장음표시 사용
871쪽
ita ut, si qua nune err0ris secta c0ntra ueritatem, h0c est c0ntra ecclesiam Christi emerserit, nisi n0mine c00perta Christian0 ad pugnandum pr08ilire n0n audeat. ex qu0 in
tell0gitur ips0s qu0que Plat0nicae gentis phil080ph08 paucis 5 mutatis, quae Christiana inpr0bat disdiplina, inuictissim0 uni
regi Christ0 pias ceruices 0p0rtere submittere et intellegereu0rbum dei h0mine indutum, qui iussit et creditum est, quod illi uol pr0ferre metuebant. Huid te, mi Di0800re, ut t0ta pietato subdas uelim nee 10 aliam tibi ad capessendam et 0btinendam ueritatem uiam munia S, quam quae munita e8t ab ill0, qui gre8suum 110str0rum tamquam deus uidit infirmitatem. ea est autem prima humilitas, seeunda humilitas, tertia humilitas et, qu0tiens interr0gares, h00 dicerem, n0n qu0 alia n0n Sint praestepta, is quae dicantur, sed nisi humilitas 0mnia, quaecumque bene facimus, et praecesserit et c0mitata et c0 secuta fuerit et pr0p08ita, quam intueamur, et adposita, cui adhaereamus, et inp0Sita, qua reprimamur, iam n0bis d0 aliqu0 b0Π0 fact0 gaudentibus t0tum ext0rquet de manu superbia. uitia quippe 20 cetera in peccatis, superbia uer0 etiam in recte saetis timenda est, ne illa, quae laudabilit0r laeta sunt, ipsius laudis cupiditate amittantur. itaque, sicut rhet0r ille Π0bilissimus cum interr0gatus esset, quid ei primum uideretur in el0quentiae
quid terti0, nihil aliud quam pr0nuntiati0nem dixisse, si in-2 nisi in n0mine christiano c00perta R 3 pungnandum V pr0Silere, m. 2 prosilire M audiat, corr. audeat V 4 ips0s qu0q; Alit Plat0nice gentis phil080phos. plat0nic0s phil080ph0s paucis Ιἰ 5 queissi ras. I-2 l.) P 6 summittere Op0rtere Le 8 uel om. PyV 10 capessandam P 12 uidit, corr. m. I ' uidet Pi uidet PU 16 saeiamus A c0mitate, corr. m. I fl) comitata Pὲ comittatur, m. 2 comitetur P comitatur a comitetur ceti. edd. 17 ineamur A 18 quae Auobis MA 20 in rectis som. saetis , m. I supra in recte factis Rin rectis scorr. m. I recte) saetis V 24 obseruare debere R 25 quaeretur A 26 dixisset P sil ita si m
872쪽
terr0gares et qu0tiens interr0gares de praeceptis Christianae religi0nis, nihil me aliud resp0ndere nisi humilitatem liberet, etsi forte alia dicere necessitas c0geret. IV 23 IIuid humilitati saluberrimae, quam d0minus n08ter Ie8HS Christus ut d0ceret humiliatus est, huic, inquam, maXime aduersatur quaedam, ut ita dicam, inperitissima scientia, dum n0s scire gaudemus, quid Anaximene8, quid Anaxag0ras, quid Pythag0ras, quid Dem0eritus Senserit, et cetera huius m0di, ut d0eti eruditique uideamur, cum h00 a uera d0ctrina et eruditi0ne l0nge absit. qui enim didicerit deum n0n distendi aut diffundi per l000s neque sinit0s neque insitit08, quasi in aliqua parte mai0r sit in aliqua min0r, sed t0tum ubique
