Ludouici Nonii medici Hispania siue populorum, urbium, insularum ac fluminum in ea accuratior descriptio

161쪽

CAR XL.

Tarraconensis prouinciae limites quando mutati. Martianus Capella

emendatuS. TArraconensis prouincia angustis magis limitibus olim erat arctata: Pyrenaeis enim montibus,& Ibero amne claudebatur, unde & Citerior olim dicta quod cis Iberum esset, licet Isidorus Orig. lib.xiv.cap. iv. steriorem dictam putet, quasi circa terras .Florenti enim Poenoru imperio quidquid a freto Gaditano Iberum usque terrarum erat, Ulteriori Hispanis ascribebatur, cetera Citeriori sea postqua uniuersa Hispania pulsis Carthaginensibus, populi Rom. victoTijs cessit, longe latiores terminos habuit, adeo ut qui olim Citerioris Hispaniae limes & finis erat Iberus, umbilicus poene effectus fuerit. unde & Plinius in limine capitis tertij lib. iij. ait Citerioris Hispaniae, ut & complurium prouinciarum, Veterem formam mutatam esse. A meridie enim Lusitaniae, &Balearici maris ora terminata fuit a septemtrione Oceanum Britannicum,ab Oea ne seu Ula oravi Plinius,non, ut Martianus Capella lib. vi. Ia

162쪽

LvDOVICI NON II. 33ssene aut Gersone) ad promontorium Nerium ab

occasu Oceanum Atlantacum, adusto promontorio ad ostium amnis Durin ab oriente Pyrenaeos montes pro limitibus habuit. Longitudo eius, teste Plinio, a Pyrenaeo ad finem Castulonis D.C.VII extensa; M.P. latitudo vero a Tarracone, ad Olarsonis litus CCC .viij.M. P. Diuisa fuit uniuersa, pro eius magnitudine, in iuridicos conuentus septem, quot Baetica, ScLusitania simul habent, Carthagine em, Tarraco

ne sem, Cue inaugustinum, Clunien ein, cit turrem, Lucen em Brascar uri. Non praetereundum puto,apud Martianti Capellam, ubi de Hispania agi lib. vi. lacunam esse supplendam. Ita enim ait: GPni-mrJaprouincia diabet conuentus septem, Carthagine e Tarracone em erc.qugenim uniuersa prouinci a habet septem conuentus ῆ an Hispania' sed superius dixerat Boeticam duos habere conuentus, atque ita erunt novem. quare ita legendum puto: Atuniae a citerior prouincia conuentus habet se em. nam de Baetica & Lusitania egerat, restabat de Tarraconensi dicere. Vniuersa haec prouincia omnis generis metallis abundat, marmorum latum ijs, & speculari lapide, messibus, oleo, vinoque fecunda admodum,

ted bellaci praecipue populo nobilis. Testes Celtiberi, Cantabri, Vascones & exitio suo esari Numantini.

163쪽

IU HISPANIAmantini. hoc aeuo in multa regna diuisa est: siqui. dem complectitur Murciae regnum, Valentia, Armgonum, Catalonia Caytillam Murem Elaec Miumam, Escriam.

CAP. XLI. Tarraconensis populi. Grani, originem a

Graecis trahunt. Plinius obiter

emendatus. VArij Tarraconensem prouinciam incolunt populi,sed immensi operis & laboris esset,

singulos e vetustatis latebris protrahere: nobiliores tantum & memoratu digni dicentur. ceteri vero,ut ignobiles,silentio inuoluentur. nam Verbis indulgere in rerum inopia quid attinet φ citra fastidiu vero nominentur primo loco GL ij. narn Lusitaniae collimitanei sunt, ad flexu enim Durij amnis eos Pomp. Mela statuit. A Graecis illos origine trahere auctor est Plinius lib. iv.cap.xx. Heleni, Gravis, casellum TI Graecorum sobolis Omnia : quo tamen loco mallem geminato L.Helleningere , ut originem suam exprimerent. praeit

mihi Strabo lib. iij. In Glaris, inquit, quosdam ex Teucri commilitonibus brint μή Eque Osidasuisse, qu

164쪽

LUDOVICI NONII. I Trtam Ῥη alterum A'μπιλοχοι nominatu Vocantur vero hi Graiiij, a Mela Granij, a Ptolemaeo autem Igοῖοι, corruptὸ ut credo utrobique.

Fama est Diomedem ab AEgiale uxore adultera, patria domoque prohibitum,H1spaniae litoribus, supra Lusitaniam appulisse, imbique urbem in patris memoriam Tadem condidisse, quae a Ptolemaeo Tude vocatur, & hodie Tuo dicta s undo LucasTudensis Epis opus, non vltimus rerum Hispanicarum Scriptor originem habet.)confirmat hoc Silius Italicus lib. iij. Et quos nunc Granios Plotito nomine Graium, Oeneae mi ere domus 2Etolaque I Ide .

