Io. tit. 2 o. de Murilegulis , quae neutiquam referri possunt ad Lydos, sive orientales conchylegulos , cum dilucide pateat illas ad occidentis muri legulos, ac proinde ad Sardiniam spectare. Unam ex iis constitutionibus rostram , quae est II. repetita in Cod. Iustin.

9. eod. tit. qua Valentinianus Augustus cavet de navi muri legulae functioni obnoxia non usurpanda. Eius verba sunt : Si quis namiculam functiom muricis , γ' legendis conchylijs depututam ausus fuerit usurpare , duarum librarum aurι mu- tune teneatur . Scite autem animadvertit opulentisidi

60쪽

Ienti Tmae vir eruditionis Iacobus Gothonedustin Commentario eiusdem legis , eam procul dubio ad Sardiniam spectare , cuius Verba non pigebit exscribere : Porris cum hae lex Valent viani Jun. sit, π ad TP. Italia data sit, procul dubio ad Sardiniam ea pertinet , de cuius purpura , γ'

conchlio multa Su das : nominatim in Bάμμα Σαρδανικον. Haec V. celeberrimus , quem a semientia nostra removere non valuit Vox ta διαμώ,

quae prostat apud Suidam pro Σαρδινα-ν , nec tempus consumpsie in illius emendatione , quae alijs viris doctissmis tantum negotij facessit . satis sibi conscius, dubium scriptorum sensum ratione magis, quam ex verbis , quibus facile mendum inesse potest , deprehendi debere. Et quidem a scopo non aberravit Gothoseedus , eius enim astertio , vel ex hoc confirmatur , quod

raedicta conititutio inscripta fuit Principior. Pr. Italiae,& data Aquileiae VI. Kal. Oct hris Arcadio Aug. I. & Bautone COSS. quo rum Consulatus incidit in annum iurae Christi Domini 383. Iam vero exploratum omnino est , Sardiniam id temporis sub eodem Principio constitutam fuisse , in divisione nanque

Provinciarum, aliquot ante annis, facta a Constantino M. eadem Insula Praefectis Pr. Italiae gubernanda committitur , auctore rasimo lib. 2. Pag. Io9. edit. I 679. Certe appellationes

ex Diuitigod by GOoste