esse praesentem Sicut ueritatem, cuius nem0 s0brie dicit partem esse in ist0 l0e0 et partem in ill0, qu0niam ueritas utique deus e8t, nequaquam eum m0uebit, qu0d de infinit0 aere Sen Sit, quicumque Sensit, qu0d ipse esset deus. quid ad illum, si nesciat, quam dicant isti c0rp0ris Drmam - eam quippe dicunt, quae undique finita sit - et utrum refellendi causa tamquam Academicus Anaximeni Cicer0 0biecerit larmam et pulchritudinem deum habere 0p0rtere quasi c0rp0ream Speciem c0gitans, quia ille corp0reum deum e88e dixerat, aerenim c0rpus est; an ipse sentiebat esse Drmam et pulchritudinem inc0rp0ream ueritati, qua ipse animus inlarmatur et per quam 0mnia sapientis facta pulchra esse iudicamus, ut non tantum refellendi gratia sed etiam uerissime dixerit, qu0d deum pulcherrima specie deceat esse, quia nihil est pulchrius
19 cs de nat. d. I 10, 261 de se s. v. m. I) M 2 liberet er e . m. 2) et si M libere et si m. 2, P 3 necessitas cogeret dicere R 4 huic om. A humilitatis Μ 5 humilitatus pr. t e . m. 2) M 8 senserint firm 9 eruditi l quae, m. 2 eruditique Μ 11 aut atque Pi laca super finitos et infinitos m. 2 δ tis R 14 esse partem R 16 deus esset edd. 17 nesciat quam nesciant quid R 18 dicunt dicant R 19 anaxamenim anaximeni postr. l. s. u.) V obieeit R 21 illi MAR dixerant AR 26 qua M pulchrius, m. I 8 ra prius R
873쪽
ipsa intell0gibili atque inc0mmutabili ueritate 3 qu0d autem
ait ille gigni aerem, quem tamen deum esse censebat, null0m0d0 m0uet hunc uirum, qui intellegit, n0n sicut aer gignitur, id est aliqua causa, ut sit, efficitur, cum 0mnin0 deus n0ns sit, ita genitum esse uerbum dei, deum apud deum, sed l0nge ali0 m0d0, quem nem0, ni Si cui deus ipse inspirarit, intelleget. illum autem etiam in ipsis c0rp0ribus desipere quis n0n uideat, cum aerem gigni dicat et deum uelit, eum autem, a qu0 aer gignitur, n0n enim a null0 gigni p0test, n0n dicat deum 316 cum autem dicitur aer esSe semper in m0tu, nequaquam
c0nturbabit h0minem, ut pr0pterea illum deum putet, qui n0uit
atque inc0mmutabilis sapientiae.15 Item Anaxag0ras siue quilibet si ment0m dicit ipsam ueritatem atque sapientiam, quid mihi est de uerb0 eum h0mine c0ntendere 3 manifestum est enim 0mnium rerum descripti0nem et m0dum ab illa fiseri eamque n0n ine0ngrue diei infinitam n0n per Spatia l000rum Sed per p0tentiam, quae c0gitati0ne 20 humana c0mprehendi 110n p0test, neque quod inlarme aliquid sit ipsa sapientia; h00 enim c0rp0rum est, ut, quaecumque infinita fuerint, sint et inlarmia. Cie0r0 autem studio refellendi, quantum uidetur, pr0pter aduersari08 c0rp0raliter sentientes negat infinit0 aliquid iungi p0tuisse, quia ex ea parte, qua 25 quidque adiungitur, necesse est esse in c0rp0ribus aliquem
1 immutabili MA 2 gignere R qm V 4 aliqua aliqua alia Rut sitJ aut sit M aut sic R 5 genitumJ gentium M 6 ipse deus edd.
