De Dis Ignotis, observationes selectae

41쪽

De dis ignotis quaestiones selectae

vorum otiam in Graecorum tales testes Occurunt. Unum tantum xemplum mihi praesto est, quod Lucianus in vita er0grini exhibet; quae cum tanta imitationis et parodia signa prae se ferat', haud scio an aliunde quoque testes ascensionem in caelum firmantes noti fuerint. Denique cum addo etiam Christi resurrectionem et ascensum testibus confirmata esse δ, Iustini apologetae vestigia premo, qui, ut Christi resurrectionem non prorsus incredibilem esse demonstraret, ad Graecorum mythos et imperatorum Romanorum consecrationem relegavit

bus nunquam verbum faciet. nam ex quo in senatu iuravit se Drusillam vidisse castum ascendentem et illi pro tam bono nuntio ct infra p. 45 nemo credidit, quod viderit, verbis conceptis affirmavit, se non indiciuturum, etiam si in medio soro hominem occisum vidisset ab hoc quae tum audivi, certa clara assero, ita illum salvum et felicem habeam'. s. in caelo quae acta sint, audite fides penes auctorem erit'. Cap. 39 sq. ως ἐπειδὴ νηφθη με et πυρα, ἐνεβαλε δὲ φερων αυτον LIρωτευς sic Empedocles in Aetna flammas sese iecisse fertur , σεισιιουπροτερον μεγαλου γενομένου συν ιυκηθμα της γῆς alibi solis eclipsi vel aliis signis miris natura ipsa mortem divinorum hominum luget, LUsener M. Schr. IV 307 sq.), Dah alibi aquila easdem partes tenet atque hic vultur cf. Deubner l. l. Cumont Rev. de Phist. d. rel. 62, 1910 p. 119 sqq.;

Seneca et Lucianus de quo inprimis conserendus est eligenstein l. l. p. 50 , consecrationem in parodiam vertentes, testem introducunt. Fortasse etiam alius utriusque lusus facetus comparari potest de apotheosiRgitur Apocolo cynto sim efficit Seneca, et Lucianus statim in primo capite et ipse alludens ad vocum noθεωσις de Peregrino dicit: καὶ

Proximum accedit Matth. 28, 2 ubi αγγελος κυριου καταβας ἐξ ovρα-νου testis est. Etiam pollo noster caelo descendit testimonii causa.

42쪽

atquo testimonii eorum meminit, qui iureiurando se divos sublimes abisse testati sunt. Ex exemplis modo allatis patet, quanti veteres festimonia imperatorum ascensionem confirmantia aestimaverint. At quantopere illis iuratoribus, senatoribus sive fide dignis sive pecunia emptis, praestat Apollo raiani gloriam nuntians Num testis clarior sit fido dignior investigari potuit, quam oraculorum deus, quam hoebus, qui omnia videt et in terra et in caelo Isqui una cum divo Traiano ascendit in caelum, descendit ut testimonium diceret.δIam postquam de argumento priorum Versuum egimus, ad genus dicendi transeamus Apollo haud aliter loquitur ac deus prologus Euripideus. Quam thesim priusquam exemplis allatis stabiliam, statim alteram adiungam Apollo simillimum in modum loquitur ac σωτηρες illi, quorum orationes duardus Norde explicavit hEin soteriologi scher edetypus'). Ac primum quidem de dis prologis dissorendum est cum polline papyri nostrae comparandis.

