장음표시 사용
521쪽
XVIIII XI. 11. 235Vt ad me sierem mortuuS,
Ad puer fui Jum in tu uiuerem. XII.
Dissertatio Herodis Alliei super ui et natura doloris suaeque opinionis affirmatio per exemplum indoeli rus iei, qui eum rubis frueti seras arbores praecidit.JHerodem Atti eum. 0nsularem uirum, Athenis dis-1 serentem audiui Graesta oratione, in qua sere omne memoriae n0Strae uniuerS0 grauitate atque eo pia et elegantia uo- cum longe praestitit. Disseruit autem c0ntra o πάθειαet 2 St0icorum, laeeSSi tu a quodam tole0, tamquam minus Sapienter et parum uiriliter d0l0rem erret eum Orte pueri, quem amauerit. In ea disserti0ne, quantulum memini, huiusce-3m0di sensus est qu0 nullus usquam h0mo, qui Secundum naturam sentiret et Saperet, adsectionibus istis animi, quas παθη appellabat, ne tritudinis, cupiditatis, timoriS, irae,u0luptatiS, carere et uacare totis posset i lietor non d0lore), atque, Si 0SSet etiam obniti, ut toti careret, non e restrepid melius, quoniam langueret animus et 0rperet, adsecti0num quarundam adminiculis, ut ne eeSSari plurimum speri et priuatus. Dicebat enim sensus St0S 0tusque animi qui cum inmoderatiores Sunt, uitia fiunt, innexos inplicato S-que S Se uigoribu quibusdam mentium et alaeritatibus, aera propterea, Si omninoe omni eo inperitius conuellamus, periculum S Se ne iis adhaerentes bonas qu0que et utiles animi indoles amittamus Moderand0s esse igitur et sciteri considerateque Purgando cenSebat, ut ea tantum, quae aliena sunt contraque naturam uidentur et cum pernicie adgnata Sunt, detrahantur, ne profecto id aceidat, qu0 cuipiam Thraeo insipienti et rudi in agro, quem emerat, Proeu-rand ueni SSemSisabulast. H0m Τhraeus' inquit, ex ultima barbaria, ruri eo riendi ins0lens, cum in terras ultiore humani 0ris uitae cupidine conmigrasset, stila dum mereatu est, Ole atque uino constitutum ui nihil admodum super uite aut arbore e0lendarach et uidet sorte uicinum rubos alte atque late obortas
522쪽
236 VIIII. XII. XIII. excidentem, raXino ad summum prope uerticem deputantem subole uitium e radicibus caudicum super terram fusas reuellentem, Stol0ne in pomis aut in olei proster0 atque derect0 amputantem, aesteditque pr0pe et cur tantam ligni atque rondium eaedem saceret, pereontatu eSt. Et uicinuSita resp0ndit: Ut ager , inquit, mundus puruSque fiat, eiuS arb0 atque uitis secundior. Discedit ille amistino gratias agen et laetus, tamquam adeptus rei rusticae disciplinam. Tum falcem ibi ac secti rim capit atque ibi h0mo miser inperitus uites suas sibi omnis et oleas detruncat comasque arborum lecti SSimas uberrimosque uitium palmites decidit et frutecta atque uirgulta simul inania, p0mis rugibusque gignendi felicia, cum sentibus et rubis purificandi agri gratia conuellit, mala merge de doctus audaciam fiduciamque peel eandi imitati0ne salsa eruditus Sie' inquit, sti apathiae SectatoreS, qui uideri se esse tranquillos et intrepid0s et inmobiles uolunt, dum nihil cupiunt, nihil dolent, nihil irascuntur, nihil gaudent, omnibus uehementioris animii ficiis amputatis in torpore ignavae et quasi eneruatae uitae eon Se-
0uos punii li0nes diei mus, Graece ναν0υς appellari.J
Stabant sorte una in uestibulo Palatii sabulantes Fr0nto Cornelius et Festus Postumius et Apollinaris Sulpicius, atque ego ibi adsistens eum quibusdam aliis sermone eorum, quo de literarum disciplinis habebant, curiosius captabam. Tum Fronto Apollinari: sac me ,
