Exquisitae in Porphirium commentationes Danielis Barbari p. V. artium doctoris. ...

61쪽

Commentati qumta.

solidam re notitiam, tam obiectam rem quam

animae potiioncm intrinsccu c5uenires, atq; ita

autem obices a inferior habeatur 'ucmadmodum as ad sobolcm procreandam principem magi Sobtinet agendi modum, quam scinctia, licet tritis' acitio quaedam propria sit. Quae aurci sit

rcs obiceta, quae uesanimae portio habcatur iussmodi ut ad 1ntclligcntiam fabricandam conueniant, dc concurrant , Xplicemii iam . Rc monti obices a quattuor modis cossiderari potcst . prismum cnim ut nondum est apta intelligi,ut color in cnobris nondum cst aptus uideri. dc mdc ut iam actu apta st intelligi , ut color aduciatu tu sici , aptu cst Uidcri , tum ut nondum actu intellcct a, ut coloris speci citi mcdio nondum uiua . deinccps ut aes ii anteliceta, ut pccic coloris actu iam in sensiti recepta quando agitur res obieeta nondum apta est intcssigi, tunc dicitur potestate intcssigi binis in cnim ualde remota,ut te ligatur, propterea quia proportio quaeda essedcbet interiam uim,quae cognoscit, docam rem quae cognoscitur, modo xc obiecta in spectris S uisi sicluccias cum appendicibus d adiacentis bus matcrita circunsepta sit, nullam habet comparationi proportionem ad menti portioncm, quae corporea cst riuare merito nondum st

62쪽

De mentis apprehcnsione intelligibilis , sed apta ficti intelligibilis . quan do autem aes ii iam intelligi apta facta est, tum dicitur aes u intelligibilis icium in speci uatelli gibili posita costa species cnimis obieci aercimilitudo percip1 modo idonea accirco quia Iam proportionem habet cum ea facultate,quae ipsam modo est rcceptura scd quomodo haec species efficiatur ica quo dicendum est postea . illud pro temporc tenendum cst: Dcciem hac ectu me intelligibidem, potestat aulcm intellectam,nam non prius a stu intelligitur , quam in ipso intellis gendi opexe ponatu . ponitur autem tunc cum mens ipsam, ut est , depuratam aggreditur cic: puxata miciligo sinceram, simpliccm, omnes adiacente, o aduentitia natura liberam, di solutam lucidam, illustrem, d conspicuam, d quemadmodum ii , qui metalla, donaturas rerum igne colliquant, ut inde sublimiores carum uirtute expurgata extrahant, ita crum species , dc simula

lcnt cxprcssio autem haec abstraci 1 o dici solet quia xc una ab altera, ita seiungitur,ut una abs' alia intelligatur hinc si quod interdum candos xem speculamu seiunctum a cygno, uel a pari clean quo est . interdum tiam naturas ipsa simplii cc xcrum coni cmplamur ingularia 5 particusi laxi in quibus sunt,non contcmplantes ic quan

63쪽

Commentatio quinta. doqi habitudines ipsas meras mente uersamus scparatas a fundamentis et subiectis in quibus reperiuntur,ic demum saepe fit, ut quae ad cna subiceto sint,rationestamen scitigamuS tot cnim modis abstrahimus, id est ossideramuSicm una, alia non considerata Atq; haec de obieci is,cbus dici a sint. Dc particula uero animae,cui principIutributum sit,pcrixa stare uolentibuS, non rit cuyrae quicquid alii sentiant explicare , sed quod ueraescripateticorum sciatentiae conueniat, declas

raro nihil tamen hoc loco efert, ad id, quod uolumus os hcndendum, siue uno potuis, ' alito modo dicatur iam uia omni como ducit,quo iter direxu us,id sh ad cognoscendam summam humam ociacris perseetionem, scientiarum, di habituum cccstitatem , dc instrumentorum, apparatuumq; Opportunitatem . concesso igitur iam proloquio illo mentem , quam patibidem uocasmus nobiscum nasci, tanqua aptam, idoneam

intclligibinium formarum materiem . item Mitylo, intc cognoscentem uim es cognitam rem Oporici e quadam comparationi proportionem ponet . continuo sequitur, ut uina quoq; agensilcm,in sicci ci cena ponamus, ut in materia gi:

gnantur ea, quae ab ipsa materia suscipi nata sunt, quod in rebus artificio laboratis , deprchcndisitur Ars cnim in causa est, ut ius spccies in mate II

