장음표시 사용
21쪽
res primam opinionem,soluum hoc argumentum.quia non sequitur Arit .probat omne mobile esse corpus: ergo probat corpus esse mobile. non.Π.valet. probat antecedens,&conseques huius illationis. ideo no propter hoc dice um , D Aristoteles probat corpus mobile esie, ut tu dicis. A iij tuentes partes diui Thomae,sortius probant, corpus mobile non posse esse subiectum naturali, philosephiae:quia subiectum non probatur in scientia:& Artitoteles probat ipsum esse textu. 3 2.ergo. Et quod vera sint,sic arguunt. Ille qui
de monstrat coniunctione pallium alicuius totius, dem
stat & illud totum esse. si enim demonstro partium homianis coniuei lonem,non ne etiam oludo hominem ess e sed
Aristoteles loco citato demonstrat coniunctionem mobilitatis cum corpore: ergo demonstrat totum coniunctum,
ipsum scilicet corpus mobile esse: ergo non potest esse subiectum.c Saetanus, videns hanc difficultatem,dissoluit ipsam;& inquit, ut Aristoteles, quide probauit hanc coniunctionem harum partium corporis, scilicet cum mobilitate, non tamen probauit simpliciter, sed probauit cu ligno vni uersali: quod non erat manifestum. eli enim manifestu sine illo ligno,cum illo lainen minime, & hoc pacto,scilicer si- . ne ligno v uiuersali: & sic non indigent probatione. sed est
per se tuae .scire enim possumus, corpus mobile e fle,non tamen, u, omne mobile sit corpus cum signo uniuersali distributivo.est autem subiectum philolbphiae naturalis corpus mobile sine signo distributionis. Sed contra hanc opinionem alij replicant: quia de eme per accidens nulla eliscietia,aut alteri est subaltei nata. sed corpus mobile est ensper accidens; ergo de eo non est scientia,aut alteri subalter- nain taEns per accides bifariam est, uno modo, quod habet coniunctionem suarum partium, de causam unionis ipsarum in se.do de hoc est scientia, sed subalternata. ut de linea radiosa est sciatu,quia hoc habet in se causam unionis scie-tiatum partiti, sed est sciatia tubalternata. lcilicet per speetiis uae. Aliud est ens per accidens, quod quide habet unionem partium, sed non habet causam unionis ipsarum: di de hoc non est scientia: sicut est,homo albus corpuK ergo mobile: aut habet causam unionis suarum partium: de sic scientia naturalis erit subalternata: quod fallum est: aut non habet: &sic de eo non erit scien tia:& ideo non erilisub ictum in phiIosophia naturali.& ita haec opinio illorum defendi non potest.vnde ad eorum rationem resipodet. Dicunt enim quod ideo corpus mobile est primum subiectum scientiae naturalis, quia prima passio ei conuenit, quae est mobilitas. Dico,
quod talium eii, cp haec sit pi ima passio: sed est continuum,
de quantitatis . hae sunt primae passiones corporis naturalis.& prior est quantitas,qus piscedit omne accidens in natu ra.quare recte Arist. m Praedicamentis post Praedicamenta
subitantiae immediate agit de quantitate. Dico igitur,u, illa non est prima passio, sed prima passio est quantitas, S c Iinuum meque per hanc passionem, scilicet mobilitatem,distinguitur icietia naturalis ab alijs scient ijs: quia de eme per accidens nulla est scientia:aut,li est,est substernata, uti diximus. Quare haec opinio iacet. Ideo eo secunda Obinio diui Thomae hic, ν corpus mobile non est subiectum phi , lolophiae naturalis, sed est ens mobile in diuus Thomas noatica rationem pro sua opinion nisi v reijcit prima opinionem. iteriores vero, sequentes hanc diui Thomae opinionem, adducunt rationes. primo, quia illud est pi imum subiectum scientiae quod sub ijcitur primi passioni sed mobilitas est prima pasilo emis: Ne ens est suum primum 1 ubiectum,ergo ens, ut mobile, est subiectumens. Quod ens sit
subiectum mobilitatis, primu patet, quia illud est primum subiectum passionis, per quod prima passio desinaturaem-
nis enim pasito debet definiri per propriu suum subiecto,