inquit, oro, magister, Ut Sim certus, an recte Supersederim nan0s dicere parua nimis statura homines maluerimque e0S
pumili0nes appellare, qu0niam hoc scriptum esse in libris
Ueterum memineram, nano S autem Sordidum esse uerbum
et barbarum credebam 3 Est quidem inquit h0c Ap 0llinaris Un 0nsuetudine inperiti uulgi frequenS, sed barbarum non est censeturque linguae Grae eae origine; να-νους enim Graeci uocauerunt breui atque humi i corpore h0mines paulum supra terram extantes idque ita dixerunt
523쪽
XVIIII XIII XIIII. 237 adhibita quadam rati0ne etymol0giae eum Sentelitia u0eabuli competente et Si memoria', inquit, mihi non labat, scriptum hoc est in com0edia AriSt0phanis, cui nomen est O Jλκαδες. utSset autem uerbum h0 a te ciuitate d0natum aut in Latinam e0l0niam de duetum, Si tu e uti dignatus fores, essetque id inpendi probabiliu S, quam quae a Laberi ign0bilia nimis et 0rdentia in usum linguae Latinae intr0miSS Sunt. Tum Festus Postumius grammatie cuipiam Latin0. Front0nis amiliari: d0euit , inquit, n0 Apollinaris, nanos uerbum Graecum S Se tu n0S 0ee, in quo de muli aut eculeis humili0ribus uulgo dicitur, anne Latinum Sit et aput quem Scriptum repperiatur 3 Atque 5 ille grammaticu S, 0m Sane perquam in 140 Seendi ueteribus Seripti exercitus: Si piaculum', inquit, n0n 0mmittitur, prae Sente Apollinare, quid de u0e ulla Graeca Latiue sentiam, dicere, audeo tibi, e Ste, quaerenti resp0ndere, SSe 0 Verbum Latinum Scriptumque inueniri in poematis Helvi Cinnae, 0n ignobili neque in-d0 et p0elae, uerSuSque eiu ipS0 diXit, quo S, qu0niam memoriae mihi sorte aderant, ad Scripsi: At nunc me Genumana per Salicta Bigis reda rapit citata nani S.
Conleinporaneos suisse Caesari et ieeroni M. Varroneni et P. Nigidium, aetatis suae d0elis sinios Romanos et quod Nigidii continenlationes propter earum obseuritatem sublilitatemque in uulgus non exeunt.JAetas M. Cicer ni et C. Caesari praestanti saeuii Idia pauc0s habuit, doctrinarum autem multis0rmium uariarumque artium, quibus humanitas erudita est, columina habuit M. Varronem et P. Nigidium. Sed Varr0-2ni quidem monumenta rerum ae diSciplinarum, quae per literas c0ndidit, in propatulo frequentique S seruntur, Nigidianae autem c0mmentati0nes n0n proinde inra
524쪽
238 XVIIII XIIII. uolgus exeunt et obscurita Subtilitasque earum tamquam 4 parum utilis derelicta est. Sicuti Sunt, quae paulo ante legimus in coin mentarii eius, quo grammaticos inscripsit, ex quibus quaedam ad demonstrandum Scripturae genus Xempli gratia SumpSi. Nam cum de natura atqhie ordine literarum dissereret, quas grammatici uocaleS appellant, uerba haec scripsit, quae reliquimus inenarrata ad Xercendam legentium in-6tentionem a et o semper prin stipes sunt, i et
semper Subditae, et Subit et praeit; praeit J in Eurip0 , subit in Aemilio . Si qui putat, praeir Bu in his: Valerius , Venn0nius , VolusiuS , aut i in his: iampridem , iecur , iocum , iucundum , errabit, quod hae literae, cum prae-7 eunt, ne uocale quidem sunt. Item X eodem libro uerba haec sunt Inter literam n et g e Stalia uis, ut in nomine anguis et angari et ancorae et increpat et incurrit et ingenuit S . In omnibus his non uerum n, Sed adulterinum Onitur. am n non esse, lingua indicio est; nam si ea liter esset, lingua palatum tange-8ret. Alio deinde in loc0 ita scriptum Graecos non tantae in Scitiae arcesso, qui et e X Scrip Serunt,
quantae nostri suerunt, qui e)i ex e et i illud
enim inopia secerunt, hoc nulla re Subacti.
