장음표시 사용
661쪽
dum erat in primis. Magno etiam studio lo tos externorum Principum audiebat,&inis defatigationibus vitam si iiij t, occisus ab Helvetijs, ante Nanceium , ut supra docuiamus. Posteaquam igitur animum semel adiecit ad cupiditatem & ambitionem , qui quid esse potest in vita suauitatis,amisit.Quo sum vero pertinebat, ut ipse, qui tam erat potess, qui tam multas, tamq; copiosas & loc pletes tenebat non urbes modo, sed & pr uincias, quae ad omnem felicitatem ei satis esse poterant, eiusmodi sese laboribus cruciaret A d Angliae Regem Eduardum nunc transie
mus. Is adolescentulus admodum , patrem
suum, Ducem Eboracensem, vidit yrofligatum & interfectum in praelio, cumq, eo pamtrem Comitis Beruicensis, qui propter iuuenilem aetatem Eduardi. summam imperij tenebat, ac ipsum deinde Regem constituit, &Henricum profligauit, qui iam longo tempore potitus erat rei u, & mea quidem sententia. iure. Sed cum esset p rum prudens: natae sunt factiones inter proceres, easq; fouebat illius uxor, Renati Siciliae Regis filia, quando Som-bresseti Ducis partes tuebatur,ac Beruicensem
oppugnabat. Quod si diremisset illa dissidiu: sibi suisq, fortunis, & Angliae rem consuluisset. Nam exortum ab ea dissensione bellum,
662쪽
viginti nouem annos durauit, ac multo maxImam partem lectissimorum hominu absiam-psit,& illud immoderatum Reginae studium
in causa fuit,ut Beruicensis Comes, Eboracei sem domum, odio Lenclastricae familiae dei ceps propugnaret. Factiones nimirum colum . et sunt omnes cum periculo, inter nobiles praesertim , qui multum alioquin in eam parotem incumbunt.Dicat fortasse qui spiam, illas partium offensiones Regibus esse non inutiles: patefieri hac ratione om nia consilia: nihil esse, quod non efferaturad Regem: & in maiori ipsum esse obseruantiaὶ FIo negarim equiadem, si quis Princeps adolescens eiusmodi s multates ac contentiones in gynaeceo suscitet: quin maximam sit habiturus ridendi seiq; o lectandi materiam. Nihil enim erit adeo secretum, quod in hac muliercularum aemul tione&inuidia non resciscat. Verum Ut ea co- 'suetudo recipiatur in coetu virorum: ingens
profecto periculum in eo versatur. Hoc lenim vere sit ignem in tuis aedibus accendere,quem deinde non possis,nisi maximo tuo detrimento, restinguere. Nam qui Principem a se vident alienatum esse, ij serenouas incipiunt tentare amicitias,& illis libenter se coniungunt, quos
dissidere putant ab eo,quem sui aduersarij par- res tueri vident. Ac ut nullum extet aliud do
663쪽
cumentum : certe factiones illae Aureliana &Burgundicae familiae, periculi magnitudinem& luctuosos exitus demonstrare nobis pos sunt. Ex ijs enim ortum est bellum, quod per septuaginta duos annos durauit, cui permixti Angli, magnam Galliae partem occuparunt. Sed ut reuertar,unde Ium digressus: Eduardus Rexerat omnium hominu sui temporis Io ge formosissimus. Crinstitutis autem rebus, α profligatis aduersarijs, plane se dabat voluptatibus & octo,& venationibus, atq; ad hunc modumper sedecim proph annos vixit suau, ter, quo quidem tempore natum est dissidium inter ipsum& Beruicensem. Et quanquam ab eo fugatus suit & eiectus E regno:breui tamen
post tempore,redintegratis viribus,omnia r cuperauit, eoq; bello confecto, redijt ad coimsuetum vitae genus,eiq; multo magis etiam ii dulgebat quam antea,planὸ securus,& corpori curando uolum intentus. Uerum in aetate forenti poenas dedit in tempera nitar,& repentino serὴ morbo sublatus,perijt, filijs ipsius i teremptis ,& regni possessione ab eius ablata
stirpe,sicut stipra demonstrauimus. Ab hoc veniendum est nobis ad alios. Hungariae administrationem obtinuit nostra memoria, Ioannes Huniad e Moldouia, vir excellenti &Praeclara virtute, qui multis praelijs deuicit
664쪽
Turcas, Hungariae vicinos, propter occupatas in Graeciae finibus & Sclauonia , prouincias.
