M. T. Ciceronis de natura deorum libri tres: accedunt notae anglicae

31쪽

-- I. M. Meum, tum mentem divinam esse putat errantibus euam stellis divinitatem tribuit, sensuque Deum privat, et ejus Tormam mutabilem esse vult: eodemque in libro rursus terram et caelum reserti Deos Nec vero Theophrasti inconstantiam serenda est: modo enim menti divinum tribuit Iinsteipinin modo caelo tum autem signis sideribusque caelestibus ec audiendus ejus auditor Strato, is qui physicus appellatur: qui omnem vim divinam in natura sitam esse censet, 10 quae causas gignendi, augendi, minuendi habeat; sed careat omni sensu et figura. XIV. Zeno autem ut jam ad vestros, Balbe,

veniam naturalem legem, divinam esse censet, eamque vim obtinere recta imperantem, prolii 15bentemque contraria quam legem quomodo em-ciat animantem, intelligere non possumus. meum autem animantem certe volumus esse. Atque

hic idem alio loco aethera Deum dicit, si intelligi potest nihil sentiens Deus, qui nunquam nobis Moccurrit neque in precibus, neque in optatis, neque in votis Aliis autem clibris rationem

quandam per omnem naturam rerum pertinentem,

vi divina esse assectam putat. Idem astris hoc idem tribuit, tum annis, mensibus, annorumque mmutationibus Cum vero Hesiodi theogoniam interpretatvr, tollit omnino 'raed --Σ - m

32쪽

m DE NATURA DEORUM. cognitiones Deorum neque enim Jovem, neqlue Iunonem, neque Vestam, neque quemquam, qui ita appellatur, in Deorum habet numero sed rebus inanimis atque mutis, per quandam signi. 5 cationem, hae docet tributa nomina. Cujus discipuli Aristonis non minus magno in errore sententia est: qui neque formam Dei intelligi

Posse censeat, negite in Dis sensum esse dicat; dubitetque omnino, Deum animans, mecum Sit. io Cleanthes autem, qui Zenonem audivit una cum eo, quem proxime nominavi, tum ipsum mundum, Deum dicit esse tum totius naturae menti atque animo tribuit hoc nomen tum ultimum, et alti simum, atque undique circumfusum, et extremum,1 omnia cingentem atque complexum ardorem, qui aether nominetur, certissimum Deum judicat.

Idemque quasi delirans in iis libris, quos scripsit

contra voluptatem, tum fingit formam quandam et eoiem eorum, tum divinitatem omnem tribuitae astris, tum nihil ratione censet esse divinius. Ita fit, ut Deus ille, quem mente noscimus, atque in animi notione, tamquam in vestigio, volumus

reponere, nusquam Prorsus amareat.

XV At Persaeus, ejusdem Zenonis auditor, in eos dicit esse habitos Deos, a quibus magna utilitas ad vitae cultum esset inventa: ipsasque resuriae et salutares Deorum Me si nune

33쪽

MBER I. 5. 27 paruar ut ne hoc quidem diceret, illa inventa esse Deorum, sed ipsa divina. Quo quid absurdius, quam aut res ordidas atque deformes Deorum honore assicere, aut homines jam morte deletos reponere in eos, quorum omnis cultus esseti futurus in luctuet Iam vero Chrysippus, qui Stoi-

eorum somniorum Vaserrimus habetur interpres, magnam turbam congregat ignotorum Deorum, ab que ita ignotorum, ut eos ne conjectura quidem in-Brmare possimus, cum mens nostra quidvis vide 10 tur cogitatione Posse depingere. Ait enim vim divinam in ratione esse positam et universae naturae animo atque mente ipsumque mundum Deum dicit esse, et ejus sinimi susiauem universam tum ejus ipsius principatum, qui in mente 15

et ratione versetur, communemque rerum naturamis universa atque omnia continentem tum sinum vim et necessitatem rerum suturarum ignem praeterea et eum quem ante dixi aethera tum ea quae natura fluerent atque manarent, ut et 20 aquam, et terram, et aera Solem, lunam, Sidera, universitatemque rerum, qua omnia continerentur atque homines etiam eos, qui immortalitatem essent consecuti. Idemque disputat, aethera esse eum, quem homines Iovem appellarent quique si aer per maria manaret, eum esse eptunum: terramque eam esse, quae Ceres diceretur: similique ratione persequitu vocis si x x rix in N,-

34쪽

m D NATURA DEORUM. Nam Memque etiam legis perpetuae et aeterni vim, quae quasi dux vitae et magistra ossicioru ait, Iovem dicit esse; eandemque fatalem necessit tem appellat, sempiternam rerum suturaruali veritatem: quorum nihil tale est, ut in eo voqi divina inesse videatur. Et haec quidem in prim libro de natura Deorum in secundo autem vuOrphei, musaei. Hesiodi, Homerique Tabelliis accommodare ad ea, quae ipse primo libro de Dii is immortalibus dixerit: ut etiam veterrimi poeta qui hau ne suspicati quidem sint, Stoici uim videantur Quem Diogenes Babylonius con up quens in eo libro, qui inscribitur de inervis pacthm Jovis ortumque virginis ad physiologiat