525쪽
Disputatio Sex. Caecilii iureconsulti et Favorini philosophi de
Sextus Caecilius in disciplina iuris atque in legibus 1p0puli Romani noscendis interpretandisque meientia usus auetoritateque inlustris suit ad eum s0rte in area Palatina,
eum Salutationem Caesaris opperiremur, philo Sophus Favorinus accessit conlocutusque est, nobis multisque aliis praesentibus. In illis tunc eorum serm0nibus orta menti0stra' egum decemviralium, qua decemviri, eius rei gratia a populo creati, c0nposuerunt in duodecim tabulas conscrip Serunt). Ea leges cum Se X. Caecilius, inquisitis Xploratisque multarum urbium legibus, eleganti atque abso uita breuitate uerborum scriptas disteret: sit , inquit, hoc , Fauor inus, 'in pleraque earum legum pane ita uti dicis; 0n enim minus cupide tabulas ista duodecim legi, quam illos decem libros Platonis de legibus. Sed quaedam
istic esse animaduertuntur aut obscurissima aut durissimaJaut lenia contra nimis et remissa aut nequaquam ita, ut Scriptum est, consistentia . Obscuritates , inquit Sex. Caecilius, n0n adsigne binus culpae scribentium, sed inScitiae non adsequentium, quamquam hi quoque ipsi, qui quae Scripta sunt minu percipiunt, culpa vacant. Nam longa aetas uerba atque more 6 ueteres obliterauit, quibus uerbis moribusque sententia legum
526쪽
c0nprehenSa St. TrecenteSim qu0que ann0 90st R0nianae0nditam tabulae eonp0Sitae Seriptaeque Sunt, a qu tem-90re ad hunc diem anni esse non longe minus Septingenti uidentur. Dure autem Scriptum esse in istis legibus quid existimari p0test nisi duram esse legem putas, quae iudicem arbitrumue iure datum, qui ob rem dicendam pecuniani accepiSSe conuictu eSt, capite 90enitur aut quae urem manifestum ei, qui surtum actum e St, in Seruitutem tradit, nocturnum autem furent iure incidendi tribuit. Dic enim, quaeS0, die, Vir Sapientiae Studiosissime, an aut iudicis illius perfidiam contra omnia diuina atque humana iusiurandum suum pecunia uendenti aut stiri manifesti intolerandam audaciam aut nocturni grassatoris insidi0sam ui0lentiam Ondignam SSe capitis poenae Xistumes 3 9 N0li , inquit Favorinus, ex me quaerere, quid eg0eXiStumem. Set enim, solitum esse me pro disciplina Sectae,10 quam e0l0, inquirere potius, quam decernere. Sed non leuis XiStumator neque aspernabilis es 90pulu R0manuS, cui delicta quidem istae uindicanda, poenae tamen huiuScemodi nimi durae esse uisae sunt passu enim eSt legeSi istas de tam inmodie supplicio situ atque Senio mori. Sicut illud quoque inhumaniter scriptum improbitauit, qu0d, Si homo in ius u0gatus, morbo aut aetate aeger ad ingrediendum inualidus est, arcera n0 Sternitur, Sed ipse aufertur et iumento imponitur atque ex dom Sua ad praetorem in c0- mitium noua funeris acie effertur. 9uam enim b causam morbo adfectus et ad resp0ndendum pro SeSe non idoneuS,I2 iument adhaerens in ius aduersari dep0rtatur Puod uer0 dixi, uideri quaedam esse inpendio m0Ηi0ra, n0nne tibi quoque uidetur nimis esse dilutum, qu0d ita de iniuria p0enienda seriptum est Si iniuria in alteri faxsit, uiginti quinque aeri Spoenae sunt0. uis enim erit tam in0pS, quem ab iniuriae faciendae libidine uiginti quinque asse de-13 terreant Itaque cum eant legem l cum Labeo qu0que UeSter in libris, quos ad duodecim tabulas con Serip Sit, Ii0n probaret, Γ J, inquit, L. Veratius fuit egregie homo inprobus atque inmani uecordia. Is pro delectament habebat, os hominis liberi manus uae alnia uerberare. Eum
527쪽
Seruu Sequebatur, serens crumenam plenam SSium; ut
