De Romani aeris salubritate commentarius. Auctore Marsilio Cagnato medico

31쪽

in iter erescere, hoe nulli regioni non euenito aliis

men magis, alijs vero minus, mi regio quaeque ad mer diem siue aequatorem magis, mel minus accedit. Nee R manus aer usque adeo australis est , Ni non frequenter aquilone frigeseat, quamobrem aliquando g o IHio memse hiberna vestis, Sotis, ne dicam ignis,conseveturio ra fuit. Sed saepe Fauonius Istirat, cr Zephrus, mi aiatera ex parte Cacias Eurus, in Euromtus 1 nx, Cy lybicus: Et idem Petronius magnam conniituti num marietatem notauit, nam abas Aquilomus si cus aer est, alias Aquilonius, in humidus, in abaae . malis,-humidus,abaa Australis, Ursiccus, alias ast iis alia, autumnip aba conntitutis es, in alia, atq; alia aborum anni temporum, quae cum sit tam multiplex compitutio, non facile affirmandum est,' visio dandum E mano aeri, quod australis sit. Sed cum isdem assismant, inaequalem esse, negant esse pliciter australem. Sed quaecunque inaequalitas est , ea perniciosa non est, mi posserius dicetur. Neque temere assentiendum. dicenti crebro Romae pestilentiam grassari: nam hoc de nostro seculo dici .non potes, cum iam annos plures septuaginta nutu asi-oeerit 'Romam pestilentia. quod 'Pero de superioribus , ae primis praesertim saeculis narratum est , idcaute accjiem

dum est: Namque eum Neteres rerum Romanarum aucto

res crebro psilentiam incidisse per Ῥrbem narrant vel pectilentiae, με pestis vocabulo abusisunt, et certe non aeris vitis,sed ab alia peculiari causa ortam docebimus, dicamus autem frius de fessa rivocabulo: quod propriὸ Agni

32쪽

significat gensu morbi, quod'populare sit, θ' eontagio

communicetur quos arripit , ei omnes , vel plerosqι

interficit, quapropter ω -ortalitas a nonnultis dicta est ιμ enim S. C prianus libelum scri e de Mortalitate, hoc est de pestilentia. Alias penu minus proprie dicitur de quocumque graui quidem, o populari morbo, sed ex quo plerique bberari solent . primum genus tam crebro Roma contigisse, atque proditum ea , hoc mihi persuaderi

non potest, quoniam aliud ex auctoribus accepim- , qui, mi contagii nonnumquam meminerint, me Liuiuae lib.ter rio, D. r. cos. L. Gutis, P.Seruilio, inquit, Ministeriap. inuicem, ae eontagio Vsa mustabat morbos, in lib. quam eo , D. eiusdem agens de innsulatu A. Cornelij cisis, e T. Histi' Poeni. r I .mulgariq. contactu in homines mouebi , ita enim inquit ne alias nulla contactus ratio babiata , ut Cosi. c. Iulio II. er L. Virginios nam, os ais Liuius lib. eoae quarto , D. r. magnum fuisse metum ν fitatu in Orbe , agris , tamen , omissa contactuae mentione, eodem tempore Dictatorem ait creatum , FLdenvi captas: it credi non possit , grassante morbo, quieontagione communicari posset, tantam rem persici tuisse . Sed lib. septimo, D. tertiae Cosi M. Marcesso V. o T. a istis se is o, aperte satis nonram interpretationem confirmat, inquiens; Eo anno pestilentia graus inciadit per Urbem, aegrosque, quae tamen magis in longos morbos, quam in perniciales evasit. Mi peris non pernia

cisse , propria pestis non ea dicta ι quae pestu proprie, ' vicissa es. At pestilentiam , hoc modo sumptam ,freque

33쪽

ter euenisse, Mnest mirum, neque --, ramque nostra. quoque seculo Amisia conte e , nemo potes ignorare, namque ex ante ἀλῶ possumus annum dicere pestilentem nonagesimum primum,nonagesimum, octogesimum primum, octogesimum eptuagesimum quintum ,septuagesimum ,μxagesimum octauum: cum hu annius morbi imiderint populares, in letales, quamobrem non ex plebe tantum,

scd ex patritijs, principibus visu multi mortui sunt ιItaque pestis sepe vocabulum translate acceptum existia simo. od si denique persuasium aliquibus sit, et eram semper pessilentiam fuisse, quae tam crebro narrata est

