장음표시 사용
351쪽
tur. Id unicurovidetur a recta ratione alienum , quod natura caloris tanquam in genere statuatur in eiasuvio ; nam ii hoc nomine sum eur juxta propriam significationem actus effluentis, vel juxta figuratam id quod efluit, neutrum horum ad naturam caloris essenesaliter pertinet, Non illud quia etiam citra effluxum calor concipi potest , non hoc, quia calor non est corpus , sed actas, aut actio corporis. Hinc sequitur accuratam caloris physicam oc realem definitionem , quae Zc me ha-
physica esse potest , este primo adductam . scilicet , Calor est mMusceler , ct perturbatus particularum sis bιι rearum 'elementariam i in hac enim quidquid attinet ad motum, eneris proprii, de proximi rationem abet reliquum vero respiciens essentiam, seu, quod idem est, molem, figuram, & teli liras essentiales proprietates malesiae motae, vices gerit es sentialis differentiae. Si vero rerum contenti. verborum nimiam acriis
viam fastidiamus , quod alioquin summis vitis solemne est , idem erit calor ac E fluvium sulphv
Patet igitur revelatam esse cal ris naturam, & profecth in se, id est respectu materiae propriae , Sc motuum ellentialium , & quidem praescindendo ab agente producente ,
loco , de iubjecto productionis , &ab effectibus illi familiaribus , ideoque considerandum esse, ut actionem quandam absolutam, intensioni, & remissioni obnoxiam , ut caeterae quaeque in se ipsis spectatae. Ωtantumvis autem calor una stactio, non ideis tamen sequitur esse. ctus ejus divetios eiIe non potia, v riantur enim quarumlibet actionum effectus a diversis dispositionibus corporum . quibus applicantur. Sic
eodem fluminis motu , ct naves minpiuntur recta in declive, & molenia dinotum rotae circumagum ur , ex quibus' molitur triticum, solles reciprocantur , elevantur mallei ad moealta , Pannos, aliaque tundenda. Paci igitur ratione idem calorificus motus incurrens animalium sensoria,
ea excitat ad certi generis sensationem. Applicatus pinguedini & cerae liquationem efficit, de metallis susionem, si Mecellariam nactus fue-xit activitatem; quemadmodum , si
communicetur aquae, ejus particu
las dissipat, si parietibus pororum ,
ut in corporibus sunt, eos amplicat, unde rarefactio; & sic ratiocinandum de quibuscumque effectibus, qui varii sunt, Ze difformes
juxta variam corporum dispositi nem , licet eadem , & invariata sit caloris actio. Hinc ad determinandos quidem caloris effectus, praestat noψiste qualia sint corpora in quae agere debet ; at non exinde permutationes corporum a calore factas calor definiendus ut a Peripatheticis, non relate ad agens pro ducens ut a Democriticis , neque r late ad sensorium ut a Caraelianis .
sed absolute , Se in se ; idem enim est calor . sive unum, sue alterum producat effectum ς idem etiam , sive ab igne , sue a terra, sive a corporibus animalium , sive etiam a sole . & sederibus prodire videatur.
Uerumtamen ad clariorem intelligentiam, δέ ad removendas ae quivocatio-
352쪽
iii vocationes quae plurimae occurrere pollant, nonnulla , antequam manum tollamus de tabula , liceat adnotare. Primum sit , quod licet calorem dixerimus motum celerem,& perturbatum, non ideo tamen huiusce motus celeritas , & Perturbatio eadem quoad gradum necensatio esse debet; scilicet major, ερ minor celeritas, major item & minor perturbatio este potest ; immo aucti utriusque gradus, fundame tum ex parte sunt intensionis illius.& e contra diminuti, remissionis. Propterea, licet aliquando accidere
possit, ut Adeo remittatur calciLis motus, ut imperceptibilis evadarsensibus nolitis, non ideb tamen exuit caloris naturam . sed tantum aemittit activitate ira: & re vera sensus nollet, . quamvis adeb aequus, S ibi et a judex esse videatur, inpius tamen inter oppostas 'ualitates ambigit, & non rard fauiciar v .hementer; nempe cum iudicium .ferre litus sit, aut ex praevalentia
impressionum, aut ex nova mutati
ne , quae sibi accidit , id est semper relatἡ ad se, non fertur directe sensus judicium ad id quod calor est in se, sed ad id quod advenit sensorio, unde oriuntur praePO-
steta audicia quoties illa fecimus
Id advertentes Philosephi , suetunt solliciti de inveniendo cliterio aliquo, quod certius nos de cal tis gradibus doceret: Hinc inventa Therinometra variae quidem materis,
structurae & artificii, sed omnia uni innixa fundamento . id est eff ctui
caloris, quem diximus. Iarefacien- . di corpora, Praesertim liquida ; cum-T . Guluimini Cper. I. m. II.
