Exquisitae in Porphirium commentationes Danielis Barbari p. V. artium doctoris. ...

31쪽

Commentatio secunda. quae ministra sit animae 1mperio , unde anima

quas traducesmembro quicquid appcti indipis

scatur . habiti igitur animae instrumcntis .cli quum cs , ut desciusdem uicibus p citraci cmus nam quemadmodum frustra stiat malleus sine fabro uia dc frustra Rct instrumetum smesco, qui 1llo utcrctur . sed nos hoc loco praefari illudiosilumus , quod in hac, pcripatctico sequimur M tanquam principes, qui cum nihil suac causa plus quam satis cst , adhibcant , non tot antimae treSm esse di xcres, quot Arabcs, dc Latini, dc alia mulati, scd paucioribus coniciati,nihilominuS tot animae actiones,quot allii,posuere. Quae id quot sint parte animae A nima igitur una est , sed in partes diuisa plurcs Partes intelligo facultates , dc uire , quibus anima functioncs pcratur idonea. non enim ic: circo antiDam cstici magnitudinem putandum cst , quia partes habet . nam cc Iahim 1US CXplinibus partibus constans , nec alia res multae sunt magnitudine , quanquam in partcs distribbuantur scd co pactoo animam plures habere parte , ac uututc.dicimui, quo si quis pomum disiuidat in pulchritudincm dc odori S suauitalcm aut in figuram ic saporem , ut etiam crapalcis: C I

32쪽

De uiribus animae corum nitamur cXcmplis . Trcs agitur sunt animae utre maXime principcs, quibus ancst dissiccrnendi quaedam , iudicandi i uirtus , sensus ii magmatio, domeS: nam desaltrice nullus hic scrino est,quia nullam pexpedendi, ac aestimandi rationem uis illa obtinet sensum uoco cam vim,

per quam uiuentia , praetex quam quod uiuunt animalia esse dicuntur. Est aut scnsus pote: stas , uel pars animae, pc quam ii, quod ipsam possidet, suscipiendis sensibilibus simile sit ac

quadam permotione interccdente, et ionchi adfihibita, adcin sensibilia tum 1udicat, tum discerni ut accurati HS cum despcrceptionis modo agemus is hcndctur haec uiciniis per uirium

colores excipit lex auditum sonos se gust a' tum saporcs, per olfactum odores, cpcriaci ioynem deniq; omnes sensibiles qualitatos . quae

milia ad quendam ueluti centrum interiorem deductitur ad sensum communem sene quem ess horum omnium iudicium d di crimen et ανσταM Ucro qua est ui imaginatrix, speci xosirum domicilium, est facultas animae Interior

quae etiam iudicandi potestate praedita es 4 haec quemadmodum ignis ad suam trahit naturam quod calcfacit, inqua quod refrigora ita ipsa rem attrahit imaginatam, dc qi madmodum peculum est instrumentum imaginum, similitudi=

33쪽

Commentatio secutidaiaumq; praesentium, ita haec uis speculum est sina litudinum absentium d ab externis uiribus susce piarum . oculi nim percipiunt colorem , dcce tam obicctarum crum figuram scd postquam.

iidem res obices a dimittunt , continuo adest. λmaginati', quae retinet earumacrum similitudLne , caSci conscruat in hac ucritas Uc potest , dc mcndacium, ut ostcndctur . haec cst comunca princeps artificiorum instrumcntum m hac nacchanicae artes derivantur. dc quemadmodum insitae arbores in sui naturam cas an quibu insis=itae sunt,uerteressotcnt, ita haec uirtus ad sui suntlatitudinem trahit sim 1tudines uirium aliarum, quae sub ipsa collocantur . Distinet ucro est a sensibus iopaici tui Isis, quae dicta sunt, tum

etiam CX IIS, quae dicentur . nam dodormientis

bus nobis , atq; oscitantibus operatur ac multo plus rerum absciatia, quam praesentia potest inismo illud totum sib vcndicat sensus, hoc uero Imaginati in quae etiam suae pontis cst , cum fitcgxu sit nobis, cum uolumus, maginari,scd sciata re nonalem. Atq; haec de maginandi uti tute sufficiant. Mentcna auicni intelligo supremam anima partem , quam graec νουν uocant haec si quicquam est aliud, iudicii functionem maxime adepta est , undesintc caetera animalia homo capraecipuam possides, omnium xaestantistimum,