CAP. XLII. Gallaci dicti Callaici. Viae nomensum sere. Gallaeci exta prouincia effecta.

Mores illorum. Rauios attingunt Gallaci, freques nec ignobilis populus,amne Durio a Lusitania diuisi, qui etiam tali ci vocantur, hodie vero Gai G. Antonius Beuterus a Gallis & Graecis, in unum commixtis populis, nomen & originem illos trahere comminiscitur ue Franciscus Tarapha a Galathe

165쪽

3 2 HISPANIAlathe Herculis filio dictos putat . Iustinus vero lib.xli v.Gallaeci,mq ut i, Graeca bi origine asserunti Ruid in t sinem Troiani belli, Teucru morte Aracia fratris nursum patri Telamoni,cum non reciperetur in regnu, cypru conceps se,atque ibi νrbem nomine amisaue patria, Salaminam condidisse nis accepta opinione paternae mortis patria repetisse ; fucum ab Euriface Aia

eis filio accessu probiberetur, Histaniae litoritas appa sum foca ubi nunc est Carthago non occupas Unde Ga

laciam transis e positis ue siedibus genti nomen dedis

Isidorus Orig. lib. 1x. cap. it. Gallacos a Candore dictos putat, ut & Gallos quia ceteris Hispaniae populis candidiores fiant. Ptolemaeus hos in binos populos diuidit, nempe in Gallaicos Braee- earios ,& Luce est illi inter Minium & Durium amnes ad mare habitabant , hodie tractus ille

entre Donro π' inbo nuncupatur,quorum primaria urbs, Augula Braccara: Lucenses vero prope Artabrum promontorium erant, Unde & conuentus Lucesis, teste Plinio,quo xv I. populi conueniebant, qui hodie soli Gallaci vocantur.Lapsu vero aetatis diffusum fuisse & numerosum populum constat, utpote cum tempore Imp. Hadriani, quo veteris Hispaniae termini mutati sunt, unie sex prouincijs nomen dedit Gallacia . inambPauli Orosij tempestate squi sub Honorio dc Arcadio floruit) Gallaetae termini Numantiam

166쪽

LUDOVICI NONII. 1 3 usque,quae Pelendonum urbs erat , extensi erant. Strabo etiam refert siua aetate maximam Lusitanorum partem C laicos vocatos esse.Incolae bello dediti, pacis vero munia uxoribus committebat, unde Iustinus : Feminae res domesticas , agrorumquoculturam administrant, ipsi rapinis s armis Jeruiunt.

Strabo illos bellacissimos vocat,& subiugatu difficiles, quos tandem D. Iunius Brutus magno praelio vicit, unde & Callaicus dici meruit, ut refert L. Florus lib.ij.cap. xvij. Silius vero Italicus lib. iij. graphice illorum mores &vivendi normam his versibus depingit: Fibrarum, pennae, diuinarum sagacem Flammarum, mistit diues Gallacia pubem:

Sarbara nunclatriis ululantem carmina linguis, Nunc lens alternopercussa Perbere terra Ad numerum resonas gavdentem plaudere cetras:

Haec requies, ludis ea sacra voluptas. Celena femineus peragit labor, addere sulco

Semina,s impresso tellurem Pretere aratro

Segne Pius,quidquid durum sine Marte gerundam Callaici coniux obit irrequieta maritia Strabo ab aliquibus Gallaicos αθέους vocari reseri, quod miror, cum Poeta illos augurijs & extispici s deditos dicat. Regio ipsa olim auri 3c plumbi feracisiima, ut non semel ostendit Plinius.Iustinus vero lib.xliv.

167쪽

i 4 HISPANIA Auro quoque ditissimam dicit, adeo ut epiam anu-trofrequenter glebas aureas exscindamn In huius gentiis sinibus Sacer mons est,quem ferro riolare nefas habetur,

se quando fulgure terra procissa est quae in his locis

assidua res eth detectum aurum velut Dei munus colligere permittitur. Nobilis etiam hic Poetarum fabulis est amnis Limia, qui & obliuionis Sc Lellei vocaturMe quo & Silius Italicus lib. iii. uis super Grauios lucentes Noluit arenas, Infernae referens populis obliuia Lethes. Romanis hic militibus adeo formidatus erat, Vt bellante D. Iunio Bruto in Gallacos,milites eius nollent fluuium transire, donec raptum a signifero signum ipse Brutus transtulit,& sic ut transgrederentur persuasit , ut refert Liuij epitome lib. L