que alia aliis majoris rarefactionis capacia sint, assumpta fuere liquida prae caeteris tare factioni obnoxia ; ex horum enim majos, vel mia noti expansione, quoniam magissensibili alteri a tactu sensui, majorem, vel minopem caloris intensionem exactius arguimus: Et hac quidem arte vulgo nota adeb progressum est , ut negari nequeat , ea hisice temporibus haberi Therm metra, quae maxime mobilia sunt, quin immo ad statum caloris gradum eadem mensura indicandum ita Concinnata, ut ab eodem recesIus
quilibet, etiam in .distantissimis regionibus, possit iudica i. Non ideo
Iamen quis credat posse per Ther-
mometra caloris incrementum , vel decrementum . aut absoluta, aut proportionali quadam mensula definiri, ut di quantus sit unius gracus calcit , & qui alterius duplus, S tit plus decernatur; quippe, cum in
medio statu inter condensationem , S rarefactionem , corpora minorivi ad statam mensuram conden lentur . & rarefiant, qLo magis ab haemediocritate receditur, majori vi opus est ad pares condensationes, aut rarefactiones effciendas: Hine aliam progressionem sequuntur vires, aliam effectus , licet augmentum illarum consequatur di horum incrementum ἔ quarum progressionum ante revelatas leges . H unius ad alteram respectum . nulla spcs cst f re, ut ex tesmino unius innotescat . terminus corIelpondcns in altera. Alterum observabile spectat ad e plicatam naturam caloris; nempe , si calor n ctus est quidem paNDularum sulphvitarum, necesse est ut
353쪽
scilicet ad ponendam in particulis
sulphureis vim calorificam satis elle ut exsolvantur, cum semper praelio sit agens, quod motum neces Iarium illis potest conciliare i Hoc autem dest aether, qui ex lege naturae ubique praesens , S ubique -- tus lucis exercens, eos facit E communicare potest sulphureis particulis,N quidem si non pari velocitate,
certe plurima; licet enim multo major materiae copia in particula sulphurea non permittat aequalitatem
velocitatum . adhuc tamen . quant
cumque fuerit pars relicta , maior erit qualibet alia possibili in reliquis materiae particulis, si salinam indi- isibilem excipias , quod quidem
fatis est celeritatis ad motus calorificos habendos. At vero perturbatio aliam radicem habet, sed eam aeque necessario operaturam ; scilicet, aut particulas sulphureas intelligimus mox generatas , di statim arreptas ab aethere , de hae illae per tellurem dispersas ; aut verb ita a compedibus mixtionis solutas, ut sint in primo momento evasionis constitutae. Primo casu , cum impossibile sit undequaque poros repe liti particulas sulphureas admitten-Les , qui eodem tramite disposti sint, quem signat aetheris via, poterit quidem sulphurea particula obs cundare motibus aetheris, sed in- Ierim cogetur vias a tripere facili res et Poros ergo subibit, perme bitque ι sed quemadmodum potihujus nodi nullo ordine dispositi reperiuntur, at potios intricato quodam dexu , S perpetua intersectione invicem inclinati , horum pororum dilectiones arripiunt sulphureae par
ticulae, quae ubi in communem alia quem lociim eruperint , necisiaricidi vel f s directionibus pollebunt rconlluctates cigo in unum, effluinvium componcnt sulphureum motu celeri & pertui baro agitatum, ecconsequenter calidum. Haec ergo prima occasio est motus per tu ibati:
Sed de altera adest minus necessaria ;Cum enim vix possibile sit in generatione pat liculae sulphureae , quod
materia salina adeo aequaliter disii i-buatur circa nucleum aethercum, ut centrum gravitatis congruat cum
centro figurae, vix elim postibile ust, ut particulae sulphureae a motu aeth
ris , unico, vel tantim recto, vel curvo agantur ι sed potius necesse est . ut simul motus adsit turbinaistivus. Agentur ergo particulae sulphureae motu aetheris, eumque s quentur, quantum spatii permeandi dispositiones concesserint i at simulct semel circa propium axem IOt buntur. Ex hujulmodi porro rotatione, tum allidentur ad parietes P Ororum Permeatorum , tum invi cem collidentur, adeo ut suborta m tuum reflexione , multiplices , &inter se diversae directiones enascan- tui; hae autem tantb factu facili
res sunt, quanto magis, cum compressiles snt, & elasticae particulae sulphureae , vix ulla dissicultate comprimi invicem possunt ι S ubi
nisum elasticum exercuerint, contiguarum hinc inde jaculationes fi ri opus est, quas sine innumeris durectionibus nec cogitatione asst qui possumus. Et his quidem de causis in effluvio sulphureo motum per
turbatum enasci oportet, etiam antequam ullum mixtionis genua su
354쪽
rit perpessum. At verb, si post
mixtionem ablatam liberae sint particulae sulphureae, necesse erit primo, ut, quoniam validam compressionem iustinebant in antecedenti mixtione , sublatis in ipsa exsolutione viribus comprimentivus, celerrimEdilatentur , unde etiam celerrima continget eruptio a corpore, ex cu-3us mixtione liberantur. Cogitet hinc quis te an fit ei possit. ne eodem lcmporis momento in libertate co illi tutae plures ac plures sul phareae particulae nisi elastico . eo inque validissimo se dilatatutae , de erupturae, possint non sese undequaque collidere, & invicem ejac lati : ferentur ideo hae sursum, illae deorsum . hae ad latera. illae obli . quὸ ; Ae quoniam multiplices Ο cutius fieri necesse est , multiplices etiam fient unde quique reflexiones.
Adde, quod in primi ipsa eruptio.
ne amplexantur ab aethere eaedem
sulphureae particulae t Se quoniam illius motus velociores lunt extra tellurem, quam in ejus soliditate, multo maior etiam illic, quam hic poterit eis velocitas communicari, tum quod spectat motus rectos, tum turbinativos. Hinc licet mul- tb latior sit pororum apertura in arre. & non facilε ex eorum
variis directionibus fieri possit in enflu. io sulphureo motus perturbatio, adsunt tamen reliquae concausae Ualidiores eundem essectum restauraturae : Quod si addatur impedimentum salium aereorum concurrens
ad flammae generationem , ut suo loco dictum est, multb Walidioribus factis . Se multiplicatis in 'us per-tuabaci causis, nil mirum si validior fiat perturbatio, copiosiorque aggestio sulphurei effluvii, unde calor
Manifestum est igitur, non cau fas deesIe, quae particulas alphureas turmatim vel em uentes a corpore aliquo . vel raptas a fluxu aetheris, adigant in motus calorificos, modo in ha libertate sint . per quam possint motibus aetheris obtemper te; ideoque ad excitandum calorem satiν elle ut accedat causa, quae aut generet puticulas selphureas, aut prius generatas evolvat 1 mixtione.
