장음표시 사용
31쪽
orthographiam, & vocum verborumque potestatem Critica inquirit, recte scribendi ac pronunciandi normam statuit, latinitatem ad auream illam argenteamque
aetatem aestimat & reducit. In Poesi monsti at, quantopere primos lirrpidosque fontes castalios infecerit posteritas Iuleis limosisque carminibus, excitare studet aestrum poeticum , priscis Vatibus adeo familiare, quod per tot secula pene elanguit; flores & uvas antiquorum Poetarum resiectis loliis ac pampinis colligit, ct ignavum vulgus ab Helicone tanquam fucos ab alvearibus arcet. In Rhetorica verborum ac figurarum luxuriem , & inflatos periodorum ambitus emedio tollit, sententiarum & argumentorum vim ac robur demonstrat, affectus loco, tempori, ac persona: aptos, eOSque Vehementes ciere docet, totamque prisci
eloquii maiestatem explicat. In hiitoriareS gestas, quae a Scriptoribus in medium adseruntur, diligentissime examinat, a quihus narrentur, e quo fonte fuerint haustae, quo tempore, quo loco contigerint: an scriptores fuerint synchroni, an inter se conveni ni, an quae factum circumstant, sint verosimilia, &c. e quibus Omnibus fert de bona, vel mala, vel dubia
32쪽
tati testimonium perhibet. In Philosophia inanes ac jejunas quaestiones, atque
subtiles aranearum, quae in cerebro nascuntur, telas eliminat, clamores & altercationes de lana caprina proscribit rcontra arcanos naturae thesauros effodere, Occultas vires adhibitis machinis scrutari, elementorum aeris maxime ac ignis,& siderum mira phoenomena detegere satagit, nec non experimentorum simulae ratiocinationum ope quae ambo sc dere tam firmo quam necessario conjungit Universi hujus structuram S pulchritudinem ostendit. In arte Medicaaphorisimorum Veterum superstitione, ac sectarum plus inter se, quam pro civium salute pugnantium multitudine sublata, Vanisque prognosticis valere iussis, in morborum caussas & mali radices diligentius inquirere, herbarum vires Curiosius explorare, & humani corporis partes anatomiae, reliquorum Vero Corporum chymiae auxilio studiosius cognoscere jubet, utpote in quibus sobria medendi ars tota consistit. In Jure legum dubiarum ac obscurarum turbam tumul. tuantem e tribunalibus soras ejicit, leguleiorum ora compescit, litium ambages abscindit, & juris naturalis praecipue, atque divini principia vera ceItaque inin
33쪽
dagat, atque in sententia serenda sequi iustique rationem prae omnibus ante OCulos hahendam docet. In Theologia si histilitatum, A quas vocant sipeculationum nimiarum pertaesia S. Scripturae, Conciliorum, ac Patrum dogmata altius I imari, his fidei morumque doctrinam superstruere, & ex ecclesiastica historia seculorum usu perpetuo stabilire contendit. Ut nihil dicam, quas quantasque in re numaria, diplomatica, antiquaria felices progressiones hoc aevo fecerit Critica, ut
non jam a longe, & quasi per nebulam
intueri venerandam Vetustatem cogamur,
sed cum priscis hominibus sapientissimis
ac sortissimis amicitiam colere , erudit ConVersari, ac pene inter illos & cum illis vivere videamur. IV. Neque caussa Formali destituitur. Formam enim sanae probatissimaeque disciplinae eidem tribuunt leges ac regumlae, quibus haec judicandi facultas ci cum scribitur, quasque postea suo loco palam facere decrevi. Profecto his vel maxime opus habet ars ista , ne inter tot hominum judicia, quot capita, Vel nimis evagetur, Vel extra orbitam fallet, vel omnino in scopulos impacta naufra
34쪽
getur. Opus est inquam regulis, quas post longum ac indefessum studium, post excusia omnia rei literari se scrinia , post insignem uberemque notitiam ex optimis auctoribus comparatam peritissio quique praescribunt, ut aurum a scoria,& vitrum a gemmis in quovis disciplinarum genere di scerni queat. His in. structa Critice splendidam sane ac incomparabilis pulchritudinis sormam inisduit, seu privatos . intra parietes cum amicis sermo eruditus inseratur; seu publico in consessu doctorum Uirorum dothemate quodam literario pronunciandum sit.