64쪽

De mcntis apprchensionem producatur. quare fit ut id quoq; in mente acycidat, ut quando mentem quandam tactuti alcyriem me cocessimus, par quoq; forma me consicodamus mentem quadam effeci racem, quae eius habitus , dc perseectiones , quae in cnt 1lla ma:

tersae uicem obtinete producitur causa sit, atqui csse poterit hic intellera us,aut nacta proprie ac

praecipue i ucre intelligibinis species , d haec ipsa suae materies nanq; m rc bus omnibuSld, quod proprie , ac praecipue aliquid est , caeteri Scausa est, ut eiusmodi sint id enim quod maxime ui sibile si cuiusmodi s lux caetcris uiuibilibus rebus an causa est, ut tussibiles habeatur . sic igitu fiet, ut quod maxime, dos apte natura in

tolligibil est, noummerito uniuersae caeterarum xcrum cognitionis causa dicetur. Talem autem

cssc primam causam peripatctici credideres, primam autem causam esse mentem , dc intelligensiliam proculdubio tenuerc quamobrem mcnS,S intelligcntia haec agon amplioris dignitatis est, quam ca,quae habctur in nobis ac patibilis uocatur. Quoniam in rebus omnibus agens patiente, dc solutum a matcri a materiae coniunci O praestantius cs h. cforis nam in nobis genita os mens

alla, 5 nulli corruptioni obnoxia scius cxistes cum non sit potestas animae, quae in nobis sit , separa bilis , cuius ea sunt mulacrae, ac primu qui

65쪽

Commentatio qumtadem efficere ca,qtiae potcstate intelligibilia simi, actu intelligibilia tici quod si potcstat uniuersales, actu univcrsales secundum cst: Ulacre id, quod nondum cst, sed sic potest ntellectrum.

Prima ergo funes io accirco cccssata est , quia

res obiecta in spora res , dc uiuis confusa esst, spes

et riucro dc uiua nullam ct c, aut cxiguam hae bent proportionis comparationem ad cam uim quae patibili Siscias nominatur , propterea quod Ilia extensa, materia anneXa dc perturbata sunt, uis aulcm lia incXtcnsa , dc absq; materia agens, d clara esse 1udicatur . dc ideo re obiecta, quae in spectoris huiusmod relucet, non es iam do γnex, dc apta ut intelligatur, ita ut quampi Uum CXc tet, o contincntc moueat patibilcm intelli Renti anima facultatem . quare opus si quos

gam intellera uali lumine, quod obiectarie spolciem quadam sinceram ex huiusmodi spectris el1ciat, doc ordinessensibilium rerum, ad ordinciri intelligibilium transferat, atq; haec prima mensitis illius functio es , quando scilicccc spcci ci Sin imaginandi potestate repositis intelligibilem speciem ducit quae sane qualitas cfl , d accidens quoddam solidum, cui us productior uera os aliquid, dc fit, a spera ro, d agente Intelligentia, tanquam a duabus causis particularibus cmcion tibus una uni ucisalem causam, licet agens inici:

66쪽

De mentis apprehensione ligentia princeps habeatur illud ucro animadsuertendum cst in hac re , quod agon miciligensilia potest omnia efficeres, ita ut ration cuiussi bet obices ae rei possit abstrahor spcciem , qua ipsam uel Capsa, uel uirtute cferat , atq; huius rei rati est , quoniam mens patibilis, nihil intelligit niuiic speciem, qua re ipsa, uel uirtute c=fexat quidem ipsa, ut species candoris sui

tute uero, cum specic absolutae re uirtute comparationem , dcxc spera una innuit hcm cum spoelia, o uisa a sensibilibus sumuntur, substantiae uero 'el speci xa efficiant, neq; uiua profeci osubstantiae non nisi argumento, dopiaesumptione intelligi poterunt. Alterum agentis intelligcia:

tiae munus est, id,quod potest at intc licet u s , aetii intellcci una cti iccre dc haec funetio est pro duci io aes iis telligendi, qui ctia qualitas quaesidam est solida, hoc es nulla collatione menti Sadhibita, s sit a specie, dc agente micili penita

quae sunt causae duae, ut aiunt, solidae, doc Xast clastcs . cum haec igitur duo sint mulacra inicilio cia: tiae illius , quae agens nominatu , certe cons illancum csst, ut in patibili potcstate duplex quoq;

perpessio inueniatur cum igitur patibili caruis dicitur, hoc dicitur in ordinc ad intolligentiam agentem , a qua pexpctitur, d a quamccipit cumucro susceptrix nominatur, hanc sortitur appclis

67쪽

Commentatio quinta. tionem , quia speciem recipit intelligibilem, uelaetum intelligondi . non nim agentem recipit

intelligentiam , sed speciem , quae prima effectricis intellioetiae funetione mera a st . dc solidam intellectionem ab ipsi intelligibili specie , secundo agentis munere perseel a Dari hac postcriorisus cptione es patibilis omnia fieri potcst, hoc cst omnem cuius' intelligibistis excipiendi , acantclligendi ac tum rccipere. Atq; haec sunt comparationeSqua inici sic spectra , species intellii gibiles ic facultarc illae animae possidcnt. Rel 1

quum est ut uircs animae rationalis os cndamus, hoc si ut mentis cius , quae patibilis nominatur munera et partes declaremus . cum igitur inter se natura differant a , circa quae illi us funes io, dc potestas intenta st , nam quaedam in aetionc posita sunt d&m generatione uersantur ita ut secus