sed mobilitas de motus des niuntur non per corpul, sed perens, ut patet ab Aristotele tertio Phy dixit enim,motus est actus entis in potentia, ut in potet tardi non dixit, motus est actus corporis, &c.igitur ens mobile est primu subiectum totius philosophiae naturalis. fecundo,& difficilius arguunt ad hoc: quia, nisi ita est et, ut ens esset primu subiectum totius philosophiae naturalis, salsum esset dictum Aristotelis sexto Metaphysi ad principium: inquit enim si auferamur substantiae abstractae philosophiae naturalis esset prima philosophia. modo arguit sic si ens non esset subiectum phil sophiae naturalis, tunc res omnes,qus conliderantur sub ratione eniis, ut substantia considerata sub ratione eniis esset mathematici :quia no esset colideratio realis, ergo e Ilel mathemali .ergo,ainotis sublut ijs abstractis adhuc erit metaphylica de philosophia naturalis non erit prima plutosophia: quia adhuc remanebit conlideratio sub ratione emis rquae erit metaphylici. Se ita dictum Ar illotelis sal lum erit tergo. Contra hanc opinionem diui I homae insurrexit
Egidius,eius discipulus: quia ex hoc dicto diui J homae, inquit Egidius,sequitur θ pbitosophia naturalis aut sit subalternata metaphysicae, aut sit eius pars. sed vuum quodque falli im,ergo opinio diui Thomae est salsa. l llationem sic Ostendo.dicit ipse, quia ens, ut mobile; hoc, quod dico mobi
te, aut iudicat nobis modum exti inlecum, aut modum i trinsecum, comprehesum in ipso ente, de ipsum ens compi elidndit.Ens enim contrahitur ad suas paries subiectivas perdit serentias oppositas: quia analogum eis, no vni vocum,ut genus est tantum vni vocum: siccotrahitur per differentias: ens vero contrahitur ad suas partes subiectiva , tantum per
diuersos modos essendi,ut ens aut actu,aut potentia,aut mobile, ut immobile. Istae no lunt differentis,sed sunt diuer-smodi essendi ipsius entis. aut ergo hoc, quod dico mobile de ente est modus intrinsecus, per se cona prehensus in ipso ente.u, si sic sequitur, quod lcietia naturalis sit pars metaphysices: quia ex Aristotele. . Metaphysices, eiusde scie tiae est considerare subiectum, de modos intrinsecolico prehendentes illud subiectum, qui per se comprehenduntur in ipso. id est: eiusde scientiae est co siderare subiectum, di partes subiecti. si autem dicas. pillud mobile de ente importat nobis quodda extrinsecum de accidentale;: unc philosophia naturalis erit alteri subalternata,scilicet meta Phy-scmquoniam illa scientia alteri subalternatur,que includit
subiectum alterius, cum conditione accidentali. cum v crofuit ex principijs proprijs de intrinsecis illius subiecti, ut
musca arithmeticae subalternatur, quia Arithmetica est de Numeris, de musica est de numeris: sed addit conditionem accidentalem,numerum, scilicet sonorum. quia subiectum mulices est numerus sonorus: ergo si ens mobile est subiectum totius philosophiae naturalis; ipsa aut erit pars meta- physices: ut ii ens init insece includat mobilitatem; aut metaphysicae subalternabitur, si extrinlece mobilitatem, in ludant. nullum autem horum potest esse. ergo falla est opinio diui Thomae. Addit Albertus aliam rationem contra hanc opinionem diui Thomae de subiecto philosophiae naturalis,dicensaeiusdem scientiae est considerare per se, de essentialiter contraria, contra iorum enim eadem est scientia, dicebat Ar illo teles primo Topicorum .si ergo h sc scietia naturalis considerat quidditatiue ens, ut mobile; ergo per se, di secundum sui quidd:tatem considerabit ens,vi immobile .haec autem sunt substantiae abstractς. ergo etiam lubitaliae abstracti et uni subiectum in philosoplita naturali, sicut
S cns mobile. hoc autem absurdum est. ergo, sec. Tertio
de ultimo:ex hac opinione diui Thoma. addunt: quia, cum
22쪽