Mos iste jam olim apud Veteres in
usu erat, ut ex Ciceronis Oratore,
Bruto, & Tusiculanis Quaestionibus p
tet : sed inter paucos tum stetit nego tium hoc, Viros tamen omni eruditi nis genere conspicuos, quibus an aequiparandi sint nostrorum temporum Critici in tanta eorum frequentia , non ausim spondere. Antiquis enim illis praesto fuerunt multa, quae a nobis desiderantur, subsidia. Hahebant in manibus, Acante oculos Complurium optimorum scriptorum opera, quae nobis temporum ininiuria subtraxi vel solum fragmenta quaedam
35쪽
dam ex sis reliquit e consulere poterant non paucos primorum & sincerioris aevi
historicorum, AEgyptios, Tyrios, Babylonios et exquirere sententias & oracula Sophorum suorum, a quibus prima artium& scientiarum fundamenta iacta fuisse novimus. Erat tunc quasi primo in flo. re ac succo nativo vis ratiocinandi, idio. malis integritas , elocutionis gratia, &adsectionum temperies, quae Omnia non nisi per temporum ambages, & post varias mutationes & clades bene decimata ad nos pervenerunt. Fateri necessum est, Veterum opera purissimos esse fontes, e quibus ea primum nobis haurienda sunt,
queis opus est ad politum judicium &rectam rerum aestimationem Compara
dam, atque ad Verum ac falsium tum in naturae, tum in artium & scientiarum operibus internoscendum. Atque hine in ponderanda aestimandaque ingeniorum, stili, ac methodi virtute non novis sed antiquis uti solemus stateris, explorantes num ad vetustatis laudem accedat pro . pius , vel recedat. Sunt equidem qua - ,
dam hac in re priscis & iunioribus communia, ea scilicet, quae ab ingenio pe doni , quemadmodum intelligentia, persticacia, iudicium, comparatio, & artificium t neque enim omnibus seculis de4
36쪽
runt homines, eadem cum primis meis talli honitate procreati e tamen si haec aequa ratione in utri sique suspicimus, primas Veteribus concedere debemus, utpote quas ipsis tanto intervallo ante nos natis natura ipsa detulisse videtur.
g. III. LPrincipia Critica artis.
Iam vero principia, quibus Critice nitio
tur, & intra quorum cardines volvitur, duo sent clertium addemus suo loco videlicet auctoritas & conjectura. Auctoritate utuntur Critici, dum e Scri-Ptorum libris , eorumque sententiis in medium productis ostendunt, haec bene Vel perperam dici, aut fieri; hunc fuisse Priscorum morem, hac methodo, his legibus istam vel illam artem atque scienδtiam eos tractasse, ipsorum testimoniorem aut factum aliquod ita vel secus contigisse, Sc. Nihil enim potentius est ad confirmandam doctrinam, vel ad Veritatem detegendam auctoritate Scripto rum, quibus omnis aetas hucusque assurreXit, quosque in una vel pluribus disciplinis principes aut magistros Venera
37쪽
tur, vel qui probatillimae fidei sunt in
factis enarrandis, praecipue si synchroni fuerint, eodem scilicet tempore, vel Vi- Cinissimo viventes. i
Coniecturas autem adhibere solent pii ma via deficiente, vel Certe non sufficiente, dum ex illorum scriptis & sententiis mentem & sensum circa rem quampiam legitime deducunt, aut Camparatis inter se diversorum testimoniis rem aliter hahere sie non posse monstrant, aut, quum. de factis, quae Ueteres tradidere, di siputatur, ea hoc vel illo modo vero similiter contigisse contendunt, quamvis alio roipsis contingere potuerint. Hae duae seia initae sunt, queis in vastissimo hoc studio incedunt Critici ad veritatem seu demonstrandam seu eruendam ; quamvis fateri oporteat, primam. esse tutiorem spericulosiorem alteram, neutram omnino certam. Sivium enim, inquit Justus Li
psius, ca ad corrigendum libri con-
Iectura et prima vix fatis certa γ tuta, lubrica altera. Nam quae scribunt Au ctores, non semper Veritati consonant, quis enim vadem se constituet, quod nunquam fallantur nec conjecturae, quae a Veris etiam Certisque testimoniis prodeunt sca In Satyr. Menipp.
