De Romani aeris salubritate commentarius. Auctore Marsilio Cagnato medico

21쪽

terior morborum constitutio, quandopraeter dicto aegrita dines, quae nec sexui, nee aetati parcebant , multa fimianae orto in mammas anthrace antra dies quatuor peribant cuiusemodi morborum constitutionem Romae hactenus non

vidi. Non orti sunt autem ii morbi Romae ob peculiarem huius aeris naturam ,sed ob illim anni propriam eon Iit...tionem. Fuit etiam infalubre anni septuagesimi primi veri morbivarit,etiam acuti,o perniciosi ednisnario vini re anno populares s cui non dissimitu fuit annusseptuet fimus secundus .sequentes salubriores s sed septuage quintus insaluberrimus,aestate praesertim,ob d enterias, in acutas febres sopore accedente perniciosas. Anno septuagesimo sexto maior salubrisau, c septuagesimoseptiamo longe maxima, neque non inseptuagesimo omuo: 261-bus annia non multo insalubrior fuit septuagesimus non in Sed nihil interim Romani aeris peculiare. Annus octoge mus alia aluberrimus, cin post frigidissima Caeli constiturionem, νniuersalem tamen, Iulio mense desinente, an ruit vulgari mus morbus, quem ridiculo nomine, caser num Romae dixerunt. Anno octogesimo primo per aestatem aegrotar unt multi, mi alias per id temporis fieri solet, temtrianu, quartanis, eontinuis cum exanthematibus, semteriistin Turgo autem longe plurimi motarunt, ein perie-punt, salubrior fuit annus octogesimus secundus aegroti pauci, o sanabantur plerique, o facili negotio ι Huic non dissimilis octogesimus rertius. Octogesimus autem quartus utcumque i lubrior, aestate accedentes adurbem gramus, in Matius laborabant, mores mentris, senteriae ν

22쪽

i tertian., phemerae,mu multi moriebantur,alias agripu'ci. Octogesimus quintus,mere praesi tim,pueris noxius se mariolas, Neutrisfluxu et Osenterias, rerum nihil inesuetum, nihil proprium. Octogesimus sextus o . incesis ad Orbem mententibus noxius,morbivarij, em acuti, in An b, et pueri faborarui variotis,et morbisi se mortui multi, sed, qtrae in urbe acciderunt, nuntiatum est, riique fere

similia euenisse . Fuis insalubris quoque annus octogesimus septimus,sed mitius actum est cum aegrotis. Morsi eius

dem oregenerino' Vere grauius laborarunt. Anna o I gesimo octauo aegrotarunt plurea, in perierunt Nere, quam aestates non tamen fuit annus insaluberrimus 3 salubriorci fuisset octogesimus nonus, nisi Autumnus pernicie mu ris attulisset e plebe praesertim. I alubrior annus nonage simus, per aestatem enim acutis febribus multi moriebantur, in j maxime, qui Colum duirinalem incolebant, - Vaticanum . nudo delectusexus, Nel aetatis, aut ordinis, sed o plebs,o patratij aequa sorte aegrotarunt,quemadmoάum in vere, in aestatis initio anui nonage iprimis cum - ex acutis febribus caput potissimum opprimentibus, cratai fluore accedente,multiperierint. His comparatus au-nus nonagesimus secundussalubris dici potuit, nou tamen inuerunt vere aliquae febres acutae, interficientes, sed orarae, Autumnus grauis fuit accedentibus a νrbem,non sine quorumdam interitu. 4Anno nonagesimo: tertio AE as, insalubris morbo prius populari accedente, ridiculo nomiane, mi anno octogesimo,quamuis hic mitior esset,deinde obortis tertianis praesertim, quo duplices mocant, qua

23쪽

quae aliquos interficere. Siennio sequenti nihil rarum, aut insuetum, Anno nonagesimo siexto insalubrior aestas,acutis febribus, interimentibus, non tamen erebris. Anno no nagesimo septimo non defuere aegritudines pro anni rem rum ratione ι sed Autumnus grauior vulgari morbo ex dissiliatione illi simili, qui anno quoque nonagesimo tertio imiasserat, o ferebatur etiam grassatus Neapoli, Venetis MEdiolani, in in tota Transpadana regione, se ne per

