장음표시 사용
1쪽
PKilosophiPraestantissimi, Lectionibus Excerpta.
Recenti hac nostra editione quam potuit diligentisi
3쪽
FHILOSOPHI AETATE SVA CLARISSIMI,
Praelectiones in primum librum Musices e ristotelu.
t culo mortaliu omnium sipientis, imus iudicatus, a Dij, immortalibus tria,Platonis Phedro reserente, prae ceteris expe
redderetur: Deinde, ut exleriora internis probe responderent, hoc eii, ut senius, ct ij qui sensui parent appetitus rationi obtemperarent: Tertio, ut nemo sibi diues esse videretur , quin idem de sipiens, & eo esset contentus, quod ad vitam transigendam satis saceret.
Quibus iebus quidnam aliud diuinum illum hominem significasse credimus, qui in ut Deorum beneficio Phil sephus efficeretur l, Quod quidem ita esse vobis,tyrones studiosissimi, qui sacris philosophiae me auspice optatis initiari, apertius explicabo, si varias philosophiae definitiones, a lapietibus tr citas , in medium afferam.
Prima igitur definitio haec est: Philosophia est rerum,
ut sunt, cognitio.. Plerique autem ali inter quos fuit diutinis Plato diuinis de interitus expertibus corruptioni obnoxia permiscentes, eam definitionem assignarunt, philosophiam scilicet esse diuiuarum humanarumque rerum scientiam. Nonnulli a fine eam definiuerunt: qui cum sit di proximus, & remotus, Plato eam primum a proximo definies, stribit esse mollis meditationem, non eo quidem sensu, quo ille dixit, Esto memor lethi, sed per mortem rationis corporeis perturbationibus separationem intellexit, siquidem ex naturali philosophia virtutes omnes veluti ex fonte quodam manare videtur. qui quidem sons ex appetituucum ratione concordia dubio procul staturit.
Hac foliasse de causa Simplicius in hoc prooemio quod tamen Themillio adscribitur philosophiam dixit esse animorum medicinam: quippe animos liberat ab inscitia:qus quidem medicina tanto ea est prillam totiquae corporeis assectibus succurrit, quanto animus corpore ipso nobilior. Ab hoc sonte A pollo fortasse oraculum illud deprompsit γ r in iam ,ideli Nosce te ipsum.quo quidem oraculo admovemur, ut non solum nos ipsos exilii memus non esse doctiores ac meliores, quam sumus, verum etiam ut altiora, eorum; causas sedulo contemplemur.
Sane a sine temoto,digniori tamen,definiuit eam Plato, isse iens philosophii e se similitudinem Dei, quoad eius ab homine fieri potest . ea etia homines reddit plane diuinos, quippe ut deus opt. Max. Omnia contemplatur, ita sapiens Dei a speculatur. quamobrem idem in Timceo scribit, philosophiam esse donum Dei, non hominum inuentum. Pythagoras, philosophus ant i quissimus, ab etymologia eam definiens, philosophiam appellauit, hoc est ut Marcus Tullius interprstat urbs udium sapientiae, aqua sapientes philoiophos, hoe est lapiemi e lludiosos, honestiore vocabulo nuncupari voluit, siquidem unus Deus vere sapiens dici potest. Ex his omnibus liquido cuiuis apparet, maximo philosophiam homini esse ornamento, diuinumq; illuplane es scere,qui veluti ex alta specul i rerum causas intueatur, qui appetitus alioqui cebbiles rationi conciliet, ut inde moralibus editis virtutibus vita cosequatur beata, qui unus vere si diues, cum illa tantum homini bona esse videri debeant, quae nullo seriunx impetu surripi possitnt, cuius temeritari cetera subi jciuntur.
Nemo igitur si modo penitus rem inspiciat dubitet Socratem nihil aliud a Dijs immortalibus vi initio diximus expetisse,cum internam pulchritudinem peteret, cetera ψ, quae retulimus,qui in sapientia; ad qua omni studio capessenda tyrones praestantissimi, lummaque diligentia me duce ut elaboretis, vos etiam atque etiam hortor. neque illa Apostoli sententia vos deterreat,qua monet Christianos ut nolint sapere plusquam sapere oporteat. non enim philos phos illud reijcit, sed diuinatores,qui sutura,soli Deo cognita atque persipecta, praedicere conantur.' Ergo ut rem propositam dilucide tractemus,oper retium erit philosophiam in sua membria partiri .Quae si universa intelligatur, in speculativa secatur, se activam. porro haec in ethicam, oeconomica, de politicam distribuitur,quarum prima sui ipsius mores docet, secunda rei familiaris curam,tertia rei p. admistrationem ostendit. Specula tua autem in naturalem mathematicam , 5e diuinam diuiditur quarum prima eorum causas inquirit Hugsunt immersa materiae de quoad esse, de quo ad ration. m . altera vero eorum demit rationes, quae secundu esse materiae inhaerent, eamque,escernunt, ratione temen sunt si iuncta .lertia eas res speculatur,quae & ratione,& re ipsa ab omni materia sunt penitus remotae . id quod asserit Aristoteles 6. Metaphylices. Ex hac rationali diuitione omnes philosophiae partes possumus considerare. At dubitabit hoc loco aliquis diuisionem hanc esse micam , proptcrea quod non videatur omnes scientias contianere . nam neque rationales, grammatica scilicet rhetoricadi logica; neque practicae, quales artes mechanicae, v t medicina, Ne architectura, in ea diuisione sunt comprehensae, cutamen omnes artes sunt quodam modo scientiae, quippe caratione iactae.
Quamobrem rectior seri ortuna Boetii diuisio videri posset, qui philosophiam in septem partes s ecuit, in tres sciis
licet rationales, de quatuor mathematical.
4쪽
Ad lite videtur scientiarsi ordo in hac dii isione prs termisius,aut non recte examinarus, si quide Simplicius eam,
quae ad mores pertine ceteris anteponit: cu tamen scientiae
naturalis pars quaedam sit, quodam modo illi subalterna. Praeterea non leuis est de speculatiuarum inter se, necno& mathematicarum ordine dubitatio.nam Geometria r
et a ratione Arithmeticam praecedere videtur , quando ea continuum, haec vero numerum considerat, qui ex continui oritur diuisione. Ex altera tame patre videtur Artihm tica primum locum occupare; quippe unitatem ut principium assolutum accipit: cum Geometria punctum visui ipsius principium consideret. Atqui puncto unitas natura prior est vi pote quae simplicior. unitas enim omni caret diuisione ac situr punctum vero etsi est indivisibile, positura
Nec mediocrem habet dubitationem naturalis partium ordo. quas dubitationes ita sicile paucisque solvemus, ac
primo quidem loco prima, qua obi jcitur, simplicii diuisionem esse mancam. quia scientias omnes minime complectatur. ad quam res nil eo negari tot si argumentum, neq; enim recte colligitur, omisit rationales, ergo manca Sc imperfecta. scientiae nanque rationales non sunt. vere scientiae sed scientiarum in lirumenta. ac sicut artium instrumenta non sunt aries, ita scientiarum instrumenta non sunt
sic lentiae. porro quod practicas omiscerit, quas diuinus Plato passim fere scientias appellat, quippe ars omnis scietia est ratione sola distincta, id non est sactum absq; ratione,comprehenduntur enim sub alijs practicae. na Medicina scientiae naturali subalternatur, Arithmetica Geometriae, reliquae vero scientiae decimo Euclidis iubalternantur. At dices, ii hac ratione omisit Aristoteles practicas scientias, debuit itidem morales praetermittere, quando a natu rati comprehenduntur, cui sunt subalernae ac veluti ancillae quaedam,aut certe subalternas omnes recensere.
