De Romani aeris salubritate commentarius. Auctore Marsilio Cagnato medico

41쪽

eur: quapropter in ea densi, crassiq. rva res multi intamduntur, em reliqua anteaecta . cuisu argumenti iam indiscata insemitas eu . nam, ut in angustis, profundisqs con ual&bus, quae Nere conualges funis haec fieri nec e est; ita Romae fieri negamus,quoniam non ect conuisu , nisi Ne Iimus conuiatim quoque et care Galsam cisalpinam i tam, cum planitiei sit posita inter e enninos montes, at

que Alpes s ampla est planities . in qua Roma posita es, em satis es magna inter cosiei distantia, quod est a conuallium natura alienum: est enim mastis angusius inter edistos montes locus, concauus, quem ἀυλλα Graeci appelDrunt , ob angustiam, in similitudinem quamdam vocalis in umenti, quod Graeci Upeliant, Ῥbi non anguet sta solum, in longitudo, sed in concauitas est consideran da, Eustathio auctore ad Iliad. λ. P. tusemodi non est bic locus, ubi nune Roma locata est, ac pro pterea Nndique perflatur, neque minus admittit frigidos, o siccos satus, quam humidos, O cadidos, ac nudum es- flatus Oxus, cui aditus non pateat, mi ipsa obseruati

ne probari facile potest, γε auctor potest esse idem Petronius lib. i. de rictu Roman. cap tertio , Ῥbι ventos urbem exercentes promisue memorat Aquilonem, in Yoream,

ustrum, em Africum, quamobrem si νentos res icias, Roma non minus Aquilonia, quam AuHratas dicenda sit. Itaque nec crassi, in densi Napores ιυ νrbe, it conualB-sus continentur, sed a Sole toto die νrbem italante A. sumuntur , ina flatibus quoque νndique I irantibus diflantur. αuod Hia de Vaticano dictum est, ubi Nocatus

Burgu

42쪽

est positas , Me etiam 'reae aeripiendum est a nan in alubrem iuxerim partem iliam, quae 'si monti Vatia cano subiecta est , in porrigitur ad Ianiculi radices , ubi

fornaces existunt, etenim Vapores , quos Tiberis propimquus exbalat, partim a Sole Nergente ad occasum iliae trahuntur, partim a flatu tum ortino, tum aquilonis peltan rur in angulo Neluti quodam elauduntur; ν 9 nee A. Iser obiectu Ianiculi , nee Zephyrus, mini Fauonius obteiactu Varieani potes sitis repeiure, em omnino dissipare,sed pars reliqua,quae maxima ect, in ampla satis planitis p sita longe salubrior est: accedit non perpetuo , nee singulis

annis, nee in omni anni tempore in ea mias parte morbos grassari, nee genus aliquod morbi Uernaculum iEis usi, ut de reliqua urbe dictum est seuperiuri quamobrem,de ea νmbis parte non aliter , quam de reliqua imuersa Lyatuemdum est; quod viae nonnulia tu mrbe tota ob angustiam, ob adum altitudunem vel flatus aliquos non admittant , et Solis mim non e que adeo sentiant, ut in moderatὸ eae eri , o a densis vaporibus expurgari possint, in comtra esse aliquas soli nimium expositas , quamobrem aestate non absique periculo frequentantur 3 iam hoc est eommune urbium omnium vitiis, non aeri Marebitectu tribuerim. sic quoque non aeri Romano tribuendi sunt morbi, qui montium cultores exercent , sed annis, qui multa ferunt med.

nientes,stmulta adimunt recedentes: propterea non per

petuo , nee singulis annis ita passim in montibus morbi nascuntur, nec idem genus semper oritur, ut quibus locis vere grauis aer es, euenire solet. - F a De

43쪽

De ineonstantia quoque quod Proposisum ea, mi verum esse fateor, ita profiteor ex eo , longe a desci, quam contraria opinionis adsertores sibi persuaserint: Etenim arietas , C frequens contrariorum successio temperiem, o mediocritatem quandam,atque iri alubritatem inducit: ita enim contrariarum vis caussarum frangitur, ut obesse. non admodum possint: quos morbos ab Aquilone, Nel ab Austro fieri notabat Hipp. tib apbori . tertio, non mi

