G. Budaei Parisiensis consiliarii regii, ... De transitu Hellenismi ad Christianismum, libri tres

2쪽

G. Budari Parisiensis Cosili

RII REGII, SUPPLICUMQVE L DBE ORVM IN REGIA MAGISTRI,

Inuictiss. &potentiss. Principem FRANCIs CVM Christianissimum Regem Franciae

DE TRANSITU HEL.

lenismi ad Christiani simum,

Libri tres.

4쪽

AD INVICTIS S. ET POTENTIS S. PRIN

CIPEM, FRANCISCUM CHRISTIANIS s. REGEM

Franciae, G. Budaei Consiliain eiusdem Regis , supplicumque libellorum regia magi Tri: in libros De transitu Hellen mi ad Christianimum, Praefatio

iterarum humanarum studio, artiumque liberalium ac ciuilium quoquo modo defunctus: Francisce Rex Christianisme: ad literas diuinas longe liberatiores animum conuertere non ita pridem perrexeram. Hoc autem genus philosephiae,non mortis tantum, ut olim fuit, manis eni commentatio sita theurgiae multiplicis potius, m admirandae cotemplatio, quae immortalitatem certam mortalibus,beatitudinemque stempiternam miseris, Me non dubia possitatur, comparatiae miris es atque benignissime. Cum vero illud prius studi ι amorem philologiae bastinus esse exblimarim, itaque semper appellauerim : ei vero aetatu annos forentis atque etiam vigentis, ab ineunte non aetatula, non exeunte ab adolestentia, sed ab iuuentute demum dederim, ad hoc in alterum studium sterim quidem quam oportuit: sed tamen aliquando transferre eundem animun concupiuita copias item ipsius omnes, facultates e transcribere, quales ilia fiunt cunque. Id demum receptum volui, cautumque diligenter,ne mihi necesse esset usum oeconbuetudinem philologiae pristinae , contra L perdiu confirmata : sic ipsi renunciare, eam ut ipsam ultimum valere iuberem, semelque salutare. u ine qui ita alterustudium ab altero dissidere minime arbitrarer ses. opimo est hominum peruulgata) ut hodalitate consectari nequeant ipsa, contubernioque iungi. Et rem quidem sic temperandam censi, itaque comparandam viri que a sense, bonaque pace, philologiae, tantum ut maiora minor philologia non grauate cederet: fasies etiam summiteret honoris ac dignitatis: quanto illam maioribus ire per altum auspiciis manifesta Mes. Neque enim de prioribus ista, ne iisdem de partibus quidem contendere nommpudentissime atque iniquissime posset, quae alnostere nunquam renuisset, apud nos quidem certe, temporaria tantummodo obli lamenta, vitae ornamenta,cum sensivum desinimentis sese puppeditare obstruanti busflui: cum haec eo amplius aeterna bona polliceretur, Cr vero certissima si de repromitteret, stonsoribusque quam locupletissimis. Accedit quod lautior illa coptiorque philologia, a me prior adamataeermultumque m culta cir obseruata : utpote quam annos vitaeptureis praecipuosique deperierim,

verba dare interdum vi verum fateamur ) non modo sus procis, sed sponsis solita est: cum eius amantissimis, tum uberalissimis etiam σ Uiduis

5쪽

maxime. oe porro vnde non semel atque iterum ipsi flum, sted sepiri po

perit: exactrique temporibus partionis non incommodissimae. multu enιmissa decoxit nimium benignis creditoribus atque liberaboribus , oe paulo magis candida er ingenuis. Contra vero altera quam cognitam no mιnus flatim adamavimus, etsi minus cum ea consiuestere noba vacavit: non verborum illa quidem venditatrix est, ostentatione institoria atque nuninaria: verum bona fide vel optima potius verbi negociatrix. In taberna uero suae, atque etiam in tabernaculi abstrusioris penetralibus, longe plura, maiora,

