Ludouici Nonii medici Hispania siue populorum, urbium, insularum ac fluminum in ea accuratior descriptio

141쪽

11 8 HISPANIA nomen designare videatur Prbem celaceorum. Iosephus vero Moletius, dc Carolus Clusius, putant Setuba esse Salaciam, quae Plinio Imperatoria Prbs cognominatur , sed diligentissimus Barrerius ostendit Salaciam, esse urbem vicinam Alcarer risal dictam corrupte admodum, cum primum ALcareris Salacia vocata fuerit a Poenis, quasi 5 e tum Salaciae M talequenti vero amo Alcaeter dotat vocari coepit ex qua magnus ille Mathematicus Parin Nonius oriundus fuit , quo illustriorem non vidit HI SP ANIA.) Hodierna die urbs est non incelebris. portu enim gaudet commodo, &nobiliu piscium piscatura abundat: qua de causia mercatores, ex penitiori His pania gregatim huc confluunt. Accedit ingens candidissimi salis inexhausta copia, ob insignem toto illo sinu salina rum frequentiam et Euius gratia ab usque septem trione magnus huc nauium numerus confluit,ita ut opidum breui redditum sit opulentissimum, nec magnarum urbium inuideat claritati. Accedit ager vini, triticique seracissimus. Laudatus hic

etiam genus est, ex quo Coccus colligitur, ad tingendam purpuram , Emeri iensi, quam Plinius adeo extollit, vix inferior.

142쪽

LUDOVICI NONII

CAP. XXXV. De oli ponis nomine. Felicitas Iulia cog

nominata. Equa Ῥento conciniunt. Varronis Letis

Lisiponis prima incunabula, post tot annorum decurta i patia, anxie nimis velle inquirere, ut operos ina duco, ita etiam e X vetustisti. mis Lusitaniae urbibus este facile est asserere. Me .lior Scriptorum pars ab Vlyile conditam dicit, hinc Straboni O' aruo Stephano vero ByZant1-no Ozυ εις dicitur-Solmo vero Vidissippo; Plinio de Varroni o sippo pud Ptolemarum autem cΟ

ex antiquis inscriptionibus licet tolligere , ob poest scribendum, testis illa, quae hac in urbe visitur: IMP. CAE S. M. IVLI O. PHILIPPO. FEL. A. V G. PONTIF. MAX. TRIB. POT. ΙΙ. P. P. CONS. III. FEL. IVL. OLI SIPO.

143쪽

12o HISPANIA Municipium autem erat olim ciuium Romanorum sit ibo, cognominata Felicitas Iulia, teste Plinio. Miror ego Iosephum Moletium , Franciscum Tarapham aliosque,tam fluxo, & supino animo fuisse, in Plinij lectione, ut aulant asserere, ab illo Oli siponem cognominatam esse Salaciam: Cum puncto anteriecto legendus sit textus, alias in latinitatem peccaret nimis crasse. sub ningam eius verba ex lib. iv. cap. xxij. pida memorabilia a Tago, in ora Oli equoram e Pento favonio conceptu nobile; Salacia, cognominata Prbs Imperatoria. Adde Plinium eodem capite, Salaciae seorsum mentionem facere: spida, i nq uit: etem Latij, Ebora, quod item Liberalitas Iulia, s librallis, ae Salacia, qui

diximus. Sita autem est haec urbs in promontorio Magno, quod & oti siponense vocatur, ad Tagi amnis ripas, ubi Sociennis stipatus aquis. latissimo alveo Oceano se immiscet cuius beneficio quotannis maximas classes in Atlanticum & Indicum mare emittit, quibus immensae undique opes ob Indis, Afris, & Americis aduehuntur, quas deinde magno emolumento, per uniuersam Europam, liberali manu dispensat , quibus non immerito videtur Tagus iacturam auriferae arenae resarciis se: licet hanc potius incolarum inertiae, quam fluminis sterilitati tribuenda puto. Vrbs tota quinq. collibus