inspiraret MR intellegit m edd. 7 corp0ralibus edd. desipire, m. 2 desipere P quis s in ras. m. ut vid. I) R uideat uideat uideri V 8 agerem, m. 2 aerem Μ 9 n0n enim a nullo a nullo enim unquam R 10 semper esse Pi V in m0tu ras. eae immotu Pimmotu M 11 conturbet P 12 aninimi A 13 autem om. P est oe salterci e e .) V 15 dicit id ipsum ueritatem atque ueritatis sa
874쪽
finem. id00 ait n0n eum uidisse 'neque m0tum sensui iuuetumqt c0ntinentem' - id est e0ntinua c0pulati0ne adhaerentem sinfinito id est infinitae rei ullum e880 p0880', qua8ide c0rp0ribus ageret, quibus nihil iungi nisi per fines l0c0rum p0test. sie autem addidit: 'Neque Sensum omnin0, qu0 n0nt0ta natura pulsa sentiret', quasi ille dixisset mentem illam 0rdinatricem et m0deratricem rerum 0mnium habere Se Sum, qualem habet anima per c0rpu8. nam manifestum est t0tam Sentire animam, cum per c0rpus aliquid sentit; nam t0tum
utique n0n latet, quicquid illud est, qu0d sentitur. ad h00 autem dixit t0tam naturam sentire, ut illi quasi auferret, qu0d ait mentem infinitam. qu0 1110d0 enim t0ta sentit, si infinita est 3 sensus enim c0rp0ris ab aliqu0 l000 incipit nee percurrit t0tum, nisi ad cuius suem peruenerit, qu0d in infinito diei n0n p0test. sed neque ille de sensu c0rp0ris aliquid dixorat et aliter dicitur t0tum, qu0d inc0rp0reum e8t, quia sine finibus J0e0rum intellegitur, ut et t0tum et infinitum diei p08sit: t0tum pr0pter integritatem, infinitum, quia l0c0rum finibus n0n ambitur. 25 'Deinde', inquit, 'si mentem ipsam quasi animal aliqu0desse u0luit, erit aliquid interius, ex qu0 illud animal n0min0tur', ut mens ista quasi g0rpus sit et habeat intus animam, unde animal appelletur. Vide quem ad m0dum c0rp0rali 00nsuetudine J0quitur, qu0 m0d0 80lent uideri animalia, pr0pter Sen Sum gr088Hm, Ut 0pin0r, e0rum, c0ntra qu08 di88erit; et
1; 5; 20 Cic. de nat. d. I, 11, 261 eum D011 R ante sensui parua ras. M 3 infinita aerei MA4 iungi s nihil M 5 sic si V 6 totai ipsa Ciceronis codd. illi mille illi R I et moderatricem om. Pi V 10 qu0d n0u sentitur M14 perueniret M 16 aliud, m. I supra i aliter R qu0d totum R17 ut etJ ut om. et) A et infinitum Om., m. 2 in marg. add. Pi18 annorum, m. I 8upra i I0c0rum R 20 ipsam istam Ciceronis codd. 21 uoluit esse Ciceronis codd. praeter Erlang. 23 appellaretur Pi V 24 uideri solent R uideri om., m. 2 in marg. add. Pipraeter ra8. et corr. m. 2, fui88e uid. propter M 25 sensuum A gressum MAR m. I supra i gr0ssum) crassum firm disseritJ dixerit, corr. m. I disserit P
875쪽
tamen dixit rem, quae ill08, Si euigilare p088ent, satis adm0neret, 0mne, qu0d Sicili 001 pu8 uiuum anim0 0ceurrit, magis habere animam et esse animal, quam animam esse c0gitari 0p0rtere. h00 est enim, qu0d ait: 'Erit aliquid interius, ex qu05 illud animal n0minetur'. s0d adiungit: 'Quid autem interius mente γ' non erg0 p0test meus habere interiurem animam, ut sit animal, quia ipsa est interi0r. erg0 00rpus habeat extrinsessus, qui sit interi0r, Ni sit animal. h00 est enim, qu0d ait: 'Cingatur igitur e0rp0r0 0xtern0', quasi Anaxag0ras diXerit,10 nisi animalis aliquius esset, mentem e880 Π0n p088e, Si mentem ipsam summam Sapientiam esse Sentiebat, quae nullius quasi animantis pr0pria est, quia omnibus animis se frui ualentibus ueritas q0mmuniter praest0 est. et ide0 Uide, quam urbane c0ncludat: 'Qu0d qu0niam n0n placet', inquit, - h0c est 110n15 placet Anaxag0rae, ut illa mens, quam didit deum, cingatur 00rp0re eXtern0, qu0 animal es Se p088it, - aperta simplexque mens nulla re adiuncta, qua sentire p0ssit', - id est null0H0rp0re adiunct0, per qu0d sentire p088it, - fugere intellegentiae nostrae uim et n0ti0nem uidetur'. 20 Nihil uerius quam fuger0 h00 uim et n0ti0nem int0llegentiae St0ie0rum et Epistur00rum, qui nisi c0rp0ralia c0gitaren0Π 9088unt. qu0d autem ait 'n0strae', humanae intellegiu0luit; et ben0 110n ait 'fugit' s0d 'fuger0 uidetur'; h00 enim illis uidetur nemin0m h00 p0sse intelleg0r0 et id00 nihil tale 25 0880 arbitrantur. 80d qu0rundam intellegentiam, quantum h0mini datum est, n011 fugit esse apertam simplissemque Sapientiam atque ueritatem, quae nullius animantis Sit pr0pria, Sed
4; 5; 9; 14 Cic. de nat. d. I, 11, 26-27
1 anim0nerent MA 3 animam habere edd. esso animam R
s cingitur m 10 si, m. I supra sed F 13 c0mmuniter ueritas V ueritas Om., m. ut vid. 2 in mum. post c0mmuniter add. Pi 14 collaudat.