38쪽
deunt, Vel eruuntur, extra dubitationis& falsitatis aleam positae sunt. Quare utrumque hoc principium, ut eo minus a via Veritatis aberret, regulis probe muniendum censuerunt praestantissimi quique hac in arte Magistri, in quibus ob. servandis, ac rite adhibendis magna sane artis hujus pars consistit. Porro sicuti duo sunt Criticae principia, ita etiam duae sunt illius dotes, nimirum ea, quae naturae beneficio, & illa, quae artis ope Comparatur. Natura artem praeveniat nCcesse est, tribuendo memoriδm.
fidelissimam eorum, quae lecta sunt, de bet. autem lectio esse multiplex & aII1- dua) eorum inquam quae lecta fuerunt,
custodem e . tum quoque subtilem mentis aciem, quae ad intima artium ac scient tiarum adyta facile ac cpleriter penetr re valeat, atque discernere inter merces
prohas & vitiosas : denique judicium praestans & corrumpi nescium, quod inserenda sententia sepositis quibuscunque opinioni lius praejudicatis, aut sinistris an, mi adsectionibus nonnisi rectae sanaeque rationis cluctum ubique sequatur. Haec quasi tributum sunt, quod natura pendere debet Reginae artium Criticae, sine quo nulli in hoc. regno civi esse licet. Sed
39쪽
Sed artificium quoque ad naturam accedat oportet, quod fit statuendo certas leges , quibus criterium , quod Vocant,'
instruatur, expoliatur, & ad justi persectique judicii culmen perducatur. Conintingit enim hoc in negotio, quod passim in aliis fieti videmus. Est qui aedificium egregie structum intuens de illius pulchritudine ac magnificentia sine ullo ve. i ritatis dispendio pronunciat, naturae dun taxat magisterio imbutus, etsi archite. cturae leges , & elegantis fabricae notas ignoret: verum alius Architectonicae peritus praeter naturam artem quoque in consilium vocat, idem aedificium aestimat, commendatque ob partium symmetriam, proportionem, soliditatem, ordinem, aliasque dotes aedificio proprias. Ita sunt multi, qui sermonis vel Voluminis eleganti m tacito quodam animi sensi per cipiunt, sed e quo fonte ista oriatur, eXεplicare nequeunt, dum Criticus e suis illam regulis metitur, iustamque de illa sententiam profert. Cavendum tamen semper, ut iudicium hoc suum intra lia mites sobrietatis contineat, ne quum in aliorum opera crisin inclementem eXeracere satagit, ipse severiorem experiundi periculo sese exponat, a quo ViX quis quam insignium etiam Criticorum im.
40쪽
munis esse solet, dicente Tullio, b S pientum judicium aut reprehensionem vitare nullo modo potes, ns qui nihil omnino serabit.
Critica circa artes liberales,
vi Criticae natales vetustissimos esse, eam que primis hominibus veluti conis genitam fuisse negare vix possumus, si non maximo natur& dono , scilicet recte iudicandi facultate, contra fas omne illos spoliare velimus r eratque haec ipsis eo magis necessaria, quo magis recentes hi mundi habitatores tot rerum, Ope rumque mirabilium, quae stupra, circum,& infra se stupentes intuebantur, noti . tiam b Lib. a. Rusius. Quas.