Anastasis corticis peruuiae

51쪽

De cortice muribus Indianis . R fert itaque natales Arboris istius ad Americana ; n scique ait in Regno Euctensi, sed non ubique eam fronde cere; nam peculiari quodam loco nascitur, qui dicitur patrio Indorum sermone Loxa , seu taria

Peruaia. i inopiam supplet vis δα, , quam habet in Corrice, unde tot prodeunt senis

res; dixeris plane natantia esse Manitatem genti- .Ficus quondam illa in I daea, mesecteti Remoris Mate . sti meruit, qui erilis, . infoecunda suit. Aibor no distatque go. Leucas a Cis uitate , quae Euiso dicitur,

estque Regni illius , leuProum ciae mauis Metro--is, unde postea nomen traxit. LoCum obtinet i ter montium Coronam, in magnamque sobolem propagatur . Non est magnae proceritatis Arbor, quanquam in varios expanditur ramos,non tamen ad instar cinnamomi, vel arundinis,

ut scribunt aliqui. Nulla industria hominum , sed sua sponte nascitur , solijs

virescit,floribusque vernat eximie.; nulli tamen, quod mireris, ei fructus insunt, ut ad pompam tantum nata videatur , in tanta luxuriantium florum Copia .

Hanc tamen fructuum stra diuinam possidet he . nedictionem, tam ferax est in sanandis hominibus, kecundissima, sed rede mus ad Raum, loquentem

Ait, flores eius eximios osse,& venustos, qui ho-erorum figuram inuicem Coeuntes referunt, & quos intermixti Colores, tum aiahus,tum Coeruleus pingunt exisse, & colorant. De n ique vii escere in Gndi.

bus reseri, oblongis maginquam rotundis, & teretis

Caeterum, nulla et inea similitudo cum nostris Ar boribus,quantumuis Comu paratae inuicem futant ;quod ab incolis factum eius Regionis, quos se qua C doque

52쪽

rs tiber Primus. doque Genuae hospites ha- virtutem fugandis febribus itidem Sosius: si tamen femini Arboris illius, quemisonos Comparo , videtur

mihi aliqua esse similitudo

inter Arborem Peruviae cum nostratibus; nam folia eius videntur similia cum his, quae sunt prunorum rubeorum , scilicet, nec nimium patulis, nec ac minatis, praeterea filamemtis intexuntur ambo,& per lineas finduntur. In floribus videtur mihi nuenire cum floribus malorumia Punicorum, qui caliculum Coronatum referunt, quod discrepat a Balis narratione. Arboris trunco sileerelator . Puto esse iustae

crassitudinis ;Coni jcioque id ex arboris μυ, gran dioribus lineis in aere in Ciso , & tota Arbore, sed minutius figurata in ic nibus , quas Roma ha-hui a Q Hieronymo Bardi,& a peritissimo pharmac

Iesua Praeter Corticem, sunt qui dicant, inesse eamdem patrio sermone, seu Hispano dicuntpipitas de quina;

estque similis, aiunt,semini cucurbitae. Alis dicunt, fructum esse illius Arboris.

Si ita sit,non Conuenit cum

his Rosius, xi ait Arborem sponte sua nasci, negatque insuper inesse ei fructus ubios . Vtcumque sit , haec habui a Cl. Hieroη. Bardi,& a peritissimo pharmaco

pala Rom. Collegii. Addit idem Bardi resnnam quoque inesse Arbori, seu Cortici, nescio an sit supparis virtutis cum Cortice, illo semine. Scio tamen , frustula

quandoq; ligni immisceri

cum Cortice, quae nullam habent virtutem, quaequo

si explores, ligni dumtaxat saporem percipies, absque 'amaritie ; quod ego at quando obseruasse memiani , monuitque per Iitteras

idem pharmacopola Romia Collegij. Sed rursum audiendus Polis s

53쪽

De Cortice Perauiae . Is solius, qui subdit, totam eam vim Arboris, in Cotticem derivatam;inde fieri, ut plerumq; omni Cortice sit spoliata, tam frequens arripiunt Corticem in me

dicinam.

