M. T. Ciceronis de natura deorum libri tres: accedunt notae anglicae

21쪽

MBER I. . rasit. Nam eum seriis Latinis ad eum ipsius ain arcessituque venissem, Bad eum a dentem in exhedri et cum C. Velleio senatore disputantem, ad quem tum Epicurei prima ex nostris hominibus deserebant. Aderat etiam Q. fi Lucilius Balbus, qui tantos progressus habebat

in Stoicis, ut cum excellentibus in eo genere Graecis compararcttur. Tum ut me Cotta vidit, Peropportune, inquit, venis oritur enim mihi magna de re altercatio cum Velleio, cui pro tuo 10 studio, non est alienum te interesse.

VII. Atqui mihi rivoque videor, inquam, I

venisse, ut dicis, opportune: tres enim trium

disciplinarum principes convenistis Piso si esset, nullius philosophiae earum quidem, quae 15 in honore sunt, vacaret locus. Tum Cotta, Si, inquit, liber Antiochi nostri, qui ab eo nuper ad hunc Balbum missus est, vera loquitur, nihil est, quod Pisonem, familiarem tuum, desideres: Antiocho enim Stoici cum Peripateticis re concinere mvidentur, verbis discrepare quo de libro Balbe, velim stare quid sentias. Egone inquit ille:

miror, Antiochum, hominem in primis acutum, non vidisse, interesse plurimum inter Stoicos, qui honesta a commodis non Domine sed genere toto in disjungerent, et Peripateticos, qui honesta commimarent eum commodis, in est , ex in aeda

22쪽

I DE NATURA DEORUM. dine et quasi gradibus, non inere differrent:

haec enim ea non verborum parva, sed rerum permagna dissensio. Verum o alias: uno

quod coepimus, si videtur. Mihi vero, inquit

5 Cotta, videtur. Sed ut hic, qui intervenit, me intuens, ne ignoret, quae res agatur, de natura agebamus Deorum quae cum mihi videretur e obscura, ut semper videri solet, Epicuri ex Velleio sciscitabar sententiam: quamobrem, inquit, Io Vellei, nisi molestum est, repete quae ceperas.

Repetam vero quamquam non mihi, sed tibi hic venit adjutor ambo enim, inquit arridens, ab eodem hilone nihil soire didicistis. Tum ego, Quid didicerimus, Cotta iderit: tu autem nolo I existimes me adjutorem huic venisse, sed audit rem, et quidem aequum, libero judicio, nullari odi adstrictum necessitate, ut mihi, velim,

nolim, sit certa quaedam tuenda sententia.

VIII. Tum Velleius fidenter me, ut solentae isti, nihil tam verens, quam ne dubitare aliqua de re videretur tamquam modo ex meorum concilio, et ec Epicuri intermundiic desce disset: Audite, inquit, non utiles commenticia

que sententias, non opificem aedificatoremquem mundi, intonis de Timaeo Deum: meo anum

sat icam Stoicorum προνοιαν Riavim Latine licet proridentiam dicere neque vero mund uissum.

23쪽

LIBER I. s. I animo Et sensibus Praeditum rotundum M qentem, volubilem Deum : portenta, et miracula non di serentium philosophorum, sed somniantium. Qui lbus enim oculis animi intueri potuit vester lato

labricam illam tanti operis, qua construi a Deo 5 atque aedificari mundum sapit quae molitio' quae serramental qui vectes quam machinae quiministri tanti muneris suerunt' quemadmodum autem obedire et parere voluntati architecti aer, ignis, aqua, terra potuerunt' inde vero ortae 10 illae quinquessormae, ex quibus reliqua formantur, apte cadentes ad animum efficiendumPariendosque sensus v imagum est ad omnia quae talia sunt, ut optata magis quam inventa videantur Sed illa apalmaris quidem, quod, qui non modo natum 15 mundum introduxerit, aes etiam manu paene sactum, is eum dixerit ore sempiternum. Huno censes primis, ut dicitur, labris gustasse physiologiam, qui quidquam, quod ortum sit, putet aete num esse posse ν Quae est enim coagmentatio 20

non dissolubilis Τ aut quid est, cujus principium aliquod sit, nihil sit extremum Pronoea vero si

vestra est, Lucili, eadem requiro, quae paulo ante ministros, machinas, omnem totius operis designationem atque apparatum Sin alia ist, in cur mortalem secerit mundum, non, quemadmodum Platonicus Deus, sempiternum. 2.

24쪽

IS DE NATURA AERUM.