Apol. 21 τους αποθνήσκοντας παρ' ιιι αυτοκρατορας, ους εὶαπαθανατί σθαι, αξιουντες καὶ ὀμνυντα τινα προάγετε ἐωρακεναι ἐκ της πυρct ανερχόμενον εἰς τὸν Ουρανιν τὸν κατακαεντα Καισαρα, cf. Gessehen

ei si tech Asologeten p. 28. Tatian. προς Ἀλληνας 10 diri ὁ ὁ τεθνεως Ἀντίνοος ιειρακιον οραῖον ἐν τῆ σεληνη καθίδρυται τίς ὁ ναβιβασας αυτον, εἰ uη τι καὶ τουτον si βασιλέα suo θos δι' ἐπιορκίας τις του θεου καταγελῶν εἰς τιν υρανι ανεληλυθεναι φησας πεπίστευται κατατὸν ιιοιον θεολογησας τι1ιγῆς καὶ δωρεας ηξιωται Tertullian de specl. 30: ubi exultem spectans tot et tantos reges, qui in caelum recepti nuntiabuntur, cum ipso Iove et ipsis suis testibus in imis tenebris congemescentes', cf. etiam ad nat. I 10. Apte Georgius Wisso a cum hac imperatorum consecratione Sanctorum canonigationem comparat, ubi non modo advocatis diaboli et dei, sed etiam miraculorum testibus opus est cf. de Moy apud Welger-Welter KDehe lemihon I p. 152). Ουδεὶς ναβεβυιεν εἰς τινὰ*ρανὸν εἰ 111 ὁ ἐκ του υρανου καταβάς, Joh. v. 3, 13. Nonne haec orba videntur contra paganos dicta esse, qui tot in caelum ascendere viderint Totus sermo irae et incusationum plenus est, cf. Nordo p. 299.

43쪽

De dis ignotis quaestiones selectae 39

Exordia prologorum et Euripidis et imitatorum cum initio papyri conferas velim haeci:

Eurip. Hec 1 sqq. Ἐκω νεκρων κευθμωνα καὶ σκοτου τυλας

λιπών, is Ῥιδης χωρὶς 'πιστα θεῖν, Πολυδωρος. κάβης

παῖς κτλ.

το Ποσειδων κτλ.Bacchae 1 sqq. ΠΗκω ιος ταῖς τήνδε Θηβαίων χθόνα Λιονυσος. . . μορφὴν δ' ἀμείηνας hi θεου βροτησίαν παρ-

Iam scholiasta ad Eurip. road 1 sq. adnotavi do initio Euripidi consueto agi, quod alii saepius imitati sunt et interdum etiam parodice laudaverunt. Velut Charmus piscem eadem fere loquentem fecit atque Euripidis Neptunum, of then. I4Α. Menander quoquo in aueler imitatus est Euripidem, es Athon. XI 474 B - oc frg. 348 ῆκε λιπδενώλμυρον βάθος. In aliis prologis derivatis ab Euripideis vox jκω non iam usurpatur, at reliqua eodem modo progrediuntur, ita ut deus appareat, dicat quis sit, pronuntiet quam ob rem venerit, interdum etiam de externa sua specie ac figura Verba faciat, praesertim cum non personam sui propriam induerit. Proximo ad Apollinoni omnia videntem omniaquo scientem accedunt prologi ηρ et Ελεγχος, qui tamen non voce γ κω, ut prologi

Plurimum debeo viris doctis, qui de prologis egerunt, etsi id ipsum, quod mea maxime refert, non pressorunt; cf. giatetho Iber die lautinischen Prologe, Progr. Lugern 1867 Frant De comoed Ast prologis, Diss. Argent. 1891 Leo Plautin. Forsch p. 12 238sq. J. ab Arnim De pro-ἶ0g. Eurisideorum arte et interpolatione Diss Gryphismald. 188 p. 82;88 sq. E. uelle De Graec deorum artibus tragicis GV VIII 3

p. 333. Velut Liber in Bacchis os supra μιορφην τ' αμείψας κτλ. re Veris αγνωστος esset, nisi statim ipse nomen suum pronuntiaret; de suis propria specie ac figura Φόβος disserit, os eius verba quae in contextu p. 40 citantur.

