장음표시 사용
131쪽
DE AQUAE DUCTIBUS URBIS ROMAE LIBER 10svicenum per omnes modulos ita se habet, ut ostendimus: et omni genere inita constat sibi: eonvenit et cum his modulis, qui in commentariis invictissimi et piissimi Principis positi et confirmati sunt Sive itaque ratio sive auctoritas
sequenda est, ut que commentariorum moduli praevalent. Sed aquarii cum Mamsestae rationi in pluribus consentiant in quattuor modulis novaverunt, duodenaria et vicenaria et centenaria et centenum vicenum 32. Et duodenariae qui
dem nec magnus error nec usus frequens est cuius diametro adieeerunt digiti semunciam, sicilioum, capacitati quinariae quadrantem. In reliquis autem tribus modulis plus deprehenditur. Vicenariam exiguiorem faciunt diametro digiti
semisse, capacitate quinari s tribus et semuncia quo modulo pleramque erogatur centenaria autem et centenum vicenum quibus adsidue accipiunt, non minuuntur, sed augentur. Diametro enim centenariae adiciunt digiti essem et semuneiam capacitati quinarias decem, semissem, semunciam, sicilicum centenum vicenum diametro adiciunt digitos tres, septuncem. semunciam, capacitati quinarias LXV, dodrantem, stellicum 33. Ita, dum aut vicenariae, qua subinde erogant, detrahunt, aut centenariae et centenum Vicenum adiciunt, quibus semper accimunt, intercipiuntur in centenaria quinariae XXV. dextans, sextula, centenum Vicenum quinaria LXXXIV. uncia, siciliens. Quod cum ratione adprobetur, re quoque ipsa manifestum est Nam pro vicenaria, quam Caesar pro quinariis sedecim adsignat, non plus erogant, quam tredecim et e centenaria, quam ampliaverunt, aeque certum est, illos non erogare nisi ad artiorem numerum: quia caesar
secundum suos commentarios, cum e quaque centenaria X-plevit quinarias LXXXI, semissem, item ex centenum vicenum
quinarias XCVII et dodrantem, tamquam exhausto modulo, desinit distribuere. 34. In summa moduli sunt XXV. Omnes consentiunt et rationi et commentariis, exceptis his quattuor, quos aquarii novaverunt. Omnia autem, quae mensura continentur, certa et immobilia congruere sibi debent ita enim et universitati ratio constabit. Et quemadmodum Verbi gratia sextarii ratio ad crathos, modii vero et ad sextarios et ad cya-
132쪽
110 EX IUM FRONTINI thos respondent ita et quinariarum multiplieatio in amplioribus modulis servare consequentiae suae regulam debet: alioquin, cum in erogatorio modulo minus invenitur, in acoeptori plus adparet non errorem esse sed fraudem. 35. Neminerimus, omnem aquam, quotiens ex altioreloe venit et intra breve spatium in castellum adit, non tantum respondere modulo suo, sed etiam exuberare quotiens vero ex humiliore, id est minore pressura longius ducatur,aegnitia uotus modum quoquo deperdere ideo secundum hanc rationem aut onerandam esse erogationem aut relevandam.
36. Sed et calicis positio habet momentum. In rectum et ad libram conlocatus, modum servat ad cursum aquae obpositus et devexus, amplius rapit ad latus praetereuntis aquae conversus et supinus, id est ad haustum pronior, segniter exiguum sumit. Est autem calix modulus aeneus, qui rivo vel castello induitur: ut fistulae adplioantur. Longitudo eius habere debet digitos non minus duodecim: Iumen, id est capacitatem, quanta imperata fuerit. Excogitatus videtur, quoniam rigor aeris, dimollior ad exum, non temere potest laxari vel coartari. 37. Formulas modulorum, qui sunt, omnes viginti quinque subieci, quamvis in usu quindecim tantum frequentes sint, directos ad rationem, de qua locuti sumus, emendatis quattuor, quos aquarii novaverunt: secundum quam et fistulae omnes, quae pus facient, dirigi debent, aut, si hae fistulae manebunt, ad quinarias, quot capient, computari. 38. Qui non sunt in usu moduli, in ipsis est adnotatum. . . .
39. Fistula quinaria habet diametri digitum unum,
quadrantem perimetri digitos tres, deuncem, scripui tria: capit quinariam unam. 40. istula senaria diametri digitum unum, semissem; perimetri digitos quattuor, essem, semunciam, scripulum: capit quinariam unam, quincuncem, sicilicum. 41. istula septenaria diametri digitum unum dodrantem perimetri digitos quinque, semissem capit quinariam
unam, deuncem, semunciam. In usu non est.