mus produci, nis cum diu alteruter flatus seirauerit; non ubi alter alteri post paucos dies, aut eodem die succedit: ilia, quam putant ab Hipp. damnatam Narietatem ι quoniam Autumno similis siet, quod matutino, in mes per tino Gaium boc sit frigidiustulum, meridie caleat Nebem otius soluberrima est, neque propria Autumni ea cqui quid de ea re magni viri statuerant nam io omni anni parte. Varietra eiusmodi sentitur,aestas sit,uel hiems, Autum nus , aut veri nox die semper eti frigidior, itaque hyemi

comparatur 3 a nocte vero maxime dictat meridies aevitissimilitudinem exbibens, atque Ni Veri. Autumnus m . dia sunt inter contraria anni tempora, ita matutinum te-pus, in vestertinum sunt inter meridiem, in noctem media,O' quemadmodum per anni tempora caloris sit, ac si

goris optima, in necessaria temperatio Gita sit per dies sim Pros, diei partibus sibi perpetua serie succedentibus. quae fuit etiam Hippocratis sementia lib. secundo, sexto

idem. ubi ouendit, esse dierum, in anuorum proporti non, aer Autumntin ait esse Nessertino tempori similem, ut

inde reliquam similitudinem colligamus , quod fecitet. A Theopb.

44쪽

TFeoph. lib.sexto de eauspiant. cap. a . eum ait odorea meridie sentiri mimme, maxime matutino, minus 'e perintino s atque Ni cum diei horis, ita cum anni temporibus praratione mutariι itaque intestigimus hanc quotidianam si goris, in caloris Nieissitudinem esie naturalem, o ιn omni anni tempore pro te oris tamen ratione parere rhyeme meridie sereno tepor est aliquis, mane or vessera frigus maximum: aestate contra, meridie aestus, mane, O v re aestus aliqua temperies. Sed nep H p. dixit Ut quam, Mutumnum esse inaequalem, aut docuit ob inaequa

litatem morbos fieri in Autumno perniciosi mos, in alio exponebam, Autumnum pernicissem ob recesium Solu, Hreutae fons esse dicitur: certe praecipuum est Diuina proindentiae ad vitam eommunicandam in umensum, rarat enim

ausu vitam, in recessu interitum, sic infamiatem accoHns s ideo Versaluberrimsis perniciosas recedens assere aegritudines, itaque Hri contraria Autumni natura, quod attinet a salubritatem.si quaeris, cur non sit Dema per niciosior Autumno, cum longius Sol abest, re pondebo, nee

aestatem esse saluberrimam, eum sol propinquissimus nobis

est . quamuis autem Autumnus non disserat ab alijs anni partibus inaequalitate; Hoc tamen non escit, quis mer dictum sit, morbos autumnales exsteriundos cum aeris inaequalitra est, in ut eadem die modo frigus, movi calor sentiatur.Sunt enim duo diuersa,in quae seiungipossunt, tu um essegrauem , sit quatitas non a i s.'cou-Dtutionem inaequatim morbos autumnaleis significarae.NA. in aliud notandum es. aestierre; futuros morbos, o futi

45쪽

46 . ras huius, mel alterivi generis. futuros morbos non e a. cile ad praedicendum, Iedsi futuri sint,facilest genus isi

rum praeducere. Etenim ex grauibuου constitutionibus non

aegrotant omnes, sed prope quidam ι at quid si nemo sit

alicubi propensear nemo aegrotabit, ergostpraedixeri ut ros morbos simpliciter, facile errabis, neque docet hoc Hispocrates: at, si futurisint, docet Hipp.quod genus exstestare oporteat. Docet scilicet ex quibus caussis,qui morbi fieri solent edsaepe causiam vis irritaSed ad re,noxia est eodede caloris, frigorisq crebra successio, sed non quae Nno die,

mel altero tantum, sto uerit multorum Herum in m Iuti uniuersalis constitutio, quae longe alia ea ab ea, quam Romae obseruarunt; quoniam mane,et Nespere aer sistidior . At, meridie caldiors quae cum frequens, o quotidiana sit, naturalis, salubris maristas est,quae vero insalubris est, quam modo riseri ,ea nec quotidie Romae si, nec alioquifrequenter: si fiat aliquando, non es mirum, quia Romma quoque pars est huius uniuersitatis, qus Ῥbique Narietati obnoxia est: nec estpropterea caelum Romanum infalis ius caeteris existimandum. istud verum est,no queario Romae diuturnas se eiusdem generis constitutiones in ea dem anni parti fieri transitum a frigore ad aestum, in comtra,'nan ita multos dies boream stirare , aut tum , omnino marium hoc caelum dicendum esse . nec inuentudisseilis ea usicredimus dictis ab Hippocrate lib.de aere aqms,tar locis, sunt enim Cottis variositu ad Auium,ad , Aquilonem,adortum,et occasumsent in inter hos plana,