1 15 traducens, deiungit a fabula.

i: P. XVI. Exposui sere non philosophorum iudiciii sed delirantium somnia: eo enim multo absui. diora sunt ea, que poetarum vocibus sua suavitate nocuerunt: qui et ira inflammatos, i ae libidine furentes induxerunt Deos seceruntqui ut eorum bella, proelia, pugnas, vulnera viderimus; odia praeterea, dissidia, discordias, ortuit' interitus, querelas, lamentationes, effusas in m j)' intemperantia libidines, adulteria, vincula, ut ιν in humano genere concubitus, mortalesque ex in mortalibus procreatos Cum poetarum aute remo conjungere licet Porienu in e um,d a

35쪽

MBER I. 17. 29uorumque m eodem genere dementiam: tum etiam vulgi opiniones, quae in maxima inconstamua, veritatis ignoratione, versantur. Ea qui comaideret quam inconsulte temere dicantur, venerari Epicurum, et in eorum ipsorum numero, si de quibus hae quaestio est, habere debeat solus enim vidit, primum, esse Deos, quod in omnium animis eorummotionem impressisset ipsa natura. Quae est enim gens, aut quod genus hominum, quod non habeat sine doctrina anticipationem Ioquandam Deorum' quam appellat πρdλημνιν pi curus, id est anteceptam animo rei quandam

informationem, sine qua nec intelligi quidquam, nec quisri, ne disputari potest Cujus rationis vim atque utilitatem ex illo caelesti Epicuri de Ioregula et judicio volumine accepimus.

XVα Quod igitur undamentum hujus quae,

tionis est, id praeclare actum videtis Cum enim non instituto aliquo aut more aut lege sit opinio

constituta, maneatque ad unum omnium firma mconsensio intelligi necesse est esse Deos, quintiam insitas eorum, vel potius innatas cognitiones habemus De quo autem omnium natura consentit, id verum esse necesse est Esse igitur Deo confitendum est Quod quoniam sere con aeviat inter omnes non philosophos solum, sed etiam

36쪽

M DE NATURA DEORUM. nos habere ais antieipationem, ut ante dixi, tu

praenotionem Deorum sunt enim rebus novit nova ponenda nomina, ut Epicurus ipse πριλη ua appellavit, quam antea nemo eo verbo nominarat

9ς Hancyigitur habemus ut Deos beatos et immortales putemus. Quae enim nobis natura informistionem Deorum ipsorum dedit, eadem insculpsis in mentibus, ut eos aeternos et beatos haberemus Quod si ita est, vere exposita illa sententia est atra Epicuro, Quod earum internumque sit, id nee abere ipsum negoti quidquam, nee eraa re acterio itaque neque ira, neque gratia teneri, quod, quaealia essent, imiserilia essent omnia. Si nihil alluc

quaereremus, nisi ut Deos pio Meremus, et ulis superstitione liberaremur, satis erat dictum nauet praestans eorum natura hominum pietatεooreretur, cum et aetem esset et beatissimal habet enim venerationem justam quidquid excellit i et metus omnis a vi atque ira Deorum pulsura esset intelligitur enim, a beata immortaliquinatura ut iram et gratiam segregari quibin remotis, nullos a superis impendere metus. Se ad hanc confirmandam opinionem anquirit animus et formam, et vitam, et actionem mentis Ru

25 agitationem in Deo. 9. XVIII Ἀo do brma quidem partim naturi

37쪽

MBER I. u. Si habemus omnes omnium genitum speciem nullam aliam, nisi humanam, morum quae enim alia forma occurrit unquam aut vigilanti cuiquam, aut dormienti Sed ne omnia revocentur ad primas notiones, ratio hoc idem ipsa declaratii Nam cum praestantissimam naturam, vel quia beata eat, vel quia sempiterna cohuthire videatur eandem eam Pulcherrimam, quae compositio membrorum, quas consormatio lineamentorum, quae figura, quae species, humana potest meas

pulchrior Vos quidem, Lucili, soletis nam

Cotta meus modo hoo modo illudi cum artificium emotis labricamque divinam, quam sint omnia in hominis figura non modo ad usum, Verum etiam ad venustatem apta, describere. Quod si Itomulum animantium formam vincit hominis figura, Deus autem animans est ea figura profecto est, quae Pulcherrima sit omnium quoniamque Deos beatissimos esse constat, beatus autem Mesine virtute nemo potest, nec virtus sine ratione Beonstare, ne ratio usquam inesse, nisi in hominis figura hominis esse specie Deos confitendum eati eo tamen ea species corpus est, sed quasi corpus nec habet sanguinem, sed quasi sangui, nem. Haec quanquam et inventa sunt acutius, et Bdicta subtilius ab Epicuro, quam ut quivis ea pomi agnoscere tamen fretus intelligentia vestradimam Merius, quam eam dein iura rixa

