Sancti Aureli Augustini Opera

902쪽

S. Aureli Augustinie0rp0ris, Sicuti est sapientia, quae mente intellecta c0nspicitur et in cuius luce d0 his 0mnibus u0raciter iudicatur, in qu0 ist0rum genere credendum e8t e 8 se istam, quam n0880 110lumus, trinitatem 3 pr0Det0 aut in aliqu0 aut in null0. si in aliqu0, 00 utique, qu0d est aliis du0bus praestantius, sicut est sapientia. qu0d si d0num eius in n0bis est et minus est quam illa summa et inc0mmutabilis, quae dei sapientia dicitur - put0 qu0d 110n debemus d0110 si10 inferius c0gitare d0nantem si autem aliquis splend0r eius in n0bis e8t, quae n08tra sapientia dicitur, quantumcumque eius per Speculum et in aenigmate Capere p088umus, 090rtet eam et ab 0mnibus c0rp0ribus et ab 0mnibus q0rp0rum similitudinibus secer

12 Si autem in null0 ist0rum genere esse putanda est i Statrinitas et sie est inuisibilis, ut nec mente uideatur, mult0 minus de illa huius m0di 0pini0nem habere debemus, ut eam rebus e0rp0ralibus uel c0rp0ralium rerum imaginibus similemeSSe credamu8. 110n enim c0rp0ra pulchritudine m0lis aut magnitudin0 sup 0rat sed dissimilitudine ae disparilitate naturae et, si disereta est a c0mparati0ne b0110rum animi 110stri, qualia sunt Sapientia, iustitia, caritas, castitas et cetera talia, quae pr0fect0Π0n m0le e0rp0ris pendimus nec e0rum quasi c0rp0reas 1larma8c0gitati0110 sguramus, sed ea, quand0 recte intellegimus, Sine aliqua c0rpulentia uel similitudine c0rpulentiae in luce mentis a8picimus, quant0 est ab 0mnium qualitatum et quantitatum c0rp0ralium c0mparati0110 disereti0ri n0n eam tamen a n08tr0 10 I Cor. 13, 121 sicuti est om. T sicut est edd. sapientia, in. 2 supra i superbia T superbia P m. 2 supra sapientia) Tl m. I supra i sapia) 2 luce laude PT Ti ullis B hiis O 3 credendum est genere OPI Ti 6 et minus minus om. et) codd. 9 aliqui, corr. m. ut vid. 2 aliquis Bquae n0stra quaenam PI T 14 esse om. OPP lsrm est om. trinitas ista B signis corr.) OPTI i 15 inuisibilis om. OPT 16 0pini0ne P 12 rerum corp0ralium Ti 22 m0le c0rporis non edd. p aeter a e 24 lueem OPP

903쪽

epistularum CXX.

intellectu 0mnin0 abh0rrere ap0st0lus testis est, ubi ait: Inui sibili a enim eius a c0nstituti 0 ne mundi per ea, quae facta sunt, intellecta c0nspiciuntur, sempiterna qu0que eius uirtus ac diuinitas. ae per h00, , cum eadem trinitas fecerit et c0rpus et animam, sinu dubitati0ne est utr0que praestanti0r. anima itaque c0nSiderata, maxime humana et rati0nalis atque intellectualis, quae ad eius imaginem facta est, si e0gitati0nes 110stras et intellegentias n0n euiderit, Sed eius, qu0d habet praecipuum, id estio ipsam mentem atque intell0gentiam mente atque intellegentia p0tuerimus adprehendere, n0n erit Drtassis absurdum, ut eam ad suum qu0que creat0rem intellegendum ips0 adiuuante meditemur adt0llere. si autem in se ipsa deficit sibique succumbit, pia fide c0ntenta sit, quam diu peregrinatur a i5 d0mi 0, d0nec fiat in h0min0, qu0d pr0missum est, faciente ill0, qui p0tens est, sicut ait ap08t0lu8, facere supra, quam petimus et intellegimus. III 13 Quae cum ita sint, interim u0J0, ut lega8 ea, quae adi8tam quaesti0nem p0rtinentia iam multa e0 scripsimus, illa 20 etiam, quae in manibus habemus et pr0pter magnitudinem tam diffiditis quaesti0nis n0 dum p088umus eXplicare. nunc uer0 tene ine0neussa fid0 patrem et filium et spiritum sanetum esse trinitatem et tamen unum deum, n0n qu0d sit e0rumc0mmunis quasi quarta diuinitas, sed qu0d sit ipsa ineffabiliter o inseparabilis trinitas, patremque s0lum genuisse filium filiumque 80llim a patre genitum, spiritum uer0 sanetum et patri8 esse et filii spiritum. et quicquid tibi, cum ista c0gitas,