IX. Ab utroque autem sciscitor, cur mundi aedificatores repente extiterint: innumerabilia ερο cula dormierant. Non enim a mundus nullus

erat, saecula non erant. Saecula nunc .dico, non ea, quae dierum noctiumque numero, annui cu

albus, conficiuntur: nam sateor ea in mundi conversione essici non potuisse. Sed sui quaedam ab infinito tempore aeternitas, quam nulla circumscriptio temporum metiebatur; spatio clamen,

Io qualis ea suerit, intelligi potest quod ni in cogitationem viuidem cadit, ut suerit tempus aliquod, nullum 'um tempus esset dat, igitur clam immenso spatio, quaero, Balbe, cur Pronoea vestra

cessaverit. laboremne fugiebat At iste eois attingit Deum, ne erat ullus, cum omnes naturae numini divino caelum, ignes, terrae, maria, Par

rent. Quid autem erat, quod concupisceret Deus mundum signia et luminibus, tamquam aedilis, ornarat mi ut Deus ipse melius habitaret anteae videlicet tempore infinito in tenebris, tamquam in aurgustio, habitaverat. Post autem varietatene eum delectari tutamus, qua caelum et terras exornatas videmus P Quae ista potest esse oble tatio Deo quas si esset, non ea tamdiu Carereae potuisset. An haec, sero ut dicitis, hominum causa a Deo constituta sunt Sapientumne' propter paucos rigitur est tanta Iacta rerum

25쪽

LIBER I. 10. Is molitio an stultorum a primum causa non fuit, cur de improbis bene mereretur deinde quid est assecutus, cum omnes stulti sint sine dubio miserrimi maxime quod stulti sunt: mis rius enim stultitia quid possumus dioere deinde si quod ita multa sunt incommoda in vita, ut ea sapiente commodorum ompensatione leniant, stultineo vitare venientia possunt, nec ferre praesentia.

X. Qui vero mundum ipsum animantem sapie temque esse dixerunt, nullo modo viderunt animi 10 naturam, non intelligentes in quam figuram ad re posset: de quo dicam equidem paulo imat. Nuno autem hactenus admirabor eorum tardit tem, qui animantem, immortalem, et eundem beatum, rotundum esse velint, quod ea form a15

neget ullam esse pulchriorem Plato. At mihi vel cylindri, vel quadrati, vel coni, vel pyramidis

videtur esse formosior Quae vero vita tribuitur isti rotundo Deo i nempe ut ea celeritate conto queatur, cui par nulla ne cogitari quidem possit. 20

In qua non ideo ubinam mens constans, et vita

beata possit insistere. Quos que in nostro corpore, si minima ex parte significmur, molestum sit, cur hoc idem non habeatur molestum in Deo lTerra enim profecto, quoniam mundi pars est, aepara est etiam Dei. Atqui terrae maximas regi

nos, habitabiles atque incubaa aE Ain, ρομ

26쪽

M DE NATURA DEORUM. pars earum appulsu solis exarserit, pars obriguerit nive pruinaque longinquo solis abscessu quae, si mutidus est Deus, quoniam mundi partes sunt, Dei membra partim ardentia, partim refrigerata dicenda sunt. Atque haec quidem vestra, Lucili: qualia vero alia sint, ab ultimo repetam superi rum Thales enim ilesius, qui primus de talibus rebus quaesivit, aquam dixit esse initium

rerum Deum autem, eam mentem, quae ex aqua

10 cuncta fingeret. Si in possunt esse sine sensu et mente, cur aquae adjunxit, si ipsa mens comstare potest vacans corpore t Anaximandri autem opinio est, nati os esse Deos, longis intervallis orientes occidentesque, eosquo innumerabiles esse 15 mundos. Sed nos Deum, nisi sempiternum, intelligere qui possumus' ost Anaximenes, aera Deum statuit, eumque gigni esseque immensum, et infinitum, et semper in motu quasi aut aer sine ulla forma Deus esse possit, cum praesertimae Deum non modo aliqua, sed pulcherrima specie deceat esse aut non Ane, quod ortum sit,

mortalitas consequatur.

XI. Inde Anaxagoras, qui accepit ab Anaximene disciplinam; primus omnium rerum descrip-25 tionem et motum, mentia infinita vi a ratione designari et confici voluit in quo non vidit, ne quo motum sensui junctum ex eme uinxo- vinci .

27쪽

LIBER I. II. I ullum esse Posse neque sensum Omnino, quo non ipsa natura Pulsa sentiret. Deinde si mentem istam quasi animal aliquod voluit esse, erit aliquid interius, ex quo illud animal nominetur: quid autem interius mentes cingatur igitur 5eorpore externo. Quod quoniam non placet, aperta simplexque mens, nulla re adjuncta, qua sentire possit, sugere intelligentiae nostrae vim et notionem videtur. Crotoniates autem Alcmaeo, qui soli, et lunae, reliquisque sideribus, animoque 10 praeterea divinitatem dedit, non sensit, sese mortalibus rebus immortalitatem dare. Nam yth goras, qui censuit animum esse, per naturam

rerum omnem intentum et commeantem, ex quo

atri animi carperentur, non vidit distractione 15 humanorum animorum discerpi et lacerari Deum: et eum miseri animi essent, quod plerisque contingeret tum Dei partem esse miseram quod fieri non potest. Cur autem quidquam ignoraret animus hominis, si esset Deus ' quomodo porro is Deus iste, si nihil esset nisi animus, aut infixus aut insusus esset in mundo Tum Xenophanes, qui mente adjuncta, omne praeterea quod esset infinitum, Deum voluit esse de ipsa mente ita reprehenditur, ut ceteri de infinitate autem e in hementius, in qua nihil neque sentiens, neque conjunctum potest esse. Nam Parmenides commenticium quiddam coronae Exinde est xx Ἀλκμ