conualges eadem manetate, atque idcirco vario modo

46쪽

taerem moueri, artosq. elisi ventos necesie es.Neque 'ν rietatem hanc mi insalubrem notabat Hippocrates, immo laudabat, quod homines produceret viriles, magnanimos, audaces, bessicosos. Mutationes Hro in contraria damnatas esse tam a Galeno, quam au Hst crate, hoc verum quidem e B sedis loquebantur non de quacumqs subita mutatione,sed magna, o immodica , inquit Hippocr. τοῦ μ τρίου, ταβαλλόμνα, νt a maximo frigore ad contra,sic in apbori is quoque Um' πολ , qua pacto Galenum quoque subitam damnasio alterationem intelligimus ; sed est haec aeris Romani vari tas intra quamdam mediocritatem, quae dii experimentis compertum est sine incommodo ferri potest, oe plerumques lutaris est, ut ante dicebam. . De Tiberis qui vapores exbalat insalubres; quid dicem dum sit, is inrediget, qui animaduerterit, non in Italia se iam νrbes amplas iuxta magna flumina positassed in Germania, Gallia, Hispania,O' in omni orbis terrarum parte,

nec propterea insalubritatis nota inustas esse. Non potest igitur uniuerse, promiscue dici, et statui fluminum propinquitatem insalubrem esse, sed cimus peculiariter loqueba tur de his, qui nomacho sunt imbecilii, in Hippocrates de

Nictus ratione per aetiatem obseruanda ς monebat enim S les vitandos, in frigora tum matutina, tum messertina , quae flumina,aut Hagna,aut niues existante non quιa via

risum, in insalubremsimpliciter aerem efficiant. ed quia per aestatem calida corpora non absque periculo in locis frigidioribus versantur. Nec Strabo dixit c mentem eius in

47쪽

ratem,sed ob paludes potius propinquo,in quM refundebatur fluuius,stregerebatur : quod de urbe Tima dici non potest. Nec οὐ te ea interpretari consilium istorum, qmper entatem, et Autumnum 'semae esse nolunt, trahit enim illossaepenumero viliarum amfnitin, in recreandorum ani norum honeHa, em laudanda eupiditas : Neque Horatius veritus eia ea de caussa inuitare Mugustum visumum fugeret,strepitum'. P coma ,stnonnumquam altiore consilio

alii causari quidem sunt aeris insalubritatem , sed abi

runt , ut Summi Romani Pontificis seueritatem declin rent , quod factum est praesertim sedente Urbano eius no

mine Sexto. N

De senibus vero,quospaucos dicunt R omae reperiri,duo sunt exponenda ι Vere ne dictumsit,sauciores bis senes esse, quam alibi,atqueFita res habet, hoc ab aeris vitio, an alitae proficisatur. quo ergo ad numerum attinet sinum, hoc constat, biquepaucos reperiri senes. quiasterique an- re senium decedunt: quod aetates annorum numero definiare velimus,'senes Nocemus, qui annum superant quin quagesimum,hos innumeros tam Romae, quam alibi reperiemus i Sisenes tantum dicere velimus, decrepitos, hoc est vltra annum septuagesimum, e octogesimum. νAq.pavicissimos videre est,et qui de longaevisscrimere,oper retium Iutarunt non eos tantum, qui annum centesimum superarunt, commemorare qui sane νbique rarissimi reperiurur sed nonagenarios, et octogenariosi Sic enim Hierone vixisse aiunt annos nonagintaduos, in Platonem octogintaunum

48쪽

eum viruls sum lingsuis adnumeris. Oi- atatis homines Roma numquam defuerunt iam inde ab eiuν originesquam do Poumam, in Tuta reges octogenarios, in Tarquinium item Regem nonagenario pau& maiorem inter togaeuos Lucianin memorat. Μ.Varro, ut desestsescripsit anno octogesimo scribebat libros de re rufica: M. Cato annos natuae octuaginta uinque excessit e mira vi ect a M.Tullio proditum ne Perpenam memorem, qui misit nonagintaoctos in M. Valerium boruinum, ' ineuitam Pont, rem,qui

centum annos vixerunt: Fodio Romulus cente v annum excessit,ise,qui rogatus ab Augusti,quanam ratione maxime istorem ιPum animi, corporisque custodisset, restondit.