esse queant , aliqua uero sempiterna, d necestasma habentur , atq; ex iis alia opinione,alia scienσtia percipi nata sunt prosecto fices, ut mentis quoqr alia pax habeatur , quae opinione duca tur, unde opinatrix dici a est alia uero quae scientia praestet , unde sciens nominatur, utraq; tamen menti nomine digna est. caeterum mens illa,quae ab agendo πρακτlic dies a est, quae ad opimos nem deliberationem , docosiluim spectat, aes io:

ius principium est: ubi quod ab intelicetu cogno

68쪽

De mentis apprehensione scitur , delibcratio atque appotcntia comitatur Mons uero illa, quae in speculandis,cbus aetcrς

speculabilibus xcbus gignitur . Mentem igitur quam potentiae .uci perpessionis appcllamus, ut di istum cs simul, atq; nascimux, possidemus 3 uerum funes iones illas, quae ad actum pertinent,dccorum habitum in diem acccdentc doctorina vcndicamus. Innascitur autona prius mens illa a stri X, atq; Opinatri X, iccirco quia re illae,quibus cns opinatrix , incumbit promptiores ociacccssariae magis habentur, deinccps uero gignitu mens illa quae contemplatri , dc sciens nominatur. Xhis omnibus prudens animus illud cXcipici non. oportere solum naturae bonis hominem clic prae

ditum , sed propriis quoq; ornatum csse dcbcres

naturamq; iniuria non am cici, cum tam cni

gna , dc liberalis in nos fucxit , ut pc ipsam optimum finem cossequi ualcamus iniis nobis ipsi dc csse uelimus. Ex habitibus crgo quos labores, ccXercitation nostra comparamus. quidam ad instolicetum pertinent , quidam ad uoliuatalcm cxplioribus aliquis est , quo promiscuc contigitassentiresucro uel falso , cuiusmodi cst opinio dc suspitio, quidam uexo cs , quo ficri non po

69쪽

Commentatio'Illiata.

cst uero alius habitus , quo ficti non porcst , ut falso assentiamur is in quinq; distributus cst particularcs hab1tus mami uci satur circa ucritalcm necessariam, aut cameritaS cst principiorum icuocatur cras,simili uocabulo cu potcstat citis, ad quam pertinet auiis colices ionum rationi S, quae conclusioncSuocantur, c scientia nomina: tura aut circa utrunq;.dos apicntia dicitur si auσlcm circa lacritatem quae contingen nominatur, aut si circa caSac , quae non rcmanciat ibi cos

sat agetis operatio, unde orta es prudentia, quae menti habitu.cst , circa a quae agenda sunt aut est circa illas , quae remanent etiam quiescente ea re, quae egerit , limbax cs dc duci es, opti simus mentis habitu , circa opcra, d artificia cyrum , unde homini ingenium clucci maxime, dccxccssit hinc imagnificas aedes , dc praeclaras utabcs videmus hominum sotcrtia fabricatas sillus strem militiam , leges, d tranquillitalcm lucres salutarcm mcdic1na humana corpora debilia subsleuare dc pcnc dcincta ab anseris,cuocarc. 4 crrae cultum uarium, id cicctabilem fruges, frusici usq; ad alendos, dorecreandos homines miticyres donauigationem tantum excellere, ut omnes admirciatur , quo nam modo fluetibus d uciatis hominum industria imperare ausa sit se discnstionem quoq; a principibus, e magni uiriS

70쪽

De mcntis apprehensione Xam commendatam hoc in numero collocabiclinus , nam pugna pexsimilis es L, dc in ca sudori σbus d laboribus homines assueti, pernora ant1n niue in montibus uri se patiuntur , nullo cursisse, uel labore in persequcndis , vel aggrediendis belluas aquam hostibus uinci possunt, nullo immani ferae terrore permoventur .animalium nae luxas dignoscunt 'cgiones anticiis agant, canum Henaticorum alacritatem clamores, e sonitu aiae gent , dc demum artificio mirabili uitam no mertem transcunt. Scd quid an enumerandis artibus incumbimus quando infinitae propemodum axic iam repertae sint, docursu annorum in lucem

prodeant, ad salutem, usum, d laudem humani genexis sempiternami sed satis es has maxime principes enumerasse, ad quas ueluti fontes alliae OmneS rcferuntur. Atq; habitus ipsius mentis ii sunt, quo diximus,mens, scientia, sapientia, prudentia. ar . mens autem circa principia , scientia circa a quae a principiis profecta sunt, sapientia cii ca*Uncipia dc conclusiones, prudentia circa agenda, ars deniq; circa artificia vcrsatur scd uoluntatis habitus uirtutes ipsa iudicantur , qua in moribus positae sunt,uoluntatomi rect irationi obediciatem , cfficiunt undesius nemini dcnegatur, uirtus colitur, modestia vcncratur, dcconsiliu maxime laudatur. quae omnia illustrem ho=