44쪽

Euripidei et Apollo papyri nostrae utuntur, sed Verbis ἐγω εἰμι, de quibus videas infra. Alios prologos huc facientes addo: Ρhilomon rg. 91 och ον ουδε εἷς λέληθεν ουδὲ ε ποιωνουδ α ποιησων, ουδε πεποιγ κως πάλαι, υτε θεις υτ ανθρωπος ουτος εἰ si ἐγω 'Aηο, ον αν τις ὀνομασειε καὶ Λία ἐγ δ θεου 'στιν εργον, εἰμὶ πανταχου ἐνταυθ' ἐν Ἀθήναις, ἐν Πατοαις, ἐν Σακελία, ἐν ταῖς πόλεσι πασαισιν ἐν ταῖς οἰκίαις πασαις, ἐν μῖν πασιν. υκ εστιν τύπος, ο μή 'στιν A D. Q δε παοιον πανταχου πάντ' ἐξ ἀνάγκης οἶδε πανταχου παoων. Τotum locum exscripsi, ut eluceret, quales praecessores habuerit

Apollo papyri, qui et ipse de rebus terrenis et caelestibus

tostatur.

Menander frg. 545 K. Ελεγχύς εἰ si ἐγω κτλ. . .. πάντα δ' εἰδως καὶ σαφως διευων κτλ.Ρhilyllius I p. 784K. βουλεσθε δῆτ' ἐγ φρασω, τίς εἰμ'

Frg. ades p. 154 K. III p. 439 ἀμοοφύτατ ος την α ιν εἰαὶ γὰo Φόβος πάντων ἐλάχιστον του καλου μετεχων θεύς cf. p. 39 adn. 2).

In Romanorum prologis et illud γ κω latine Versum, et Verborum ἐγω εἰμι similia invenimus: Plautus, Amph. 17sqq. Nunc cuius iussu venio et quam ob rem venerim dicam, simulque ipse eloquar nomen meum. Io Vis iussu Venio nomen Mercurio est mihi. Aulul 1 sqq. Ne quis miretur, qui sim, paucis el0quar: ego Lar sum familiaris ex hac familia, unde exeuntem me aspeXistis. Rudens 1 sqq. Qui gentes omnes mariaque et terras movet eius sum civis civitat caelitum ita sum, ut videtis, splendens stella candida, signum quod semper tempore Xoritur suo hic atque in asilo nomen Arcturo mihi. Τrinumm. 6sqq. Nunc igitur primum quae ego sim

45쪽

De dis ignotis quaestiones electae

o qua illaec siet, huc quae abiit intro, dicam, si animum advortitis primum mihi lautus nomen Luxuriae indidit, tum hanc mihi gratam esse voluit Inopiam. Cistollari 144 sq. mihi Auxilium est nomen. Ad illud κω in prologis usitatum faciunt verba etiam eorum prologorum, qui non a dis repraesentantur, velut Terstitii Hoc. 1sqq. Orator ad vos Venio ornatu prologi sinite exoratorsim et Heautontim 2: quod veni, eloquar et ignoti poetae versus Cic. Tusc. I 16, 37): Adsum atque advenio'. Etiam prologi illi recentiores, qui paucis ante annis e papyro in lucem prodierunt, idem genus dicendi servant:

ἐλήλυθ α α γγ ελων τοιουτο πραγμά τι κτλ.

ἐν in τύπω δὴ τωνδε δι' ἐμου ποαγμιέ τι γεγονος, δι' et ς παντα γίνεται κα λά, ηκω φρασουσα δευρο κτλ.

J0uguet, CH XXX 1906 p. 123 sqq. Michel De fabularum Graecarum argumentis metricis, Diss Giss. 1908 p. 37 sq. Κ0erte, Hormo XLIII 1908 p. 38 sqq. Areh. f. ap.-Forsch. VI 191 3 p. 88sqq. Demianeguli, Suppl. com. Craeoviae 1912 p. 108).