eulomon defecere acutae febres, in laetates,sed in rarae ometae sunt , in paucos occiderunt. De prioris Nero anni, ac 'nssentis salubritate, ut de re omnibus nota, non eri agem dum pluribus. Nunc in Turgo,in inter colum hortulorum, Tiberim tari multi: ut anno sexagesimo octauo,et ali , quoru modo metione fecimus,abra salubritas maior in umbe quam νmqua,totis triginta annis extiiterit. Ex hac autem narratIone intesigere est vulgares, Iermcisazp Vr tudines Ῥrbis profrtas non esse, nec crebriores in ea, quam in reliquis Italiae magnis urtibus fieri, immo, si opulentiatiuitatis considerauerimus,quietis nesciam aulicorum, laboriosam plebi et otiosam multorum nobilium et ita Cpunt enim hs magns morborum cause reperiemus aegros in hac urbe, quam in alijs multis magnis Ῥrbibus,pauciores. Sed rursus ex dictis intelligimus, urbem 'mam nulla propriotaritudinisgenere laborare, in altaw grauius in ea homia. nes aegrotare , alias leuius , ncn proprio aeris regionis, mitio, sed pro anni Narta intemperi 'constitutioneruli j enim grauis aer e iidem numquam desunt morbi,flatiss

24쪽

temporibus ruti idcirco a Raufugiunt lora maritima pia

ν um ab mrbe distan tia, hyeme non timent, ac vere. sed in urbe nec isdem semper, nec eodem tempore nascuntur: me rum, alias grauis aestas est,reliqua anni tempora salubria, alias Autumnus solus morbos facit, alias tantum meri- Autumnus. Sedostendat aliquis grauu aera, proprias aegritudines; Non sunt hic tumidi νentres, limosi, in tu cruribuae, flavo, iridiae colore exangues, cuiusemodi in multu sunt locis maritimis, quae nemo ignorat. εμ a Strabone 'oditum lib. decimoquarto in Caria Cauniorum ciuita rem ae Hate, Autumno insalubritate aera. quod erae

apud omnes vulgatissimum laborare solitam propter amiares , in fructuum ubertatem τε κνύματα, etiῖν άφει. ἴ- ταν οὐρω-:quamobrem Stratonici citharistae vulgatum

est ducterium, emusemodi foliorum exortus, ei modi, mirorum , graecus est Nersiculus φυλλων- in δο,6 dubia sententia, compararet ne multitudinem, an colorem frondiam, P mirorum, cum tamen colorem intelligi vellit aegre autem ferentes Caunij, eorum rbem haproscinae carmine , in tamquam insalubrem contemni, de Stratonicoquerii sunt , qui ,grauiore dicto eamdem ins lubritatem aenigmate notans,iuxι se numquam ausurum urbem in dubrem mora e , in qua mortui Eeambiaente

quia de Grossitio urbe in agro Senensi dixisse memim viarism bonum, amicum meum, eum res onderet claussio. Em

abso Senensi loci eiusdem viscopo, in amico item A reo, qui eum interrogauerat,etiad de ea urbe videretur; MMD habet,

25쪽

habet, , 'merendiss. Domine, finmam video presam rurbem dea uniantes defunctos sedi re ab urbe Roma longissime absunt, cum ιn ea numero quidem se Ddibus, sed non colore eomparari bomines possint,stνiuentes ambulent, non defuncti, degantq; bono ba tupraedari, beneq; e orati, in I eciositum 'riri, tum mulieres, senes,

o iuuenes , forma' c ' decora, O venusta s quamobrem diceret aliquis non iniuria urbem non tam Marti, quam

meneri gratam fuisse, idcirco fore se Foetas cecinis. se, primos auctores AEneam, γ' Manium filium summopen 'Ue-ri commendatos.propterea mirum vanest, reter

auctores dei se 'ma ita locus , atque si de huius aeris salubritate Iussi icto nusta umquam fuisset: Strabo lib. αGeograp. Larium, ιν quo Rema, vocat felix ,seraque a paucis tantum locis exceptis maritimis, o palustribus,e ideo iusia rabim cuiusmodi circum Ardeam, qui locus es mediis intre Mntium Chodie P strum Nocatur c ' Lauinium, que ad loca quaedam circa Setiam, circaeum, o Tarracina- . Hoc Strabo dixit , non taciturus s si qua de Romam aeris gravitare,c ' insalubritate susticio extiatisset a nam salubritatis locorum notandae Liuiusus, hoc, agens de urbe Roma , non omisisset. Non omisit, cum de Caunise ageret, Ni ante dixi s cumq; de Rauenna scriberet

in quinta libro signi auit , aerem in ea grauem esse, qu niam regio palustri sed emendari, maris aestu, c ' fumj quicqvid caenserat in νrbe, diluentibus d e addidit, esse dignum admiratione, quod in patu iri loco aer esset innocuus, quema stam Assae uitae, quae in Aerapto est eueni