Habet hoc adsimile cum alijs arboribus msuberi

quoque detrahitur Cortex,

sine aliqua noxa, imo se

potius iuuatur exuta , MLrb i7. scribit Plinius. Subditque ς rursum Bollus, apud Indos Corticem usurpari promiscue, in omni febre . Modus quo exhibent corticem Indi,nil discrepata nostro; Scilicet ineutria modum adhibent,quo nos, mixto scilicet puluere Cum vino, quemadmodum Romana Scheda, & Chi&tius facere nos iubent, CO-dem quo nos pondere- , scilicet postquam corpus expiatum est pharmacis. Certamque notam sanutionis esse dicunt, si post Corticis sumptionem, aegri prolixo dissuant sudore: quanquam ait Bolus,solus quandoque cortex ata, beatur, solutis febribus, ut fit in iis,quibus ob inopiam,& egestatem, non suppo tune alia Remedia . Nam& aluum eo solui scribit, μco*usque humoribus ex nerari , quandoque permitum depleri . Porro siquid aliud remanet, noua

corticis sumptione extem

Verum ne quid dissim, lem, suspicor de aliqua vi

illosa inter Bolgum , . ω Pharmacopaeum Rom. h

Enim vero' Pharmac paras narrat, eo loci ubi nascitur Corte nullos M dicos esse, nullaque phar.

maca adhiberi , Ut hinc

necesse sit, nedum inopes, sed diuites,&hene num.

inatos, solo sibi Cottice medicinam sacere in se bribus, LDubito quoque devin

an eo loci reperiatur .

Desudore quoque ,alui fluxu, vomituque excitatis 3 cortice ,quet dum n

54쪽

1e, Liber primus. scribit Bollus , in ancipiti tata ei sit , quia nulla se--Mr , si res ad nostraia quatur ab co sumpto eua et timetit reuocetur, in cuatio. quibus plerumque nullae Haec ex aliorum R visinatur a cortice sensibi- latione narraui . Erunt Φos euacuatio S; Vt Pror serte, qui accuratius spar- terea a Medicis lis inten- tam hanc adornabunt.

' IX De Arboris Coclifera antiquitate , oe quomodo. recens innotuerit.

Omne, π, T reliquaromnes siue o habens unumquodquo P 'xη , , plantae, siue Ar - sementem secundum spe ,. p . , sic Amor ista nostra ciemsuam. Nimirum Deus Romductae producta a Deo fuit , die vocat ea quae non sunt , tan- cap. ιV. ia...i' conationis M di tertio, quam ea quae sunt , quae creatio &t quidem actu , notia quidem faciunt statiniane. ea inire ; nam ad eam verbum eius. si ' labentis mi Opt. Mari Huc respexit Ouid. I. vocem maperiosam,grem, Met. πεν terra herbam visen- I a quoque immunis ro- - , σfacientem semen, stro e intacta,nec lisser lignum pomiferum in Saucia vomeribus ,per seriens fructum iuxta genus dabin omnia tellus. suum, cuius semen insemet- Haec faciunt, quominus ibidem. 'se Hsuper terram, mox, sequar hac vice D.August, protulit terra herbam vi- nam lib. y .de Genes. ad liti. ren3em , ct facientem β- cap. . qui censet hoc diui-men iuxta genus sexum, lis no praecepto, haud fuisse suam e faciens fructum, planxas am productas ex

55쪽

Dredinis P. uiast terra ,sed dumtaxat ca Iiter, siue insoris nymi Quod idem hemisso videtur

Cap, i. . ancyalusus in Sacr.PM- Non ita Iosepiadisu ignoror ar sici, fictis diueriain esse ratio- sunt. nem . Nam qui quaeso Distum, olemn , & si his,' ' Mundi itiitio existe inin tim, nisi alia praecessistent, inde fieri potuerint NU nam enim non esset , iam

malia antecessit vindemia, neque oleum , cum nondum rufa oliva, neque mel , cum

nondum rei mrii cassen ve pulcbm philosophatur Valles. Nimirum i x, Mhuiusmodi alias creatasunt in suis princip' ex quibus

deinceps orta naturaliter

sunt. Porro an terra materi

liter tantum , antetiam cs mmer plantas, de herbas produxerit i quod etiam ide Animalibus quaeri pin

ain J non hic disputo .