splendidioraque ostendit, oe simul vendibiliora, fidelibus quidem certe huicultoribus, rerumque suarum aestimatoribus prudentisiimis , Cr perspicacissimis. Priore autem sectu verbi,facieque i a sua, quasi obducta rugis vultuosa: cum parum festiuitatu praeferat, tum lenociniis nullis, uti dissicit: accersit que extrinsecus inuitamentiis hominum ingenio oe studiopraestantium : tantoque minus eorum, qui necestudinem a liorem cum ista contraxerunt sentatrice nitoru atque elegantiae. Etenim viseeuerior quadam paulo cir morosior insturix, eximias suas merces non omnibus expromptas

habet: sie ipsa ad recondita admittit aegrius m visenda, bomines studioses: nec nisi exorata iduitate contentionis,infide sibi fasia desider' non curiosi. Mihi autem videtur catena quaedam aurea verbi diuini atque caelestis: argumentosi mastrie apta, atque consterta actorum prouidentiae, quae oeconomia a prisis vocatur cir tbeurgia, terram oe mare, ut illa in Luade σψρα , in caelum tollere σ attrahere: nempe mortales ipseos continentis oe instularum incol u. 9 tollere quidem illos sursum iuuitos quodammodo σ restitanteis, utpote terrae agglutinatos, e qua a principio f-ctum fuit genus hominum. Tanta vis est verbi Dei, tanta facultas, ea facundia vis latens atque eloquentiae in fermone sapientiae, duntaxat iis in auribus atquemetibus,quas aeterna prouidelia praefinitio pepulit Saperuit. Quicquid igitur Homerus μὰν istam χρασέα μι Dus,esse ac significare censuerisinos ea esse credimus caelestis disciplinae multas per aetates serae, ad iuuandos mortaleis ac struandos delapsim , sublime que rapiendos ad vitam non occasuram. Haecporro diuinιtus αν τῆ -λαια-τ' η νῆ contexta est mira varietate, verum nusquam non sibi constentanea, ut per omnes mundι aetates eodem numine prodita, summ ue sapientiae σ veritatis complexu apta

comprehensa. Huius igitur philologiae vel amor vel studium, vera est germana pbilosephia solsque digna seuo nomine. Nec vero disiciplinarum una numeranda quae ingenuae dictae sunt, ut ingenuis animis disicipulorum dignae : caeterum numero ipsa eximenda, ut gregia, σ eximia. nec tam liberalis censenda, quam liberatrix hominum , mentiumque bo

6쪽

PRAEFATIO.

metus, stet laetiti gestientis, m tristitiae supra modum contrahentis. mporro ambitus,atque cupiditatis,asse lusi imperiosi moria σ dominora metis: nihil non aerumnam ipsis iniungentium atque indignatatu. Et cum bac quiadem ratione, tanquam nobili illa scala patriarchae in curiumscandere datiι

est hominibus 1 id est enim sumoris philosophiae augustiori ue gradibus ad

culmen euadere sapientiae. tum vero Deum intueri lice S admirari descendentem e maiestate Ja, Cr velut ex Obmpo vero summoque stemetipsium

demittentem in planitiem mundi, atque ad humilitatem humanae conditionis esubmittentem. Rursu que item ipsumpost rerum humanarum status in- steritionem, postferuaturae mortalium prouinciam peractam oe at solutam: in citum suaptevi ublimem ruptum sui lucere S adorare,vna cum Deo homine hinc auferente selin q; hominil multitudini via eode aperiente Omuniente. Atque haec ubere summapbilosophiae, qua diu cosectatur Christianismi, haec Christisteruatoris arconomiae dictae commetatio,humano generica litus scalarumstar demissa,ab imo adseummiι pertinent tu. nimirum Hus fatis Fuccedere caelo mortales quoque eius assectatores possent, qu que te renis retinaculis non ita vallia adhaerescerent. Nam Cr ipseM viam esse O veritatem, O vitam obm dixit immortalitatis absoluta omnibus suis pamtibus. Iam vera huius iuubilosophiae, mephilologiae disiciplina, interpres ipsa utique existes, indexque veritatis nequicquam a Graecis indagat qui se philo bos appessauerunt: praeter rerum diuinarum supremarumque do

firmam, magnam item istam docet silentiam , imprimisique commendabilem, quam H υ ἐα ἔγνωαν antiqui nuncupauerunt: cuius etiam genus ipsi or natales e caelo repetendos esse duxerunt, propter eius excellentiam.