quemque depalmaverat, numerari Statim Secundum duodecim tabulas quinque et uiginti asses iubebat Propterea , inquit, praetores postea hane aboleseere et relinqui censuerunt iniuriisque aestumandi recuperatore se daturos edixerunt . Nonnulla autem in istis legibus nec consistere quidem Stetiti 14 dixi, uisa sunt, uelut illa lectationis, cuiuS uerba, ni Si memoria fallit, haec sunt si membrum rupit, ni cum pacto, talio e Sto Praeter enim ulciscendi acerbita-15tem ne procedere quoque Xecutio iustae talionis potest. Nam cui membrum ab alio ruptum est, si ipsi itidem rumpere per talionem uelit, quaero, an efficere possit rumpendi pariter membri aequilibrium 3 In qua re prinitim ea dissicultas est inexplicabilis ui in membrum , inquit, alteri in- 16 prudens ruperit quod enim inprudentia actum est, retaliari per inprudentiam debet. delus quippe ortuitus et consultus n0n cadunt sub eiusdem talionis similitudinem. uonam igitur modo inprudentem poterit imitari, qui in X e pienda talione non licentiae tu habet, sed inprudentiae Sed etsi 17 Pnidens ruperit, nequaquam patietur aut altius se laedi aut latius uod cuiusmodi libra atque mensura aueri 90SSit, non reperio. uin eliam, si quid plus erit aliterve conmis-18 sum, res siet ridiculae atrocitatis, ut ontraria actio mutuae talionis oriatur et adulescat infinita quaedam reciprocatio talionum Nam des inmanitate illa secandi partiendique 19 humani corporis, Si unus ob pecuniam debitam iudieatus addictusque sit pluribus, non libet heminisse et piget die ere uid enim uideri potest esseratius quid ab ho illinis ingenio diuersius, quam quod membra inopis debitoris breuissimo laniatu distrahebantur, sicuti nunc bona uenum distrahuntur 3 Tum S e Y Criae est 4 uri amplexus utraque manus aulai - 20
num 'tu es , inquit, ' unii prosecto in nostra memoria non Graecae modo, Sed Romanae quoque rei peritissimus. 9uis enim philosophorum di Sciplinae suae leges tam scite atque docte callet, quam lege tu nostras decemvirales percalluisti JSed, quaeS tecum tamen, degrediare paulisper curriculis 21 istis disputationum uestrarum eademistis miSSoque studio, GELI ivs II. 16
528쪽
2. XX. I. quidquid lubitum est arguendi tuendique conSidere grauiu S, 22 cuiusmodi sint ea quae reprehendisti, nec ideo contempnas legum istarum antiquitates, quod plerisque ipsis iam populus
B 0manus uti desiverit. Non enim prosecto ignoras, legum oportunitates et medella pro temporum moribus et pro rerum publicarum generibus ac pro utilitatum praesentium rationibus proque uitiorum, quibus medendum e St, seruoribus mutari atque flecti neque uno Statu consiStere, quin, ut acieScaeli et maris, ita rerum atque ortunae tempeStatibu uarien-23tur Puid Salubrius uisum est rogatione illa Stolonis iugerum de numero praefinito quid utilius plebisscito Voconio de
coercendis mulierum hereditatibus quid tam necessarium existimatum est propulsandae ciuium luXuriae, quam lex Licinia et Fannia aliaeque item leges sumptuariae Omnia tamen haec obliterata et operta sunt ciuitatis opulentia quasi 2 quibusdam fluctibus exaestuantis. Sed cur tibi esse uisa est inhumana lex omnium mea quidem sententia humani SSima quae iumentum dari iubet aegro aut seni in ius u0cato' 25Verba sunt haec legis si in ius uocat o) . Verba sunt haec de lege Si in ius uocat, si morbus aeui insueuitium escit, qui in ius uocabit iumentum dato si
26 nolet, a re eram ne Sternito. An tu sorte morbum appellari hic putas aegrotationem grauem cum ebri rapida et quercera, iumentumque dici pecus aliquod unicum tergo uehens ac propterea minus suiSSe humanum eXiStumaS, Regrotum domi suae cubantem iumento inpositum in ius rapi 327 Hoc, mi Favorine, nequaquam ita est. Nam morbii Sin lege ista non ebriculosus neque nimium grauis, Sed uitium aliquod inbecillitatis atque inualentiae demonstratur, non periculum uitae ostenditur. Ceteroqui morbum uehementi O rem, uim grauiter nostendi habentem, legum istarum Seriptores alio in loco, non per se m0rbum , sed morbum Sonticum ap-28pellant. Iumentum quoque non id solum significat, quod nune dicitur, sed uectabulum etiam, quod iunctis pec t)oribu trahebatur ueteres nostri iumentum a iungendo di-29Xerunt. Arcera autem uocabatur plaustrum tectum undique et munitum, quaSi area quaedam magna uestimenti in- Strata, qua nimis aegri aut sene portari cubantes Solebant.