9m. edd. praeter a 3 sunt . in . c . s . sic o quoque uirtus eius Ti

4 uirtus ac uirtus et OT 6 a nima B 9 praecipuum habet OPI Ti12 quoque ad suum creat0rem OPT ad suum creatorem quoque Ti13 sibique uel OP aut P 17 aut P edd. sec. sacr. liti. 19 illa - m. 28) B 24 ineffabilis et inseparabilis OPTI in edd. praeter m27 et filii esse OPE edd.

904쪽

S. Aureli Augustinic0rp0reae similitudini S 000urrerit, abnue, nega, reSpue, abice, fuge; n0n enim parua inch0ati0 est c0gitati0nis dei, si ante quam p088imu 8 n0880, quid Sit, incipiamus iam n0880, quid non sit. intellectum uer0 ualde ama, quia et ipsae scripturae Sanctae, quae magnariam rertim ante intellegentiam suadent iidem, nisi eas recte intellegas, utiles tibi esse n0n p08sunt. omnes enim haeretici, qui eas in auct0ritate recipiunt, ipsas sibi uidentur sectari, cum SU08 90tius Sectentur errore8, ac per h0c, Π0n qu0d eas c0ntemnant, sed qu0d eas n0n intellegant, haeretici sunt.14 Tu autem, carissime, 0ra Drtiter et fidelit0r, ut det tibid0 minus intellectum ac sic ea, quae Di insediis adhibet diligentia praecept0ris siue d0ct0ris, p08 sint e8Se fructu08a, qu0niam, neque qui plantat, e8t aliquid, neque qui rigat, 8 ed qui incrementum dat deus, cui dicimus: Pater n0ster, qui es in caelis, n0n quia ibi est et hicn0n est, qui praesentia ine0rp0rea ubique t0tus est, sed qu0d in eis habitare dicitur, qu0rum pietati adest, et hi maxime in

caelis sunt, ubi et n0stra est e0nuersati 0, Si 1108 ueraciter OS n0Strum Sur8um c0r habere resp0ndeat. nam etsi carnaliteraeciperemus, qu0d scriptum est: Caelum mihi sedes est, terra adtem scabellum pedum meorum, et ibi et hie eum eSSe credere debemus, quamuis n0n t0tum ibi, quia hic e 88ent pedes, nec t0tum hic, quia ibi essent superi0res c0rp0ris

1 abnue abige abnue edd. 2 est inchoatio edd. cognitionis OPTI Iedd. siJ s. T 4 intellectam OPI Ti 11 carissime frater ora Ti12 si, corr. m. I sic Ti 15 sed q quae) incrementum in in rus m. ut vid. Ii B 17 qui in ras. m. I fl) B quia Ty est totus OPTedd. quia OPI Ti edd. 18 inhabitare o hii LO 19 6tiam

OPI Ti edd. c0nuersatio est OPP edd. os n08trum ueraciter edd.