34쪽

De uiribus animae ac persectissimum animal iudicatur Posii cici autem ab initio illam homo , camq; habet cum gesineratur,4 in luccin ditur,dosicuti sensus cstias sciatiendi imaginatio imaginandi , ita incnicst

uirtus animae meditand , habet autem 1llam hos in tanquam materiam , dc stratum ius intellii

gentin quae doctrinae, morumq; suffragiis in cogignitu , quoniam nuda est penitus, ac laquam paxie dcalbates, naturalis tamen dc sita, desin cnita, ut sensus, d a magmatio ic in his animaliis bus, quae neq; Oxbata sunt, neq; mutila, ut pervi pateticorum uerbis utamur, dili crimen habet, quo alios solertiores,ic magis industrios, alios uero obtusiores, rudiorcsq; conspicimus quatini uersum genus hominum particeps esse conccditur . Caetcrum allud in his omnibus obseruans

dum est, quod ex his facultatibus, quadam sunt disparatae, disiuneta j, ut sensus ipsi particulae

res, voxum obicetae ex instrumenta, aetiorenesi distinguutu : quaedam lacro subordinatae ac subiunci ae, ut sensus, maginatio, d mens sedc ii non ullae tussicin rationis, S imparcs iudiscantur, non ulla uero diuersae rationis, d pares. eiusdem rationi sunt sensus,imaginatio, domesquippe quoniam omnes iudicant, discernunt 'sed impaxes sunt, quoniam sensus, d imaginatio micri Orc habentur, inciis uero supcrior si c

35쪽

Commcntatio secunda. excellentior : nam hin ea fugit ex his quae si sus, d imagmatio antc pcrccpere dc plura cliam maioracla cognoscit , dc nobiliori modo, quam illa essed diuerta rationis, d pares habentur menS, dc uoluntas mam nulla est vis, quae iudicium alx cuiu re1 ac sententiam sexat cui no sit appetendi quoq; uis quaedam anneXa , qua uel fugiat,uel sequatur id de quo iudiciu allatum cst . uisus colores iudicat, appetit auditus sonos disti guit,eosdemq; optat simili quoq; modo reliquae uires sibi res obicctas aestimant, o in casdem feruntur . quare cum mens nostra sentcntiam det,

continuo sequitur,ut uis quaedam adsit, quae a petat,uel fugiat , quod iudicatum cst, sed uis bla uoluntas cst quae ideo diuersam habc rationem, quoniam non dissicernit, scd appetit, uerum aequalis, d pax iudicaturi, quoniam rcs adcin illi obiicitur, quae menti obices a est , atq; cadem species, per qua utraq; munus suum ducit. quod si utraq; uis organo indigeret, ad cin anc utraq; deseruiret, quod utassensibus cst manifestum. scd Inter appctentes uirtutes uoluntas sola est libe xa, reliquae uero naturali quadam impulsione sesruntur nullus tamen appetitus iudicium antecedit, nihil , ni si perspectum G cognitum sicquisimur,aut decimamuc tanta uexo est conspiritio tanta , harum uirtutum connexio,ut men ipsa,

36쪽

De uiribus animae quae regina, ac domina est , insciuorum emat auxilio quae res manifesta reddotur,cum de modopcrceptionis nosstrae mentio fici sed iam nactas cxcitctur, Iam sensu rationem audiat nc quesiratur amplius de natura sua cnu humanum,nec eam Oucrcam appellet,quae si noucrca es et nullam matrona haberemus . Taccat, taccat in orata proteruatas, quoniam auara nonist, quae no modo necessitati, scd ctiam uoluptati prouid citio stra . nec ignara , quae ignorantibus nobis optis irae consulit Admiremur prudentiam mmcmus boneficcntiam, gratificemur gratissmis iliatis gratis S, cum no modo optimum, siquis si alius, finem proposuerat, sed cana quoq; cria omnium

supcllcctilem dcdcxit , qua como de illud ipsum

consequi ualeremus . ac me horci in homine ausditus , 5 uidius ad capientiam plurimum porti iactnan ii acoriamus oculorum sciastis,cru multarum differcnticis congi uetias ad animum porscrt: auditu ucro dist plina omnis pcrficitur, unde ibii crum nuctio 'ac doci i mauocum crceptione continetur quoniam agitur habcmus apta coqgnitionis nostra primoxdia, modus quaeratur

qui sit facilis,d cxpcdicus, uti borius susceptum negotium aggrediamur Agcndum igitur 9 de

oppi chensione , tum in una uersum, tum Ocncres

in , quid sit , quomodo fiat, 'ua cui . faculsi

tati sit

37쪽

Commcntatio secunda. tali sit propria Cum crgo ad nobili issimam sunctionem nobilissimum animal natum sit, cum is nulla sit aeti, quae apprehcsionem , dc iudicium antecedat , quoniam iudicare dc rebus praestanytissimum opus csse omnes ccnsciat, coscntancum est, ut hominis animalis cxccllcntissimi opus sit apsi perceptio, dc aestimatio, ita ut nihil sit quod eius iudiciu fugere, uel recutae queat scd quos

non tamen quia iacra adsiti ci aes io ictici pes sio , scd quoniam legitimae actionis i porpes sionis quadam habet similitudinem . a si quid naturali ter cicre patitur, opulcst ut cotrarium in se habeat quod iaci immutatione, uel alteratione quadam abiiciat , ut propositum incin consequatur finis aulcm cst 1llius formae rcccptio, cu u contrarium pc eas motiones abiccies: scd sapprehendciis , non est huiusmodi , ut ali quam in se habcat contrarictalcm, quam permutatiosi sic quadam buciat, ut sensibilium , si sensus, uel uitelligibilium, si me fuerit formas, tan=