Ad hoc meo iudicio sic videtur esse respondendii, A ristotelem morales explicuisse, ceteras subalternas tacuisse, non quod moralis a superioribus partibus scientis non c5prehendatur, sed quoniam ad aliam animi partem pertinet ad facultatem scilicet rationis expertem, appetitumque, sensitiuum. Etenim moralis scientia firmum quoddam est sensti ut appetitus,reliquae vero scientiae primarijs subalternae, cum eidem animae parti haereant, cui de ipse subalternantes,
quae rationalem animae partem occupant. ob eam causam
practicas neglexit, morales addidit, quatenus ut antea diximus aliam animae partem possident. Quae causa est sortasse, curseiunctae dicantur, liberale Gque, scientiae vocentur, quippe quae homine libero sunt dignae quibusque, liberi homines utuntur.ij autem sunt,qui sui i psorum cauta sunt. Reliquae necessariae appellantur: quoniam ad usus humanos sunt accommodatae.
Vocantur etiam mechanicae non quidem vi Parisienses philosophi interpretantur, quod faciunt intellectu moechari, hoc est rebus externis commisceri, proprioque sui
Ex his colligitur, persectam esse Simplici diuisionem ,
et ij vero mancam, quae naturalem ac diuinam philos phiae partem praetermisit. Nisi sorte velimus hominis auctoritatem ita defendere, P eas tantii scietias nominauerit, qui instituuntur ad primaria . praeparant enim hae,ac quodam modo intellectum disponunt ad scientias supremas,naturalem, ac diuinam.
De eo quod dicis Simplicium prinosuiste scientias m rates alijs scaeni ijs: Dico, quod non est verum . tantum dicit Simplicius quod puer , qui est iturus ad alias sci misi
prius e si imbuendus bonis moribus, quoniam per virtutes. morales animus a perturbationibus, ct v vij, seiungim' Quod dicebas, non dat ordinem scientiarum speculatiua ruin, eigo imperfecta diuitis: Dico, quod de hoc eli maxima lis Latinorum, mamme Diui I homae, quem multi insequuntur. Dicunt enim qi ol ordine naturae pi ima est
metaphylica, secunda naturali, , te ilia mathemat lca. ra io
est, st prima sit methaphysica , quia probat principia alia ius cientiarum, ut ait Artii. . metaphysiceu principa& viam habens ad alias scientias. ideo ali. e scien: ix ipii metaphysicae subalternantur,quia probit earum psincipia: atq; etiam ordine doctrinae, Via illa notiora, quae priora S communiora ut ait hic Arist. metaphysica est de comunissimis. est enim de passionibus entis. ergo prior minus communibus . Quod autem scientia naturalis praecedat mathematiacam,probat illi inquit diuus Thomas, quia quinto metaphysexffaciliora etiam natura priora sunt, sed res naturale, la-ciliores,ergo natura priores, quod ita sit probatur, quia res natu tales percipiuntur intellectu, imaginatione,& sensit. ille vero sola ratione, intellectu, N imaginatione, non sensu, quia non sunt in materia meriae . praeterea naturalis probat principia scientia mathematicae, i exto Phylicorii, ut quod omne continuum eli diuili bile in inlinitu. ergo. tum etiam quia naturalis probat caulas Omnes, at mathematicus for malem accipit. ergo.
Hae sunt rationes diui Thomae. Sed obiicitur, quia non est verum, quod ait, quod metaphysica ib l, at naturalem praecedere, quia hi libri inscribunt ut HI'U'φυσε, qua ii post naturalia, ut dicit Alexander, tum qu :a incia playticus lumit subiectu suum a naturali, ut ex octauo physicorum
sumit substantiam separata melle, ex aeternitate enim in tus probauit Aristot. aeternitatem motoris .ium etiam quia
metaphylica no solum accipit subiectum suum a naturali, sed & conditiones subiecti. ex libro enim de anima sumiumeta physicus, quod substantia leparata est intellectus quia nobilior intellectu humano, ergo intelligit perfectius intellectu humano. ille. n. sine discursu di sine errore intelligit,
scientia autem animae nostrae accidens est,supei torum vero sicut substantia. ergo salium quod metaphysica natura tem praecedat . Quae tamen soluunt alij I dicunt, ut Alta Alam. quod prima est scientia naturalis, secunda mathematica, tertia metaphysica, sed contra principium doctringdebet esse ex sacilioribus cognitia, quinto metaphysices, pri ncipia autem mathematices saciliora naturalibus, quia sola doctrina praeceptores sciuntur ex sola notitia terminorum Principia autem naturalia minime, ted maxima per scrutatione indigent,ergo ab ipsis mathematicis inchoandum est, non naturalibus, quia indigent nulla inuesti gatione re experientia, ut quod omne agens agat propter finem,& quod natura sit principium motus di qui ctis, ideo sexto Ethicorum ait Arili. puer potest elle mathematicus. naturalis no: quia res certior est mathematica,quam naturalis: ergo de prior: quia principium doctrinae ex facilioribus esse debet. Ideo est tertius modus dicendi rectus, meo iudiciis,quod primo loco esse debet scietia mailiematica a. naturalis 3. metaphy.quia mathematica nobis faciliora naturalibus iplis, ideo priora. ideo sumplit exempla naturalis ab ea.& quia metapbysica sumit subiectu ni & conditione subecti a naturali, ideo haec naturalis metaphy licam praecederet, quia prima mathematica docunda naturalis, tertia metaphylica. Ad obiectiones in cotr itum respondenduest , de pt imo quod dicebat Uic ictra metaphysica est principatiosiquia subalteinat sibi alias scietilius, est enim dec
5쪽
Lectiones in Physic. Afisto t.