scio in vitamque partem disputatum . Pro emciem tiae assiua terrae, stat Emin. Caietantis Virdoctissimus. I x Tosatas ω quod pi, Terra: is rimum rescit. D. fhomam inoo Consenui'N.Audiatur in rerum

aut terra has eam m se vis turam producemi omnia a nimalia, ut Auisennam

ex materiaeelementari vis

Sed de his satis daetiamsnam hic disputare, non

b2 Redeo: ad Historicam Polli ua timem, narran tis' ur ei 1 istola ,3am olim Iadis hominibus imnotuisse Coniciem, sibique in morbisillum adhibuisse; at conatos sere e Gila Omni

56쪽

et V Libre Primar. omni ope, ne Empaniae hominibus timoresceret Re medium , quibus potimmum , ω Europaeis insensi

Sane nedum barbar .rum hominum hic mos est, 'et quae alijs proficiunt, ab--ndant ad aliorum quinque hominum, ut areana medieamenta, nescio quo

Pacto, imo quo charitatis

iure ,EM retinent. - Scimus etiam in more

e quorundam brutorum, ea ocoultendhominibus, quae inis profutura imagi, mantur , ut de Ceruis ,roticis scribuntAristabe

Mς. 6 . - nam Cornua sibi d trahunt, & sub terra desediunt , q- vim medicam

habent ι, ea quodammodo hominibus, veI oCcultam res , t inuidentes .. Sed

pergo ad Historiam Nihilomimas labento tempore, aliquid subolfieri coeptum ab Hispanis , de Remedium quod tam desdulis ab Indis custodiebuetur, nota coepit ; non tamen in eius usum ventum

suit , nis raro ,& a paucis Europaeis, quo vero pacis postea innotuerit, iam dicere incipio. AEgrotabat sorte in cis sue Limensi, quae est Me-- lis Regni Peruviae , ici

Uxor Proregis , qui tum notuerit temporri erat Com.del Cimebon falluntur qui Ma chionem de Mancera suisse dicunt eratqtie morbus eius Tertiana febris, quae fibris in ea Regione n dum inquilina est, sed i mitis , ω periculi plena. Rumor huius aegritudinis ut fit de Magnatibus) per

Vrbem statim vulgatus, ad finitima quaequo loca peruasit , noxamque usque tenuit . Fluxerint, puto, ab eo tempore, ad id temporis , triginta, vel quadruginta anni. . Praefecturam tum agebat eo loci Hispanus h mo,qui de Comitiis aegritudine Certior factuς, deliberauli per Litterin mat,

57쪽

De caniae Rer ω. , rum P tegemadmonere quod postea fecit, in arcaenis scribens, sibi esse disi medium quoddam, quo si uti voluisset Prosex, spomsor indubius ei erat, Coinualituram eius Uxoream, febrique omni liberanda . Admonuit de soc nuncio Vxorem maritus, quae sto, tim annuit , s & ut facile Credimus, quae nobis profutura speramusὶ sine in ra iussit acciri hominem, quo suppetias sperabat, iussusque est ideo, ut nil tempori dato , Limam se statim conserret, quodipse peregit 3 mramque admissus, quae scriptis dixerat,

verbis quoque confirmauit, rogans Prore nam tbono esset animo,& fidenti,certoque sciret se se comvalituram esse , siquidem suo consilio stetisset 2 Quiqbus auditis, deliberatum est de sumendo Remedio; quod sumpsit, & mirum dictu, dicto citius conua luit, stupentibus omnium. Vt id rescitum est a C

uuacrinisu tam laetam ναν tulabunda aed eam a Mi per internunciis uvas supplea quaque adi jt regi a. vopem sibi latro dignaretur diceretque, si uberet , quo i tandem is,

relio tam C m, eamque

mire conualuissen, m sibi

laboranti. o

nec Remedium ramum rat, quam ingentem Copiamis se sines tri iussit , ve sic si isti, et sepe stis i laboranti, o

serri iusis. magnum R medium,scilicet Corticem, quam voluit illud suis nibus Hoenia e freque tibus aegro inibus. Res tam feliciter cessit,ut sis ipsa uberari Dei manus experta in se sua- , ιι eo admirando Remedio, ita quicumque alij sumpserunt . indigentes , mire quoque sanitatem fuerine adepti. Et hinc factum,

58쪽

ussa' vocatus deinceps isy quod Hi*ani dicunt ια tuos de ia Conis a. '' Nec facile dima , qu inodo tota ea Ciuitas, ob eam rem Comitista obstructam so se professa fuerit, . quam de se o meme

Remedium Prare naadhibuit, febrimque sust si,non sine munere discesse, quod ei repraesentarissimi Pra examquam vaectum sanitatis uxori Ch rissimae, per Hispanum hinminem impetratae . Haec

in Porus ia acta fuere.