non propterea statuere oportet, aerem Romanum pestilem tem esse s cum satis constet ex his, quae auctores narrant, ab alijs causis exortam. Namque quo anno coss. fuere A. Corn. Cossus T. Hintius Paenus grassata pestis est, quam Liuius lib. quarto Dec. 1..dixit aperte a siccitate omlam esse, quemadmodum lib. s. D.eiusdem L. Valerio Potito M. Manlio Cosi dixit pestilentiam ortam in agro Romana ex siccitate, cy' ealoribus nimiis s ergo non ab aere , quem humuliorem esse statuunt. item lib. quinto D. I. tristem, inquit, hiemem, siue ex intemperie caeli, 'raptim mutatione in contrarium facta, siue alia de causisa ,grauis pessiensq. omnibus animalibus aestas excepit sat si peculiare huius aeris vitio incidisset, non fuisset dum bisaiaum , ex intemperis Oeli ne, an alia de causia. lib. quoque octauo i. eiusdem s. Marcelgo: T. Valerio Cosindi annus seu intemperie Caeli,seu humana fraude Ariergo non insitoritιο,sedia peculiarem illitis anni intemseriem a

34쪽

persem, ut ob nisiam siccisarem, mel ealorem , ut alias

Hrit, aut ob fraudem matronarum, quaου narrat depraehensas, emu iam indicio ancilia, in Senatorum perniciem evenena coquere. Sed non tam est agendum te Bbus, quam ratismbus itaque si vere pestis tam crebro incidebat, at

que Me aeri tribuendum fuit, vel fieri idcirco debuit, quia in aere mis aliqua pestile per se inerat, quod nones dicendum, quoniam singulis annis, ae perpetuo debuissis mi Roma fieri, quod factum non est , mel aliunia

vis ea pestilens proficiscebatur,aut a Naporibuae, quos temra exhalabat, qui ob montium Fublimitatem, aediumque amplitudinem,staltitudinem, absumi λ Me non poterans , atque ideo humana corpora inficiebam ι sed in Meperpetuum fuisseis nam mos idem rarbis erat per in musis aucproueniebat a sisitate, mel aem, ut Liuius Hiquando dixit aut alia quacunque anni constitutiom . qua persingulos annos Naria occurrit, es' quaecunquesit, ab ea potest morbus aliquis in assem Heum' corpore produci, hoc autem non est huius aeris proprium ,sed commune ommbus regionibus , in quibus, ut auia semper eseonstitutis hiemis, in alia astatis , ita quoque alia est Meanno, alia futura est altero anno constitutio, o atia temtis , in ita deinceps. Nee Himerares libro H flatibus diacebat, populares morbos a proprio loci vitio ,se romiscueas aere nasci : eum dimetuendum sis,proprium ne vitium regionis sis quod non populares μι- , sed returnaeuus

etiam e dem morbos produeato an Nero commune sit, a

35쪽

di hi sant, de quibus distulatum est bactenus . pro liget a

santur . Esse autem Romanum caelum communibus aeris affectibus, inquinamentis obnoxium, qui negandum

non eu, ita vitio ei dari non debet. Hod si tandem aliquis Me sibi persuadeat, fuisse mitium Romani proprium

aeris,cum iam longe rarior post emis, quam prioribus 'culis , Romae psilentia oriatur ut notum es) salubrius quoque iam Caelum esse Romanum, dicendum est, quam fuerit olim ob mutatas sedes a montibus in conclusis eo tialssibus , in apertam planitiem ; De cuius loci salubrit te praeter ea, quae ante dicta sunt, nonnulia quoque dicem tur posterius. Ergo sumptum a pessis olim crebro in mi beexortu, argumentum, ad aeris Romani insalubritatem demon Irandam, satis dilutum videtur. Iam perpendamus quae de morborum quibusdam generibus dicebantur,

quos morbos 'Roma Nernaculos cum Neteres quidam, tum

recentiores auctores testati sunt: quos, oportet intelligere, hoc jsum ne Romanum caelum, an aliud caussae genus efficiat. Sermo erat primus de compraebensione,qua Gi τάληψιν Graeci appellant , quam cum febre quotidiana Romae frequenter accedere, e clepiades testatus es. Verum, non eo demonstratum es , id morbi genus esse Romae vernaculum snam si dixero tertianam, quartanam, fluxum Nentris , interanorum di cultates, in alios non paucos Romae se queuter euenire, nemo me arguet quasi mendacem, sed si eosdem dixero morbos se Romae mernaculos,nemo senten-ἔIam non damnauerit, nemo non exploserit: visae sunt alia