m. I supra i concludat R 17 mens mens quae R qua A quae Ciceronis codd. 18 fugere pr. e eae corr. m. 2) M 19 si sui in sparuarus.) P 20 intelligentiae sintelli bis) A intellegentia Μ 21 .stoicorum si eras. 8) M nisi incorporalia Μ 22 intelligit u0luit A26 fuit M aperium M que in fare M. Om. A
876쪽
qua 00mmuniter 0mnis, quae id p0test, anima sapiens et uerax esscitur. quam si Sensit esse Anaxag0ras eumque deum esse uidit mentemque appellauit, n0n 80lum n0men Ana Xag0rae, qu0d pr0pter litteratam uetustatem omnes, ut militariter l0quar, litteri0110s libenter sufflant, n0s d0et0s et sapientes 110n facit sed ne ipsa quidem eius c0gniti0, qua id uerum esse c0gn0uit. 110n enim mihi pr0pterea ueritas cara esse debet, quia 110n latuit Anaxag0ram, sed quia ueritas est, etiam si nullus eam e0gn0uisset ill0rum. 27 Si igitur nec eius h0minis, qui uerum Drsitan uidit, c0gni- 0 n0s inflare debet, ut ea quasi d0cti esse uideamur, Sed ipsius ueri s0lidare, qua uere d0cti 0880 p088umVS, quanto minus e0rum h0minum, qui falsa senserunt, n0mina et d0gmata n0stram p0ssunt adiuuare doctrinam et latentia c0gnita facere, cum, Si h0mines Sumus, magis n08 c0ntristari deceat t0t et tam n0bilitat0rum h0minum err0ribus, Si 008 audire c0ntigerit, quam haec pr0pterea studi08e quaerere, Ut intere08, qui illa neseiunt, laetati0ne inanissima uentilemuri quant0 enim melius ne audissem quidem n0men Dem0 criti, quam cum d0l0r0 00gitarem, nesci0 quem suis temp0ribus magnum putatum, qui de0s esse arbitraretur imagines, quae de s0lidis e0rp0ribus fluerent s0lidaeque ipsae 11011 088ent, ea8que hac atque hac m0tu pr0pri0 circumeund0 atque inlabend0 in anim0sh0minum fassere, ut uis diuina c0gitetur, eum pr0fect0 illud
877쪽
00rpus, unde imag0 flueret, quant0 80lidius e8t, praestantius esse iudiceturi ide0que fluetia auit eius, sicut isti dicunt, nutauitque sententia, ut aliquand0 naturam quandam, de qua suerent imagines, deum esse diceret, qui tamen c0gitari n0n p0sset
5 nisi per eas imagines, quas fundit ac mittit, id est qua0 de
illa natura, quam nesci0 quam c0rp0ream et sempiternam ac per h0c etiam diuinam putat, quasi uap0ris similitudine c0ntinua uelut emanati0ne ferrentur et uenirent atque intrarent in anim08 1108tr0s, ut deum uel de08 00gitare p088emus.10 nullam enim aliam causam cuiuslibet 00gitati0nis n0strae