Verum enimuero eadem haec philologia, non ut prisca philosophia fiducia

humanae mentis siumra,consumatum hominem σperseritum numera qui animante tantum carne constitutus sit, animoque intestigentia praedito, σabsoluta ratione imbuto,id est adam im philosophicam recta σ exquisita. Ipsa enim haec nostra philologia prima π vltima docuit m demonstrauit , ad formalem hominis rationem perficiendam , duntaxat in reino Dei vi lari,in cael Imqge tande migraturi, Promethei ut ita dica)figmento prae L Zis: accedere oportere liuramentum a neruae caelestis atque diuinae. Siquidem eius numinis afflatu tincitis eos esse perfusio que necesse in . ortu redivivo atque paracletico, quigenesim immortalem seniuntur ac beatam : non sidere natalitio,sed munere diuino, atque praesentissimo. Quibus autem id non contigerit: iis nec intelles ius acumen sicere, nec humana ratio poteri quamlibet instructa magisterio philologiae Mercurialis atque musicae . quanque velint prassitasit ingenii, naturae,industriaeque praestanti c. animam ut i suam in potestate babeat, oetanquam mancipio psideanti

7쪽

PRAEFATIO.

Quippe cum nec anima, nec eius emissariij ac se restites, qui siensius appessuntur, ita res mancipi sint, teneri vi nexu rationis ac sapientia pos si humana quidem certe tantum,sivaque ope nitentis ac mentis . Verum maiori ut dixi philologiae colendae oe deamandae cum animum tandem applicare sic in titissem, ut eam studio comple Terer aetati ac vitae instituto attemperato atque modificato, rocinium nuperfacere institui, vel potius rudimenta

ponere. Opus autem de minoris ad maiorem transitu, an migratu, treis in libros diuisium, nunc edendum censet. Caeterum in eius argumenti tructatione utrunque utrique ita conciliare conatus sum, vel huic potius istam siesiubesse volui, maioris ut minor maiestatem comiter construaret, ut verbis utar antiquorum foederum et non etiam indecore ut ancillari, quasique pedissequa ὸ vestitio esse videretur. Neque enim hoc illi imperare ego sustinuissem, quae heri ac nudiustertius mihi erat loco numeroque rei dile tisiamae, nec ab ipsa id exprimere non aegerrime potuissem , quasi exoleta iam amoribus, atque repudiendis. Tum autem veritus sum homines studiosos,decorique prudentes, O iuris huius confultos: ne aut meam in hanc obstrua tiam 9 venerationem, aut obstruationem erga illam, bonor que habendi rationem, paulo magis desiderarent. est enim utraque philologia, mea quiadem stententia, illuminatrix vitae, per ignorationem rerum humanarum diuinarumque tenebricosae: sed illa minor inferiorque, deorsum tantum praelucet intellectui: haec autem susum versus caelestem facem, grandem i lustrem praefert animis. Iccirco commodius mihi visum est, studi que meis congruentius, sic istam in huius habere contubernio ae comitatu, haec ut ministerium suum in brumentum agnoscere, lautum quidem illa ars ni ridumque, sed tamen ossicio obsequioque obnoxium. Hac illius vi comitatum vicisiim non grauaretur, quasi bifraquam fas est lenociniis cultae, profan sque pigmentu atque astititis ornatae , a munditiasua discrepantibus. Est autem haec ita moribus fortasse magis quam natura comparata,ut a lauritia ac nitore abhorrere, non etiam ut hoc tempore munditiam auem