munioribus di probat subiecta aliarum s ient rarum : dico, quod illa non est vera sub alternatio ex conditionibus scientiae subalternantis& subalternatae, quas posuit in primo posteriorum , quod scilicet subalternata capiat subiectu sub alternantis,& ei addat conditionem accidentalem. lectando ζebet subalternans demonstrare principia, de causas subalternatae, quare non praecedit metaphysica quia aliae sibi subalternantur, vere enim & proprie ei non subalternantur. Quod secundo dicis, hic probat principia aliarum. At quonam modo declarat principia math matica, cum Ipsa ex se notissima lint, ut omne totum est maius sua parte i nec est ceteris prior, tuta aliorum principia probet. Similiter ad id quod dicis , quod ideo alijs prior, quia est ex
communioribus, communiora autem praecedere debent,
utens substantiam, substantia corpus, corpus corpiis antismatum praecedit: Dico quod duplex eii in ptopolito ordo, unus inter partes eius de scientiae particularis, verbi gratia philosophis naturalis.& hic ordo non est ad libitum n situm, sed habet ordinem di modum ex ordine ipsarum rerum, quod scilicet vi se habent res in natura, ita tractari debent ille igitur ordo scientiae sequitur ordinem ipsius naturae. Sc quia communiora ordine naturae priora sum, quae enim simpliciora lunt,&communiora ordine naturae illa de priora: de quia cui dixi in scientia una particulari res debent ordinari & describi in illa scientia ut ordinata in natura: ideo ordo partiti talis scientiae sequitur ordinem naturae, de vi natura a comunior ibus incipit, ita ei iam partes scientiae comunioris praecedunt, & se ex communioribus
inchoandum est, ideo prius Arist. de materia comuni tractare debuit, quam de remota,le prius de remina,quam de pioxima. seὸ talis ordo inter scientias totales non seruatur:
quoniam in ipsis non lumimus ordinem ex rebus ipsis, sed ille ordo sumitur ex sicilioribus nobis, quare in sciem ij sparticularibus non sequitur, communiora ordine naturae sunt priora,ergo etiam ordine doctrinae. in scient ijs totalibus illa scientia quae est de comunioribus debet alijs prsponi,& ceteris est prior,ut metaphysica. Est aliud argumentum .primo probat Diuus Thomas quod naturalis sit prior mathematica, quia illa priora qus notiora,sed res narurales notiores quia intellectu de sentu percipi possunt,mathematica solo intelleictu, ac imaginatione, sensu minime: ergo. Dico quod est salsum quod res mathematicae solo intellectu ac imaginatione,no sensuae; uia eadem est quantitas naturalis,di mathematica. sensibilia enim communia eodem modo a naturali & mathematico percipiuntur, tantum ratione differunt:quia naturalis considerat ea,vi termini corporis naturalis quanti, mathematicus ut quantus simpliciater. at tu dices, saltem no euades quin certius a naturali a
prehendantur sensibilia particularium, quam a mathematico comunia. Dico quod sensibile comune licet apprehendatur obicurius a singulo sensu particulariter, quam Pr prium sensibile, tamen ab homine ipse certius apprehenditur sensibile comune quam proprium, quia sensibile commune pluribus sensibus percipitur. ideo Arist. secundo de Anima quaerens cur natura ordinauerit quod sensibile commune a pluribus sensibus perciperetur, e*Odet, ut certius apprehenderetur quam sensibile proprium,quia mathem taca accipit principia probata a naturali,nam habet mathe maticus pro principio, quod omne cotinuit est diuisibile in infinitum, naturalis autem id probat. ergo prior est naturalis & ab ipsa sumit principia, simpliciter tamen minimς, de ita naturalis scientia non simpliciter est prior ipsa mathematura,sed econtra, quia praecedit ipsam naturalem, ut etiam
Dis philosophiae de Iride subal rematur sciet pelpcci tuae
non tame simpliciter. quamobrem igitur arguit,quod a i- qua pars alicuius scientiae prioris accisti ai aliquid a scienti polletiori,S secundum illam partem illi sub alternetur,non
tamen simpliciter,ct sic ille eli ordo verus que potuit Sim .plicius de panibus scientiarum, scilicet ut prima sit mathesmatica, secunda naturali , ertia metapiri si a. Sed vos die tis, nonne hae scientiae omnes sunt per se totales, ut scilicet
unam per se sine alia possimus addi lcere quorsum ergo ponitur ille ordo scientiarum inuicem ico quod reuera iste
ordo non eli necessarius, non enim est necessarium unam
harum scientiarum prius addiscere quam alsam, quia sunt scientiae totales,& quaelibet illarum poteli addisci sine alia, sed ille ordo est commoditatis , ut scilicet ex una in aliam facilitcr peruenire posiimus.
ECLARAVIMUS in hesterna lectione Oidinem partium scietiae speculatius, sci icet
mathematicae, naturalis, de diuinae,& elegi
modii Simplici j quod prima mathematica,
- secunda natu talis, tertia metaphysica. posui circa iplunt ilia dubia, quoi ii tertium rem asit, quod erat de ordine partium huius scientiae naturalis, quemnam ad inuicem habeant,& quae philosophis naturalis sint partes. Di.o breuiter haec enim alias diffusius declarare conati sumus quod quinque sunt paries huius iciemiae principales. Prima elide principijs communibus, ct accidentibus comunibus rerum naturalium, di haec habetur in his libris, scilicet de physco auditu. Secuda est de corporibus simplicibus,tum ternis, ut cilestibus, tum generabilibus de corruptibilibus, scilicet de quatuor elementis, de haec habetur, tum in libro de coelo,tum in eis,qui degeneratione S corruptione. pars enim,quae est de corporibus,habetur in libro de coelo, quae vero de elementis, incipit in libro de coelo fle completur in libro de clane ratione, & Corruptione. Tertia pars huius scientie est de mixtis impersectis, quae fiunt a calido de humido, frigido de sicco, de de ijs,quae sunt in sublimi, quae
ex secundo habitu sunt,scilicet ex sicco, secundo de mixtis persediis N in animatis, ut mineralibus S hec pars liabetur in libro metheororum. Quarta pars principalis est de animalibus. Quinta de ultima est de famis aest .n.vltima ordine doctrinae. Ille est ordo partium principali si scientiae naturalis secundu graecos expositores. Duabus partibus principalibus vllimis,icilicet quartae & quin is,annectuntur alis partes non principales .iquartae enim annectitur tum litarde Anima, tum parua naturalia omnia, Ae de Historia A ni mallu, de partibus animalium, de incessu, te longitudine, ebr cultate vit de morte,& vita.de hinc patet, quod non est verum quod ait Ioannes Grammaticus de hoc ordine, scilicet quod liber de Anima sequatur parua naturalia. immo libri parvoru naturalium sequuntur illum de anima. Se r
sero me ad ea, quae saepius dixi. & sic patet, quod quinque
sunt partes scientis naturalis in comum his omissi sisescendo ad expositionem prooemi Averrois,cum adhuc sit consuetudo exponedi ipsum, quod tamen est Simplicij ad verbum,licet aliqui Themistio adsci ibant, sed no est Themis ij. de reuera si consideremus conditiones prooemij,non est prooemium, inquit enim Aristoteles primo rhetoricorum,
quod duae sunt conditiones prooemij, una essentialis, ut ea declaret breuiter, quae in toto opere dicenda sun tralia accidentalis , ut reddat auditorem docilem, beneuolum, de a tantum . neutra illarum inest prooemio Averrois. ergo improprie Auert.utitur nom: ne pro maj. Sed diciIur pro
6쪽
nitum quasi praeuium. ad hanc doctrinam cape Gndam ii cipit igitur Auetroes sic. I mentio mea in hoe opere est glosa re libiti Aristotelis. Intenti oapud nos est idem, quod apud graecos scopus. sed non intelligatis in hoc solo prooemio, sed in toto physico auditu dicit glosa re,id est exponere textum Aritior. At quomodo exponemus librum Arist. secundu morem cinquit)expositorum dicetum in principioli,quem exponere intendunt,8 .capita. expolitorum scilicet graecorum . quod si dicas cur inquit graecorum dico, ut se excuset a superfluitate.quia reuelatabs ordo non est necessarius, auia multa horum capitum superflua sunt . illa enim superflua sunt, quae etiam Aristot. in suo pro mio narrat; quae tria sunt. nai ratenim intentionem,ot dinem doctrinae, di modum leu viam do ti inr,quoniam ordo docti inae debet esse ordo naturae, ut te ilicet a comunioribus I prioribus incipiendum sit. facit igitur Averroes hanc obiectionem sibi, & ipsam soluit