Eo mortuo grandior factus Lancelotus, Hun-sariam&Bohemiam ad se iure transtulit,&impulsus a nonnullis familiaribus, ut fertur, Ioannis Huniad filios duos comprehendit, a Dfirmans, illum, se paruulo, nimiam usurpasse potentiam,& periculum eue,ne filij patris iu- sistant vestigijs. Maiore igitur necato, est rum, Matthiam Budae seruari iussit, neq; multo post e vita decessit, veneno sublatus e modio Pragae, quae Bohemorum est urbs ampli Dsima. Consiuetudinem habebat ijs locis, cum Remina quadam nobili, quae grauiter ferens, illum in matrimonium ducere Caroli Septimi Galliarum Regis filiam, contra datam sibi fidem & promissum: in balneo pomum ei dedit , per medium cultello diuisum, qui veneno
tinctus erat. Ab eius, morte, proceres Budae
conueniunt, Regis creandi causa: qui mos , psorum est, quoties non relictis liberis, e vita Rex decessit. Dum ibi concilium habetur: venit eo Matthiae mater, amplissimo comitatu, locuples admodum mulier, quo facilius erat ei,breui tem pore magnu aliquod satellitiu cogere. Credibile est, fuisse in eo Princi pu & n bilium coetu, & in urbe, qui rebus ipsius seu vent, ob mariti recentem & claram memin
665쪽
viam. Posteaquam eo venit, filium e carcere eximit.Ex nobilitate complures,& Ecclesiast ci ordinis nonnulli, metu periculi statim profugerunt: reliqui Matthiam crearunt Regem. cuius maxima fuit & singularis tum virici, tunlicitas.Multa enim fecit secunda praelia cum Turcis, nullo cum Hungariae detrimento, sed maximo illius commodo. Canari Friclericoqui rerum adhuc potitur, Austria eripuit,eam
tenuit quamdiu vixit.Summa prudentia & c Hlio, res suas, tam pacis, quam belli temporiabus, administrabat. Postremis vitae annis, cum hostem nullum amplius metueret: ma mificEdomum instruxit, & ornauit omnis generis exquisitissimis rebus. Quicquid esset grauium negociorum:aut ipse procurabat,aut quomodo neri vellet, sius mandabat. Euasit tandem aliquanto crudelior, & metui volebat a suis. Morbo deinde correptus non sanabili: circuter vicesimum octauum aetatis annum , post multos & aerumnosos labores , Viennse ad Danubium, mortuus est. Turcarum Caesar Mahometus, nostra memoria, prudens fuit&insignis Princeps,uerum dolo contendebat,& insidiis nitebatur magis, quam virtute. Cuvagesimum tertium annum ageret, Consta
tinopolim vi cepit. Vidi depleta eius emolem in illa aetate:&certe magna aliquamitavienti
666쪽
ac praestans ingenium videbatur repraesent re. Expugnauit eam urbem, ut dixi, maximo nostri orbis dedecore A summo cum detrumento. Fuit inretsectus ibi Caesar ipse Orientis,cum in sinita hominum multitudine: virgines vitiatae complures, ac honestissimae nobilissimael foeminae maximo numero miser
biliter stupratae: breuiter, immanitatis & non lumanae violentiae genus nullum fuit ibi printermissum. Prima haec erat illius victoria, quam deinde summa felicitate prosecutus est.
Nam memini, cum Venetorum legatus recitaret Ces olo, illum cepisse duo Imperia, quatuor regna, & urbes ducentas. Loquebatur a
tem de Constantinopolitano &Trapezontino imperio, & Siria, & Armenia & Peloponnesb, iuxta quam multas occupauit insulas, &in his Mitylenem. Albaniam ouoq; sere cepit omnem, atq; sclauoniam, & haec quidem mnia nobis , qui Christiano nomine cens -mur, ademit: suae autem reliῆionis Principes non minus bello vexavit, quam nos, & ex ijs complures ad extrema inopiam redegit. Maximam negociorum partem stactabat ipse, quemadmodum & Ludovicus, & Matinias Hungariae Rex. Ac sane fuerunt hi tres omniusuae aetatis sortissimi prudentissimiq; Princ pes : verum Ludovicus & humanitate, & lim
667쪽
COMMENT. LIB. X. nesta vivendi ratione illos longe praecedebat.