133쪽
DE AQUAE DUCTIBUS URBI ROMAE LIBER et 1142. Fistula octonaria diametri dieitos duos perimetri digitos sex, quadrantem, duellam: capit quinarias duas, semissem, semunciam, sicilicum.
43. Fistula denaria diametri digitos duos et semissem; perimetri digitos septem, dextantem, sicilicum capit quinarias quattuor.
44. Fistula duodenaria diametri digitos tres perimetri digitos novem, quincuncem, scripula duo capit quinarias quinque dodrantem. In usu non est. Apud aquarios habebat diametri digitos tres, semunciam, sicilicum; apacitatis
45. Fistula quinum denum diametri digitos tres, dodrantem perimetri digitos undecim dodrantem, duellam: capit quinarias noVem. 46. Fistula vicenaria diametri digitos quinque perimetri digitos quindecim, essem, semunciam: apit quinarias sedecim. Apud aquarios habebat diametri digitos quattuor, semissem capacitatis quinaria duodecim, deuncem, semun
47. Fistula vicenum quinum diametri digitos quinque, septuncem, semunciam, sextulam, scripulum perimetri digitos septemdecim, essem, semunciam, sicilicum capit quinarias viginti, trientem, semunciam. In usu non est. 48. Fistula tridenaria diametri digitos sex, sextantem, sextulam perimetri digitos undeviginti, quincuncem capit quinarias viginti quattuor, quincuncem, duellam. 49. Fistula tricenum quinum diametri digitos sex, bessem, scripula tria perimetri digitos viginti, deuncem, semunciam, sicilioum capit quinarias duodetriginta, semissem, sicilicum. In usu non est. 50. istiua quadragenaria diametri digitos septem, sescunciam, sextulam perimetri digitos viginti duo, quincuncem: capit quinarias viginti duas, septuncem, sextulam. 51. Fistula quadragenum quinum diametri digitos septem, semissem, semunciam, duellam perimetri digitos viginti tres,dodrantem, duellam: capit quinarias triginta sex, essem.
52. Fistula quinquagenarii diametri digitos septem,
134쪽
I 12 M. TUL FRONTu Ideuntem, seminiciam, tollieum perimetri digitos vitati quinque, semunciam, sicilicum capit quinarias quadraginta, dodrantem.
53. istula quinquagenum quinum diametri digitos octo, trientem, sicilieum, sextulam perimetri digitos viginti se quadrantem, semunciam capit quinarias quadraginta quattuor, dodrantem, semunciam, duellam. In usu non est. 54. istula sexagenaria diametri digitos octo, essem, semunciam, duellam, eripulum perimetri digitos viginti septem, quineuntem, semunciam capit quinarias quadraginta octo, dextantem, semunciam, seXtulam. 55. Fistula sexagenum quinum diametri digitos novem, unetam, sextulam perimetri duodetriginta, semissem, semunciam, sicilicum, sextulam capit quinarias quinquaginta diras, deuncem, semunciam. In usu non est. 56. Fistula septuagenaria diametri digitos novem, quincuncem, duellam perimetri digitos undetrigiata, hessem capit quinarias quinquaginta septem, semunciam. 57. Fiatula septuagenum quinum diametri digitos novem, dodrantem, sicilioum perimetri digitos triginta, essem, duellam: capit quinarias sexaginta unam, notam, duellam. In
58. Fistula octogenaria diimetri digitos decem, semun-elam, duellam, sicilioum perimetri digitos triginta unum, bessem, duellam capit quinarias sexaginta quinque sextantem, sicilicum. 59. Fistula octogenum quinam diametri digitos decem, trientem, semunciam, duellam perimetri digitos triginta duo, hessem, sextulam capit quinarias undeseptuaginta, quadrantem, sextulam. In usu non est. 60. Fistula nonagenaria diametri digitos decem, bessem, duellam, scripula tria perimetri digitos triginta tres, septuncem, duellam, sicilicum capit quinarias septuaginta
tres, trientem. 61. Fistula nonagenum quinum diametri digitos undecim: perimetri digitos triginta quattuor, semissem, semunciRm, sextulam capit quinarias septuaginta septem, quincuncem,
135쪽
DE AQUAE DUCTIBUS URBI ROMAE LIBER et 1362. Fistula entenaria diametri digitos undecim, quadrantem, tollicum, sextulam perimetri digitos triginta quinque,
quin noem, sicilicum, sextulam capit quinarias octoginta unam, quineuncem, semunciam, duellam. Apud aquarios habebat diametri digitos undecim, deuncem, semunciam, i- cilicum, sextulam capacitatis quinarias nonaginta duas, duellam, sicilicum.