38쪽

M DE NATURA DEORUM. autem, qui res occultas, et penitus abditas non modo viderat animo, sed etiam sic tractat ut

manu, docet eam esse vim et naturam Deorum, ut primum non sensu, sed mente cematur; nec

5 soliditate quadam, nec ad numerum, ut ea, quae ille propter firmitatem πιερέμνια appellat, sed imaginibus, similitudine et transitione saeiraeptis: cum infinita simillimarum imaginum species ex innumerabilibus individuis existat, et ad GaI0 assiuat, cum maximis voluptatibus in eas imagines mentem intentam, infixamque nostram intest, gentiam, capere quae sit et beata natura et aeterna. GD XIX. Summa vero vis infinitatis magna a diligenti contemplatioue dignissima est: in quara intelligi necesse est, eam esse naturam, ut omnia omnibus paribus paria respondeant hano ἐπονομμα appellat Epicurus, id est, aequabilem tributi nem. Ex hac igitur illud incitur, si mortalium tanta multiiud ait esse immortalium non mino- aerem ei, si, quae interimant, innumerabilia sint, etiam ea, quae conservent, infinita esse debere. Et quaerere a nobis, Balbe soletis, quae vitas Deorum sit, quaeque ab his degatur aetas mavidelicet, qua nihil beatius, nihil omnibus boniam inuentius cogitari potest nihil enim agit nullis occupationibus est implicatus nulla opera moli. eur sua sapientia et visune γλα χαλ- mi ,

39쪽

LIBER I. m. taratum soro so semper cum in maximis, tum in aeremia voluptatibus. XX. Huno Deum rite beatum dixerimus; ves Strum vero daboriosissimum Sive enim ipse mundus Deus est, quid potest esse minus ut 5 tum, quam, nullo puncto temporis intermisso, vereari circum axem caeli admirabit celeritate lnisi quietum autem, nihil beatum est sive in ipso mundo Deus inest aliquis, qui regat, qui gubernet, qui cursus astrorum, mutationes temporum 10 rerum vicimitudines ordinesque conservet, terras et maria contemplans, hominum commoda vitasque queatur; mae ille est implicatus molestis negotii et operosis Nos autem beatam vitam in

animi securitate et in omnium vacatione munerum 15 ponimus es docuit enim nos idem, qui cetera, natura effectum esse mundum nihil opus suisse fabrica tamque eam rem esse facilem, quam vos Me negatis sine divina posse solertia, ut innumerabiles natura mundos effectura sit, essiciat, metaeeri Quod Ruia quemadmodum natura moere sine aliqua mente possit, non videtis; ut tragici poetae, cum explicare argumenti exitum non potestis, confugitis ad Deum cujus operam profecto non desideraretis, si immensam et inter in minatam in omnes partes magnitudinem regio umvaderetis in quam in intimetia diu in Q. - te

40쪽

M DE NATURA DEORUM. dens, ita late longeque peregrinatur ut nullam tamen oram ultimi videat, in qua possit insistere. In hὲ igitur immensitate latitudinum, longitud, nui', altitudinum, infinita vis innumerabilium O.

5 litat atomorum D quae interjecto inan , cohaerem cunt tamen inter se, et alia alias apprehendentes continuantur: ex quo emciuntur bae rerum formae

et figurae, quas vos essici posse sine ossibus et incudibus non putatis Itaque imposuistis in e 10 vicibus nostris sempiternum dominum, quem dies et noctes timeremus Quis enim non timeat omnia providentem, et cogitantem, et animadverte tem et omnia ad se pertinere putantem, curiosum,

S s et plenum negotii Deum i in vobis extitit pri-l mum illa fatalis necessitas, quam Ῥαειμένην dicitis ut, quidquid accidat, id ex aeterna verutato causarumque continuatione fluxisse dicatis. Quanti autem haec philosophia aestimanda est, cui, tanquam aniculis, et his quidem indoctis, 20 sato fieri videantur omnia Sequitur μανrικη vestra, quae Latine divinatio dicitur: qua tanta imbueremur superstitione . vos audire vellemus, ut haruspices, augures, harioli, Vates, et conjectingo res nobis essent colendi. His terroribus ab piam curo soluti, et in libertatem vindicati, nec metu mus eos, quos intelligimus nec sibi fingere ullam

molestiam, nec alteri quaerere et pie sancteque colimus naturam excelle in tu e vinis atem.