38쪽

De uiribus animae quam fines idoneos consequatur . Praeterca motus, quoniam cmpora causa esst, cum tempore absoluitur, sed susceptio se a puncto tem:

pora perficitur, domomento, quare cum uiri te animae simplicissimae receptiones subiiciantur,ata ut momento recipiant quicquid illis obuiam Uenit, non ab re extimuimus aperte fateri appxchcnsionem ad ea capita referri oportere, quibus aetio, dc perpessio continetur, sed haec res infra magis innotcscct. Praeterea an hoc cum ipso motu naturali consentit apprehensio, quoniam si qui naturam motus cossideret, scorsum quidem,

dc sine ulla conexione, prosecto dignoscet mo

tum esse aectum quendam perfeci uinci nam cum dicimus me aes una incohatu ret,quae apta sit mouexi, quatcnus huiusmodi est, adnectimus naturaeis aduentiliu quoddam docosequens quare prius qua hoc faciamus scuocad cn1 a sensu ratio

estoas prchesio ipsa motus est, atq; hoc est,quod

primum in ipsa apprehensione motui naturali sis mile fit. Deinceps ectio sequitur, nam ubi obiectae rei similitudo recepta fuerit, ita ut uis recesiptrix ab ipsa perfeci a si quamprimum iudicium

gignitux, quoniam uero iudicare,aectio quaedam est, ideo in hoc genere apprehcnsio collocari modo quodam, d poni debet , quod etiam clarius ostendetur cum de sensuum apprehensiones γ

39쪽

Commentatio sectanda. quemur sed quae nam sit oblactae rei similitudo, dc forma, d quid ipsam pariat, diligenter cst cosis

derandum, in hoc cnim posita est ut omnis os sidcrationis nostrae Forma igitur miciligimus non eam,quae sit parS altera compositae re natu: valis , quae matcriem rudem Engit, Soformat, sed illius,uel tot1us potius similitudo, d imago, quae non stici parcussa, nec praebc sensui, uel menti, cum recipitur, ut sint, quod sunt, uerum notitiam parit eius rei, de qua sumitur, dccxtras hi lux, quapxopte similitudo, e species rei colorem habentis, quae in oculo susccpta est, non co loris modo , sed totius rei notitiam parit Pulsi chrum autem crit uidere, quo nam modo a formae,specieSci gignantur,ut uirtutibus anima desseruiant in proprii earum muneribus, illisi se obiicietcs, iudicandas praebeant,sed facile quod quaeritin , absolui potest, si duplicem modum csse conccdemus, quo quaesis forma iudicari so=lct. Nam forma omni S aut per qualitatcs materiae, in qua est, Operatur,' agit, ut ignes per calorem, aqua pex frigus aut pc se, ac simplicenaturam,qua praedita est si priori modo actio fornamconsidcretur, materia sane opus est , dc qualitatcaliqua uelut instrumento,qua naturaliter agat in rem copositam ic sic nullam gignit abstraci anista similitudinem si uero per se agit,utpote,quae

40쪽

De uiribus animae simplicissi in est,ic in propria sibi uncti Omi sufficit , multiplicat, ita enim dicunt, speciem,ac anterioncm suam, quaris re similitudo Dd hoc, suapte ui praestat, nam forma duplex habct csic, imimum in rc subieci aeshanc facit, quicquid nasi

uexo in se ut simplex stac ammixta, dc hoc fit a simpli ci d imm1xto agete,quod in forma ipsa, iquae varaa su simili tud me ac multiplicem suapte natur cfficere potest. Quod nec lumen nec acrpxaestare queunta nam lumcn hoc latum praebc ivt assiciat medium, aer autem non tanti est ut huiusmodi intcnt1onibus subiic queat, casci disiuersias reddat, quoniam natura comparatum est , ut non quae mouentur, sed quae mouent axicii id immutet cf. quar tutius, re inclitus dicedum

est, non acrem has species uariare, sed illudio: eius,quod ipsas mouet quod si forma ipsamet, ut simplex est, dc immixta, quae intrinseca cst,re non extrinseca, nam si color hec odor, dc huius modi alia sensibilia cr sese habentur,ut patebit, certe per pxoprias naturas, d uires causae sunt a xum perationum, quae ad uisum,uci olfaci um aut ad alios sensus attinent similitudines igitur formae , huiusmodi gradus habciat, nam inter γdum extrahuntur a subiecta re, sed non ab ipsius