36쪽

-ridis anxia η--imma dum hae a me scribuntur, aliquae ridentur, euiusmodi ab Asel piade descripta sunt ined nec omni tempore , nee si lis amnu anarent, mri morbi mernaculi flent, quos Graeci

ferunt , qui vulgares ducunt-, , vel-it

que fibrem iliam a lepiades vulgarem quidem , sed non vernaculam fuisse indicauit. Nee alia ratio es Inobi a

pestati, o semitertiana β etenim morbi quoduu genuae Nulgare poteri non esse vernaculum, idemque dicemus de podagra, in caeterv artuum doloribus,de Juto sanguinis, in reliquιs ante memoratu: Sed os sanguinus I utum , in tabes peculiare aeris Romani vitium minime docent , licet sta nonnunquam aeris mutatione sublati dicantur: nam hoc morbi, genus, πbique nasci flet, in longum ecti in eoq. caeli mutatio cuiusiuris ab Hinocrate laudata est. accedit quamuis vel omnes, vel aliqui vernaculi iure diacantur , posse tamen eos ab aliis caussis, non ab aere proficisti. is enim nesit Venere, O Baccho vires enervara pedes tenturi j Sed praui nonnunquam cibi, potus genus aliquod vulgareis alias producit aegritudines, quod a multis proatum,nemini ignotu potest esse,ipseq.Petronius caussaae exponens mosior , quos esse Romae vernacul professus es, non ex timauit factum satis, aerem dixisse, sed adierit Ῥentorum impetum, copiam alimentorum, Solem , qui Romae, ac praesertim a te, O in meridie semper validus es, atque Vinum s Cum autem reliqua caussae euidentiores sim, qua mero de aere dicuntur longe minus pateant, eo

37쪽

mais'mis rei'inseausis culpam , quam in aere inesse,

intestigimus. Vtrum vero aeris Nitis alimenta Rinae ni triant minus, quam alibi, hoc essetp Po diligentius exa.. minandum. Non enim tanta videtur Nis argumentorum, quae ad boe probandum ,proponebantur, mi persuadeant i Etenim aerros Romae ctaberius, quam alibi nutriri s Vere.

quidem dictum est sed scire licet, apoli quoque uberius

multo nutriri, quam in Hetruria, or uniuersa Gallia Cia sulpina s immo uberius Neapoli, quam Romae ; nec tameni alubre existimatur celum Neapolitanum,aut eiusmodi, ut, quae illie sunt alimenta minus, quam alibi, nutrire dia

cendum sit. Sed dicendum semel est Nea n iusto

uberius, in in Gallia Cisalpina, atque Hetruriaparcius, quam par est, aegros nutriunt 3 Romae ratio quaedam me dia seruatur i. quae optima, in saluberrima ens non quiadem, quoniam nutrimenta sint infirmiora, sed quoniam hoc a recta pomiatur ratione,a qua longius recedunt, tam qui parcius, quam qui νber,s vro alimentum osserunt tsed non hoc ino peccatur a medicis non paucissimis , ob male accepta meterum auctorum documenta: de qua re alibi dissutandum est 3 au q. asserere, si quis deposito comtentionis Hudio, rei periculum faciat; id, quibus locis

parcius aegri nutriuntur, euenturum, quod Romae nostro euenit seculo, ubi ante annos quinquagintaparci sime me dici aegros nutriebant perinde atque locis ante dictis; cum primus omnium suos nouimus,cr fama est Francisius a animaduertit insalubrem esse victus istam ratio - nem, qua medicipassis aegris laudabant, in ex eaplures, quam

38쪽

vs morbi perire erire obiatis contusis ιgni medici nome in hac urbe, et opes magno confeci tus est, quem imitatus Alexander Petronius, prsu r c terat iv nij monumenta, qω - de humano geyere meris su est, imire medicos primas omnium calculis obtinuito cum 'tripvin defuerint aduersarij veteris, plebeias .monis asse rores , quos tandem plebs, patresque, in i - seculum, docente πιυμ, a recta aberrare ratione cognouit, insatiat, in duorum, qMos nominari, medicorum sententiam comprobauit, Sane Goc Nu infixerim, nam de ea re interpr Dindo Hippocratis p cepta, qua praesertim in orisemiscantinen γ, Hunia dii utatum en9 Hippocrates praed, cat ossarenda agris eadem, quibus per bonam valetudinem adsueuerant,solum curandum, τι ita parentur, ab imb cidiore H virtute tractari, in mixti possint , O nihil