CAP. XLIII. A pares vitae dicti. Bellaces. Asturcones Astaria bifariam diuisa. Aurifera est

QVa Pyrenaei iugum, haud procul secundo

Oceano,sub septemtrionem deducitur, habitant A lares Gallaeciae portio, ut alti r est Paulus

168쪽

L v no v ICI NONI 1. r stiis Orosius lib. vi. cap.xxi.ita dicti ab Astura sutilo, qui regionem illam alluit, teste Isidoro lib. ix.cap. h. Silius vero Italicus ab Astyre Memnonis auriga dictos credit lib. iij. Aenit s aurorae lacrymis perfusius in Orbem Diuersum atrias fugeret cum deum fras, Armiger Eoi non felix Memnonis in riuulsi erant olim, taetra montanos & Augusta. flos: teste Plinio lib. iij. cap. iij. in duodecim populos distincti. caput gentis erat Affrica, urbs magnifica, quam Ptolemaeus Murisam Angliam vocat; hodie vero . orga dicta. Regio uniuersa aspera, montibus siluisque ho

rida, incolae bellaces, & libertatis apprime tenaces, qua de causa non semel a Romanis defecere, ec Augusti Caesaris praesentia necessaria visa, Vt arma ponerent. Vnde L. Florus sub calcem operis , periculum illius belli his verbis exaggerat: ylures per idem tempus, ingenti agmine a montibus suu defenderant rec timuere subtus ut barbaru impares ; s positis castris apud a iuram men trifario di- si se agmine riasimul Romanorum cora aggredi pararuntqui sit s anceps, s cruentum, s tinam mutua clade certamen, tunc tam sortibus etiam bubiliis, tam

eum consilio Penientibus. In plana ab Augusto deducti, quo fera illa ingenia non secus ac siluestres plantae mutatione soli mitescerent. Regio ipsa,

169쪽

a 6 HISPANIA minij, chrysocollar,& auri praecipue secun8a.Plinius auctor est lib. xxxiij. cap. i v. Assuriam L laniam,s Galleriam singulis annis diicena millia pondo auripraefare, ita γυlurimum Apuria gignat. Vnde& Silius libὰ Ιω

Visceribuου lacere telluris mergitur imis, Et redit in eli σοβο concolor auro. urcones equos laudatos etiam admodum gignit Ayuria, quibus non vulgaris in cursia gradus, sed mollis alterno crurum explicatu glomeratio, de quibus Silius lib. iij. Hiis paruin sonipes, nec , arti notus at idem Aut inconcusso glomerat vestigia riso,

Aut molli pacata celer trabit esseda collo. Martialis vero epig. lib. xiv. vocat Muru equmrHic breuis ad numerum rapidos qui colligit τηνα minit ab auriferis gentibus Asar equus. Hoc aeuo diuisa est tiris in duas partes, in cfllariam da ouis ,δe de S risiana dictas: nomen illis urbes hae duae praecipuae dederunt.

Asturiae vero debet uniuersa H I s Ρ Α N I A, MChristianam religione, & auitam nobilitate conseruatam: nam post fatalem illam a Poenis Hispaniae illatam cladem, quae supererat nobilitas, &Gothici sanguinis reliquiae una cum clero, in

Muriam profugere, ubi naturae loci fisa, Mauro

170쪽

LUDOVICI NONII 14 rum impetus primum hebetarunt: demum ductu Pelagij, excusso Maurorum iugo, continuis bellis uniuersam Hispaniam recuperarunt.

CAP. XLIV.

Cantabria Laconibus orti. Mores illorum. Mons hi erreus. Tamarici fontes. Vicini Asturibus t Cantabri, ita dicti ab urbis vocabulo, & Ibero amne, cui insident, teste Isidoro lib. ix. cap. ij. prope Iuliobrigam enim in Cantabris oriri Iberum testatur Plinius sed ubi gentium urbs illa sit, unde nomen deducitur, est qui referat nerno. Incolas a Laconibus originem ducere, auctor est Asclepiades Myrtianus,apud Strabonem lib. iij. partem enim Cantabriae illos quondam habuisse, fortitudo egregia,& innata illis in laboribus patientia, & pertinax libertatis defendendae animus indicio sunt. hinc vere & egregie Silius Italicus lib. iij. cantaber ante omnes, Demisque, aestu sta amissInuictus, palmamque ex cinni farre labor , Mirin amor populo, cum pigra incanuit aetas Imbelles iam dudum annos peruertere saxo,2 Tec laitam siue 'Marte puti, quippe omnes; tu ar muLucis causa sita ellis damnatum UinerePac