dico Ens mobile,aut Ens mihi significat substantiam tan-lum,aut accidens tantum, aut indifferenter utrunque. Ensenim habet tres significationes. potest dici de substantia i Ia, Se de accidente solo,& de utroque indisserenter,sed quo conque horum triti dato, sequitur scilicet quod passio saec,
icilicet mobilitas ipli emi non adpquatur.ergo ens, ut mobile, non potest esse lubiectum in philolophia naturali. co- sequentiam probo. ii dicas, i, ens itabitantiam latum significat,hoc pacto, lobilitas ipsi enit no adaequatur: quia non omnis lubstitia eli mobili, t quoniam substantiae asistractae immobiles sunt vetum, dices: per substantias non intelligo substantiam abstractam, sed substat iam corpoream, & ens
corporeum tantum .sed contra,quia lipc opinio cum prima
coincidit, scilicet a corpus mobile sit subiectu philosophi qnaturalis: quia vis dicere ens corporeu mobile quod nihil aliud est,quam dicere, corpus mobile, est subiectum philosophiae naturalis.quam opinionem tu resut alii.Sed tu dicis, v accipis hic ens,ut tantum accidens significati hoc salsum
est,cν ens mobile sit subiectu in philosophia naturali: quia
nullum accides est per se mobile. & ita haec passio per se subiecto non competit.sola enim substantia corporea eli per e mobilis, Ac competit accidentibus mobilitas ratione subsantiae. si vero dicis,q, hic sumis ens, ut nobis indisserenter utrunque significat, scilicet tum accidens, tum subilatiam: adhuc dico, a, haec passio scilicet mobilitas,non adaequabii ut ipsi enti rationibus supra dictis. non ergo vera est opinio diui I homae. Ideo est alia opinio vera, quae est Simplicii, de Averrois. hic dicit Simplicius, tu, naturalis philol
phia considerat corpus phylicii, ut phylicum ei , id est corpus naturale, ut naturale est. do per hoc, quod dico corpus naturale,quatenus naturale est,excludit corpus mathematicum,de corpus quod est pars totius. cum dicis corpus intelligimus totum constans de materia, de forma, sub hac ratione ut eli naturale, ut scilicet includit naturam, de in se habet principium motus 3c quietis. pars enim corporis no est corpus simpliciter . ratio huius opinionis est, quia corpori
naturali, qua naturale est, coueniunt omnes quatuor prim7
passiones traditae ab Aistotele: vh γ sit continuum, P quantua y loco moueatur, de sit in tempore.omnes h7 quatuor conditiones, siue passiones coueniunt corpori naturali:quinaturale est,Se primum subiectum illarum, de primum sisebiecturn conditionis in philosophia naturali. quare naturale,qua naturale est,eli primum subiectum philosophiae naturalis. Sed tu dices:omnis consideratio alicuius rei in scie-tia sua , de maxime consideratio subiecti debet esse persectilsima, ut nulla persectior consideratio de eo haberi pota
sit. Sed in hac parte consideratur corpus naturale,qua natu rale est: de hsc est consideratio relativa.Sed consideratione relativa pei lectior eli cosideratio absoluta: ergo corpus naturale: qua naturale est, non potest esse subiectum in scie tia naturali:quia in tali scietia eius consideratio no est persectissima: quia non est absoluta, sed est relativa. ergo. Et confirmo sortius. quia accipiat aliquis homine in sui qui ditatem, ut in eo, quod rationale est animal, cuius erit haec consideratio, non quidem erit metaphysici :quia non consi, delatur hic homo in respectu ad aliqua prsdicata commu
nia. non enim conlideratur in eo, ens,neq; in eo, P ac tu ,
vel potentia. erit igitur haec hominis consideratio philos phi naturalis.& hac consideratio no est respectiva, sed a
soluta .non enim consideratur homo in eo, ui naturale, siue mobile. ergo non eli verum, ii omnis consideratio philosophi naturalis sit respectiva.dc ita corpus naturale, qua nat rate,non erit subiectum. Ad haec dico, tenendo opimon erabimplicii, quae vera et t. de primo cum dicis,st hoc pactoc os de ratio subiecti no est persectissima, quia est relati uri di
co, si omnis consideratio philosophi naturalis relativa et f.