seri atque odisse videatur, duntaxat seuerum sacrosandiam. ac tametsi pullata diu fuit ipsa S horridula : in tota tamen tala fuit, non in pallio quoque . Hemmenimuero libros de Hetini ι ad Christianimum transitu, libentius o cupidius fecerim, anne aptius m accommodatius, ut tibi Chri lianissimo viro, nedum regi, dicarem, non facile dixerim: qui iis ipsis de rebus, quae in i is libris diu utatae sunt,uerba mecum interdum oe scites distrae, saepe multis cum aliis auscultante me feceris, O admirante. Quapropter nisi me fallit opinio : boru librorum lectio non in Chri lianissimas aureis tantum, id e T regias, incusura ea: sted ad tuas etiam oe Francisianas accidet, aequas atque procliues et quando ab anagno se tuo con-

8쪽

uiuati libri recitandi sunt O enarranssi: vi tui sepe moris e i buisemodi

inter epulas vii asultationibus. Id autem futurum confido, non quidem ob opificis doctimam, aut propter indu inam gratiamque opificq : quae sane tenues sunt, aut summism mediocres: caeterum opem obiteriem σ frontem, quam futuram apud teststiuam reor σgratiosam. Et noui quam tibi cordi semper fuerit Chri fiant i tutela, gentilis tui, atque necessitudine antiquissima male tuti tuae conivnim. Quae iure ipsa laudiu legitimo, ut quaedam pietatu haereditas religion sique tuendae necessitus,tibi cum isto diademate nobismo obuenit. uuippe maiorum tuorum meritis parta, consensique mortalium delata : qui maiores tui intra coronae liliatae ambitum tantum decus inclusium, tibi per mann tradiderunt, perpetui utique regni

perem, tanquampalladium. Ac imperij quidem Francorum maiestate, quod Christianimi gentilitate non minus, quam rerum gestarum gloria censtri caeptum e h atque nobilitari iam inde ab incrementis sivis, quantopere dolueris imminutam sese paulli ante nefario facinore hominum amentisi: documento dudum declara ει in praestens, in futurumque illustri. Nampraeterquam quod rem quaesitam diligentisiim euerissimeque volui A : coniurationem item implum detectam iuindicandam mandassi , alligatis quoquo versus certis nunciis ac mandatis: etiam quod in huisemori caseu flenne es feri, supplicationes decernendas, obsecratione ue iussisti. Ad diem

autem condidium supplicationibus, ad urbem hanc aduolans, caput ac decus regni, sedemque imperij iam disti, peculiarem ac legitimam, tu hirum esset isti, tabernis occlusis atque feriantibus. Imperataque viritim lampadephoria, tute e regia in proximum fanum progressus, unde erat ineunda uniuersa supplicatio , silendidisiimo tuo comitatu π officio, tanquam aulico ministerio, incredibilis agminis pompam , ex quoque homines meminerunt amplifimam, irequentandam ac celebrandam duxi ii. ad placandam utique iram Dei, portentumque siceleris procurandum , tu iis omnibus excogitatis, e veter que memoria repetitis, quam feri potuit expiabiissimis. Cum interim in solenni atque religiose transiue Bone sacri, augustissimi, atque enthei, ingenti νι facium omnia colta trante, m lumen prope solsobscurante, ferculorum longissima seriepraecedente, ut moris est, tanquam in brumento officioque supplicationum σ obste rationum tute,non tam vi R ex, quam ut pietatis signifer, O coryphaeus praelucentium multitudini, cof=iciebare, e loco inferiore iuxta atque superiore. Quippe eminente costicuὸ nudo vertice in medio, m confersio globo procerum, O tanquam ex istenteer emergente regalis oris dignitate, F cohorte prope millenaria virorum le-EGomorum. QVorum pars torque s conleu insignis: hexaphorum victimae sacrosancta atque piacularis sub oculis tuis cingebat aestipabat, visenda

9쪽

PRAE FATIO.