63. istula centenum vicenum diametri digitos duodecim trientem, duellam perimetri digitos duodequadraginta, dextantem capit quinarias nonaginta septem dodrantem, sicilicum, sextulam. Apud aquarios habebat diametri digitos quindecim, deuncem, semunciam, duellam capacitatis quinarias centum sexaginta tres, semissem, semunciam, sextulam: qui modus duarum centenariarum est.
64. Perseeutus ea, quae de modulis dio fuit necessarium, uno ponam, quem modum quaeque aqua, ut Principum commentariis comprehensum est, usque ad nostram
curam habere visa sit quantumque erogaverit; deinde quem ipsi scrupulosa inquisitione, praeeunte providentia optimi diligentissimique Nervae Principis, invenerimus. Fuere ergo in commentariis in universo quinariae XII milia DCCLV, in erogatione XIV milia vHI: plus in distributione quam in accepto computabatu quinariis CCLIII. Huius rei admiratis, cum praecipuum moti opus in exploranda fide aquarum atque copia crederem, non mediocriter me convertit ad scrutandum, quemadmodum amplius erogaretur, quam in patrimonio, ut ita dicam, esset. Ante omnia itaque capita ductuum metiri adgressus sum sed longe, id est circiter quinariarum decem milibus, ampliorem quam in commentariis modum inveni, ut per singulas demonstrabo. 65. Appiae in commentariis adscriptus est modus quinariarum DCCCXLI. cuius quidem ad caput inveniri mensura non potuit, quoniam ex duobus rivis constat. Ad Gemellasiamen, qui locus est inter Spem Veterem, ubi iungitur cumram Augustae, inveni altitudinem aquae pedum quinque, latitudinem pedis unius dodrantis fiunt areae pedes octo,dodrans centenariae viginti duae et quadragenaria quae emcrunt quinaria MDCCCXXV, amplius, quam in commentariis
136쪽
114 M. IULII FRONTINI habet, quinariis DCCCCLXXXIV. rogabat quinarias DCCIV, minus, quam in commentariis adscribitur, quinariis xxx Π, et adhuc minus, quam ad Gemellas mensura respondet, quinariis CXXI. Intercidit tamen aliquantum e ductus vitio, qui eum sit depressior, non lacile manationes ostendit, quas esse ex eo adparet, quod in plerisque urbis partibus perdita aqua observatur, id est quae ex ea manat. Sed et quasdam fistulas intra urbem inlicitas deprehendimus. Extra urbem autem propter pressuram librae, quam vidi in ra terram ad aput pedibus quinquaginta, nullam coepit iniuriam. 66. Anioni Veteri adscriptus est modus in commentariis quinariarum CCCCXIa. Ad caput inveni V milia CCCXCVm, praeter eum modum, qui in proprium ductum Tiburtium derivatur amplius, quam in commentariis est, quinariis, milibus DCCCCLVII. rogabantur, antequam ad piscinam veniret, quinariae CCLXH modus in piscina, qui per mensuras positas initur, efficit quinarias II milia CCCLXII intereidebant ergo inter caput et piscinam quinaria MDCCLXXIV. Erogabat post piscinam quinarias MCCCXLVIII amplius, quam in commentariis conceptionis modum significari diximus, quinariis CLXIX: minus, quam recipi in ductum post piscinam posuimus, quinariis MXIV. Summa, quae inter caput et piscinam et post piscinam intercidebat, uinariarum II milium 'cCLXXXVIII quod errore mensurae fieri auspicarer, nisi
67. Marciae in commentariis adseriptus est modus quinariarum II milium CLXII. Ad aput mensus inveni quinarias IV milia DCXC amplius, quam in commentarii est, quinariis II milibus XXVIII. rogabantur: antequnin ad piscinam perveniret, quinariae CV et dabantur in adiutorium Tepulae quinariae cΠ item Anioni quinariae CLXIV summa, quae rogabatur ante piscinam, quinariarum CCCLL Odus, qui in piscina mensuris positis initur, idem cum eo, qui viro piscinam Iductum eodem canali in reus excipitur.emm quinarias II milia DCCCCXLIV. Summa, quae aut ero gutur ante piscinam, aut quae in arcus recipitur, quinaria' 'm milium CCXCV amplius, quam in conceptis commen artorum positum isat, quinariis MCXXXm minus, quam