Hinc nil mitum, si qui cortice
tenust res tenere contenti sunt. non
aliud credant esse calorem , quam sulphureum eviuvium , aut ejus eo solutionem. Quarto, propagatio calosis videtur certas habere causas, cum ex
supradicus quasi consectaneum deduci possit, eam fieri per transitumessiuvii ex uno in alium locum . ita ut nihil aliud sit, quam e Suvii transmigrario quaedam a proprio fonte in medium , ab huius una Parte in aliam, a medio in aliud cor pus , & deinceps. Et canὸ negandum non est hac ratione plerumque ad longinqua produci calorem ι ob id enim non exactὸ in sphaeram diffunditur, qaia, lices per motum perturbatum, sive ab elastico, sive 1 tu binativo procedat, sive a resistem trisὶ hae illae dissipator i cum ta
men ejus particulae minimae sint, ideoque motibus aetheris obsequen-,tes , leviores item mediis quae transisterant, neeessarib universali sua dia rectione etiam aetheris, & levium viam sequi coguntur, id est utraque de caura recedere 1 centro telluris.
355쪽
quod idem est ac sursum evolare. cundi verb flammae transtus ab uno Ex conjunctis igitur hisce motibus, ad aliud extramum sulphurati. In altero a centro propagationis in or- primo est realis motus elusiacm π.obem, altero verticali, fit ut sphaera bilis a loco ad locum; in lecundo ea lotis in oblongum distrahatur & vero tantum apparens, ideoque s acutum , id est magis sursum versus tius successiva siccundum tempus & l extendatur quam infra , ad latera cum generatio. Hanc utique in pr vero media quadam ratione. Hic pagatione caloris, saltem per medium autem propagationis modus, quem- aereum, sacillime poste, in ii 4 dc- admodum suffragantem habet eri bere contingere conliciemus , si ob
perientiam , ita & nullo pacto ser- servabimus particulam suli tui: eam varetur , nili adesset subitantiale eL erumpentem a mixtione subiici moti fluvium hac potius quam illae diis bus aetheris longὸ velocioribus, quam strahendum. Exinde etiam proce- suerint ii, a quibus suit generata ;dit, quod regulariter secus corpus sique , quod notabamus agentes de 'calorem fundens intensior est caia sulphurei clementi generatione, malor, quam longe ἔ nimirum quia ibi gniti ido particulnum commensur confertius esse essiuvium opoliet , tur, ut ita dicam , velocitati aetheris quam hie. Verumtamen licet haec generantis, opus est ut intelligamus,
plana esse videantur, non ideo ta- nac aucta, immo Pnolmiter aucti,
men adeo certa sunt , ut dubitati illi iuturam elle improportionattinnon possit; immb validae adsunt ra- magnitudinem eandem, ideoque fore, tioncs dubitandi, emuvium calo tu ut aether in corradenda superficie . , ficum inter migrandum. & novas & diiset vendi textura, quae supra accessiones suscipere, & continua porportionem velocitatis auctae exi- pati detrimenta ι quod si verum fo- ssit in sulphurea particula, nitatur Ict, altera emergeret ratio propagaia perenniter I ct squidum tanta sitrionis longe , migratione diversa i improportio inter auctam ejus vel scilicet successiva additio, & quae citatem, & resistentiam particulae ad hanc essicit successiva ex Iolutio patia di ilblutionem , ut nulla equalitas ii ticularum sulphurearum facta ex ter dissolvendum fiat non modb par-iplo medio, aut generalius ex subia ricula circumtonsione facta graciles- stantia, ex qua calor producitur. cet, sed N penitus destruetur. Pl
Atque ut evidenter appareat quam rimam ideo aut molis imminutionem,
sacile sese diffundenti essiuψio possint alit dissipationem particularum suu