28쪽

22 DE NATURA DEOPUΜ. phanen appellat, continentem ardore lucis orbem,

qui cingit caesum, quem appellat Deum in quo

neque figuram divinam neque sensum quisquam suspicari potest: multaque ejusdem monstra;

5 quippe qui bellum, qui discordiam, qui cupidit

tem ceteraque generis ejusdem ad Deum revocat; quae vel morbo, vel somno, vel oblivione, vel vetustate delentur: eademque de sideribus, quae

reprehensa jam in aliori sco, in hoc omittantur 2 ' I XII. Empedocles autem multa alia peccans in Deorum opinione turpissime labitur: quatuor

enim naturas, ex quibus omnia conStare censet,

divinas esse vult quas et nasci et exstingui pedispicuum est et sensu omni carere eo vero 15 Protagoras, . qui sese negat omnino de Dis quod liqueat scire, sint, non sint, qualesve sintJ quidquam videtur de natura Deorum suspicari. Quid lDemocritus, qui tum imagines earumque circu tus in Deorum numero refert tum illam naturam,' quae imagines undat a mittat tum scientiam intelligentiamque nostram; nonne in maximo errore versatur ' humque idem omnino, quia nihil Semper u Statu maneat, neget esse quidquam sempiternum nonne Deum omnino ita tollit, ut

25 nullam opinionem ejus reliqdam faciat auidi aer, quo Diogenes Apolloniates utitur Deo, quem Serasum habere potest, in quam minini Dei l

29쪽

LIBER I. 13. 23Νam de Platonis inconstantia longum est dicere; qui in Timaeo patrem hujus mundi nominari neget mane in Legum autem libris, quid sit

omnino Deus, anquli oportere non censeat. Quod vero sine corpore ullo Deum vult esse, ut 5 Oraeo dicunt ἀσώματον; id quale esse possit, intelligi non potest careat enim sensu ne esse est, careat etiam prudentia, careat voluptate quae omnia una cum eorum notione comprehendum . Idem et in Timaeo dicit, et in Legibus, et Issmundum Deum esse, et caelum, et astra, et terram, et animos, et eos, quos majorum institutis accepimus: quae et per se sunt salsa perspicue, et inter sese vehementer repugnantia. Atque etiam Xen phonapaucioribus verbi'eadem sere peccat iacit 15 enim in iis, quae a Socrate dicta retulit Socratem disputantem formam Dei quaeri non oportere: eundemque et solem, et animum Deum dicere et moa unum, tum autem plures Deos quae sunt iisdem in erratis sere, quibus ea, quae de latone 20 dioimus.

MIL Atque etiam Antisthenes in eo libro, qui Physicus inscribitur, populares Deos multos,

naturalem unum esse dicens, tollit vim et naturam Deorum. Nec multo secus Speusippus Ρlatonem ae avunculum Subsequens, et vim quandam dicens, qua omnia regantur, e mque rius, is , in met

30쪽

M DE NATURA DEORUM. 3 ex animis conatur cognitionem Deorum Ari toteles quoque in tertio de philosophia libro multa

turbat, a magistro Platone non dissentiens modo enim menti tribuit omnem divinitatem: modo mundum ipsum Deum dicit esse modo quendam alium prisficit mundo, eique eas partes tribuit, ut replicatione quadam mundi motum regat atquct tueatur tum caeli ardorem Deum dicit esse non intelligens, caelum mundi esse partem, quem alio I loco ipse designarit Deum. Quomodo autem caeli divinus ille sensus in celeritate tanta conse

vari potest ' ubi deinde illi tot Di, si numeramus

etiam caelum Deum ' Cum autem sine corpore idem vult esse Deum, omni illum sensu privat, 15 etiam prudentia. Quo porro modo mundus O- veri potest carens corpore aut quomodo semper

3' se movens esse quietus et beatus potest ec

vero ejus condiscipulus Xenocrates in hoc genere prudentior: in cujus libris, qui sunt de naturam Deorum, nulla species divina describitur Deos enim octo esse dicit quinque eos, qui in stellis vagis nominantur: unum, qui ex omnibus sideribus, quae infixa caelo sunt, ex dispersis quasi membris simplex sit putandus Deus: septimum, 25 Solem adjungit octavumque, Lunam quo sensu beati esse possint, intelligi non potest. Ex eademilatonis scholaionticus Heraclides pueritibus fabulis refersit Ilibros ex inminu si tari