장음표시 사용
21쪽
diceret, omnibus quantum Posset. Et fortasse illi prioribus quantum accessit curae, tantum gratiae deperiit. Nam fieri solet, ut jucundiora sint, quae delo tant voluti neglecta, quam quae elaboratu fastidiuntur . et gratiora quae
Veniunt a natura, qunm Brte; ut fonthmi gratia tunc est maxima, quum Iahuntur inter lapillos, et cursu Placent suo, atquct, ut ita dicam, geniali, non ductu, derivantur: et natura fert, ut laevior fusae statuae, quam caelotae videantur. Nihi quoque sic evenit, ut nunquam scribam facilius, quam quum semel, addo e tram, quam quum negligeriter: ita quidquid artis Est aut curae, diaritie non caret; natura facillima est, et quantum emendatur, tantum durescit a studio. Equidem scio, m se Contentio em mihi cum multis de judirio simul et ingonio parere, qui ausim Quintiliani scripta, viri post unum Ciceronem in elo Irientia summi , veluti in trutinu expendere. sed ego sententiam profero meam, non quid caeteros sentire oporteat, praegeribo, neCita comparo, ut non liberum sit Cuique u liter do ratris tu judicare. Repotam saepΘ: plus in illis copiae, Brgumentorum, seni nitamm, astuminis, elaborationis esse contenderim; has puriores faciliores, Iutiniores videri. Quum
dico latiniores, magis Romanas dico . ni Mateμ non minus natura, quam Brie, Candidaq, quietas. non fusCas . non turbulentas, sponte laetas, non Atudio eoactus, et ut pluribus ino obiiciam telis, stilo oratiotiis, qui fuit per Ciceronis tempora, propinquiores; per caetera illis priores ana tepono. Naim et magnitudinu illic amplior, et g nteritiis
sublimior, et verbis numerosior multo e t. t nullum i Cum non adit; et acriter insurgit, et quod in eo aliquando desideraverim , varo dimittitur. Affectus autem, quibus nisi fuerit orator armatus, quae inferre possit Vulneris, Vix habet, omnes videtur effunder . nisi quod eos Dumeri multo reddit Obtusiores, quam si impe 'et celeritate jacinretitur. I la: c de meo judiciu dicta. Conisecturam facere Ex
22쪽
ipso codice licet, primum quod trecentas sexaginta fuisse ostenditur, quem numerum nescio an alius, quam Quintilianus impleverit. Deinde quoniam Quintiliano attribuuntur; nec multo Post Quintiliani tempora exscriptum tam vetustum codicem puto, ut errari tam recenti In moria vix potuerit. Etiam quod ante Senecam multos quidem declamaAse, verum nullius exstarct Declamation os constat, tum
quod subsequuntur in codice DocIamationum Senecae docem libri. ut dubitari non possit, nec Senecae quidem ESSe, quamquam illud quoque accedit, quod abest Seneca longissime a tanta puritate. Secundum has Calpurnii Flacci
cxceptae quaedam Paucae Perbrevesque Sentetitiae, quem ego inter declamatores laudatum, nescio, an linquum Iegerim. Argutu lus.tamen vult videri, et, nisi quod brevior est, Senecae persimilis : post hunc Finis Meerytariam sub scribitur litteris majusculis, et Antonii Iuliani, nescio Cujus, ac mox et eatemporaneae Quintilicini promittuntur, ut facile appareat. subsecuturas fuisse extemPoraneas. Fuisse et alium in intilianum, superiorem hoc, non me latet: sed difficile est nobis judicare de eo. cujus famam. nostri majores suppresserunt. Poteris tu et aliorum judicia quaerere, ut sciri possit, quum tam praeclariam ex te accipimuR minnus, quid id sit, quod accepimus. Nam illud quoque ad
liberalitatem spectat, non ignorare, quantum Contulerint, qui dederint quantum dehoruit, qui acceperunt. EGO, Cuique aliter senti cnti facito accedam, non ignarus judicium mctam ex iis natum, quae didici, non alienum ab iis, quae ignorem, futurum. Vale. M '
23쪽
AD PAUM M SECUNDUM, PONTIFICEM MAXIMUM, In Quintiliani recognitionem. 47D.