hoc modo,' scilicet aliqua horum capitum sunt superflua, quς tamcn declarare voluit, ut seruaret consuetudinem expolitorum graecorum, deinde incipit explicare haec capita, G primo incipit ab intentione declarans,quaenam sit in te i io Aristotclis generalis,scilicet totius philosophiae naturaialis, secundo quae sit intentio specialis in hoc libro, scilicet de phy lico auditu. tum etiam docet qui sit finis totius philosophiae naturalis. inquit ergo quod intentio scientiae naturalis in genere est circa duo,primo circa causa, specierum sensibilium, id est rerum naturalium, qua sensibiles sunt, quae constant ex materia di forma,quae sunt quatuor, elementa, ct mixta tum perfecta, tum imperfecta, & mixta perseetatum animata ut plantae, & animata imperfecta atque adeo ct coeli, coelum enim constat ex materia de Hrma, scilicet motore, de corpore motui subiecto. intentio igitur,inquit, seneralis totius philosophiae naturalis est circa duo, primuinuenite causas omnium rerum naturalium constantiu ex materia de forma, secundo est inuenire causas accidentium in ipsis rebus naturalibus. scientia.n.est unius generi subiecti considerans ipsum, de passiones, de accidentia propria, ipsas etiam causis accidentium, de reddit causam Auer. cursit intentio philosophiae naturalis cosiderare causas rerum,
5 accide ua in ipsis.Causa est quia res sensib: le , id est corpora natui alia, sunt subicctum philosophiae naturalis, quia icilicet piovi habent in se principium motus de quietis, talia natu talia sunt, ergo corpora sensibilia pio ut habet principium motus Se quietis sunt naturalia,ideo subiectum sunt philosophiae naturalis. ergo etiam intentio ipsius philos
Plir naturalis est, ut perscrutetur causas rerum naturalium,
ct causas accidentium in ipsis. quia quaelibet scientia habet unum sinem in genete, scilicet generare persecta notitiam
sui subiecti. Lcorporum naturalium. non potest autem habet i notii ia caὐsati persecta nisi ex causis; cause igitur prius
inueniendae sunt. ergo naturalis rationabiliter circa ipsas vertari debet diximus nos quod unus est generalis finis cuiuslibet scientiae.nam pi actica no contenta est solo illo fine qui Lilicci est cognitio rei,quae conlideratur,ordinatae,sed in alium transeunt finem v heliorem, quoniam transeunt vltra illum snem in opus ut scientia iustitiae, non contenta sola cognitione tultitiae, sed migrat in opus, scilicet in exer . citatione tu ilitiae. Auermes audit illam particulam, quod subiectum scientiae uaturalis sunt res naturales, pro ut mO- tui ac quieti obnoxiae sunt δε addit hanc particulam, Quosa am duplex est subiectum, tum materiale, tum formale. mateliale sunt tes , quae conliderant lubiectum.sor male est modus conliderandi. led lubiectu materiale idem eli commune plui uim scian arum .eadem enim res a diuellis artibus consideratur. subiectum formale diuersum est, sei licet
secundum diuersum modum consideradi. ideo dixit Auer. quod res naturales sunt iubiectum scientiae naturalis, qua a tenus in se ipsis habent principi u motus & quietis, scilicee quatenus naturalia sunt, quoniam sic sunt subiectum Di male. 2 per hoc scientia uaturalis ab alijs distincta est. Se ldubitatur cur Averrors dinerit, scientiae naturalis intentio
est cognoscete causas specierum sentibiliu , ct non dixerit,
genetum sensibilium: cum tamen eius sit cognoscere non tantum causas specieium, verum etiam generum. Dico.
quod ideo dixit hoc, quia conlideratio philosoplii natura lis non transit species specialis, imas . conatur quidem percipere species omnes specialis, imas, licet non possit omnes cognoscere, nec ultra Ipecies specialissimas transcendit,qυς omnes sciri non possunt. quamplurimae enim nobis si ut ignotῖ.ergo quia status philosophi naturalis eit usq; ad species stricialissimas, ut ipsas coprehendat quoad eius fieri potest, licet aliquando impediatui; ideo Auer. dixit speci ru, non autem, genet v, non quod non cosidi ret ei a caulas generum. Deil de dicit, non credas, quod aliae lim causae corporum, aliae accidentium,qua hoc salsum est, eaedem .n.lunt
cause corpo tu, & accidentiu: Aeae dein caulae sunt lub:ect, N palsionis, sola distinctae ratione quatenus Oi dine quodassent causae. primo enim sunt corporum causae, secundo a
cidentium. proximae lunt cot porum, rem tae a. cidem mm,
quoniam subictum est in potentia. Dico quod habent causas dictas ex quibus fluat S substantia & pales iis,que eit uniuersalis intentio libri physicorum secundum Avertoem. ponit Averrois intente ionem specialem scilicet huius libriti hane intentionem accipit ab Aristotele hoc loco, S dicit quod intentio huius libri est cognoscere causas omnes omnibus rebus naturalibus,scilicet materiam,sormam, finem efficientem,& accidentia communia omnibus rebus naturalibus. Elia consideratio specialis huius libri est circa duo. tum circa principia Gmunia omnibus rebus naturalibus, tum circa per se accidentia. & addit A vertoes, philoseph, natura is eli cognoscere causas primas, & hoc quod eli possibile sciti in hac scientia,inquantum ei pol sibile et . quod
scilicet est eius cognoscere totas causas in toto genere, scilicet totum genus causarum quaestiti possunt in hac scieria, in Lac enim scientia habetur totum genus caularum, naturalium materialium,& efiicientium, quoniam omnes iliae causs sunt in motu & transmutatione. no tamen in hac scivitia possibile est habere totum genus causarum sarmalium, nec totum genus causarum linalium,quonia forma est primus finis, ex quo abstinduntur a motu ct transmutatione, ideo a naturali non possunt cosiderari, sed haec conlideratio est metaphysici. bene naturalisco siderat efficiens primum
quatenus cum motu en ac vertatur circa principium unde motus est efficiens: item de materia prima, quia temper est cum motu & traiis utatione. ideo Auerroe, te te ait, quod
est possibile sciri in hac scientia, scilicet naturali. Hic diu ri Plato ab Aristotele, quia Plato posuit sex principia primata communia, Ar illot. tantum quatuor. Plato enim posuit tres causas quas per se causas appellauit,efficientem,exemplarem , finalem. deinde posuit alias tres ,quas non per se causas sed concausas appellauit,materiam scilicet, formam& inll rumentum . quare patet Platonem posuisse lex causas Aristotelem quatuor. & do exemplum puta in generatione hominis posuit Plato primo enici artem,scilicet coelum 1PIunx, secundo posuit causam exemplarum, notionem h minis producendi in mente diuina .illud enim ex eplar erat causa,vt deus hominem ei ficerei talis figurae, & coditionis; ut exemplum domus in mente artificis est cavsa,vt sciat fabrica e
7쪽
Lectiones in j. Physic Aris fot
-are domύ.rertio posuit aliam causam, s. ilicet fine pi pter se ipsumδε has ires veras causas appellat. possit deinde alias causa , non vere causa scilicet materiam cx qua generatur homo, scilicet semen ipsum: deinde formam ipsius hominis,animam scilicet, deinde instrumentum, cilicet semen ipsum matris, vel sanguinem mentiruum . Has omnes causas posuit Plato Aristoteles aute quatuor,illas enim duas exemplarem scilicet & inlitumentalem, ad quatuor principales reduxitia ad causam enim es scientem exemplarem reduxit secundo physicotumdixit enim, quod duplo erates sciens A ilicet naturaliter, I per cognitione, ut eli et sic iis ipsum tum exemplare, tiim principite. similiter etiam reduxit instruimntalem ad caulam efficientem .& ipse Aristoteles intendens ponere tantum caulas principales, tacuit exeptarem, di in illumetalem,& posuit tantum quatuor causa , scilicet materialem, sol malem efficientem,S: snalem Antendimus igitur in hoc libro declarare quatuor causis generales omnium rerum naturalium, ut communia sunt Omnibus rebus naturalibus. primum quidem efficiens deci xatur a Philosopho naturali, ilicet cflum ipsum. qua enim, efficiens eli, motui subi jcitur, quia est principium unde motus. similiter prima materia cum ab eodem consideratur, di ipsa motui & quieti subiicitur, di est principium generationis & corruptionis. duplex enim eli materia secundo metaphy. prima specie diuina na quide,quae est m teria coelestium, altera, quae est materia generabili a S .eor-xuptibilium . prima matei ia generabiliu & cori uptibilium declaratur a philosopho naturali, quonia annexa est transmutationi,& ab ipsa ortum habet transmutatio. Prima v TO materia corporum coelestiu bifariam consideratur, uno modo, quatenus mouentur corpora coelestia, quatenus est