529쪽
XX. I. 2430uaenam tibi igitur acerbitas esse uisa est, quod in ius uo-30 eat paupertino tomini uel inopi, qui aut pedibus sorte aegris esset aut quo ali caSu ingredi non quiret, plaustrum esse dandum censuerunt neque insterni tamen delicate arceram iuSSerunt, quoniam Satis eSset inualido uimodi uectabulum. tque id sesterunt, ne causatio ista aegri corporis perpetuam uacationem daret idem detractantibus iurisque actiones declinantibus. Sed enim ipsum vide. Iniurias sa-3Ietas quinque et uiginti SSibu SanXerunt. Non omnino omnes, mi Favorine, iniurias aere isto pauco diluerunt tametsi haec ipsa paucitas assium graue pondus aeris suit: nam librariis assibus in ea tempestate populus usus est. Sed 32 iniuria atrocioreS, ut de OSSe fracto, non liberi modo Uerum etiam seruis saetas inpensiore dampno uindicauerunt 33 quibusdam autem iniuriis talionem quoque adpo Suerunt. 9uam quidem tu talionem, uir optime, iniquius paulo in Sectatus e ac ne consistere quidem dixisti lepida quadam sollertia uerborum, quoniam talioni par non sit talio neque rumpi membrum facile possit ad alterius rupturae, ut at tu, aequilibrium . Verumst, mi Favorine, talionem rarissime fieri M
et difficillime. Sed decemviri minuere atque Xtinguere uolentes huiuscemodi uiolentiam pulsandi atque laedendi talione, eo quoque metu coercendos esse homine putauerunt neque eius, qui membrum alteri rupisset et pacisci tamen de talione redimenda nollet, tantam esse habendam rationem arbitrati sunt, ut, an pruden inpruden Sue rupiSSet, Spectandum putarent, talionem in eo uel ad amus Sim aequiperarent uel in librili perpenderent; sed potius eundem animum eundemque impetum in eadem parte corpori rumpendi, non eundem quoque casum exigi uoluerunt, quoniam modii uoluntati praestari posset, casus eius non posset. 9uod si 35 ita est, ut dico, ut et ipse aequitatis habitus demonstrat, taliones illae tuae reciprocae argutiore prosecto, Ilam UerlOre suerunt. Sed quoniam acerbum quoque esse hoc genus 36 poenae putaS, quae, ObSecro te, ista acerbitas est, si idem
stat in te quod tute in alio seceris praesertim cum habeas facultatem paciscendi et non necesse sit pati talionem, nisi eam tu eleg si uod edictum autem praetorium de aesti-37
530쪽
244 XX. I. mandis iniuriis pr0babilius esse exis stimasJ Nolo lioc ignoreS hanc quoque ipsam tali0nem ad aestimati0nem iudicis38 redigi necessario s0litam. Nam si reus, qui depecisci noluerat, iudiei talionem imperanti non parebat, aeStimata lite
iudex hominem pecuniae dampnabat, atque ita, Si reo et pacti grauis et acerba talio uisa suerat, Seueritas legis ad 39 pecuniae multam redibat. ReStat, ut ei, quod de Seetione partiti 0 neque corporis inmanissimum esse tibi uisum eSt, re-Sp0ndeam. Omnibus quidem uirtutum generibus exercendis colendisque populus Romanus e parua origine ad tantae amplitudinis instar emieuit, sed omnium maXime atque praecipue fidem coluit sanetamque habuit tam priuatim, quam u- 0blice. Sic e0nsules, clarissimos uiros, hostibus confirmandae fidei publicae causa dedit, sic clientem in fidem aeceptum cari0rem haberi quam propinquos tuendumque SSe contra cognato cen Suit, neque peius ullum facinus existimatiuΓeSt, quam Si cui probaretur, ilientem diuisui habuisse. Imane autem fidem maiores nostri40 modo in officiorum ui cibuS, Sed in negotiorum quoque contractibu sanXerunt maXimeque in pecuniae mutuatissae S atque c0mmersito adimi enim putauerunt subsidium hoc inopiae temporaride, qu communis omnium uita indiget, si perfidia debitorum 42 Sine graui poena eluderet. Confessi igitur aeris ac debiti iudicatis triginta dies sunt dati conquirendae pecuniae auSa, 3 quam disSoluerent, eosque dies decemviri iustos appellauerunt, uelut quoddam iustitium, id est iuris inter eos quaSi interstitionem quandam et cessati0nem, quibus diebus nihil 44 cum his agi iure posset. Post deinde, nisi diss0luerent, ad praetorem u0stabantur et ab eo quibus erant iudicati addice- abbantur, neruo quoque aut compedibus uinciebantur. Sic
enim Sunt, Opinor, uerba legis Aeris onfessi rebuS-que iure iudicatis triginta dies iusti sunto. Post deinde manus iniecti esto, in ius ducit 0. Ni iudicatum saei aut quis endo e0m iure uindicit, secum ducit 0, uincit aut neru aute0m pedibus. 9uindecim pondo ne min0re aut si uolet mai0re uincito. Si uolet suo uiuit 0. Ni Su uiuit, qui eum uinctum habebit, libras sar-