Quodsi Apollo nostor sese nominat υκ ἄγνωστος, hoc quoque in comparationem vocari potest cum prologis ibi etsi non eadem vox invenitur, attamen similes praesto sunt, et Eurip. Hippol. 1sq. Πολλὴ μεν εν βροτοισι κου ἀνωνυμος θεακεκλημαι Κυπρις, ουρανου τ' σω quem locum imitatus stocypodis auctor, s. Lucianus Oeyp. 1 Λεινὴ μὲν ἐν βροτοῖσι καὶ δυσώνυμος IΠοδάγρα κεκλημαι, cf. Joh Zimmermanu Luciani qua feruntur odagra et Ocypus p. 9). Apte etiam id comparatur, quod Amphitru de se dicit,

Eurip. Hercules 1 τίς τὸν Λιος συλλεκτρον ου οἶδεν βροτων; nec non Menandri' Ελεγαος apud Lucianum, ψευδολ. 4: εος ουχ ασημότατος των ἐπὶ σκηνὴν ναβαινόντων.

46쪽

Apollinis partes dis prologis simillimas esse exempla supra allata vicerunt. Non ita confidenter accedo ad alteram quaestionem eamque perdifficilem, scilicet de ratione, quae inter-codit inter deorum prologos et orationes illas ab duardo Norde p. 188 sqq. 298 sqq. explicatas. Nam eas quoque similitudino quandam habere cum Apollinis verbis vix negari potest Audiamus sermonum initia: 'Eγου ὁ θεύς εἰμι, ὴ θεου παῖς η πνευμα θεῖον αὶ κωδε ηδη γαρ ὁ κοσμος πολλυται, καὶ μεῖς, ο ανθρωποι, δι τας αδικίας ιχεσθε ἐγω δὲ σῖσαι θελω, καὶ ψεσθε με αυθις ριε Ουοανίου δυνάμεως ἐπανιύντα ΡOemandres, cf. Norde p. 188sq.).Eγω γαρ ἐκ του θεου ἐξηλθον καὶ Mi κω ἐγω εἰμι υἱb του θεου ὁ ἐκ του Ουοαν υ καταβας ουδὲ γαρ απ' ἐμαυτο ἐλήλυθα, λύ ἐκεῖνος με πεστειλεν Joh evang.

Ἐγώ εἰμι ὁ υἱις του θεου ὁ ἐκ του ουρανου καταβας Simon Magus Norde p. 190). Alia apud Nordonum p. 1940 p. 300. Qui nuntii cum genere dicendi et deorum prologi vicibus

fungontium et Apollinis nostri quodammodo cohaerere videntur. Quaeritur, utrum fortuita nulliusquo momonti habenda sit similitudo, an aliqua necessitudo inter exempla ceteroquin admodum differentia intorcedat. Illas orationes ab ipsis prologis pendere nemo putabit a fortasse exempla praesto sunt media inter prologos et illos nuntios collocanda Ea dico, quae quoad genus dicendi aperta prologi vestigia praebent et quoad argumentum nuntium mere sacrum continent Tale exemplum nactus esse mihi videor, scilicet epigramma Artemidori Pergaei, qui cum tertio a Chr. n. saeculo Priapi cultum Theram transtulisset, ipsum deum loquontem secit haec:yy albo EG 807 I XII 3, 421 o Hillo vo Gaertringe Thera III 89 sqq. Usener De hellige Tychon p. 27 adn. 2.

47쪽

De dis ignotis quaestiones selectae

Quae verba quantopere prologorum dictionis similia sint, patet neque latet, qua de causa idem genus dicendi adhibori potuerit in utrisque agitur de deorum epiphania Tragoediae genus dicundi tantam habuit auctoritatem, ut etiam alibi, cum deus vel divus nuntius appareret, hoc Similem in modum atque

in prologis enuntiaretur. Artemidori versus, si argumentum quoque SpectamuS, intercedunt inter deorum prologos et servatorum illorum Sermones.