adiici aliae, atque aliae lubinde pat- phurearum , & conisequenter proporticulae congeneres. perpendendum est Lionatam diminutioncm efluvii, fie- duplici modo posse calorem ab uno ri neceite zst. Ulterius, cum sub
ad alium locum produci ; scilieet magis elongatur a suo seme calor,
primo per transitum ejus numero eia eo scmper magis languescat, tum, fluvii, deinde verb per successivam ut diximus , causa larioris effuvii , novi productionem. PHoris exemia tum di nutae perturbationis in m
356쪽
3 αtionum aetheris directionibus oppositarum, particulae sulphureae semper facilius, & facilius ideoque & copiosius abstrahantur a loco e illuvii, quod hac de causa moli, sue plurima patietur detrimenta. Si igitur haec
omnia in unum , casusque fingatur , quo tanta sit velocitas aetheris, tam autem minima dissolutionem particulatum sulphurearum resistentia, ut brevi admodum succeil ira sit earum resolutio, patet quam minima futura
sit essiuvii per medium ditasio , &consequenter quam distacilis propagatio, nisi essi avium idem aliunde suppetias recipiat quam a cor- re, unde primo exierat. Prob ite igitur est eam Dille providentiam naturae de cviuviorum calidorum propagatione impense sollicitam ut novam illis accessionum materiam praeparaverit, in medio exsolvendam ab ipsorummet actione : Cum enimessiavium propagatum a corpore calidum sit, 3c consequenter motibus
jam millies repetitis praeditum , soccurrat in medio dubitantia aliqua sulphurea facilis resolutionis, non aegre soluta ejus compage, quidquid particularum sulphurearum in ipsa est accessiones faciet antecedenti caeteroquin facile dissipando eviuvio,
languentes ejus motus perturbatos restaurabit , de ulterius procedendi vires addet.
Itaque cum ad hoc opus perpetrandum nil aliud requiratur, nisi praesentia in medio, aut generalius in Ioco propagationis , sulphurearum concretionum , puta halituum sicile telolubilium, & vitius in e Hu-vio ad eas dissolvendas, tanta erit ejus effetendi facilitas , quanta conia jungendi duo praedicta : Et quod spectat virtutem esiluvii, nullatenus dubitandum est non suffecturam, tum quod illam supponimus aptam vincendae resistentiae , quam fortὸ habiturae sunt ad subeundam dil-
Iolutionem concretiones sulphureae, tum quM constat experientia vim caloiis tantam esse, ut possit textu- Tas corporum non laxare modo, sediolvete, ut patet ex destillationibus , ex auri fulminantis explos
ne, Fc similibus ιium demum qu
hoc pendet a validitate motus perturbati in calore, quae cum varia
ei se possit, cuilibet eius disterentiae
pollunt occurrere proportionatae Te
sistentiae in concretionibus objectis: Sed de harum praesentia non adeo certa res est; quippe , & adesse pos-lunt & non adeste , majori & minori copia, magis & minus resolubiles. Hinc nequaquam asse me im a nullam fieri polle propagationem c loris absque nova sulphurei essiuvii
accessione, sed tantum eo tunc cum circumstantiae adsunt necella
riae ι frequentissimas autem adesse non dubito, licet non eadem seminper ratione. Id suadent respectu aeris, ignitae diverset speciei impressi
nes in eo genitae, quae , ct earum faciles resolutiones omni exceptione majores testes lunt; quod aei, qub magis ivlphureus, ed , caeteris patibus , calidior existat quod aestate valida sit actio vitrorum causticorum , non item hye ne; qubd suprema aeris regio Rigidior existat. quam infima. non alia profectis de cau a, nisi quM a terra remotior , unde
Prodeunt sulphura; suadent de mille
357쪽
alia , quae longum esset hic curios Meumulare. Adhue certius occurrunt
in corporibus mixtis, quorum fere omnia Chymica ostendit analysis