144쪽

collibus distincta iacet, ita ut pars eius m cliuos

amoenos blande asiurgat,pars vero in valles pendula porrigatur, quae varietas intuentium animos mire recreat. Vniuersus urbis ambitus VII. M P. Complectitur. Soli, caeli q. mira felicitas. ager sib- Urbanus in omnia frugum genera mira luxuria se effundit, quae magna copia , & rara bonitate profert. Interioris urbis magnificentia & amplitudo tanta est, ut vix ulli Europae urbium cedat, sed cum praecipuis contendat: aedificia tam publica quam priuata pleraque elegantis, & sun tuo e structurae: fontes habet complures, &rara aquarum praestantia conspicuos: coenobia habet plurima,& ornatis ima. Et ne singula huius urbis

recenseam, Vnum tantum adducam, ex quo dc

munificentiarn,& pietatem incolarum quivis colligere potest.Templum est 'a bricordiae vocatum Laaeo quadrato, nobilique exstructum, quod non

copioso praediorum censu, aut numerosis prouentibus instructum est, sed sola piorum hominum l1beralitate fouetur, fidem tamen poetae superat, quantum in singulos annos, ex gratuita hac recollatitia stipe, in egenos erogetur. a fide dignis accepi,i uperare sepius expensi summam,quadraginta & quinquaginta millia aureom. Huic praei uni viri electi, nominis claritate, Sc vitae integri

tate conspicui, qui Ibdalis ju fratres ericordia

ri s vocam

145쪽

I22 HISPANIA vocantur: horum opera omnium inopiae consulitur, nefasque ducunt, ultra annum quidpiam pecuniarum in hoc aerario seruari. Nos comitam

etiam est pauperum, quod & structura, diuitijs,

amoenitate loci, nulli totius HISPANIAE valetudinario secundum. Tanta vero hic munditia, diligentiaque curantur aegri, Ut optimates plurimi eo curandi se gratia conferant. Armamentarium habet Vrbs, omnium armorum telorumque genere instructi sis imum, qualia pauca Europa: ita vi hinc quadraginta millia peditum,equitum vero tria millia armari olim potuerint, teste Damiano a Goes. Mitto de nautico apparatu,immesarq .magnitudinis nauibus dicere. pictores enim imitari cogor, qui dum exigua tabella plurima volunt exprimere, reluctatibus loci angustiis,rerri tantum apices ob oculos ponunt. Constans inter veteres est opinio, circa huius

urbis confinia,equarum feturam ventis maritantibus inolescere. Vnde Silius Italicus lib. iis . Hic adeo . cum Perplacidum, fatuis tepes is,

concubitus seruans tacitos, grex proflat equarum, Et Menerem occultam genitali concipit arera. Sed non multa dies generi, properatque benectiti, deprimus h fabulis Angissima ducitur aetas. Luculente idem confirmat Plinius, lib. viis. cap. xlij. sed de aetate multum a Poeta diuersus:

146쪽

sus : Constat in Lusitania , circa Ut ponem Opidum s Tagum amnem,equas auonio flante obuerias Anima lem conciperes tritum, idque partam eri , s gigni pernici limam ita ed triennium Pita non excedere. Sed subpectis fidei apud nonnullos erit Plinius: qui tame ex M. Varrone haec hausit lib. ij. De re rustica cap. I. In fetura , inquit, res incredibitas est iura lania, sed es mera, quod in Lusitania ad oceanum,

in ea regione, ubi est idum Obsipo, monte Tagro quaedam e Pento certo tempore concipiunt equae, ut hic gallinae quoque Jolent, quarum o a υπονωα appellant, sed ex his equis, qui nati pulli, non plus trienninm Piuunt. Sed ubi gentium mons hic Tagrus Z V. Cl. IOS.

Sca heter Coniectaneis sitis in Varronem asserit legendum 'Montesacro, ex Columellae verbis lib. Vl. cap. xx Vij. sed, pace tanti viri dixerim, Columella potius ex Varrone emendandus,unde locus de lunatus est. nam cum sacer mons Iustino in Gallecta sit, quem incolae serro violare nefas habent, clarum est de illo neque Varrone, ne q. Columel lam loqui: procul enim ab Olisipone,& extra Lusitaniae terminos est. Quod vero quidam per sacrum montem, Promontoriumsacrum intelligunt,

hodie Cabo duan Vincente dictum, magis ab Oh si

pone remotum est, quam ut Varronis verbis quadret. Quare Varronis lectionem retinendam putem : praesertim cum Damianus a Goes , & An-

147쪽

124 HISPANIAdreas Resendius Lusitani doctissimi, dicant mota tem Tagrum esse, incolis dictum Aritram, a qu o

Lunae promontorium in mare prorumpit - ubi pernicitatis mirandae equorum greges aluntur, Ut idem refert Resendius. Circa Olisi ponis litora Conspectos non semel, tantopere Poetis decantatos Tritones Sc Nereides, refert Plinius lib. ix.