26쪽

mis. idemq; dixit, arrum T Ucuianum , qua admare Nedigit , esse minus salarem: dixit quoque vrbem Sybarit rum insalubrem ob fluminis propinquitatem in paludes refusi. Nec omittenda quae lib. decim eptimo dixit de Alexandria, quae in AegIpto. Sonitas aeris notatu digna eLI, quam facit Niti incrementum tempestiuum, a quo νndipperfunditur: etenim aliae Ῥrbes iuxta paludes constructae per aestiuos ardores aerem babent grauem, suffocantem, namque in paludum labris lutosae sunt ob porationem a solibus excitatam e censo ergo elato sursum humore tanto, insalubris aer ducitur, morbosprouocalpestilenteis. Sed Alexandriae aestate ineunte, cum Nilus impletur, impletur palus, cs sum nihil remanet, quod Naporationem prauam efficiat s sed in tunc L irant Etesiae ex Iocis borealibus, tanto' pelago, quapropter optime per Uatem degunt selexandrini . Ergo cum haec tam diserte de Alexam

dria scripserit, de riube Roma non siluisset, si quid aeris

ratione notata guum extitiseri immo dicendum ein fomidem auctor lib. s. dicat bonam, Nel malam temperiem diagnosci ex frigore ,-calore, er his, quae inter Me media sunt, in idcirco Italiam commendet, quoniam ιnter summe cotraria media e νμώσω τω υmρβο Cum haec, inquam, Straboscrimerit,dicendum eri, Romam in Italiae medio Iocatam,sta summe contrariis, C paL-dibus loni, semotamgrauis aeriscrimine condemnari non

deberes quod emonstrandum sum erimus eo quoque confirmari potes,quod Plinius notauit lib. septimae, ap. o. um fuisse quinquennium , quo senator nisus Rome m

27쪽

reretur ab agnus vilis DLYXIX. Flacco, m Albino flensioribus: e siet enim hye incredibile in urbe loco posita insalubri. Iam tandem sunt rationes examinaias, quilus contraria sententia declarabatur,o confirmabatur. Prior ergo, ac fortasse potior, ratio erat ex Galeno diacente, Romam ob loci humidiorem naturam, ese obnoxiam destiliationibus . que duobus praecipue obseruationibus diis luitur ι Ac scire licet primo, si multos in avrbe destillationibus obnoxios comperimus quod Perum es9 non protinus hoc aeri tribuendum, namque multis hoc euenit mitio parentum , in seminis, multis ob miscyus negligentiam , O varios errores, in quibus Versantur: νbi Hiietas; que R me frequentissima est, Ni eu urbs opulenta, in qua lauia luitur ι ibi pituita producitur multa, in destitationes fiunt, itaque multi una Nictus moderatione restituuntur , O a desidiationibus liberantur. distinguendum igitur aeris ne vitio aegrotet aliquis, an insito o parentibus, an proprio errore. ieinde licet animaduertere , quam nunc ν

bem incolimus,longe esse aliam ab ilia,in qua Galenus versatur est, euiur seculo,νt antea ab eius origine, condiu, in multis post etiam seculis, moues, in quae inter montes sunt. conualus colebantur, nos Neia montibus relictis , in planitie babitamus: oportet igitur esse memores, otim ν bem naculis elatam fuisse, Ut ex M. Tullio ante dixi,o male di tam , atque inseper domos, quae erant in convallibus,necessariὸ ob loci cauitatem, inprofunditatem fuisse insalubres , nam conuades profundiores fuere, quoniam colus eminentiores, cum nec dum Vallis repleu, cr

28쪽

in montibus Mes essent Aristas, quas Romana puretia cyo aequauit Cinquit Poeta9 eon Pisin vero prosumtita tem eruta adium mestigia, e ipsa ruinae, ae viarum sis sis essessa clare demonBrant, docents conualus imas , amj simu dirutu aedificii partim barbara manueartim προ-tiate inuidiosa demoliente, repletis esse, in montes id--co ia humiliores esse , quam olim fuerant, quod et docent aedium porticus vetustarum adbuc integrae , iam subterra via pro cessis iuuarijs msurpatae: eop intelli tur , quamatim distere in eadem rimo cubicula inferiora babitare , - superiora s eum salubriuι confessione omnium superi ra habitentur tantum disserre, ob elatum nisu solum ;inter praesentem, er prisiorum babiitationem s atque adeo nostram siquoniam quasi Iucerescit , in artollitur pla-ties 3 quam meterem , esse salubriorem . adde probam viarum ali0stionem , aedium imarum fructram o eum enim ea ab Architectu habeatur ratio , erat evndique perflatus existant, nihil ad salubritatem . aptius eortari poteu. Timuere olim aeris vitium ι itaque fenestras domorum paruas, at gustas,in rarvi, γ' inhummae cubiculis struebant, Nude vix iaminis aliqvid cubicula ita abat , quamobrem multu locis in ipse meridie , imerena σπι fuisse, omnino existimo : interim, qui domi erat