non iamen formaliter,sed concomitanter, quoad prsdicata quatenus semper sequitur motus. dicitur.Π.corpus natu rate concomitanter habere motum. 6: limiliter, si quis considerat homine in eo, ui rationalis; illa consideratio et philolophi naturalis,di fot maliter absoluta, concomitanter tamen, respectiva, quo scilicet ad praedicata comunia,ex quibus sequitur motus:quia sequitur,est rationalis, ergo mobilis.li autem consideratur in te ectu ad praedicata communia, ut in eoo en ,vel in eo,u, substantia; tunc non esset illa
consideratio philosophi naturalis, sed metaphy sicie quia ex
huiusmodi praedicatis no sequitur motus. R eliquum igitureli,ut argumentis diui I homae respondeamus. arguitur .n. θ ens mobile est subicctum in scientia naturali. quare enseti primum lubiectum motu si quia motus per ipsum definitur. dico, I saltum est,quod sit primu subiectum,le adae
quatum molus. mulla enim sunt entia,quae non mouentur.
Sed Aristoteles desinit motum per ens. Dico, ty A rutat les ponit ens in des nitione motus; non ut definiat motum per ipsum ens; led ut circumscribat corpus mobile. Sed dices : cur ergo non absolute posuit corpus in desinitione mi tus,de non per descriptionem 'Dico, propter hoc'. quia Aristoteles hic definiens motum,desinat ipsum generaliter,&secundum formam,scilicet motum erumede motum secti- dum existimationem: quia multi opinati sunt, pasiones animae sint veri motus. ideo Aristo. in illa definitione etiam extendens se ad motus anims,hoc modo per circus cripti nem corporis, per ens definit motum. si autem definiuisset motum proprie,qui tantum corpori absolute competit; suillet iplum corpus in eius definitione,non autern ipse ci cun scripsisset per ens. ut autem motus ibi definitus contra.
niat passionibus etiam animae,patet,quia ipse in se exempla do saepe utitur exeptis in ipsis passionibus animς, ut de disciplina patet, ut est a praeceptore: quia,inquit,*eii unus m ius re,doctio ipsa, Se disciplina, ratione tantu disserunt .hoetertio Physicorum. I 9. De secudo, i diccba,tquia si e mobile non sit subjectum philosophi ς naturalis,quo modo veri scatur dictum Averrois sexto Metaphys 2.ν ii subiectae abstractae remoueretur, naturalis philosophia cset prima philosophia i modo si ens non esset subiectum eius, adia huc remoueretur metaphy lica: quia omnia cosiderata sub ratione entis, ex quo non essent philosophicae considerati ni essent metaphysici. Dico, ν deciperis; quia, ablata se stantia abstracta,sbia substantia sensibilis te manet; de tuncens aut erit substantia sensibilis, aut accidens, circa ipsum.& ita in hoc casu ens ipsum erit physics coiiderationis quia tunc, remotis substantijs abstractis, omne ens aut erit substantia naturalis, aut accidens: quia amplius non erit substatia abstracta. de hoc pacto,etiam si ens mobile non in subiectu philosophiae naturalis, sicut reuera no eli verificabitur. dictu Auer. de sic rationes D.4 ho pro nihilo habetur
a I DIM V S in hesterna lectione, quidnam
esset subiectum totius philosophiae naturalis:& clegimus eam opimonem,qus proponebat corpus naturale,qua naturale, esse subiectum di de erat Simplicia,S Averrois. illa enim vid batur probabilior nobis, reiectis alijs,tum ponentibus co pus mobile,tu ens mobile. & haec fuit prima dubitatioci in primum caput Averrois in prooemio est modo secunda dubitatio circa idem caput: quoniam Auermes pol quamasSignauit
23쪽
Lectiones in . j. Physic. Aristo t.