sulphure non deititui ; & cum quae magis sulphvaea, caeteris paribus,
diutius calorem foveant, argumentum est eorum internum sulphursavere reparationi essiuvii selphutei ab extra intrusi ; immb qu bd aliquando huiusmodi genetis em
vium , novum excitet internum, ut
accidit. in febribus ab insolatione, vel nimia excalefaetione subortis, omnem tollit ambiguitatem asserendi , tum eaeuvium exsolvere posse sulphureas concretiones, tum pr pagationem caloris posse suppetias recipere i medio. Addo demum, essiuvium quod spargitur circa co pora, unde prodit frequentissimε, .non eisse totum ex particulis ibiph reis in libertatem assertis, sed magnam partem ex ramentis selphvrum naturalium, ex quibus mixtum immediatex componebatur, non Omnimode re lutorum , quod ad evidentiam ostendunt sumi, & fuligines e flamma prodeuntes, aliaque non minins huc pertinentia phaen mena, dissicilem absque hoc suinpolito explicationem admissura. Haec
autem ramenta, si ste a corpore calido prosecta sive medii indigenae'. aeque facile possint, dum te talvuntur, novas facere actiones em uvio constanti ex particulis sulphureis, ex quo selo calor, non ex do.'quod ramentis addite concretis componti
Si igitur non deest in medici r selubilis materia , sique. quod lu- auriat in eodem emulam res lutionem patrare potest , liquet quam facile caloris propagatio non ex sola essius ii emissione , & ix
uno ad alium locum migratione. verum etiam ex nova identidem
tacta ex lutione coalescat ς quod quam necessarium sit intellixisse ad perciliendos effectus ad eandem propagationem pertinentes , experiri poterit quicumque Phaenomenaealoris ad ea , quae in hanc tim dicta sunt, comparandi aut onuI, aut voluptatem sibi fecerit. sed & illud quiniis animadverten dum est , quod quemadmodum a cidit aliquando dissulum e Suvium, medio stippetias recipere hom
geneae materiae . ita nonnunquam
id . quod adjungitur. aetherogeneum est : hoc autem potest accessione sea vel calidi eis ctus augere, vel minuere. Sic ex eo quia i filuvium sulphureum, quo ignis co ponitur, nequaquam sincerum existat, sed conjugatum cum salinis particulis, qnae idonea sunt ad corporum dissol tionem instrumenta , non modbante dictis omnibus praeditum est
acii latibus, at praeterea combustivum evadit ι q Nam vim nullo
acto habere potest e filuvium ex solis particulis sulphureis compositum , ac multis minus si aquei conrugatum. Hinc quotic ς in m dio redundant particulae cab ri obis stantes, minui opus est ejus t fi ctus, . donec resistentes par icut m adsucrint i& generaliter, pro ratione ejus, quod commiscetur calido e Suvio, variae emergunt disserentiae calcitis
vaporosi, acris . urentis, pungentis, .
placidi, ex quibus, vel iplo sensu
358쪽
judice, diverse impressiones in sensorio excitant ut, non tam a gradu majore, aut minore, quam a diver.
sa natura sulphurei effluvii prosectae. Po remδ, ne longius rem protraham , observandum est, id, quod calidum agens nuncupatur proprie non aliud esse, quam effluvium , licet ratio agentis, iuxta vulgi, quin. α Philosophorum loquendi con- .suetudinem, aliis tribuatur. Hinc quod calefacit in aere est esiluvium
stilphureum in eo extilens, non aer,
neque id quod eis avium solvit,