2I acceperimus OPPTi edd. 24 totum. hic B 25 illud nobis OPedd. excutere OPT edd. excutore deberet Ti

905쪽

epistularum CXX.

teret, qu0d de ill0 Scriptum est, quia caelum men Sus est palm0 et terram pugill0. quis enim sedeat in spati0 palmi sui aut in tant0 l0e0 pedes p0nat, quantum eiu8 pugnHS adprehendit 3 nisi Drte in tantum ear0 uana pr0greditur, ut ei 5 parum sit humana membra substantiae dei tribuere, si ea n0n etiam m0nstru08a c0nfingat, ubi palmus lumbis et pugillus plantis ambabus c0niunctisque sit lati0r. sed haec dicuntur ut, cum Sibi n0n 00nueniunt, quae carnaliter audimus, 0is ipsis adm0 iti ineffabiliter spiritalia c0gitemus.15 io Unde etiam si c0rpus d0mini, qu0d de sepulcr0 excitatum leuauit in caelum, n0n nisi in specie humana membrisque e0gitamus, n0u tamen ita putandum est sedere ad dexteram patris, ut ei pater ad sinistram sedere uideatur. in illa quippe beatitudine. quae 0mnem Superat humanum int0llectum, 80la 15 dextera est et eadem dextera eiusdem beatitudinis n0men est. pr0inde nee illud, qu0d p 0st resurrecti0nem suam dixit Mariae: Ν0li me tangere, n0ndum enim ascendi ad patrem,

tam absurde accipiendum est, ut 308timemuS eum, cum RScendisset, u0luisse a feminis tangi, qui Se tangendum uiris ante 20 qHam a Scenderet, praebuit. Sed Mariae pr0laet0, in qua figura ecclesia est, quand0 illud dixit, intellegi u0luit tunc ascendi 88e ad patrem, cum illum patri c0gn0uit aequalem et tali fido illum salubriter tetigit, ne, si h00 80lum eum eSSecrederet, qu0d in carne apparuerat, n0n bene tangeret. Sic

25 eum Ρh0tinus haereticus tetigit, qui h0minem tantum m0d0 Christum credidit.

1 Es. 40, 12 12 Mare. 16, 19 17 I0h. 20, 171 est est potest OT edd. qui P edd. 2 est om. Τ 3 loco. fuit p) E 4 uana caro O 5 paruum Ti 2 palmis ambabus OPI I

ambabus palmis edd. que om. edd. st O 8 audis: sillimus ras.

0. 18 existimemus edd. 20 figurata OPPTi edd. 21 est ecclesia T 26 Christum om. OPP edd.

906쪽

S. Aureli Augustini

16 Et si forte in his uerbis d0mini aliud aptius meliusque

intellegi p0test, 0pini0 tamen, qua putatur Substantia es Sepatris in cael0, Secundum qu0d pater una in trinitate pers0na est, diuinitas uer0 n0n in cael0 tantum sed ubique est, qua Si aliud sit pater aliud diuinitas eius, quae illi c0mmunis est cum fili 0 et spiritu sanet0, ut ipsa trinitas tamquam l0 disc0rp0ralibus et tamquam c0rp0rea sit, diuinitas uer0 una trium personarum ubique Sit praesens et ipsa 80la tamquam ine0rp0rea ubique sit t0ta, Sine dubitati0ne respuenda est. Si enim qualitas e0rum esset - qu0d absit, ut in patre aut fili0 aut spiritu sanct0 aliud sit qualitas aliud substantia - , tamensi e0rum qualitas esse p0sset, utique amplius alicui quam in Sua substantia esse n0n p08set; si autem substantia est et alia est, quam sunt ipsi, alia substantia est, qu0d nihil0 minus falsissime creditur. 17 Sed si Drte minus intellegis, inter qualitatem atque Substantiam quid intersit, h00 certe facilius aduertis, qu0d et diuinitas trinitatis - quae putatur alia esse, quam e8t ipSatrinitas, et pr0pter hane diei n0n tres de0s sed unum deum, qu0niam ip8a est tribus una c0mmunis - aut substantia est aut n0n est substantia. si substantia est et alia est quam pater aut filius aut spiritus sanctus aut eadem simul trinitas pr0cul dubi0 alia substantia est; h00 autem ueritas refellit et respuit. Si autem n0n est substantia ista diuinitas et ipsa est deus, quia ipsa est ubique t0ta, n0n illa trinitas, erg0 deus 110n est substantia; quis h00 eath0licus dixerit 3 item si n0n est substantia ista diuinitas et secundum hanc est trinitas unus deus, qu0d haec una est in tribus, n0n debuit diei pater