inclusus aer perflatu carens, immotasqs manens, flagnam - tis inniar. aquae, putridum aliquid concipiebat, quapropter bomines grauiter aegrotabant, cir facile cometiosis morbis capiebantur iam contra res babet, nam fenestrarum mul-nt do , in amplitudo , quibuae etiam olera cubiculo ianua

29쪽

go ianuae e regione restondent, quantum adornatura,stv nustatem , Iantum etiam conducit ad salubritatem, hocpconfirmatur euentu narrato a Varrone tib. I. de re rust. cap.quarto,qui Varro cor rae aegrum seruauit exercitui,

immisso fenestru nouu Aquilone , o sbstructu pestilentibus, ianuaqspermutata s quoniam ergo amplissima fuere Galeni tempestate sdificia in montibus, necessario quoque in conuastibus structa aedes magna dieipartesole carebant, eoque , Ni conualytum mos es, vapores nec a sole absumi, nec ab incolis vitari poterant stare itaque locus humidus dictus, γ' deniliationum genitor . sed alia est praesentis bis Hatus ratio, quod etiam firmius declarabitur in

, quae infersus aecentur; Ita tamen negamus, se ob minmium hunorum damnandum 'I 'manum caelum, Ni non

propterea siccum esse profiteamur. atque siquido ex huius contrarietatis parte altera mitan ex humore potias esse affirmauerim, sed non entiantus, neque huiusmodi humor, qui proprios, siue mernaculos producat morbos i neque istud temere admittendum, esse densum, in caligin sum, neque stiam leuiter a mandum , esse calidum, o aufralem, inaequalem ,- ideo morbidum, pestia lentem . sed de morbis Nernaculis dicetur posterius .fiericasgines Romae, non ect negandum, se fieri crebriores Per densiores , quam Iocis multis, de quorum sIubritate non dubitarur, hoc a mandum non eue natus in Tram IJadana regione , noui Esec per hiemem crebriorem, de sioremq; caliginem fieri, audiui prudentes o, doctos viros a manteis Neapoli longe densiorem a se vijam,

30쪽

3a Pam Romis, ealiginem, immo bane rere, o AE te fris ius licet, quam hyeme Rome cera ere,'cum ita cre bro fit nihil graue timendum esse, ex obseruationibus Als. xandri Petronij accipere licet , cuius ea sunt lib. I. de viactis Romanorum cap quoto, Verumtamen per id tempus,

aut etiam pausio prius , hoc Hi mense Iulio, vel Augusto , si forte flatu mitius bpirante caligo crebra diebus aliquot suboriatur, quia calor aeniuosius ob aeris tum crassitiem , tum iansitatem, deinde succedit, plurimos quidem, atque hos asse romtissimum capite, febricitare, sedpauco quia

breuem a caligine,'ab aestu occasionem habuerunt ,periare. Sin secus accidat, quod videlicet plerique intereant. Id bis, qui purgationibus importunis fatigati, vel in ν ternum quendam, Nel in aliquod simile capitis malum, non naturae, sed medentium culpa, incidunt, euenire. ERigitur aer hic cra istas, em denos, cum caligo Nagatur, sed ea nou semper,neque tam crebro fit, 'Ut huius aeris peci liare vitium dicendum sit, atque cum sit, nibit grauis, aut perniciosi asserre solet. Aerem deinde hunc eatidum, in australe esse, mi calor significat excelssentia, νhoe Nero negamus, or ante ostendimus,temperatumpotius, quam calidum,dicendum e fle. aestate calor vehemens est, quid mirum e bieme etiam ex gelu non nunquam rigor est, ningitqs non rarissime, er ipsi Germani hiemem Romae, quam in Germania nonnunquam di citius ferunt . ae

De 9 biems auctro flante tepescit, recte, sed hoc ea

omnibus Italiae locis commune. esse autem per aestatem 5aelum impense calidum, in omni tempore ι-ersiue calorem