materia corporis mobilis, e haec dicitur materia, quatenus .est in potentia ad motum. & hoc pacto haec materia a philosopho naturali considerator. Alio modo sumitur materia
in his c testibus,utrespicit intestigentia, ut ei l scilicet subiectum ipsius, & ipsi intelligentiae subiacet, & quia sic nulla
raccidit transmutatio, nec motus. eigo non consideratur Iphilosopho naturali. patet ergo,quo modo philosophus naturalis colideret totum genus causarum materialium: quia
una eademq; res consideratur a philosopho naturali,& me-aaphysico, sed diuersa ratione. corpora enim cestes liti qua tenus sunt in potentia ad morum , i naturali consideramur; ut autem subliantia intelligentinum,u metaphysico consideranturae x quibus patet,quo modo philosophus naturalis habeat considerar ausas omnium rerum naturalium in generali,similiter de causas accidentium in ipsis. Acciden tium autem qusdam propria,quaedam communia. de proprijs nulla est hic mentio, sed de communibus et quae quidem' secundum veritatem sunt quatuor, scilicet continuum, minus, locus,& tempus. Dico secundum veritatem, quia secundum opiniones quorundam erat & vacuum, & infinitum . Et ex his habemus ordinem partium huius libri; in primo enim habetur de causis primis internis rerum naturalium omnium, scilicet de materia, & formar in secundo vero agit de causis externis, efficiente, di fine: in tertio Vero, quoniam in secundo desniens naturam, dixit principium motus,& quietis, in eo des nil merito, quid sit m tus. α quia omnis motus est continuus, ideo etiam ibi tractat de continuo. di quoniam omne continuum est diuisibile in infinitum, ideo ibi agit de infinito. in quarto vero, quoniam accidens comune omnibus roeus naturalibus est motus, ct omnis motus fit in loco, ideo ibi agit de loco. & quia quidam antiquorum vacuum esse locu dixerunt , ideo et oli declarauonem loco agit de vacuo. & quoniam omni, motu tepore mensuratur, ideo etiam in quarto dei empore agit. in quinto libio,quia iam locutus fuerat de motu, reuerti iurad motum, & seiungit ipsum a mutatione. in s. vero disputat de motu, ut diuisibile est in infinitum, qui niam omne continuum est diuisibile in ins nitu in septimo agit de motu respectu motoris primi. quia omnis in tus habet motorem, quonia ex motu ad in enit molorem.& quia aliquis motus est aeternus , ideo in octauo libro agit de aeternitate motus,& primi motoris. quare ex aeternitate motus ad inuenit aternitate primi motoris.&: habetis, quomodo tradat philosophus nobis scientiam de causis communibus rerum naturalium , & de causis accidentium , cide accidentibus communibus.
consideret causis communes omnibus rebus naturalibi SE D vos dicetis nonnemetaphysicus siderat ianes causas communes omnium rerum naturalium, oniam habet considerare causas comunes Omnibus scie-iijs;superflua igitur consideratio hol um libroru . Secundo dubitatur,quia non est verum quod Aristoteles tradat omnes causas communes Omnibus rebus naturalibus: quia notradit materiam corporum ci estium: ditia non tradit omnes causas rerum naturalium, siue principia.& si vis dicere, quod tradat omnium causancogeris fateri, quod eadem sit senerabilium materia,& cst quod falsum est.& dubitatur, quia non declarat reficientem causam ipsius coeli. ergo non declarat omnes causas. quarto dubitatur de numero in sarum. v si dicas, γ sunt tantu quatuor: dico esse quinque in via Aristotelis: quia Auermes dicit esse etiam priuati nem. 5e ita vel erunt quinque secundu Averroem,vel erunt septem secundum Platonem cu priuatione ab Auerroe posita. Ad has dubitationes ita re pondeo. & primo, cs dicis, Pmetaphysicus habet conliderare omnes causas communes scient ijs:dico, quod verum est. ergo phili sophus naturalis non habet conliderare omnes causas communes omnibus rebus materialibus . nego argumentum . quoniam diuersa ratione conside tantur hae causea metaphysico de P naturali metaphysicus enim considerat ipsas in eo quod sunt causae & passiones entis , maturalis vero in eo, quod sunt causae corporum naturalium.& sc considerationes diuersi scantur ab inuicem scilicet naturali,& metaphysico. Quod dicis secundo,quod hic non considerantur omnes causae communes omnibus rebus naturalibus, quia non consideratur meteria coeli: dicinu, salsum est, quod no consideratur m teria quia pst ter materiam generabilium etiam consideram tur materia coelestium corporum. nam odiano physicorum cosideratur materia coeli: quoniam ibi declarat,quod ne quod mouetur, habet duplicem natura. tum licientem in tum; Se hac habet rationem causae efficientispum aliam recipientem motum; Sc hec habet rationem causae materialis.& ita soluiu est etiam, quod non solum consideratur materia, sed etiam es sciens ipsorumcor tu cflestium. Quod ultimo addis,quia non enumerauit omnes causas comm nes omnibus rebus naturalibus hoc loco: tacuit enim pii-uationem , quam ponit Auermes: dico quod ideo Arist ieles tacuit priuaticinem,quonia mentio sua hic,uti dixia mus , est loqui de causis communibus omnium rermixti turalium . priuatisautem non est causa communis omniabus rebus naturalibu , quia non conuenit corporibus cst stibus. ergo rationabiliter ipsam iacuit.
8쪽
EMANSIT dubitatio luenda indictis superius,scilicet de ordine scientiae mathematices , qui inam esset ordo inter partes huiusce scientiae.& ex utraque yarte erat ra -- oti . primo enim videbatur, quod Geometia a prior ellet Arithmetica, quonia Geometria est de co-tinuo, At ithmetica autem de numero. nascitur autem numerus ex continui diuisione. ergo. Ex alia parte videtur, γArithmetica sit prior Geometria: quia principium Arithmeticae est unitas: principis Geometriar est punctumi sed simplicior est unitas ipso iuncto; quia unitas caret diuisi
ne,& litur punctu tametsi careat diuisione habet tamen positioncm: unitas ergosiimplicis,abstractiora enim di simpliciora, & priora sunt. ergo principiu Arithmetices prius di simplicius principio Geometriae . sed quorum principium est prius principio alterius,etiam principiatum eiu dem debet esse prius principiato alterius.& ita videtur, PArithmetica sit natura prior Geometria. Dicatis ad hoc, ut dixit Boetius in principio suae Arithmeticae, qd' ipsa Arithmetica praecedit Geometriam ordine doctrins. quia nomina figurarum, de quibus est Geometria, di quae ex numeris sumuntur, de quibus est Arithmetica ut trigonus, pentagonus, sunt posteriora: & ideo S: ipst figuri rationabiliter ordine doctrins debent esse numeris posteriores: quare &ipsa Geometria post Arithmetica. Sed quid dicemus ad
hoc quia numerus oriri videtur ex diuisione continui,de quo est Geometria. ergo Geometria taedit. Dicatis,quod ει continuum prius est numero,& numerus est prior continuo,sed diuersa ratione.& non inconuenit hoc. quo enim
ad principium sui numerus est prior. si vero consideramus
quo ad causas, quoniam numerus causatur ex diuisione G-tinui, sic continuum est prius. Sed quia hic quaerimus de ordine doctrinae,& dicendi, se Arithmatica prior est simpliciter . & quia principia Arithmetics priora sunt princ pijs Geometrio, ergo & ordine doctrine Arithmetica Geometriam precedere debet.