Intin mulso, foris oleo memorat quoq; foeminas i Liμiam Rutilij, quaserui excepisse annos nonagintaocto, Statilia

nonagintanovem,Terentiam Ciceronis centum in treu,mo

diam Ofilij centum in quindecim, Luceia mimam,qua amno centesimo pronuntiavit in Suna, Galeriam copiolam , qus predum est insima agens annum centesimisquartum, Samustam, quam Plinius, Aponio Pediano auctore,seria si mixisse annos centum in decem. Neq; bule seculo de

sunt, qui in amplissimu dignitatibus squodectae cisiimu

annum octogesimum excesserunis mi Gregorius X III . Pont. Max. qui obqt anno elatu octogesimoquarto, Nau im . artas, qui Nixit annos octogintatres , in Paulguae. Tertius, qui mixit annos octoginta νnum ι Vivuntq; bo'

die multi ex patritiorum quoque numero, qui excessere amnum octogesimum: quod si inferioris ordinis homines excusseris,e lebem Vsem,incia facilem aliquem celenarium G nedum

49쪽

nedum nonagenarium: atm adeo intestises Rodi1aw isdem naturae muneributiae iuribushui, quilus uries ruunturalia, de quarum salubritate non dabitatur: Hodsi ta1 denti pauciores in rurbe senes reperiri menderis, esto etiae lubet,quae caussa' non aer ista vivendi ratio duplicipraefer .

tim nomines nam, ut in Nrbe opulenta uos plurimos per- δι ,st oluptas s nec minue oben bonorum cupiditis, o ambιtio. His enim de caussis multi tantum a Ialubri viactus ratione aberrant, Nistsenescant celerιter,c ' morianturapropterea visus esemihi Alexander Petronius recte exi

stimasse,cum libro quinto de victu Romanor crist quis

aptam vivendi rationem seruauerit, victurum non modo annos septuaginta, sed centum, in plures,sttestatus ea af eum m. qui miserat annos centum in quinque, Cy alterum, qui centum Nndecim,sturtium, qui centum in vigintiunums Nixit autem ipse olexander annos octoginta in unum, diutius victurus in potuisset inmitare incommoda, quae morbum grauem, o curationi rebellem induxerunt, qui morbus eum toto postremo quadriennio detinuit . scri t autem lib. I.de victu Rom.c. a . paucos esse

in urbesenes, non ob aeris insalubritatem, sed quoniam purique sunt in iuuentute,'reliqua vita intemperantes. De accedentibus autem ad urbem dicturus, accipiam primo , vulgatam esse opinionein, eidem periculo obnoxios esse recedentes,arque accedentes, sed non toto anno, Verum per aemtem dumtaxat, quapropter multi magna religione

dicam, ansuperstitione obseruant boe qua raeceptum, sue regulam: Aestatescilicet neque Veniendum ad bem, neq;

50쪽

ex eadem recedendum: tametsi non leuia sunt eontra bane opinionem argumenta. Nam quι buc accesserui ter vel longum, vel breueperegerunt. Ex longo 1tinere non est mirum aliquos tinere peracto, aegrotare,'interιre, aer licet It manus insalubris non sit: namque locorum mutationes, . victus aegritudines pariunt, mi libro de octimestra parto Icriptum ectab Hinocrate in quemadmodumsola Vlima latro, in deterius ticet, nonnumquam sanat,ut legere es in Corn. 6elsi lib. a c. 1. oesimum, inquit, caelum ect, quod aegrum fecit, adeo Ni in id quoque genus,quod natura peius es, in hocsatu,salubris mutatiosit) ita ιn melius mutatio nonnunquam insalubris poteti esse. Sed Me est omnibus regionibus communis ratio: nec est propterea caelum Romanum accusa dum . cui accedit, in longis itineribus errata committi multa, quae iter facientes fatigant morbis obnoxios reddunt,quibus etiam,itinere peracto, capiunturi

ae, si longius iter peragendum fuisset, in imo itinere evi potuissent: ut multi quoque in diuersoriis, bos rise, am

re perfectum iter,perierunt, quod nemo ignorat. Meroiae etiam aliqui ob subitam mutationem a labore,mot-m agitatione ad multam quietem, it recte notatum est ab A xandro Petronio lib. . e. a I. de rictu Rowan. Sed erat

qui ob solam aeris mutationem aegrotant maieου sed non

aeris vitio, verum peculiari contrarιetate,'naturali is dam,prιωata'. ιmmisitia, qua non ιn omnibus, nec m