iam damnati, quam importuum maforum macuitatem, nasiis, &-μἀ- ν ; in minus arguendum medicum d

ut, qui uti ius, quam qui parcius agros nutriati sed haec lactenus. Euodde Hsams iactasur , in eo quoque non mHI latet, quod et penitius insticien um . . Videant dissigenter, an aciιorum natura perici iam oriatur, an quia imae laborant pluri-um, ut acquirant stabor autems asitatis es cun P acquisista vero amplis sacerdoti , Oti se in Hia 1 degunt setium vero senitalia σpugnat, P in de eonsuera ciborum mens rat nihil demunt hcet non usqueadeo magis nutriant, quam Romana alimenta; opi rea breia moria i r Di me autem alimenta inter se obh loc

arnibus , et emoritas ferculis,ma.

39쪽

focorum maristatem, Loe negare, prorsus ineptum misi reo . Utque sunt alimenta alia infirmioris, alia valentioris materia, in alia mediae , ita idem alimenti genus aliabi , atque alibi infirmius, aut alentius oritur. Flus προνο nutriunt, quae aequa mole plus habent sycci alendo idonei , aut etiam in minore mole, vel maiorem, vel parem

copiam eiu eis babent succi, huiusmodi oportet esse, quae pari mensura plus habent ponderis, O concoquum tur discibus ,saltem magna ex parte .solidioraq. sunt . O diutius ineo'm loco manent incorrupta. Esse autem ex loco hanc alimenti disserentiam Theophrastus diserti

me docuit , cum 'lib. de plantis octauo ι eap. quarto dixit . Athletas in Saeotia vix Triticisextarios ternos absumere, qui Athenis quinos comederent, disserentia profecto maxima : sed quid inde accipimus , quod aerem Romanum condemnare possi ' neque Triticum, neque carnes taceopses Romae nascuntur ,sed in agro : at nostra de aere προbis, non agri dissutatio est i quod si frumenta ,st carnes

ex agro Romano minus alunt, quam Hispaniarum alimemta i hoc ad νrbis aerem non pertinet, nec docet huius aeris labem esse aliquam, quapropter insalubris exsiman dus sit. At dicunt aliunde hue delata, his succescere,

quam alibi, citius, macerarique, o prompte putrescere , Sed istud prius fuit declarandums an hoc ab aeris, nascatur, an terrae Nitis, Ῥbi frumenta nascuntur ι nam The phra ius disserentias frugum agnoscebat praesertim ex loci, hoc es terrae natura , ex seminis robore imbeciliis rate, ex aeris temperie, νbi sata sunt, non ibi ponmest

40쪽

sem eonduntur: non tamen hae Go, quaesi merum existimem Aea , ubi conduntur fruges , non conducere adperem nisatem, eum Varro lib. r. cap. - . admoneat s Triticum

condi 'Urtere in granaria sub limia, quae persentur Nemto ab exortu, ae Septentrionum regione, ad qua nutu au ra humida ex propinquis sicis adpuret; in columest lib.Lcap. sexto, inquit. Granaria saluariantur, in modicusemulta Aquilombus inθiretuν,nam ea caeli positio mis . xime frigida, in minime humida es, qua miraque rem . nitatem conditu stumentu asserunt: Sed non idcirco com eluditur eum horrea debeant esse seca,-frigida, Roma- . num mero catam calidum,-humidum flis ergo celeriter friges bis eorrumpentur; Hec, inquam: non scitur; nam contra, videor mibi Oidere condito fruges Roma non ali ter, quam alibi, durare,si borrea bene habeant, caelum autem Vsmanum temperatum esse doemmin is ealidum

in humidum. Sed q- est temperatum, vocant aliqui ea lidum , in humidum . eomparatisne frigidi,hsicei, quianiam media contraria extremu dicuntur esse. Sed de re eadem posterim dicenda quaeiaam remanent. Hactenuae isclaratum est, morbos, P. Hrnaculi putantur Romae,ab ' icem vitio minime nascis in eum alimenta sint Romae . .

quam alijs wbusdam Acu, infirmiora, hoc pariter nou . fieri Romani aeru culpa, qάi non est simpliciter calidus .

in humidus, ut assumitur, sed ten,peraim, atque adeo δε- . lubris. Sed persuaderi videbaturibumidum debere caelum Romanum eximmisi, quia Roma in convalle fere quadam Iocata es, in montibuου, iis ar ambitheatri, cingi