AGGREDIT UR Aueroet secundum caput expediendum . iam intentionem declarauit. reliquum modo est hoc loco utilitate explicare.& primo ipse Averrori ponit utilitatem huius scientiae in generali, dicens, ui utilitas huius scientiae est pars viilitatis totius scientiae speculativaei ει utilitas scientiae speculatiuae est ob humanam persecti nem.& quia tres sunt scientiae speculativae, ut sexto Meta . physices, scilicet mathematita,naturalis,&diuina: id a uertendum, xv Auermes non loquitur hic de scientia mathematica, sed tantum de duabus,naturali, & diuina: quia
intendit loqui de illis scientiis speculati uis, quq hominibus
utilitatem praebent.& haec utilitas hominis est persect io humanam. sed mathematicae ipsae non sunt propter utilitatemta persectionem humanum, sed inuentae iunt propter exer- . citium,ut sacerdotes Aegypt ij no torperent in otio, sed per
ipsas exercere alur, non tamen perficerentur. Inquit igitur
Averro , p utilitas huius scientiae est pars utilitatis sciemtiarum speculativam, quae ducunt hominem ad persecti nem & proprium finem,& selicitatem , quae conuenit homini, qua homo est . probat haec Auermes sic: quia ultima perseitio hominis est ultima eius beatitudo. sed talis persectio acquiratur Per scientias speculati uast ideo ipsae conducunt hominem ad vitimam eius beatitudinem. dicit Aue r se ultimam eius persectionem: quia duplex est persectio hominis, qua homo est. una prima, ut declarauit Aristot
les in ethicis, id est de operationibus, quae sunt in potestate
nostra.vna est ordine naturae prior, altera in & beat tud secunda&persectior . prima consiliit maxime in aerione hominis,& in prudelia maxime est. secunda ad quam o di natur prima vi bellum in pacem,& motus ad quietem, Schse beatitudo consistit in speculatiua scientia, quae est op ratio intellectus. Lipsa speculatio, & persectior speculatio, siue operatio intellectus est circa perfecti si nisi ens, qui est Deus. quare ultima polactio.& beatitudo habetur ex Liet ij, speculatiui .& dicit Auerr. ut declaratum est in L ientia considerante in operationibus voluntati j intelligatis vos. in libris ethicotu .patet ergo quod duplex est pei sectio h
minis,lum prima itum ultima; prima scilicet,qus activa est,
di coli ilit in virtutibus moralibus. vltima eii persectio hominis, qua homo est,quae contemplativa.& hse consiliit in persectiva hominis contemplatione, scilicet in perfectis, ina intellectione, qus est circa persectissimum primum,nobili isimum,& diuinissimum eris . cum ergo ultima hominis persectio sit persectissima eius operatio, qui est micile' cito persectis, imit& diuinissimi entis; haec autem intest cito habeatur ex sciet ijs speculati uis,scilicet ex naturali,&diuina : ergo ex his sciet ijs ducuntur homines in hanc be a-titudinem,& maximam utilitatem. per scientiam enim spoculativam, ut ex s. Phy sicorum habemus,scientias abstractas esse, ct ita earu essentiam: in libris autem Methaphysices declarantur coditiones harum subitantiarum abstraetarum,ut, ν sui intellectio est sui subitantia. recte ergo i quit Averroes I quod ex scient ijs speculatiuis habetur hic utilitas, scilicet homines ex his perfici secundum cias vitimam persectionem.
DEINDE dicit Averrori: Et ista dispositio est sibi
vita sempiterna. b Circa haec verba oritur dubitatio: quo nia Averroes videtur sibi cotradicere. in prooemio odi aut Physicorum,& in octauo Physicorum deridet eos, qui dicunt,4 beatitudo hominis est eius sempiterna vita: hic vero dicit, ut quidem est. ergo. Dicina, Auermes no libi contradisit:quia octauo Physicorum deridet eos,id est deridet, legem suam, & legem claristianam, quia ponunt hanc beatitudinem in indiuiduis, ut scilicet quilibet homo beatus post mortem vivit vita si militerna cum Deo,& corporat ter vivit et quia isti ponunt, P corpus simul etiam cum anima post d iem iudicij si uatur hac beatitudine . ideo ibi eos deridet Averro . hic vero dicit, v klicitas hominis viti ma est eius sempiterna vita. dupliciter intelligi pollum haec verba, uno modo quod secilitas,& beatitudo elt sempiter na vita in se quia illae operationes sunt vitales, di illac gnitio nobilissimi entis, ct illa intellectio primi entis: quia intellectio in abstractis non distiri ab intellectu. Alio m do etiam potest intelligi, vi selicitas hominis est lampiterna vita ipsis hominibus in i pecte: quia semper species hi mana secundum aliquod individuum habet liae persecti nem .ideo ipsi speciei humanae est sempiterna vita. PONIT deinde A ueri oes alia utilitatem prouenientem ex illa scientia speculativa. cy lcilicet homo per in hac scientia univoce de eo prs dicatur homo.quia ille est vere homo,qui non caret hac persectione. qui veto non habet aptitudinem, ut persci misit; ille non est vere homo, sed eli equi uoce hcmo; sicut nomen hominis praedicatur de homine vivo,& mortuo, vel de verriti lapideo: quia declar tum est quarto Metheororum, septimo Metaphy.& tertio Politicoru, cp omne ens,quod potest conlequi finem suum, illud est vere ens', & vm uoce, quod vero non potest comsequi finem suum,non est vere, S uni uoce ens,led aequiu ce dicitur: sicut manus mortua non vere est manus, quia
non potest consequi finem suum. ita est de hominerici vere potest
9쪽
Lectiones in Physic Aristo t. 9
re potest persci secundum scientias spuitur mas Ic acquirere vllimam perfectionem, ac silicitatem. qui aut est peris' secius peristas scietia , ille est adeptus hac aliam viii ratem, quod vere est homo, S: uni uoce pra dicatur homo de ipse. Sed vos dicetis, quid dixit Averro sina in prooemio octaui Phy scorum deridet co , qui dicunt, quod horro squi uoce praedicatur de homine docto, dc indocto.ergo videtur sibi manifeste contradicere. Dico,ut duplex est aequi uocatio,&vniuocatio ; una, quae sumitur ex principii 3 internis rei ut est hoc nome homo aequi uoce, si dicatur de homine vivo, de lapideo, secundum aequi uocationem sumptam ex princi- js intriniecis: quia principia intrinseca, ut materia, fle sor-- , sunt diuersa de hoc pacto nomen hominis non dicitur priaicari de homine docto, de indocto aequi uoce: quoniaip Ioi u principia intrinseca,sunt MM,Se non diuersa, ut maia teli a ,s3rma de hac aequi uocatione no locutus est hic Auerroes, ted ite locutus est in prooemio Phylicorum. Alia est aqui uocatio:quae quidem non ex principijs intrinsecis, sed extrinsecis sumitur, ut ex fine, quia scilicet hic acquiliuit propriiam finem suum, hic vero minime poteli acquirere.