p. v. Tibe=io Trincipi nuncias Obstiponensium legationem ob id missam: γ um auditums in quo ams m, comba canentem Tritonem, qlia m citur forma. Hic in cathedrali templo corpus D. Vincentii Levitae Sc Martyris, ex Sacro promontorio alla

tum,summa cum reuerentia asseruatur. D. etiam

Antonius vulgo de Padua dictus) hic natus,cuius natalibus iure merito se haec urbs iactat. Epi scopalis olim tantum urbs, nunc Emeritensi, postea & Braccarensi Eccletiae parebat, donec Ioannis primi Portiagaliae Regis tempore in metro politanam Ecclesiam evecta fuit. Lubst hie Cl. V. Iulii Caes. Scali geri nobile hac d urbe praeconium adteXerer

Ergogrami grmus quo pallidus emicet auri, Insomi tellus scissa ligone gemit. Cernis, tibi aduectus peregrinis flatibus Orbis 'Cernis. Et in paruo es India tota nus. Tresia maris acies, domita blimia caeli: uid reliqui est, nisi te carperet citrato is, Hae d

148쪽

LUDOVICI NONII. ras Haud potis e se Deus, nin ris homo vivere, fora tari bomine egressium tertia quando capit'

CAP. XXXVI. Scalabis aiola praesidium Iulium. Cur vo

cata Santaren. Pidum peruetustum, Tagi ripis appositum, quinquagesimo ab Olispone lapide, aduer se flumine distans. Colonia fuit Romanorum,dicta Scalabis Plinio, Ptolemaeo vero Scala civis essperperam, ut primus monuit Hier. Surita. nam cum forsan scriptum esset, ' λ. seu Sc

labis Colonia, legerunt coniunctim Scalabificus;postea Praesidium Iulium vocatum,hodie tantarem misscio Tarapham ea in opinione esse, ut Scabbim credat dimin urbem Trogilio; sed conuincitura Barrerio, qui castra Iulia esse Trugilbo ostendit, Vnam e X contributis Colonijs. Vrbs priscis temporibus non ingloria,siquidem

teste Plinio , inter tres Lusitaniae conuentUS annumerata. Mutationis nominis caussam refert Va us in Chronico sito.Nam cum anno Domini DC. LIII. D. Irene in opido Toma procortam libidini pudicitia Deo votam prostituere nollet,

149쪽

I26 HISPANIA ab ijsdem interfecta,& in Nabanis suenta corpus proiectu a sicarijs, per Tagum Scalabim secundo flumine delatum fluit, ibique magno cum honore sepultum: urbs relicto prisco nomine, coepta dici S. Irenes, & labente aeuo in Santaren corruptu fuit. Vrbs ipsa editiori in colle sita, praeterlabentem aureum Tagum despicit: ager olei vinique maxime fecundus, tritici feracissimus, dc licet arctis limitibus conclusum sit territorium, ingentes tamen tritici aceruos fundit. Testis est luculentus Damianus a Goes, in Olisi ponensis vrbis de iptione, tantam esse soli ubertatem , Ut sexagesitno a semente iacta die, segetes momento fere temporis adultae Sc praematurae demetantur. Admiretur nunc quis felices Africς messes extollant beatam Campaniae oram , iactitet se Cereris dono Sicilia ; nihil video cur tantareno praeserantur. hinc urbis incrementum, hinc sanctae & innoxiae incolarum diuitiae.

150쪽

CAP. XXXVII. Combra non esse Lacobrigam , contra oli-

sarium s Tarapham. Error Gerundensis Episci Non essedEmmium antiquorum. Academia nobilis. DE antiquo Cymbrae nomine Variant Scriptorum sententiae: Ioannes Olivarius Scholijs suis in III. Melae, & Tarapta a Lacobrigam olim

fuisse autumant sed toto caelo eos errare Certum

est: siquidem Mela Lacobrigam & Portum Hannibalis in Promontorio sacro numerat, quod hodie Cabo de S. inem dicitur, a quo multis millibus distat Cymbra. Adde peritissimo Lusitanicarum antiquitatum Resendio Lacobrigam, eum Laus nonnihil deflexo nomine, opidum nostro aeuo non infrequens,quod eo in promontorio situm est,&pharo a Ioanne III. Lusitaniae Rege ornatum. Gerundensis vero Episc. non semel dicit Co bricam olim dictam fuisse Mundam, illam celebrem funesto praelio, inter Iulium Caesarem , dc Pompeij filios,inductus , ut videtur, quod olim. bricam flumen Munda praeterfluat, a quo Mundae Opido nomen inditum putat: sed mirandum, hominem Hispanum,& non indoctum, tam turpi-