religionis sterie. Quod ob pietatis exemplum ac sterimen memorabile, ut G pud plebem populare, sic apud ordines praetextatos,primore ue gratiosium:

multitudo qua vias utrinque tetctaque repleuerat, fau iis acclamationibus, secunda tibi omnia pro 'eiaque votis pene conceptis precabatur : simulΡ-boli regiae siummae Jei, quae religiosae transiue bonis insigZe decusique praecipuum erat, populoque strectandum, duntaxatsecundum regiam tuam maiestatem. Has autem voces plausibilis, 2r boni plenas ominis, sic excipiebant homines iudicio m prudentia praeriti: acsi cognomentum tibι quoddam maenificum post fatum populus ominaretur. I bi vero oculis omnia aurabit que haurienti σ arbitranti, non modo labefactatam aliquantum religionis probae maiestatem constituere ipse videbare, hoc stecimen edens insidentis animo tuo amoris orthodoxiae per 5 ictique non leuiter Christianimi ignominiam sarcire: fled etiam impietatem , ac deterrima hominum fessae sucinra infundum ac detestandum in triumphum ducere: quem triumphi; seruatoria vistima, impietatis victrici, ac domitrici comparandum ipse duxeras: omnique religionis atque ceremoniae sterie exornandum. Quod ob pietatis flecimen Christianimi sane tutori ac defensiora congruens, σplebisscito, senatus Uulto, O equitum torquatorum procerumque placito,purpuratorum porro ac praetextatorum constensiri elogium tibi te timoniumque delatum est, ut si cui maiorum tuorum, id est Franciae regum, amplum σ magnificum ac magni ominis in futurum. Vale princeps benigni me, vale quidem gemina valetudine. immo ven vale tibi alituis: vale etiam mihi, σ nobis item omnibus, quotquot fiunt valesanitatibus. Parisiis, anno a salute condita siupra millesimu qμingentesimo, quarto tricesimo.

Herbi certa fides vi mundo augussior esset, Principe Francisio nobilitatu fuit.

10쪽

ω, DE TRAN SIT V HELLENIS MI

ONSIDERANTI mihi saepenumero, Francisceres potentissime, ad eamque mentis intentionem

vehementer incumbenti, quodnam dignum o-' perae precium ex usu philologiae, atque e literarumi consuetudine ferre pollem: & vero scire aventiquo pacto potissimum meliorem hominis interioris conditionem, ex eo labore studioque efficerem, cui externa& corporis bona quae dicta sunt, posthabenda, aetate quoque storentissima duxeram: cupiditas incessit adeundae tandem & consulendae philosophiae. Philosophia autem sinquit apud Platonem

Socrates in Phaedone j mortis est: meditatio, ed demum ipsa spectans , Ut anima corpori nunc consociata, hinc tandem lublimis abeat,corporisque contagione defuncta morte facili, ad Deum creatorem suum rapiatur, cuius illa similitudine ab eodem ipso praedita est, quam fieri potest integerrima ab ipsius corporis locietate.

Et quidem ipsius philosophiae munus est,id quod homines norunt discendi cupidisii mi, animam ut hominis docendam suscipiat,corpori alligatam, atque illi cogi utinatam, & vero necessario coacta, quasi per carcerem quendam, sic per corpus naturas contemplati, ideoque versantem in omni inscientia. Perspicit enim facile philosophia carceris grauitatem . nimirum quod homo ipse interior vltro sese vinciendum quodammodo praebeat indulgens cupiditati. eo autem fit, ut illa animam ita affectam, ut dixi, in disciplinam accipiens, sensim eam soletur de cohortetur,tum soluere vinculis

illis eandem ipsam aggrediatur. si quidem manifeste ostendit, ea quae per oculos anima, quae per aures speculatur, & quae per alios sensus, errore esse illa salse plena de fallacia. Quocirca auctor est illi philosophia, iis ut e rebus semetipsam recipiat, quantum quidem licuerit ab usu eorum temperare. Illam enim oportere colligi & cogi in sese ipsam docet, sibique demum uni iis de rebus credere, quas ipsa per sumetipsam intellexerit, ipsis esse per semetipsas. Caeterum aliis de naturis, quarum aliud in alio quampiam esse contemplata