α hoc pacto nomen hominis aequi uoce praedicatur de homine docto, indocto. de de hae aequi uocatione hic loquitur A uir roes. Et quod diximus de aequi uocatione, hoc idedicatis de uni uocatione. Deinde dixit Auermes, Non persecti, siue non habentis aptitudinem ut persci possit. Auertatis circa haec verba, qnod duplex est aptitudo hominis ad scientiam acquirendam,una sciscet remota, alia proxima. Pol etia siue aptitudo remota,est, ut possit, modo no sit aliquid impedimetum homini ad hanc scientia acqui tendam. de haec polentia remota cuilibet est homini: quia sundatur in anima r tionali. Alia est potentia proxima, ut, cum adest subiectum, di praesens est sorma, statim inducit formam in materia, ut
scilicet, pra lente scientia de homine, statim homo addiscit eam requisito docente. de haec potetia proxima cuilibet homini no inest, l:cet possit impediri triplici de causa. Primo potest impediri per materiam,hoc est ex naturali temper
mento.non enim omnes habent tempera metum ad acquin rendas scientias ex naturali enim temperamento sequiturii captitudo. inde dicebat Aristoteles secundo de anima. sq. molles carne, apti mente duri came, inept i mente. hoc ergo est primum impedimentum ex materia. Aliud imp ei metum est ex defectu exercitii in dialecticis. ideo enim aliquis non est aptus acquirere scientias speculati uas, quia non fuit exercitatus in principijs dialecticis. Aliud est, deteritum impedimentu, ex conluetudine:quoniam tales homines no sunt assueti principijs natura ed tantum sunt asia sueti legibus diuinis haec est mala consuetudo. ideo h mines triplicitet dicuntur inepti, dc impediuntur a speculatiuarum lcietiarum perceptione, tum propter impedimentum materiae, tum propter desectum exerci iij in dialecticis, tum propter malam consuetudinem . Et hae diuitione declarata , aduenatis vos . quod Averroes hic loquitur de Potentia proxima, non autem remota: quia quilibet homo potentia remota potest acquirere scietias speculati uas. Deinde Averroes ponit tertiam utilitatem prouenientem ex
speculii tuis sciet ijs, do inquit: Tertia utilitas est persectio
in moralibus, quoniam scientes istam scientiam cum erunt secundum ordinem naturalem instituti, oportet eos de ne cessitate esse studiosos in omnibus speciebus vit tutum m ratium. cnm enim assueti fuerint ordini naturae, ut scilicet inseriora superioribus subi jciantur, ac pareant;& homo exsci iis suerit taliter dispolitus secudum naturam tunc roget se, α inflatiora in se ipse, scilicet ut appetitus sensitiuus
pareat rationi superiori. hoc pacto acquirit omnes scietias, id est virtutes moralesaeli ergo tertia villitas, quod,qui est dispositus Iecundu scientiam naturalem , est persccitus omnibus virtutibus. virtus enim moralis est hasitus electivus, seques electionem studiosam. acquiritur enim ille habitus moralis per syllogismum practicum de rebus habendis: visi ita dicamus: omne summe bonum est summe eligendum deus e st summe bonus, ergo est eligedus. c x hac ergo scientia speculativa sequitur tertia utilitas, scilicet ut scientes ip-lam sit necella esse studiosos in omnibus speciebus virtutumor alium: quarum virtutum capitales, de principales sunt quatuor. Prima quidem est prudentia, quae est circa intellectum, Ni ideo proprie non est virtus moralis: quia non est in appetitu sensitivo, sed est in intellectu .do hane spem vir tutis moralis tacuit Ar litoteles, quod proprie non est moralis uti diximus .& hse virius habet locum medium inter exci ssam astuti e I malignitatis Ac inter simplicitatem.est enim ipsa media inter exce lsum astuti F, de simplicitatis. delite virtus habet sub se multas species . Secunda virtus m ratis principalis est sortitudo:quae respicit ea,qus sunt circa
metu, e pericula.& haec habet multas species. ut fiduciam, magnanimitatem consi antiam, securitatemq;. Tertia vim ius principalis est temperantia: quae est circa voluptates,de praecipue circa gustum , de tactum. huius etia virtutis sunt multae species, ut abit inentia. Quarta virius principalis est iustitia: quae quidem duplex est, una nat uralis, altera ver quae circa leges versatur. naturalis est, ut unicuique tribuatur, quod suum est.huius virtutis excessus est, habere plus, qu m debet. unde inquit Galenus in libro de usu partium. mirabilem, e valde ivllam esse natura, quia unicuique tribuit, quod suum est. Alia est iustitia, ut dixi, quae circa I ges versatur: cuius officium est, bonos praemijs, malos p nis asscere. sunt erpo quatuor virtutes cardinales. Auer-roes tacuit prudentiam, ratione iam dicta. Prosequitur Auermes, de vult declarare, quo modo ex scientia naturali sequatur quaelibet ham virtutum. dc primo incipit a sertitudine, inquiens quod sapiens debet primo habere sertitudinem: de citat Alexandrum, dicens, Pdeclarauit Alexander in prooemio huius libri, quo modo sequatur scientia harum viri utum ad scientiam naturalem. debet ergo sapiens primo habere sertitudinem: quia philosephus pericula patui facit, de exponit se ad pericula, de in ipss magnanimus est,quado,ubi,de quantum oportet: quia autem duplex est tartitudo, una tuae cotrario resistere potest, immo vim ipti inferre; alia vero, quae appellatur patie-tia: Auertoes hie loquitur de sortitudine, qus eli patientia. inquit ergo, quod ex scientia speculatiua acquiritur sortitudo:quia homo sapies pericula parui iacit, immo exponit se
rebus pericolosis. de probat assumptum Λ uerroes: quia sis piens nouit paruitate vitae tuae, respectu vitae coelestis. non enim loquitur Averrori respectu aliorum animali vimquia sic homo est longioris vitae, quam sint cstera animalia, respectu suae molis:quia etsi elephantes longiorem vitam habent homine, sunt etiam ingentes. homo tamen in proportione ad suam molem est longioris vitae, quθm sint caetera animalix quia ipse maxime abundat principijs vitae,scilicet calido,N: humido. loquitur ergo Auerrora respectu corporum coelestium, no rei pectu csterorum corruptibilium .Pigitur homo sit sertis, de acquirat sertitudinem ex scientissspeculatiuis deo periculis se exponit, quado stilicet, Se quatum, de ubi oportet: quia nouit paruitatem vitae suae respectu perpetuitatis sempiternae, de motus continui; quae sunt in coelestibus corporibus. nam si vita hominis comparetur
vive coelestisse habet sicut putium ad lineam, sicut tinatum
10쪽
ad infinitum . ideo propter hanc notitiam paruitat s vitae suae, quae ex scientis speculatiuis habetur, magnanimus es.scitur,& non timet se exponere rebus dubijs, de pericul sis,quando,& ubi oportet, dec.Secundo,ex causa, quia scilicet etiam ipse sapiens nouit, quod non potest euitare mortem: ideo perpetuo tempore non potest vivere: quia est ex necessitate materiae,& quia duplices sui it effectus vitae scilicet boni & mali; & a Dctus mali non sunt inuenti a natura,
sed oriuntur ex materia; Omne enim peccatu,& omne malum orium habet ex materia quae est causa omnis tr alitiae res veto,qus abstracts sunt a materia,carent omni malitia: ideo Aristoteles reprehedit astrologos.qui ponunt duo infortunia in coelo, Saturni scilicet,& Martis: quia,in coelocunon sit materia huius generis, non potest ibi esse malitia. quare in rebus abstractis nulla est malitia. 9 cu omnis malitia a materia dc pendeat,quae causa est effectus mal i in hac vii a deo lapiens,qui habet persectionem humanam, potius eligit motum,& ita esse denudatum a materia,que est causa omnis malitiae, qu m peccare de expoliari ab illa peis
ci ione. melius est enim mori,quam peccare. ideo sapies contemnit morte; quia ex morie denudatur a materia, quae est causa omnis malitiae, de peccati. Omnis enim actus virtuosus per se eligibilis eli; non quia asserat utilitatem homini; sed per se, de ratione tui ipsius; praecipue, cum ex ipso homo
consequatur finem suum. ideo Socrates maluit mori,quὶm peccare. Dcinde addit Averroes haec verba .