-- post discetam Proregi, eu India, ubi in Hispaniam remeanit, inclaruit Cort, eis nostri fama, ob laeta Misquentia experimema , via, ibi coepta sunt fiori. Quare inde oportuit ad exteras quoque Regiones de- nostram , quemadmo-Πiset .suit Anno Domi 16 9. Conante id in primis , M curante Ioan. Carindinali de Deo MC. Iesu. Hucus' ex Epist. Bolli

Italice scripta, quanquam ordine pou ex serato , Si quibusdam adsutis,quae ad notitiam, & eruditione pertinebant. Non omittam tamen, quod idem Bouus in cit. Epist. narrat,

videlicet accepisse se a Mercatonibus Hispalensibus Scriniolum quoddam, in quo Greex , aliaque

exotica medicamenta Co

tinebantur , ut illud transmitteret Romam Emin. Ioann. rae de Lum,Romemoranti; quod ab eo praestitum fuit, Currebatque tum Annus ab ortu Seruatoris r6 2.

59쪽

Decretia Persi a.

De Nomenclatura Arboris,oeius Conicis.

M ofariam vocatur

Arbor ista, suC ab incolis, siue ab alijs,qui vocabulis Peruauar Regionis utuntur. Suut qui Gannas naper; de vocant, sunt qui Chinanepide, scin t qui Guanan iis . Alij dicunt Gua-nanegide. Sunt qui aliter Vocari narrant. Hispanis dicitur Falos de talenturas, quod est dici lignum febrium. Sed haec est denomine inquisitio. Voce tur , Ut lubet , dummodorem sciam US. De Coyticis nomine dicendum,ih quo est vis prς Cipua,imo tota. Vulgato satis nomine dicitur China

nas Hragat nec immeritis sane ; nanaei in primi ιμε betur, quod Cortex in E ropam traoslatus sit, di probatus in febribus mMSno 3 utiq; Reipublicae bono : Iure quoque optim id fit , ob liberalita eius in daspensando sis C pauperibus, quod Immae frequenter:biani Sm Em. Uit, omni laude

dignus . i. Ideoque . inter eximila Emm.

laudes,quis consent ni retur, recenseri deinL I. . Apotetit, quod nedum Anse . s. iramis,& mentibus hominum illustrandis , Theia gia am plificandae , magna in imgentia volumina orbi do

60쪽

Remedio . amore Dei; exigentes duri-Sed neque debitis lau- taxat pretium a ditioribus,dibus i audandi . IAH ob eas impensas, quas soluiis racis Reiam s. resac. necesse est , dum cortexffa,c in Romae e Romani illinc , scilicet e remotis Collegii aerissima Phasem Regionibus, ad nos usque radia Corticem, perindδ transuehitur.

De Palitatum notaram potestate. Mnia quae in Munis 4O aguntur , per qualitatin agi, & accidentis cetium est. Nihil enim agit nisi medijs, 1eu Contrarijs qualitatibus , nihil

agitur sine ipsis . Urum tomo is qui si ipse git,

eum sit infinitus , immCn-sias, nam magnitudinis eius

non est finis. Agit quidem si Rotia

creata radicaliter, seu ro

tur per alterationes mi tuas, quae nascuntur a contrarieraritus . Ex mutua namque qualitatum is ,rum, & clementorum pu- Enaciunt mixtioneS, dum-

que magis pugnant, ni unis tur magno nexu ,& ut ait

certaηt plus pacis

habent. Hinc variae vires ,& .facultates rerum , hinc tot temperamenta, tot Ierum formae . Nam temperamenta antecedenter disponunt ad sormae introducti quidam Dum