137쪽
DE AQUAE DUCTIBUS URBI ROMAE LIBER et 15
mensurae ad aput actae eniciunt, quinarii MCCCXCV. Erogabat post piscinam quinaria MDCCCXL minus, quam in commentariis conceptionis modum si istoari diximus, quinariis CCXXVII minus, quam ex piscina in arcus recipiuntur, quinarii MCIV. Summa utraque, quae interoidebat aut inter caput et piscinam aut post piscinam, quinariarum milium CCCCXCIX: quas, sicut in ceteris, pluribus loois interoipi deprehendimus. Non enim eas cessare, manifestum et ex hoo est, quod ad caput praeter eam mensuram, quam comprehendisse nos capacitate ductus posuimus, effunduntur amplius CCC quinariis. 68. epulae in commentariis adseriptus est modus quinariarum CCCC. Huius aquae fontes nulli sunt venis quibusdam constabat, quae interceptae sunt in Iulia caput ergo eius observandum est a piscina Iuliae ex ea enim primum accipit quinarias CXC deinde statim ex Narcia quinarias XCII praeterea ex Anione Novo ad hortos Epaphroditianos quinaria CLXHI. Fiunt omnes quinariae CCCCXLV amplius, quam in commentariis, quinariis XLV, quae in erogatione
69. Iuliae in eommentariis adscriptus est modus quinariarum DCXLIX. Ad caput mensura iniri non potuit, quoniam ex pluribus adquisitionibus constat sed ad VI ab urbe miliarium universa in piscinam recipitur, ubi modus eius manifestis mensuris facit quinarias MCCVI amplius, quam in commentariis, quinariis LV. Praeterea accepit prope urbem post hortos Pallantianos ex claudia quinaria CLXII. Est omne Iuliae in acceptis quinariae COCLXVIII. Ex eo dat in Tepulam quinarias CXC erogat suo nomine DCCCHI Fiunt, quas erogat, quinariae DCCCCXCIII amplius, quam in commentariis habet, quinariis CCCXLIV minus, quam in piscina habere posuimus, CCXm quas ipsas apud eos, qui sine benestolis Principis usurpabant, deprehendimus.70. Virgini in ommentariis adscriptus est modus quinariarum DCCLII minus Mensura ad caput inveniri non ο- tuit, quoniam ex pluribus adquisitionibus constat et lenior rivo intrat. Prope urbem tamen ad miliarium I in agro, qui nunc est colonii commodi, ubi velociorem cursum habet, 8.
138쪽
mensuram egi, quae emoti quinarias II milia DIV amplius, quam in commentariis, quinariis MDCCLII. Omnibus adprohatio nostra expeditissima est erogat enim omnes, quas mensura deprehendimus, id est, milia IV. 71. Alsietinae conoeptionis modus eo in ommentariis adscriptus est, nec in re praesenti certus inveniri potuit: eum ex lao Alsietino et deinde circa carotas ex Sabatino accipiat, quantum aquarii temperaverunt. Alsietina erogat quinaria CCCXCII. 72. Claudia, abundantior aliis, maxime iniuriae exPosita est. In commentariis habet non plus quinariis u milibus DCCCLV cum ad caput invenerim quinarias IV milia DCVII amplius, quam in commentariis MDCCLII. Adeo autem nostra certior est mensura, ut ad VII ab urbe miliarium in piscina, ubi indubitatae mensurae sunt, inveniamus quinarias III milia CCCXII plus, quam in commentariis CCCCLVH quamvis et ex beneficiis ante piscinam eroget, et plurimum subtrahi deprehenderimus, ideoque minus inveniatur, quam re vera esse debeat, quinariis CCXCV. circa erogationem autem fraus adparet, quae neque ad commentariorem fidem, neque ad eas, quas ad caput egimus, mensuras, neque ad illas saltem ad piscinam, scilicet post tot iniurias, convenit.