Qui NTi LiΑNUM, pater beatissimo, Paul Ιl Venete, Ponti. x maxime, omnes merito diligunt. nonnulli vero Cic roes etiam, ingeniorum aς facundiae sonti illi immortali, Conantur anteferre : qua in assertione . n magno se ju-udice quisque tuetur . . Ipse tam hunc artium dicendi th Saurum, quam reliquos veteres satis habuerim, si queam recto intelligere, et veneratione doctrinis debita obse Vare, cantans Cum auero Hispano ingeniosissimo quidem atque elegantissimo ac latinitatis maximo illustratore:
Quintiliane, vagae moderator summe juventae, Gloria romani, Quintiliati , logae; Vivere quod propero pauper, nee inutilis annis, Da veniam; properat vivere nem satis.
Hunc proximis calorum urbis diebus mediocri cura recognovimus, minore sane labore quam caeteros. ProPterea' quod ab homine ordinis it tri excellenti ante traditus erat, alteri talium opificum Officitiar imprimendus, cujuS et iuruepistolam in volumine nostro transtulimus, ut quiη ir
24쪽
i 4 SELECTA DE M. F. QUINTILIANO
doetissimus de Quintiliano senserit, ex nostris quoquct codicibus intollio eretur; ut luct mihi alioquin hoc tempore febrionii aliquid de dictandi opera demeretur, qui facile quoq in praesentem epistolam addere nostro operi superfodissem, nisi quod Sanctitati tuae nostra omnia tam inde ab initio conatus hujus ara dacioris munera Consecravi. Tu vive in Ieternum, Pontifex sancti si me. Anno Dominici natalis ΜCCCCLXX. Pontificulus vero tui septimo.
M. FAB. QUINTILIANUM . si 498.
Q UiNTILIANDM vero non nos quidem illum Ciceroni praetularimus, sed has certe ejus ora traias Institutiones Rhetoricis Ciceronis libris pleniores uberIoresque esse existimamus : nempe quae ab ipsa quasi infantia, atque ipsis incunabulis instituendum oratorem susceperint, AUΠ mam que ejus eloquentiae manum imposuerint. Itaquδ ne ipse quidem Cicero satis, quae de arte oratoria RCripserit, P hasse omnia videtur. Nam et Rhetoricos libellos , in iis qui' In B Nanniatia editione legotiatiae Campani priosatio ex Angeli Politi Di peti, fations in M. Fab. uitii alatii inst. Oratorias; quem sane ritulum unde Buem arantis exseripserit, ignora ur. Vida Pollitani opora , Venet. 3 98, et Florent. a 4m. ais Ni . Naittarii Dissertationem de antiq.i, Quintiliani Mitionibus. C pulla.