is, ignauit subie ctum totius philosophi ς naturalis, declarat deinde subiectum huius libri,quod Icilicet hoc in libro in
tendamus . De hac dubitatione,duplex eli modus dicendi, unus sere omnium Latinoru, qui ponunt idem esse subiectu in totius philosophiae naturalis, e praesentis libri, tu ratione diuersum: quia corpus mobile, quo ad principia tam communia .Pram propria,de quoad sui passiones tam communes quam pmprias, est subiectum totius philosophie
naturalis.idem etiam corpus mobile, sed tantu,quo ad principia communia,de pastiones communes,no autem simpli citer,quo ad proprias, se communes, est subiectum huius libri, licut etiam est de subiecto inices, de de subiecto libri
prior u,qui est syllogismus. multi enim tenet, syllogismum esse subiectum totius logices,sc libri prioru,diuerta tamen ratione: quia syllogismus, quo ad principia communia, de quo etiam ad communes pusiones est lubiectum libri priorum principia syllogismi communia sunt, termini, propositiones,sgur modi.Sciendum tamen, P nulli parti scientiae alicuius pliquid est lubiectum proprium, quod verius sortiatur nomen subiecti. sed subiectum proprie est in t ta scientia: de particulares scientiae continentur in tota scientia,tanquam partes in toto. de cum totu de paries idem sint, ideo, quod eli subiectum totius, est etiam subiectum partis. ideo partes per se no habent subiectum: quia subiectum totius eli etiam subiectum paritum. sed appellamus totum
illius, id est quod in illa parte intendimus; quod Graeci se
pum, Latini vero intentionem appellant. Quaeritur ergo,
quidnam intedamus,quis sit scopus, quae intentio in hoc lihro de phylico auditu. Latini dicunt, P est coreus mobile, suo ad principia,causas, di passiones comunes,sed lige opinio iam reiecta est ostendi mus enim P corpus mobile non
potest esse subiectum in philosophia naturali: quia ei non
competit prima passio naturalis-.enim sunt passiones naturales, scilicet continuum, motus, locus, de tempus prima autem passio est continuum . quantitas enim praecedit om- me accidens in natura.si igitur quatitas est prima passio corporis naturali ergo ei non conuenit haec passio, continui- as,in eo,quod mobile: quia haec passio praecedit mobilitatem corporis,ergo mobile non potest esse subiectum totius philosophis naturalis:quia ipsi in eo, quod tala,non conuenit prima passi sed est continuitas ipsa:quia mobilitas prPsupponit continuum, non e contra. ergo non potest competere corpori, quatenus mobile est. si autem diceres, isti per corpus intelligunt corpus naturale, id est corpus,quod si bet in se principium incitus de quietis:dico, Π, hoc non potest esse: quia ipsi probant, quod ideo corpus mobile est subiecturn totius philosophiae natu talis,quia ipsi conueniunt
prima passio, de mobilitas ipsa, modo mobilitas non est prima passio naturalis, neque primo competens corpori nat
rati,sed est cotinuitas. ergo per corpus mobile, non possunt ipsi intelligere corpus naturale.At dices: per mobilitate intelligunt motum diuisii bilem. Dicina, motus no est passio,
sed est accides, quod potest abesse, di adesse praeter subiecti
corruptionem. Est autem mobilitas ipsa, id est aptitudo admotum,qus eli palsio. falli igitur est illa opinio, tenens corpus mobile esse subiectum totius philosophiae naturalis, ut est etiam lisc tenens corpus mobila, quo ad principia com munia,de esse subiectum huius libri, eadem ratione.Secum
do hoc idem no potest esse subiectum in hoc libro, de quo
nullam licit mentionem Aristoteles de corpore naturali in libro coeli, ubi ipsum corpus desinit, dicens, cp corpus est, quod undequaque diuisi,le est, dc cy est diuisibile in semper diuiti talia. de hunc locum notauit Auenoes , dc recte,
dicens: haec est prima mentio de corpore, tradita nobis ab
Aristotele. quo modo igitur corpus mobile erit subiectum praesentis libri l Sed dice, quare Aristoteles secundo huius in pluribus locis facit mentionem decorpore, similiter septimo de octauo huius dico. 9, pluribus in locis Aristoteles