Quantum ad delicias ac voluptates attinet , ' totus in illis fuit immersus Turcarum Caesia di maximam temporis partem illis impendii, - α a nulla prorsus vitae turpitudine aut foedit te abstinuit, eaq; intemperantia deinde morbum ei conciliauit longe grauissimum. Quotannis,ad initium aestatis, ut audiui ex ijs qui vi
derunt;intumescebat ei alterum crus, magnia tudine sere corporis :& plaga non apparebat vlla: remittebatur deinde tumor, nec ullus unquam chirurgus aut medicus, quid esset mose
in curru quodam artificiose fabrefacto sese continebat, ut ne quam esset macer & ext Buatus videri posset,& ne sui contemptus alia quis ex eo nasteretur. Ad quinquagesimum
secundu aetatis annum e vita decessit, repent, na sere morte. Testamen tu secit, cuius exemplar ipse legi, ac inter alia dolebat ei, plurimum,quod extra ordinem suis prouincijs imperasset pecuniam. Quocirca mihi vide, quid nostri Principes facere debeant, qui certe ius nullum habent, onus aliquod imponendi inuito populo. Videmus hic intra quam breue Wmῖ , quam multi potentes ac summi R
bi, dijudicare potuit. Hoc unum amrmabant pleriq*, luxum & vitae intemperantiam esse in causa. Conspiciebatur autem a paucissimis, Sc
668쪽
ges mortui sint,posteaquam ingentes sumps runt labores, ut augescerent& locupletarentur, cum maximo procul dubio corporis, ac etiam animae fortassis detrimento. Nihil igitur est praestabilius mediocri vitae genere,
quod qui potest assequi & tueri, is omnium
certe ea selicissimus. In rebus humanis ita co- paratum est, ut nullus sere sit populus, cui non aemulum aliquem & aduersarium Deus excutarit. Gallis opposuit Anglos,& Anglis Scotos. Hispanis perpetua quaedam simultas i tercedit cum Lusitanis. Italiae Principes magna ex parte retinent possessiones, nullo fere titulo, & acerbe suis imperant.Iis aduersantur reliquae potentiores ciuitates, Venetiae, Florentia, Genua, nonnunquam etiam Bononia, Sena, Luca. Arragoniae Reges oppugnantur ab Andegavorum Ducum familia, Mediolani& Insubriae Vicecomites, ab Aureliana domo. Venetis sunt infesti Principes Itali & Florentini. Senenses autem &Genuates oderunt Florentinos. Genuates laborant &sint diuisicivilibus factionibus Fregosiorum Adorn rum & Auriorum. In Germania magnae fiant inter Austriacam &Bauaricam domum a m lationes, & quae sunt ex Baliariae Ducum stirpe natae familiae,inter se ipsi dissident. Austriacis Principibus magnum est & graue odium
669쪽
eum Helvetijs. Impugnantur a Cliuensibus Cheldri, & hi valde sunt iniqui Iuliacensibus.
Quaesiant ad Oceanum Germanicum & Bauthicum mare ciuitates, bella Depe gerunt cum Daniae Regibus. In Germania plurimae sunt arces atque castella munita: quae res licentius agendi multis occasionem praebet. Nam unus aliquis , famulo tantum comit tus , ciuitati cuipiam denunciare audet inimia citiam ,confisus aliquo castello, in quod receptum habet, & sochs aliquot equitibus. In hoc genus hominum, Germaniae principes non admodum animaduertunt, quoniam ip
Tum opera nonnunquam utuntur: ciuitates
autem, ubi facultas eis datur , seuerissime poniunt, & facta coniuratione, circumuallant aliquando receptacula illorum & demolium tur , simul in eos usus aliquot equitum collo tes alunt. Atq; is est per Europam rerum status. Quid per Asiam & Africam fiat, non habeto compertum: Ied dicuntur inter se,non minus quam nos, imo turpius aliquanto dissid re. Nam in seruitutem se pertrahunt ipsi, seq; inuicem nostris hominibus venundant, & via demus quam multi quotidie ad Lusitanos d portentur. Apparet igitur has disiensiones,veuuti stimulum quendam in rebus humanis esse necessariar, ac mihi quidem, tametsi literam
670쪽
nullum usiim habeo, sic videtur, potissimum vero, propter quorundam Principum ignauiam & malitiam, qui insensi quidem salli
habent & cognitionis: verum abutuntur eis, neq; ad res honestas accommodant. Doctri,
na enim vel meliores reddit homines, vel deteriores pro cuiusq; natura & inclinatione: sed tamen verisimilius est, aliquem ea fieri meli re. Nam quo quisq; magis,quid se deceat telligit, eo vehementius ipsum neglecti pudet officij r& etiam si non om nino sibi tempereta maleficio: tamen ne plane modum excedat, cauet. Ac istud quidem usii compertum habeo. Multos enim noui, quos a prauis & illaudatis consilijs eruditio sola retraxit. Huc etiam a cedit metus diuini numinis. Quanta enim sit peccati magnitudo,& quantopere Deus OLfendatur flagitijs, docti non paulo melius, uam homines imperiti, cognoscunt. Qui sunt igitur male instituti Principes, quantum sit munus, quod acceperunt a Deo, non inteuligunt,&ipsorum familiares, ne malam gratiam sibi concilient dissimulant:& ut ex omniabus forte sit unus,qui fideliter admoneat: is tamen suae sententiae nullos habet approbat res, ac fere fit, ut ridiculus habeatur. Est sane quaedam nobis innata prauitas, adeo magna quidem , ut nulla plane ratio nos ab iniurijs &violen.