25쪽
de Oratore sitit, haud usquequaque sequitur, et rudes inchoatosque adolescenti sibi excidisse o litauibus affirmat, et ab his ipsis de Oratore in alio ad Brutum libro identidem desciscit: neque in hoc quoque , quem extremum absolverit, ulla de arte praecepta ponit, sed oratorem quasi ipsum informat, et quod dicendi sit optimum genus, decernit. Ergo ut philosophi nostri non, quum in primis 4ristotelem sequantur, Statim illum Platorii anteponunt, ita nos quod Quintilianum quam Ciceronem interpretari maluimus, non quidem Ciceronis sacrosanctam illam gloriam detrectavimus, sed ad Ciceronem festinantibus vobis egregie consuluimus. Haec igitur et de Quintiliano nostra ratio fuerit. Sed nequo inusitatas vias indagamus, quum
v Eterum libros auctorum in manus sumpserimus, qui Lamen si minus in usum musuetudinemque hominum aliquot jam ante seculis non venerum . non tam ipsorum culpa, quam fortunae ac temporum injuria effretum est Quid enim nunc ultinet superiorum calamitatem temporum memoria repetere 3 quod sine summo dolore Doer
vix pie possumus, quibus insignes illi, atque immortalitate dignissimi scriptores, partim a Barbaris caesi, foedeque
Ianiati sunt, partim ab his ipsis ad nostrorum Usque Parentum memoriam vehit in carcerem conjecti, atque in compedibus habiti, vix tandem aliquando, sicut erunt semilaceri atquct trunci, in altum qile a seipsis immutati, suam hanc in patriam revertunt. Porquam igitur inhumanum facinus a nobis fieret, si de nobis, deque m Orthias rio
tris optime meritos insignes hos viros. dudum deposita cupitis diminutione, jure postliminii civitatem repetentes, Hon vel quam liubentissime agnoscamus, atque in ipsam, quae his maximo debet, Iatinitatem, suam in rempublicam,
suum in ordinem, atque adeo intra privatos parietes no tros, intra nORirum sinum henigne admiserimus. Quod quidem si me nunc primum auctore adipiscentur, Cur Inihi
26쪽
tandem id vitio vortatur, aut Cur non Suinmu Potius gratia ab omnibus habeatur, quod quasi uasta Privata pecunia publicum omnium aes alienum dissolvere non dubitarim PDo tremo ne illud quidem magni fecerim, quod horum scriptorum seculo corrupta jam fuisse eloquentia objiciatur: nam si rectius inspexerimus, non tam Corru Ptam utque depravatam illum, quam dicendi inutatum genus intellissemus. Neque autem statim deterius dixerimus, quod diversum sit, major Certe Cultus in secundis est, crebrior voluptas, multae sententiae, multi flores, nulli sensus tardi, nulla iners structura; omninoque non tantum Sani, quin et fortes sunt omnes, et laeti et alacres, et pleni sanguinis atque Coloris. Quapropter ut plurima summis illis sine ut Iucontroversia tribuerimus, ita Priora in his aliqua, multoque potiora existere jure contenderimus. Itaque quilin maximum sit viti uin, unum landem uliquem solumque
imitari velle, haud ab re profecto facimus, si non minus hos nobis, quam illos proponimus, si quae ad nostrum usum faciunt, undique elicimus, utque, ut est apud Lucretium, lib. III, ii:
Floriseris ut apes in saltibus omnia libant, Omnia nos itidein des pascimur aurea dicta
Atque hoc profecto est, quod quum diu Marcus Cicero Atticis illis limatis et Emunctis orationibus operam dedisset, post illa tamen et Rhodiis et Asiaticis Oratoribus aures Commodavit: quorum lenti illi quidem, atque remissi; ii vero inflati, vani, atque jactantes ; utrique vero minorES Atticis, quasique ab iis degenerantes cxistimarentur. itaque egregie nobilis pictor, qui quum interrogaretur quinnam in primis magistro profecisset, illo, inquit, Populum intuens; et recte id quidem. Nam quum nihil in natum hominum sit ab omni parto beatum, plurium bona ante oculos ponenda, ut aliud ex alio haereat: et quod cuique ConVeniat, aptandum est. Est autem Quintiliano proposi- et uiligec b Eooste
27쪽
tum, oratorem eum instituere, qualem fuisse neminem memoriae sit proditum: qui et moribus perfectus, et omni scientia omnique diccndi facultate sit absolutus. Qua Prop. ter qui tantae moli sit destinatus, eum recens natum, quasi de matris gremio suum in sinuit, continuo accipit, nihilque sibi reliqui facit, quod quidem ad educandum, er diendum , informandumque illum pertinere intelligat,
nunquam a se aute dimissurus, quam quum vivendi, sciendi, dicendique omnibus numeris perfectum atque absolutum, Planeque Oratorem summum singularemque reddiderit. Atque ad hunc unum terminum, omnes non suas modo, sed omnium , ut quique probatissimi fovent, veterum SCriptorum sententias, oinniaque praecepta quasi sagittas in scopum rectissimo collimat. Ac de intentione hactenus. Utilitas autem tanta in his voluminibus existit, quantam vix fortasse in unius alteriusve ex omni Graecorum Latinorunique copia iuveneritis.