Quid enim aliud Priapus profitetur, nisi sese ad homines Venisse, ut eis saluti esset Σωτ)ῆρες illi sane aegre cum deo obsceno componuntur, nihilominus componendi sunt utrorumque sermones Priapus edisserit, quid boni hominibus facturus sit, et deos prologos beneficia sua hominibus pronuntiasse

Plauto comperimus Amph. 41): ut alios in tragoediis vidi,

Neptunum, Virtutem, Victoriam, Martem Bellonam commemorare quae bona vobis fecissent' cf. Leo l. I.). Quia di omnia scientes, et praeterita et futura, homines edocere possunt, ideo ad mortales loquuntur, quippe qui prologi nuntium pro certo haboro obeant Arni l. l. 88 sq.). Et quia in papyro nostra bonus nuntius hominibus ferendus est, ideo Apollo, qui omnia Videt, apparet. Re vera evangelium pronuntiat deus, cum

consecrationem imperatoris mortui testatur et novum mundi dominum proclamat. Ipsa vox ευαγγελιον, quae de Augusti

regno in titulo Prienensi notissimo stra honoribus divi optimii eiusque filiorum in titulo Attico o do C. Iulio Vero Ma-

Versum ad Baccharum initium compositum esse Carolus Robert monet. Dittunbergo OGIS 458 Insehristen on Priene 105; endland Z. f. NT. Wiss V 190 p. 335 sqq. Dieteric KL Sohr. 195 524 Deiss- mann Lich vom Osten 276 sq. I III1 - 1081. Vocem πιαγγελιο in priore editione nondum restitutam ingeniose supplevit Uirchnor v. 5 sq. βουλη συνηχθη ἐπὶ τοῖς

48쪽

ximo in papyro recentiore usurpatur, hic non Occurrit, sed haud scio an subaubienda sit in verbis ανακτα καινιν Ἐδριανιν ἀγγελων. Laetum nuntium ab Apolline allatum eum gaudio accipit populus, qui secundas in papyro partes tenet: χαίροντες τοιγαρουν θυοντες κτλ. Miror quod Ernestus Korneman vocem χαίροντες Apollini attribuit, postquam Udal-ricus Wilchen et Ricardus Rettgenstein verum iam viderunt. Nonne optime sententia progreditur, si laetus nuntius populi Iasititiam excitat Liceat simile exemplum proferre, quo illorum virorum doctorum iudicium stabilitur. Iam supra ad Senecae apocolocyntosim relegavi cum papyro comparandam. Quid quod in eius capite 4 postquam Apollo novum saeculum Claudio mortuo et Nerone imperatore praedixit , laetum nuntium populus summo cum gaudio accipit 3 Claudium autem

iubent omnes χαίροντες ευφημουντες εκπεμπειν δύμων ε

Eurip. Cresphontes, Naucho GF 449), s. cap. 5 gaudium

publicum cap. 12 omnes laeti hilares f. Qua analogia prorsus vetamur Ernesto Ornemann assentiri, neque comparatio

eo minuitur, quod gaudium publicum Claudii morte potiusquam novi imperatoris amore effectum est hoc enim saturae proprium est. Haud scio an alia quoque Senecae verba in comparationem vocare liceat cum rebus ad apotheosim facientibus Phoebus Traiani ascensionem in caelum eam ob causam testatur, quod

omnia videt cf. supra p. 35 38). Et Seneca Appiae viae curatorem ut testem adhibet, quod necesse est illi omnia videre

εvαγγ ελίοις, αναδειχθεντος Λυτοκοάτοοος Καίσαρος Ποπλίου Σεπτιμίου Γέτα Εὐσεβους Σεβαστου κτλ. tituli notitiam debeo riderico Hilis de Gaerfringen, qui qua est benignitate plagulas inspiciendas mihi suppeditavit. Deissmann l. l. 277; rei sigke Sammelbuch riech Urkunde ausAegiste no 241. Non nihil interest cum Senecae satura conferre papyrum Syrh. VII 1021 milchen Chrestoniati no 113, qua et ipsa de Claudi mortuo et de Nerone novo imperatore agitur.