aut movet; sed nihilo minas . cum effluviam non pateat, calefaciendi virtutem mod a corpori illud habenti , aut emittenti, modo causae excitanti tribuimus : ita a radiis solaribus dicimus calefieri aerem, ab aere corpora &c. In hac autem attributione virtutis, mirum quan diversa ratione pro redatur, aliquando quidem quad intenus recta. &aliqaando omni ad devia , ut cuilibet percurrenti seriem corum . quae vel calida, vel c ile facientia dicuntur, manifeste constabit. Hoc vero traxisse originem videtur ex eo, quod homines actionem tribuant cuicumque noviter ad Qensenti, ad cujus adventum effectus sit; istud autem modo verum est agens, modo non , modδ proximum, modbremotum I modo mera conditio est ad actionem requit ira, modo mat ria , modo instrumentu in &c. inter quae cum dii insuere vulgus non
teneatur . confauonem facit, eandemque consuetis loqsendi formulis .ingerit. Sed oculatus Phyneus rei gnarus non aegie perspicie quid in
unaquaque altione hane vel illam rationem obtineat. Caetet uin inreliquis , quae calorem respiciunt, satis aptas habemus rei exprimendae phrases r scilicet incalescere dicuntur Lorpora, in quibus eis uvium calidum exsolvitur , calefieti vero quae
illud aliundὸ recipi uat. Calida idebdicimus effluvio potita sulphureos per se quidem , si intrinsecum sit.& perenne ; per accidens vero, si extraneum, & temporaneum. Similiter , quae materia constant sulphurea non dissiculter resolubili., haec potentia calida dicuntur, licet eodem etiam nomine donentur quae aliquid conferre pol Iunt excitationi caloris, quamvis per modum Occasionis id praestent, ut sol, fice ita radii, non minus ac ea s sed adhuc
minus propriὸὶ quae sensationem
calidae assuem producunt. Nec aliter res procedit circa eneetias caloris e cum enim calor accipitur
ro agente, proprie dicitur a calorei quari ceram, fundi metalla , r pefieri corpora. humiditates dissipari, attenuari substantias . sensoria moveri , quia vere ab effluvio sulph reo haec omnia fiunt. Patiter. cum calor supponitur ut effectus cmporum a quibus prodit, non omni nuabs te Occurrit sermonis ratio ι scili- .cet quia e Muvium fit ab isne, .non male calor pro ejus effectu habetur. Praeterea , quidquid 1 c lore si, quoniam intellactui repraesentatur tamquam id, quod tuam originem ab igne duxerit, aliquo pacio igni potest adscribi, tamquam causae primariae per calorem agenti. Tandem si consideretur calor ut aliquid determinativum substantiatur,
359쪽
rum , quoniam re vera calidum e
fluvium corporibus superadditur jam in sua essentia completis, accidentis cujusdam prae se fert ideam i accedit enim, & recedit salva corporis essentia : cumque aliquibus corporibus , a quibus exsolvitur, hoc effluvium Einentiale sit, eo enim sublato perit fundamcntum denominationis, ut apparet evidenter in igne, idcirco horum respectu pro accidenti quidem habetur sed proptio, seu pro essentiali proprietate : Quoniam vero quaerenti , quale lit aliquod corpus , congrue responderi potest , calidum ; effluvium inter qualitates adnumeratum est. Hi autem omnes loquendi modi nullo detrimento veritatis retineri possunt, dummodb de re constet , & adhibeam ut congruentes ad Opera na
I Iaec de calore in universum, sorte magis quam hujusce tractatus ratio. minus certe quam rei dignita, postulat et ,hucusque commentati sumus , ut facilior redderetur aditus ad ea perscrutanda, quae partieulis' sulphureis accidunt 2ntequam mixtionem subeant ullam, quaeque ab earum motibus piimum in terrae visceribus , deinde , dum c tellure erumpunt, in acre derivant. Propterea ex dictis non ei Ie dubitandum remur, quin particulae sulphureae perfectionem suam ad cpte,& a vo Iticum
labyrinthis liberatae, cogi non sequantur motus universales aetheris,
quos suo loco descripsim tis ; quin
arripiant turbinativos circa proprium em 3 quin perpetuo oscillent,
idest a quolibet vel levi Occursu D. Gulielmini Oper. Tom. II.