0pinantur isti, nisi cum ab his c0rp0ribu8, quae 00gitamus, ueniunt atque intrant imagines in anim08 n08tr08, quasi 110 multa ae pr0pe innumerabilia c0gitentur ind0rp0raliter atque int0llegibiliter ab eis, qui talia c0gitare nouerunt, sicut ipSaa 5 sapientia et ueritas. quam si isti n0n c0gitant, mir0r, qu0m040 de illa uteumque disputent; si autem c0gitant, uellem mihi dicerent, uel de qu0 00rp0re uel qualis in e0rum anim0s ueniat imag0 ueritatis. 28 Quamquam Dem0eritus etiam h00 distare in naturalibus o quaesti0nibus ab Epieur0 dicitur, qu0d iste sentit inesse e0ncursi0ni at0m0rum uim quandam animalem et spirabilem, quaui eum cred0 et 'imagines' ipsas 'diuinitate praeditas' dicere
non omneS 0mnium rerum sed deorum, et 'principia mentis' 2 cf. Cic. de nat. d. I 12, 29: 43, 120 21 es. Cic. de nat. d. I
1 quando A praestantiusque P a praestantius qu0que es tanto praestantius qu0que Irm 2 ideoque que s. v. m. ut vid. 2) Py mutauitque A 4 dni A dicerent RV quae A quia V cogitare Ab emittit P edd.; ef. Ge. de nat. d. Ι 12 29 6 .ae M 2 etiam por
h0c edd. similitudinem codd. α 8 eminati0ne, m. 2 emanati0ne M
878쪽
esse 'in immer80', quibus diuinitatem tribuit, et 'animantes imagines, quae uel pr0 deS80 110bis 80leant vel 110dere'. Epicurus uer0 neque aliquid in prineipiis rerum p0nit praeterat0m08, id est c0rpu8cula quaedam tam minuta, ut iam diuidi nequ0ant neque sentiri aut uisu aut tactu p08 sint,
rabiles et animantia et ipsas animas fieri dicit et de0s, qu08 humana larina n0n in aliqu0 mund0 80d extra mund08 atque inter mund0s 00nstituit; et n0n uult 0mnin0 aliquid praet0re0rp0ra 00gitare, quae tamen ut c0gitet, imagines dicit ab ip8i8 rebus, quas at0mi8 Drmari putat, defluere atque in animum intr0ire subtili0res, quam sunt illae imagine8, quae ad 0cul0s u0niunt - nam et uidendi eausam hanc 0880 dieit -, 'ingentes' autem 'quasdam imagines', ita fui uniuersum mundum c0mplestiantur extrin80cus'. intellegis enim iam, ut arbitr0r, quas isti 0pinentur imagines. 29 Mir0r 110n adm0nuisse Dem0critum uel h00 ip80 falsa esse, quae dicit, quia uenientes tam magnae imagines in tam breuem animum n0Strum, si c0rp0reus, ut illi u0lunt, tam paru0c0rp0re includitur, totae illum tangere n0n p08Sunt. a magn0 enim c0rp0re cum paruum c0rpus adtingitur, a t0t0 simul
tantur, si in tantum c0gitantur, in quantum uenientes atque intrantes animum adtingunt, quae nee t0tae intrare p088unt per tam paruum c0rpus nec t0tae tam paruum animum adtingere 3 m0ment0 mo secundum ill0s haec dicere - n0n14 Cic. de nat. d. I 43, 1201 in uniuersis PPi V edd.; cf. Cic. de nat. d. I 43, I20 2 110bis pr0desse R epicureus P 4 iam .etiam a eras.) P 6 cursu Asortuitu MAP m. 2 fortuito) mundus innumerabilis M T amantia. m. 2 animantia A 8 sed om. V 9 inter intra R 13 hane causam R14 autem om. edd. 15 complectant m. 2 in ras.) P autem edd.