Marcus Fabius Quintilianus, ex Hispaniae oppido Cal guriae, maxillae propter ob essum in eo Sertorium insigni, Nerone imperante, a GaIba, qui et ipse deinde imperator
fuit, Romam adolescens admodum Perductus est. Patre autem , quantum Colligimus, quum erudito viro, tum in reipublicae tuae administratione honestissime versato, usus est. Ipse quum in ea tempora incidisset, quibus et Annaeus
Seneca, et Iulius Africanus, et Vibius Crispus, et Trachab lus, et Afer Domitius, aliaque Romanum forum praeclarissima ingenia illustrarent, Domitium in primis senem jam colendum sibi assectandumque proposuit, hominem quum
omnium ejus aetatis oratorum ominentissimum, tum Praecipua quadam facetiarum atque urbanitatis laude memorandum; neque illius solum actiones, verum Et domesticos sermones uiligentissime omnes observavit. Amavit Etiam familiarissime aequaIem suum Iulium Secundum, mirae facundiae miraeque gratiae virum: cui tametsi properata
28쪽
mors injuriam fecit, magnum tamen is quoque inter laudata insonia sibi locum vindicut. Quum vero et Probatissimis moribus, et summa ingenii vi, et acerrimo studio Quintilianus esset, Prima statim juventa celebrare foruin,
atque in summis Patronorum numerari o coepit: ad eamque virtutis et ingenii commendationem repente porvenit, ut non solum muXimae quarque ad illum causae deferretitur, sed ot notarii qui ejus dicentis verba exciperent, vulgo a studiosis hominibus conducerentur. Quotiens Vero Cum aliis agebat, Omnium non solum CODCeSSU, sed ot COD- sensu fore ab ipso ponendae Causae initium exigebatur.
Primam vero actionem, juvenili quadam cupiditate gloriae ductus, eam emisit, quae Naevii. Arpiniani causam continebat , in qua quaesitum fuerat, praecipitata ne esset ab illo uxor, an se ipsa sua sponte jeCisset. Inter caeteras autem quas egit causas Quintilianus, duae in primis insignes habentur: altera, quam Pro regina Berenico npud eam dixit: altera, qua ream tuebatur, quae subjecisse dicebatur mariti testamentum, et chirographum marito expiranto heroisdibus dedisse : quod erum erat Nam quia perleges institui uxor non poterat heros, id fuerat actum, ut ad eam bona per hoc tacitum fidei commissum pervenirent. Et c put quidem quaeri facile erat, si hoc diceret palam, sed peribat lipercilitas. Ita ergo figurate causam egit, ut judicos illud intelligerent factum, delatores autem non Pos sent apprehendere ut dictum : idque cum inaxima Quintiliani laude utrumque contigit. Verum praeter ingenium, quod in illo fuit eminentissimum, tantam etiam Vim Concipiendarum imaginum, quas phantasias vocant, habuisse a CCepimus, ut se quenter ita motus sit, ut non solum lacrymae illum, sed et pallor et vero similis dolor deprehenderent. Sed quum diu jam in foro tanto successu tantaque gloria versatus foret, ut inde non ingenteis modo opes, sed et Romanam civitatem, omniaque nobilitatis jura con-
29쪽
sequutus esset, et jam maximus, Ut Iuvenalis inquit, orator haberetur, honestissimum sibi agendi causas fi nomstatuens, dum adhuc desideraretur, reCeptui cecinit, suamque mox Operam, vir procul dubio hominum causa natus, ad praecipiendi munus tranSserre coactus est. QUO Ioco un- notandum nobis est primum omnium, Quintilianum Bomae publicum juVentutis gymnasium, Di e fisco eximium stipondium accepisse: multique ex ejus ludo, quasi ex equo Trojano, litteratorum proceres exstiterunt, inter quos et Pli
nius illo junior fuit, qui etiam in epistolis Quintilianum
praeceptorem suum libentiSSime agnoscit: et Iuvenalem
item fuisse sui quidam arbitrantur) maxime verisimilo est, qui de illo diis v serbis honorifice mentionem facit, VII, 188:
Unde igitur tot Quititillativa habet saltus' exempla novoruria Fatorum transir felix et pulcher, et acer; Felix, set sapiens, et nobilis et generosus, Appositam nigrae lunam subtexit alutis. Felix, orator quoque maximus et jaculator; Et si perfrixit, eantat hene.