comprimantur . indeque resiliant;
quin tandem motus inter eas su cedat perturbatus; haec etenim omnia non ita pridem demonstravimus. Itaque cum motus aetheris universales illum serant ab uno versus aia rerum polum, simulque versus terrae
superficiem , etiam has universales directiones sequerentur particulae sulphureae, termino, ut ajunt, a quo, desumpto a loco generationis. Di L pergentur igitur hac illac per teriae lolidit item, quia videlicet eas rapit fluentum aetheris, illique calorem impartientur . diversum tamen , &secundum gradus, & ucundum qu litates s ubi enim coufertius suetite ictu vium, aut ubi perturbatius, ct celerius, ibi major erit calor; Recontra , ubi occurrent effluvia alia degenera, horum & illorum activitas miscebitur, de varius calor manifestabitur. Quoniam vero regulariter confertius est effluvium circa loca generationis , ita de haec calidiora credere non it rationabile est. Ratio hinc deducitur cur interiora telluris plerumque calcant , non modo in tertia ejus regione, quam Boileus semper calidam auguratur, verum etiam in secunda, hyeme prae sertim, quo tempore cohibita evaporatione sulphurearum particularum a terrae densitate, opus est useffluvium in serius reddatur conse eius : Non ideo tamen necesse est, ut unde quaque calore persundatur tellus interior ι cum enim caloris
propagatio fiat veluti per diyersa
sumina fluentia hac illac per terram, suos fontes habentia in locis generationis particularum sulphurea
una, pollunt quidem haec sulph V y rearum
360쪽
rearum particularum fluenta alicubi uniri. N in unum velut lacum, aut oceanum effuttili. Sd quemadmodum discretae esse possunt ollicinae. in quibus elementum sulphureum fit , dc praeterea occurrere pollunt
impedimenta dissi ulter permeabilia a sulphureo effluvio, salva ejus Particularum integritate , ita nulla est necessitas , ut ubique calidum enfluvium luxuriet, saltem sp cie aliqua lentibili: immo fieri potest, ut alicubi potius contraria qualitas pri
Tanta est anomalia , quae Observatur in gradu caloris, quo variae terrarum partes, & regiones perfunduntur , ut aegre ejus causae ad' legem aliquam exigi possint; licet enim calidiora fuit loca propter duas tantummodo causas , scilicet, ut diximus, aut per effluvii majorem densitatem , aut per ejus validiores motus, nihilominus tamen, quia variae admodum sunt utriusque causae, difficile vera attingitur. Nonnunquam stipatur effluvium, quia vicinam habet scaturiginem, nonnumquam ob eam effluentiorem ; alias ob impedimenta liberam perspirationem impedientia ; aliis ob copiosiorcm exsolutionem sactam ex decompositis sulphureis intra tellurem genitis, quae cum diversas causas habere possit. propterea iuxta harum vatiam virtutem copiosius, vel parcius, stipatius, vel laxius emuψium fit. Inter has
neque enim Omnes vacat inquirere)esse potest antecedens effluvium calidum aggrediens inter excurrendum facilὰ telo lubiles sulphureas concretiones , easque resolvens in effluvium sulphureum, a quo con fertius fit. Similiter validiorum
motuum causae plures et aliquando enim in causa esse potest majus aetheris momentum, aliquando mOles . sulphurearum particularum ,
aliquando loci libertas, aliquando
erunt occasiones perturbationem motus augelites, &c. adco ut non
satis in genere definiri possit, cur hic potius, quam illic, calido effluvio petiuia iit tellus. Regulariter,
tamen loca circa PEquatorem magis sulphurea. ideoque calidiora sunt, ex eo fortasse quod circa illa motus aetheris intra tellurem in universum sit magis retardatus, quantitas maior , ec citcumstantiae reliquae ad generationem elementi sulphurei comparatiores. In circumpolatibus vero regionibus res e contra se haber, fortasse quia motus aetheris per
viciniorem polum ingressi debito velocior est . copia vero retardati venientis a polo opposito minor, quam ut multo sulphuti producendo apta nata esse possit. Sulphureum igitur effluvium per terram dispergitur, & plurimorum
effectuum in ea auctor est; etenim praeter eos , quos experimur quotidie in hac terrae, quam incolimus, superficie, varios, ut diximus , luxta diversam naturam , & varias dis I ositiones pallorum, pares intra tel-urem non est ut negemus, quorum ergo agens audit respectu aliorum ab
illis enatorum. Sed & id efiluvii sulphurei intra tellurem proprium est, s quod extra vix unquam, &ne vix quidem occurrit) quod videlicet se ipsum tribuat uti materiam plurium substantiarum, maxime de .