1 aliud om. OPTE; edd. praeter ni, ubi post f0rte positum, rat apertius P 2 patris esse Pi edd. 6 et cum spiritu Pm 9 est om. OPI Ti edd. 10 e0rum it sparua ras.) B 12 alicubi m in om. OTedd. praeter m 13 pr. substantia om. OPTI x edd. praeter m 14 est substantia O 16 qualitatem et substantiam OPI Ti substantiam et qualitatem edd. 20 qu0niam quam O 21 et alia est bis, alterum del. P22 pater aut pater et P trinitas simul signis eorr. Ti 24 substantia. B27 hanc est hanc esse O 28 quod si ras. I-2 l.) B una in tribus est nec debuit Tib101520 25

907쪽

epistularum CXX.

et filius et spiritus sanetus unius substantiae sed unius diuinitatis, quae n0n est substantia. agn0seis autem in sidecatholica, qu0niam h00 08t uerum, h0c esse firmatum, qu0d pater et stius et spiritus sanetus id00 cum sit trinitas, unus 5 est deus, qu0d inseparabiliter sint unius eiusdemque substantiae uel, si h 00 melius dicitur, essentiae . nam nonnulli n0stri et maxime Graeei trinitatem, quae deus est, magis e8Sentiam quam unam substantiam esse dixerunt aliquid inter ha0d dudn0mina esse arbitrantes uel intellegentes, unde nunc disputare 16 B0n 0pUS e8t, qu0 d. et8i diuinitatem istam, quae aliud existimatur esse quam ipsa trinitas, n0n substantiam sed essentiam dixerimus, eadem salsitas c0nsequetur. Si enim alia est quam ipsa trinitas, altera erit essentia; qu0d absit ut cath0licus Sentiat. restat itaque, ut ita credamus unius esse Substantiae 15 trinitatem, ut ipsa essentia n0n aliud sit quam ipsa trinitas. ad quam uidendam quantum lib0t in hac uita pr0sciamus, per speculum erit et in aenigmate, qu0d uidebimus. cum uer0, qu0d in resurrecti0ne pr0mittitur, Spiritale e0rpus habere c00perimus, siue illam mente siue mirabili m0d0, 20 qu0niam ineffabilis est spiritalis c0rp0ris gratia, etiam c0rp0re Uideamu8, 110n tamen per l000rum interualla nec in parte min0rem in parte mai0rem, qu0niam non est c0rpus et ubique t0ta e8t, pr0 n08tra capacitate uidebimus.

IV 18 Qu0d uoro posuisti in opistula tua uideri tibi uel p0tiu8,

25 qu0d uidebatur tibi nihil uiuum sequndum substantiam inesse iustitiae ide0que te n0n p0sse adhuc deum, id est uiuentem

17 I Cor. 13, 12 24 p. 720, 3 p. 702, 19-703, 13 h0c est firmatum s hoc est confirmatum m qui O qu0niam edd. praeter m 5 quia OPTT' edd. sunt edd. 9 interesse edd.; cf. quae ad Apul. de dum. Plat. l. II c. II p. 89, 9 ed. meae adnotaui 10 est opus edd. estimatur OPT 14 ita om. Ty 16 pr0spiciamus