Solae enim quinaria MDCCL erogantur minus, quam commentariorum ratio dat, quinariis CV minus autem, quam mensurae ad caput lactae demonstraverunt, quinariis II milibus DCCCCLVII: minus etiam, quam in piscina invenitur, quinariis DLXII. Ideoque cum sincera in urbem proprio rivo perveniret, in urbe miscebatur cum Anione Novo, ut, confusione acta, et conceptio earum et erogatio esset Obscurior. Quod si qui me forte adquisitionum mensuria blandiri putant, admonendi sunt, adeo Curtium et caerulum fontes aquae claudiae sumcere ad praestandas ductu suo quinarias, quas significavi, IV milia DCV, ut praeterea Deeffundantur. Nec e inficias, quin ea, quae superfluunt, nollaint proprie horum fontium capiuntur enim ex Augusta, quam inventam in Marciae supplementum, dum illa non indiget, adiecimus fontibus Claudiae, quamvis ne huius quidem ductus
139쪽
DE AQUAE DUCTIBUS URBI ROMAE LIBER 117 73. Anio Novus in commentariis habere ponebatur quinarias III milia CCLXIII. Mensus ad caput repperi quinarias IV milia DCCXXXVIII amplius, quam in conceptis oommentariorum est, quinariis CCCCLXXV. Quarum adquisitionem non avide me amplecti, quo alio modo manifestius probem, quam quod in rogatione ipsorum commentariorum maior pars earum continetur Erogantur enim quinariae IV milia CC cum alioquin in eisdem commentariis inveniatur concepti non amplius, quam III milium CCLXIII. Praeterea intercipi non tantum XXVII, quae inter mensuras nostras et erogationem intersunt, sed longe ampliorem modum deprehendi. Ex quo adparet, etiam exuberare comprehensam a nobis mensuram cuius rei ratio est, quod vis aquae rapacior, ut ex largo et celeri flumine excepta, velocitate ipsa ampliat modum. 74. Non dubito, alliquos adnotaturos, quod longe maior copia actis mensuris inventa sit, quam in commentariis Principum cuius rei causa est error eorum, qui ab initio parum diligenter uniuscuiusque fecerunt aestimationem. Ac ne metu aestatis aut siccitatum in tantum a veritate eos recessisse credam, obstat, quod ipso actis mensuris Iulio mense, hanc uniuscuiusque copiam, quae supra scripta est, tota deinceps aestate durantem exploravi. naecunque tamen est causa, quae praecedit, illud utique detegitur, decem milia quinariarum intercidisse. dum beneficia sua Principes secundum modum in commentariis adscriptum temperant. 75. Sequens diversitas est, quod Ilius modus concipitur ad capita, allius nec exiguo minor in piscinis, minimus deinde distributione continetur. Cuius rei causa est fraus aquariorum, quos aquas ex ductibus pubilicis in privatorum usus derivare deprehendimus. Sed et plerique possessorum, quorum agris aqua circumducitur, subinde formas rivorumperiorant unde fit, ut ductus publici hominibus privatis vel ad hortorum usum itinera suspendant. 76. Ac de vitiis eiusmodi nec plura nec melius diei possunt, quam a Caelio Rus dicta sunt in ea concione, cui titulus est D AQUIA. Quae nunc nos omnia simili licentia usurpata, ratinam non per offensas, probaremus irriguos
140쪽
118 EX IULII FRONT- agros, tabemas, Oenaeula etiam, eorruptelas denique omnes perpetuis alientibus instruetas invenimus. Nam quod falsis titulis aliae pro aliis aquae erogabantur, etiam sunt inter leviora eteris vitia. Inter ea tamen, quae emendationem videbantur exigere, numerandum est, quod fere circa montem Caelium et Aventinum coidit. Qui colles, priusquam Claudia perduceretur, utebantur Narcia et Iulia Sed postquam Ner Imperator Claudiam, opere arcuato altius exceptam, usque ad templum Divi Claudii perduxit, ut inde distribueretur, priores non ampliatae sed omissae sunt nulla enim astella adiecit, sed iisdem usus est, quorum, quam vis mutata aqua, vetus adpellatio permansit. 77. Satis iam de modo cuiusque et veluti nova quadam adquisitione aquarum, et fraudibus et vitiis, quae circa eas erant, dictum est. Superest, ut erogationem, quam conseditam, ut si dicam, in massam invenimus, immo etiam alsis nominibus positam, per nomina aquarum, uti quaeque se habet, et per regiones urbis digeramus cuius comprehensionem sol non ieiunam tantum sed etiam perplexam videri posse ponemus tamen quam brevissimo, ne quid velut fodi
mulae moti desit iis, quibus sumolet cognovisse summa, lieebit transire leviora. 78. Ut ergo distributio quinariarum XIV milium XVIII,
ex quibusdam aquis in adiutorium aliarum dantur et bis in speciem erogationis cadunt, semel in computationem veniunt. Ex his dividuntur extra urbem quinaria IV milia LXIII ex quibus nomine caesaris quinaria MDCCXVIII, privatis quinariae II milia CCCXLV. Reliquae intra urbem Ix milia DCCCCL distribuebantur in castella CCXLVII: ex quibus erogabantur sub nomine caesaris quinaria MDCCVII semis, privatis quinariae III milia DCCCXLVII, usibus publicis quinariae IV milia CCCCI ex eo castris XI quinariae CCLXXIX, operibus publicis CV quinariae II milia CCCCI, muneribus XXIX quinariae CCCLXXXVI lacibus XCI quinariae MCCCxxxv. Sed et haec ipsa dispensati per nomina aquarum et regiones urbis partienda est.