Quod non fuerunt ei declaratae viae , & disciplinae communes,& propriae: quia voluit ambulare in via propria populorum. 1 Hoc est,iple Socrates omisit scientias comunes,
id est logica, & metaphylicam, de proprias, id est materialem,de naturale. Illud autem, i a voluit ambulare in via prupria populorum, expone, quia tradidit se scientilis populatibus,stilicet disciplinis moralibus, quibus populi regu tur,& hoc,quia negabat posse aliquid sciri.Si autem quaeratis, cur ipse Socrates suerit code natus morti, recitat Plato triplice causam. Prima fuit, quia negabat deos antiquos, di habebat deos nouos,dracone scilicet ligatum:& hoc pacto corrumpebat iuuentutem quia, mediantibus daemonibus,multa miranda faciebat,prsdicebat sutura,&e. Secunda causa fuit,quia censebat parentes in ius esse vocandos,ut de
malo a puniretur.& hanc lege reprobat Plato, inquiens neque patriae, neque parentibas vim aliquam inserendam ess .sed hoc dimittendum esse ipsis dijs. Ne adduxit exemplum Iouis: qui puniuit.Saturnum de occisione fit ij. Satu
nus enim deuorauerat filium: Iuppiter autem eum eiecit eregno ertia accusatio aduersus Socratem erat, quia doc bat recipiens mercedem. Nunc vero si omnes id committentes poena mereremur quid saceremus no qui lucri causa publice docemust Vera tamen causa atausationis Socratis, inquit Plato, fuit inuidiar si quidem propter eius magnam doctrinain codemnatus suit.Sed vos quiretis iterum quo modo Socrates potius mortem, qtiam vitam elegit, de quate dixit, potius moriendum esse, quam vivendum
Dicit Plato, quod Socrates potuisset liberare se ipsum a
mone .si elegisset exilium a patria. voluit tamen potius m ri , amexulare, dicens, ii mea patria non vult me liberum vivere, quid aliae sicient,dum seruus ero ' Alio etiam modo Socrates potuisset se liberare a morte . nam, corru piis custodibus a quodam eius amico, potuisset ausu g re , quod tamen noluit: quia erat contra leges ciuitatis r Semaluit mori, quam non Obseruare leges. fuit quidem sortissimus ipse Socrates: de quo plura in Apologia, de in Phadone legere licet.
ut re a modo ex naturali philosophia orirentur om A sst Mnes virtutes morales. Sc diximus nos, P qua-- L si uor sunt vir iures morales, quae habetur cardinales. ideo Auerrori etiam primo de ipsis virtutibus eapitalibus, quo modo scilicet oriantur ex philolbphia naturali.Sed ipse Averroes enumerat tanIum tres, de prudentia nihil dicens quia fundatur in intellectu: Averroes aut e lantum loquitur de illis,quae sundantur in appetitu tum sensitiuo, tum intellectivo. Et primo Auerroes declarauit, quomodo fortitudo sequeretur ex philosophia naturali: quia ex hoe,quod nouit paruitate vitae suae, de nouit quod mors euitari non poterat, ideo parui iacit iplam mortem,cie exponit se rebus dubi js de peliculosis, quando oportet. Ex alio
etiam, dixit Auei me , paruisicit morier quia philosophus
potius debet recipere mortem,quam peccare. viro enim lapienti potius moriendum, quam vitiose vivendu . Sc ostendebat assumptum de Socrate: quia ipse potius esegit mortem,qu m fugam ex carcere.& faciebat argumentum a minori ad maius : quia si Socrates duxit potius moriendum, quam vitiose vivendum; de tamen ei non fuerunt declaratae viae d. disciplinae comunes, do propria Iideli non erat perficius per scientias speculati uas, tum commune S, per logicam scilicet de mathematicam, tum proprias, id eli naturalem; de metaphylicam; sed contenius suit sola philosophia
morali: tanto magis, qui erunt perseeti per omnes scientias speculari uas,& morales, in quibus debet esse omnis peri et io, id existimare debent. Quarto,de ultimo,arguit Aueriaroes,quoniam manifestum eii, quod, cum sapiens in parte
dubitauerit , no est persectus, id est cum quis fuerit impe secte sapiens, id est sciuerit partem scienti ε speculatius puta scientiam naturale, exponit se omni periculo, ut adipitcatur, de habeat persectionem, de compleat habitum verum , de scientiscum. Sed hic dubitarunt aliqui: quoniam virtus moralis est eorum, quae sunt in potestate nostra; moi s veto non est in potestate nostra, sed di necessaria aex necessitate materiae, igitur inquit Averroes, quo modo,eligere morte, est virtus moralis Dico ad hoc, quod licet tim liciter non sit in potestate noliraAuoniam mors limpliciter de necessitate tuen in attamen,mori nunc, vel alia die, est in potestate nostra.le hoc pacto, eligere nunc mortem postus, qu navitam, est virtus moralis. Secundo loco prosequitur Auer. de secunda virtute morali,scilicet de iustitia .cum enim d clarauerit, quod ex scientia naturali, sequitur sortitudo; d
clarat modo, quod sequitur iustitia; ut i ilicet philosophus naturalis debet esse iustus: quia philoli Phuseli imitator naturae,quantum potest: natura autem iustissima est: ergo de
philosophus est iustus. Quod autem natura sit iusta, patet rct hae proposito est dignitas in philosophia: nam temper
iuste, & recte operatur. Omnis enim appetitus naturi eii iustus,le rectus. praeterea semper meliori modo, quo potest, agit natura.ergo semper iusta est. diximus aure supra, quod duplex erat iustitia , una secundu leges, quae bonos praemio assicit,malos vero pinna: alia autem distributiva, quae uni cuique tribuit,quod tuum e studeo aduertendum est quod natura habet iustitiam distributivam: quoniam unicuique tribuit, quod suum est. Et quoniam dupli x est natura,vniuersalis. & particularis: patet, utranque esse iustam. natura enim v niuei salis Deus est optimus, ct vinus coeleliis.quae quidem uniuersalis natura ivllis, ima est in omnibus suis actionibus: vi,quia corpora calcitia, quae neque graui adam;