Erat autem in eo praeter caetera adeoque exprompta fidelisque memoria, ut quae ex tempore aliquando dixisset, ad verbum etiam repetita redderet: cujus rei saepissimo poriculum fecit, si quando interventus aliquorum, qui hunc honorem mererentur, iterare declamationis partem coegisset. Postquam vero in erudiendis juvenibus viginti antios tanta sua gloria tantaque juventutis Romanae utilitate posuit, ut ab ingeniosissimo latinoruin epigrammatum Poetae υagae ju 1entutis moderator, et romanae togae gloria vero meruerit appellari; etiam hunc laborem deprecatus. studiis aliquando suis quietem impetravit . atque ut non Solum aetatis suae hominibus, sed et posteris quoque Consuleret, totum illud otium ad hos do oratoria institutione libros componendos transtulit: quorum quum tertium jam
30쪽
uo SELECTA DE M. F. QUINTILIANO
manibus volumen haberet, Domitianus Augustus curam illi sororis suae nepotum delegavit. Uxorem praetorii viri filiam, omnes quae in foeminam cadunt laudes, ut ipse inquit, suPergreSSum, quum nondum aetatis undevigesimum explesset annum, duos enixam filios, amisit. Quorum alterum quintum jam annum egressum, mirae gratiae, jucunditatis . ingeniique puerum , deflevit exstinctum. Alter autem sui nomen parentis referens, jamque aetatis decimum
egressus annum omnibus etiam, quas vix .illa capiat petas, corporis animique laudibus cumulatus, et consulari nuper adoptione ad omnium spes honorum prius admotus, atque avunculo praetori gener destinatus, et Oinntiam spe sacris eloquentiae candidatus, quum octo mensium vafletudinem
perpessus esset, infelici parenti hos ipsos ctiam in pueriti qum olucubranti libros, altorum orbitatis vulnus inflixit: atque hunc suum casum in horum libroriam sexto vir pius, sed omnium suorum superqtes miserabiliter delamentatur. Hos autem qui nunc in mauibus nostris libri versantur, Victorio Marcello, quum summa sibi ami ilia Conjuncto,
tum eximio studiorum amore flagranti, ditavit: de quibus, id quod de Carthagine Sallustius ait, silere satius puto, quam pauca dicere. Forebantur autem et alii duo sub Quintiliani nomino libri artis rhetoricae, neque editi, ut ipse inquit, a se, neque in hoc Comparati. Nam alterum sermone per biduum habito, pueri, quibus id praestabatur,
exceperant: alterum Pluribus sane diebus, quantum n tando consequi Potuerant, interceptum, horai juvones temerario editionis honore vulguverant. Hos deinde composuit, in quibus eadem sunt aliqua, millia mutata, plurima adjecta. Fuit enim in homine, ut in nullo unquam, ingenuus quidam animus. Ita quo Omnia iii bis libris sedulo praecipit, et omisso interdum speciosiore styli genere, ad utilitatem se discentium summittit: omniaque in lig, quae sequutus ipsc ost, quae Partim Praeceptis , Partim ratione