908쪽

S. Aureli Augustini

naturam iustitiae similem c0gitare, quae 'iustitia', siqui dieis, n0n in se sed in 110bis uiuit, imm0 p0tius 110s secundum illam uiuimus, ipsa uer0 per se iustitia nequaquam uiuit', ad h00 ut tibi ipse resp0ndeas, illud intuere, utrum recte diei p0ssit uitam ipsam n0n uiuere, qua sit, ut uiuat, quicquid n0n sal80 dicimus uiuere. put0 enim absurdum tibi uideri, ut per uitam uiuatur et uita n0n uiuat. p0rr0 8i uita ipsa praecipue uiuit, qua uiuit 0mne, qu0d uiuit, rec0le, 0bsecr0, quas dicat seriptura diuina animas 1110rtuas; pr0sect0 inuenies iniustas, impias, infideles . nam licet per illas uiuant c0rp0ra impi0rum, de quibus dictum est, qu0d m0rtui sepeliant m 0rtu 08 81108, et ibi intellegantur etiam iniquae animae n0n esse sine aliqua uita

- neque enim aliter ex eis p 088ent c0rp0ra uiuere nisi qualicumque uita, qua 0mnin0 animae carere n0n p088unt, unde inm0rtales merit0 110eantur - , 110n tamen 0b aliud amissa

iustitia dicuntur 1110rtuae, nisi quia et animarum licet inm0rtaliter uita qualicumque uiuentium ueri0r et mai0r uita iustitia est tamquam uita uitarum, quae cum sunt in c0rp0ribus, etiam ipsa c0rp0ra uilla Sunt, quae per Se ipSa uiuere nequeunt. quapr0pter 8i animae n0n p08sunt nisi etiam in se ipsis utcumque uiuere, quia ex eis uiuunt et c0rp0ra, a quibus deserta m0riuntur, quant0 magis uera iustitia etiam in se ipsa uiuere intellegenda est, ex qua sie uiuunt animae, ut hac amis S a m0rtuae nuncupentur, quamuis quantulacumque uitan0n desinant uiueret

est atque ine0mmutabiliter uiuit. siqui autem, cum Sit in se

11 Matth. 8, 22l similes P quaeJ quia edd. Eugippi cod. Vat. ; cf. p. 702, 2I2 nos p0tius edd. 3 iustitia per se OPI Ti nequa quam B 4 ipse tibi OPI I x 8 omne uiuit P 11 sepeliunt Eustippi cod. Vat. 14 unde et immortales O 15 dicuntur m0rtuae amissa iustitia OPI Ti 16 quod codd. 17 qualicumque uita edd. praeter a e 18 sint edd. praeter α el 9 visa, m. 2 uiua B 21 utcumque om. OPPTi 23 sieJ si Ti24 qualicunque Ty 27 et codd atque edd. sec. Eugippium) autem haec OPTi autem haec P lsrm

909쪽

epistularum CXX.

ipsa uita, etiam Π0bis sit uita, cum eius efficimur utcumque participes, ita, cum in se ipsa sit iustitia, etiam n0bis fit iustitia, eum ei e0haerend0 iuste uiuimus, et tant0 magis minusu0 iusti sumus, quant0 illi magis minu8ue e0haeremus. 5 unde scriptum est de unigenit0 fili 0 dei, cum sit utique patris sapientia atque iustitia et 8emper in Se ipsa sit, qu0d factus sit n0bis a d 00 sapientia et iustitia et sanetificati 0 0t redempti 0, ut, quem ad m0dum Scriptum

est, qui gl0riatur, in d0 min0 gl0rietur. qu0d quidem 16 et ipse uidisti addend0 atque dicend0: 'Nisi Di te non haec