mul totae P V 23 si in tantum c0gitantur om. R 26 hoc, corr. haec aut haec, corr. hoc m. I A
879쪽
eritus animum existimat, Epissurus quidem 30lus ista rati0n0 urgeri p0test; sed etiam ille quare n0n uidit 110n 0pus esse nec seri p0880, ut in00rp0reus animus aduentu atque e0ntactu 5 00rp0rearum imaginum d0gitet 3 de uisu cert0 00ul0rum amb0 pariter redarguuntur; tam enim breues 00ul08 tam grandia imaginum c0rp0ra t0ta adtingere nullo m0d0 p088unt. 30 Cum autem quaeritur ab ei8, quare una imag0 uideatur c0rp0ris alicuius, a qu0 innumerabiliter imagines fluunt, resp0 10 dent 00 ips0, qu0 frequenter fluunt et transeunt imagines, qua Si quadam earum e0nstipati0n0 0t d sensitate fieri. ut 0x multis una uid0atur. quam uanitatem Cie0r0 ita refellit ut 00 ips0 neget aeternum deum e trum p0880 c0gitari, qu0 innumserabilitur fluentibus et lab0ntibus imaginibus e0gitatur. 15 et qu0niam innumerabilitate at0m0rum suppeditante dicunt fieri Drmas d00rum sempiternas, cum ita diseedunt quaedam e0rpuscula de diuin0 c0rp0r0, ut alia suste0dant et diss0lui
illam naturam eadem su00088i0ne non Sinant, 0mnia erg0,
inquit, aeterna essent, quia nulli d00st ista innum0rabilitas
20 3t0m0rum, quae perpetuas ruinas subinde suppl0at. deinde qu0 1110d0 110u uereatur iste deus, ne inter0at, cum sine ulla intermissi0ne puls0tur agiteturque ut01110rum incursi0ue Sem
12 es. Cic. de nat. d. I 39, 109; 37, 105 2l es. Cic. de nat. d. I 41, 1141 ine0rp0remni ine0rp0re unde P 2 existimabat R 4 conuentu, m I supra i aduentu R e0ntactu, m. I supra i contractu Γ 5 de et de R G tam enim tamen in MAPU eu se fortasse eae t: u eae ru8. in Pὲ 2 t0ta c0rp0ra Γ iis 10ta fuisse uid. mota Ph 8 quaeratur P uideatur una imag0 R 12 unitatem, m. 2 uanitatem MI 6 ita ita igitur R discedant m 18 sinunt, corr. m. I Sinant Pi19 deest deesse, m. 2 deesset Γ 21 non inueniatur es deus m. I supra i de0s Γ 23 putari V 24 sereatur, m. 2 feriatur M25 afluent M affluent A effluant Pi V 26 c0nfidere esse securus P/V
880쪽
31 In quibus 0mnibus deliramentis haed 0pinantium illud
praecipue d0lendum est, qu0d n0n 8ussistit enarrari, ut nulla cuiusquam disputati0ne aduersante respuantur, Sed aeutissi-m0rum h0minum ingenia id etiam neg0tium Susceperunt, ut 00pi0se ista refellerent, quae statim dicta etiam a tardissimis d0rideri abicique d0buerunt. Si enim c0nce88 eri8 088e at0miS, si c0ncesseris etiam c0neursu Drtuit0 80 ipsas pellere et agitare, num et illud eis fas est c0ncedere, ut inter 80at0mi Drtuit0 c0ncurrentes rem aliquam ita c0nsciant, ut 0am Drma m0dificent, fgura determinent, aequalitate p0liant,c0l0re inlustrent, anima uegetent 3 quae 0mnia null0 m0d0 nisi arto diuinast pr0uidentiae fieri uidet, quisquis magis mentequam 0culis amat uidere idque ab 00 expetit, a qu0 saetus
qu0d 0missa subtilitate, quae de diuisi0ne c0rp0rum a d 0ctis traditur, uide quam fastile secundum ip80rum 0pinionem p0ssit 0st0ndi. certe enim ipsi dicunt 0mnia, quae Sint naturae nihil esse aliud quam c0rp0ra et inane quaeque his accidant, qu0d cred0 m0tum et pulsum dicere et c0nsequentes Drmas. dicant erg0 in qu0 genere p0nant imagines, quas de e0rp0ribus 80lidi0ribus adfluere putant ipsas minim0 80lidas, ita ut
I deliberamentis A illu sic δε V 2 sufficite narrari, m. 2 sufficit
repellere R 8 fas est eis Γ 9 s0rtuitu R 10 f6rmam MPi odificent, corr. m. ut vid. 2 m0 discent P ediscent Pi l fguram M11 animam M 13 uideri MA 14 ips0s ull0, m. I supra lnullo L nullo credendum Pi V 16 uidot Pi V 17 sunt M18 aliud esse R inane, m. 2 inania Pi inania PV 19 c0nsequenter A20 ponunt a 21 afluere M fluere Pi V ut ut non sint R 22 tactu nisi, si is corr. nisi tactu P nisi tactu Γ animi cum amidum MAR