49쪽

D dis ignotis quaestiones selectae

quae in caelo aguntur cap. 1 cf. supra p. 36 adn. 3). Apollinis nuntium modo evangelium nominavi relegans ad titulos, ubi VOX ευαγγελιον usurpatur. Et Seneca de teste, qui Drusillam casilum ascendentem vidit, dicit illi pro tam bono nuntio nomo credidit es p. 37 adn.). Nonne documentis Velut papyro nostra comparatis multo clarius elucet, quantopere Senecae apolocyntosis apotheoseos paro di vocanda sit γRostat ut o totius papyri natura dicam, quae viros doctos valde vexavit. Rectissimo datricum Wilchon iudicasso de fabula scaenica cogitantem Chrest0m LL, cf. p. 34 adn. 2 persuasum habeo. Cui eo potius me addicam, cum tragica dietionis vostigia in verbis Apollinis primas partes tonsentis detexisse mihi videar. oinde haud alitur ac lichen secundas partes

Brisis attribuendas esse puto, praesertim cum primae emivoces optime concinant cum Verbis, quae Seneca in apolocyntos populum loquentem facit et supra p. 44). Denique quod

Wilehen putat non nisi initium fabulae paulo maioris servatum esse, etiam in hac re ei assentior, quippe qui Apollinem papyri,non ignotum deum' gemellum dei prologi agnoverim. . . . ἐά γνῶστοις πιλοιβaί Novum do dis ignotis testimonium, cuius notitiam insigni Eduardi Norde bonignitati deb00, in lucem prodisso videtur in hymnis, quorum fragmenta in papyris Chicagoensibus agnoverunt Goodspeed, oWell, Hunt. Non modo propter ignotorum mentionem, sed etiam ut omnino virorum doctorum animi advertantur in nova haec hymnicae oeseos documenta, XScribam id, quod Classica Retiere XXVIII 191 p. 14 de papy

50쪽

to Apollo, With a description 'Egypt likeaheocr. XVII, an perhapsis resereno to the altae of the Gaul on silphii 279 th ondin ἐπ' ἀγνώστοις ἐπιλοιβαί, as a res hinstance of θεοὶ γνωστοι. 3 One n the stor of Andromeda, hic might have been the original of the Epyllium in Manilius v. 540 sqq. 4 Fromis Hymn to sis, in a mix

Si re vera θεοῖσιν επ ἀγνωστοις ἐπιλοιβαί supplendum est, ut cum Nordeno putaverim, quaestio oritur, quomodo di ignoti cum Apolline coniuncti fuerint. Sed ne audacior sim,

de hac se coniecturam proferre iam nolo satius erit papyrorum editionem exspectare ac tum demum in cultum inquirere, cum de toxtu constiterit.

Appendix I

Kaλλίνικος Vox Καλλίνικος Herculis epitheto Ornans saepius usurpatur indo a notissimo illo τήνελλα καλλίνικε, quam acclamationem ab Archilocho receptam potius quam inventam esse censentes Vi erramus. Xempla quae orentZ, Drexter, Hoese in Boschori exic. II 27 congesserunt non exscribo, uno alteroVeautem facere non possum qui utar ad illustrandum illud opigramma, de quo supra p. 9 sqq. dixi deinde nova quaedam

exempla additurus sum, denique nonnulla observationes prolaturus, quae ad historiam vocis Καλλίνικος spectant. Herculi in epigrammate supra laudato epitheton Callinici inditum est, quia contra omnia monstra pugnans Victor evasit eamque ob rem aptus videbatur, qui etiam mala prohiberos arceretque Est igitur Hercules Callinicus quasi gemellus Herculis Alexicaci et re vera ab Aelio Aristido alterum opitheton

Pari Herculem antiquitus cultum osse constat, L RubensOh Athen. Mitt. XXV 1901 p. 197. Tituli quatenus video unum tantum CallinicieXemplum exhibent recentior aetati scilicet saeculo a Chr. n. primo attribuendum, IN XII 5, 1 no 234.