humanae aequitatis sed illa, quae deus e8t, 80la ad80ratur esse iustitia'. est plane ille summus deus uera iustitia uel illo uerus deus Summa iustitia, quam pr0fect0 esurire ac sitire ea n0stra est in hac peregrinati0ne iustitia et qua p0stea 15 8aturari ea n 08tra est in aeternitate plena iu8titia. n0n erg0 deum 110strae iustitiae similem c0gitemus, sed e0gitemus n0sp0tius tant0 simili0res de0, quant0 0880 90tuerimus eius participali 0 0 iusti0re8. 20 Si erg0 cauendum est, ne iustitiae 1108trae similem putemus 26 deum, qu0niam lumen, qu0d inluminat, inc0mparabiliter excellentius est ill0 qu0d inluminatur, quant0 magi8 caueri 0p0rtet, ne aliquid inferius et qu0dam m0d0 d000l0ratius eum e880 credamus, quam est 110Stra iustitiai quid est autem aliud iustitia, cum in n0bis est, uel quaelibet uirtu8, qua recte 25 Sapienterque uiuitur, quam interi0ris h0 minis pulchritud03 et certe se eundum hane pulehritudinem magi8 quam c0rpu86 I C0r. 1, 30 31 10-12 p. 703, 1 2 13 Matth. 5. 62 ipsa om. codd. sit in se OT 3 iuste om. LPTTi 4 magis illi edd. 6 ipso O edd. praeter m 7 110bis om. PT a deo Om. BPTT; I0 atque et T haec cf. p. 703, I 11 esse asseratur edd. 13 et P edd. 17 eius potuerimus esse participati0ne OT eius p 0tuerimus participatione osse P p0terimus edd. 20 excellentius in-c0mparabiliter Ti ine0mmutabiliter Eugipsi eod. Vat. 21 illo est Ei ipsi cod. Vat. 22 dee0latius P 23 aliudJ aliud nostra T 26 et certe etiam OPTI x is r pulchritudinem animae magis O quam c0rp0ris O re quam c0rp0ris facti e s quam secundum c0rpus facti ceti. edd.

XXXIIII, Aug. seci. II pars 2.

910쪽

S. Aureli Augustini

sumus ad imagin0m dei, unde n0bis dieitur: Nolite conf0 mari huic saecul0, sed ref 0rmamini in n0uitato mentis uestrae ad pr0bandum 1108, quae sit 110 luntas dei, qu0d b0num et placitum et perfectum. 8i erg0 n0n in m0le neque in distantibus per l0 ea Sua partibus, 5 sicut c0rp0ra siue cernuntur siue e0gitantur, Sed in uirtute intellegibili, qualis est iustitia, mentem dicimus seu n0uimus seu u0lumus pulchram et secundum hane pulchritudinemrelarmamur ad imaginem dei, pr0fect0 ipsius dei, qui n0sDrmauit et relarmat ad imaginem suam, n0n in aliqua m0le 1000rp0rea suspicanda est pulchritud0 e0que iust0rum nisentibus credendus est ine0mparabiliter pulchri0r, qu0 e8t inc0mparabiliter iusti0r. haec dilecti0nem tuam, quantum ad usitatum epistularum m0dum pertinet, pr0lixiu8 DrSitan, quam expectabas, quantum autem ad tam magnae rei quaesti0nem, breuiter ad- 15m0nuisse suffecerit, non ut satis sit eruditi0ni tuae, sed ut

aliis qu0que lectis auditisue diligenter instruetus ipse uberius tua secus dicta redarguas, qu0d est utique tant0 melius, quanto fit humilius et fidelius.1 Rom. 12, 23 mentis uestrae sensus uestri Ti 4 et Om. P placitumJ beneplacitum edd. Eugippi cod. Paris. II642 7 mente PT stilo cerussato corr. mente) 9 profecto ipsius dei om. codd. Eugippi cod. Vercell. 10 Drmauit relarmauit edd. praeter m Eug. 11 suscipienda PTT 12 quo est incommutabiliter iusti0r Eugippi eod. Vat. 14 attinet edd. 15 amm0uisse O 16 sit om. OT 17 lectis auditis uel codd. lectis uel auditis edd.; emendaui lectis auditisue instructis O