facit mentionem de corpore, sed per accidens, non in G, P corpus est, de hoc est,quod nos volumus quia, si esset subiectum, fuisset facta metio de ipso in eo, quόd corpus,ab ipso Aristotes e. Quare relinquitur hse opinio. Ideo est secuda opinio de hoc, tum Simplicii, tum Averrois, scilicet subiectum praesentis libri sunt principia comunia omnium
rerum naturaliv. Aristoteles ergo intendit in hoc libro tradere nobis notitiam tum principiorum, tum accidentium communium rerum naturalium . principia prima S communia sunt quatuor genera communia causarum, materia, forma, finis,de efficiens .accidentia vero communia secundum rei veritatem sunt quatuor, scilicet cotinuum, motus, locus, v tempus: secundum vero existimationem sunt duri vacuum, Se infinitum. quia er*o tota mitra intentio vertatur circa haec, ideo dicimus ipsa esse subiectum huius libri. de haec opinio confirmatur ex verbis Aristotelis idi rimo tractare hic: inquit enim: Quia res naturales no post unticiri,nili ex suis principijs,de causis deo lis a nobis primo tradendae sunt. de ideo patet, quo modo eius intentio sit circa
causas. item tertio huius ad principium, declarat etiam, Pintendit nobis tradere notitiam accidentium communium rerum naturaliv. inquit enim: Cum diximus de principijs natu talibus,dicendum est de motu,continuo,loco,oc tempore i quia haec sunt accidentia communia omnium rerum naturalium. intentio igitur totius huius libri,tum circa principia communia,tum circa accidentia communia omnium rerum naturalium: tum etiam hoc idem patet ex descriptione data ab Aristotele .inscribit enim ipsum,de principijspr imis. Et iam hoc confirmatur: quia res naturales bisatia sunt,
aut scilicet principia, quae ortum habent ex princi j salarum ainem , ut principia praecedunt principiata. de sicut est in repta debet esse in scient ijs .hic liber inter partes scientiae naturalis est primus. ergo & in eo debent tradi principia rerum naturalium. tota igitur nostra intentio in hoc libro est circa principia communia, de accidentia communia rerum
naturalium. Sed tu dices: nulla scientia probat suum subiectum esse, sed ipsum supponitur ex Aristotele pluribus i cis. io hoc libro autem probatur, principia naturalia esse,ut quod principia sunt materia, ic fornu, & priuatio ergo liscnon sunt subiectum in hoc libro. Secundo, dubitatur, quia
tu posuisti ordinem inter accidentia communia rerum naturalium,ie dixisti , in continuum est primum accidens, de ideo dixisti corpus naturale esse subiectum totius philoi phiae naturalis: quia ei prima passio conuenit: quae eli continuitas : quia primum accidens naturale est continuum. si ita esset, ergo primo loco de continuo erat agendum inter accidentia comunia, cur ergo non egit primo de continuo,
quam de reliquis accidentibus communibus,sed prius egit de motui Ad primum,cum dicismulta scietia probat effesta subiectum, Aecidico, veru est, nec etiam in hoc loco probantur principia communia esse, sed probantur quot sunt, de quae sint:quia probat Aristoteles,quot sint principia c
munia rerum naturalium,scilicet,Tria:& probat quae sint, scilicet materia,sorma,Ac priuatio. led dicit Averrori secu-do de anima ,27.scientia nedum supponit subiectum suum esse, sed etiam praesupponit species sui subi edit, sicut stientia de animali praesupponit hominem, equum, bouem, esse dum animal. si ergo in hoc libro principia erunt quae tu dicis,subiectum, nedum principia ipsa praesupponenda erustra,verum etia species eorum. scilicet natura, sermam,de
24쪽
priuationem praesupponiti sed lixe Aristoteles probat scialicet materiam,sormam, εἰ priuationem esse.ergo non sunt
subiectum hic. Dico, ν ibi Auerroes exponit illam propositionem, V scilicet vera est ut in pluribus, ut in mathematicis .non enim solu ibi quantitas prςsupponitur,sed de quantitatis species,ut linea, perficies, ct corpus t no tamen propter hoc est, ut in aliquibus no possit aliter esset ut de si praesupponatur subiectum esse tantum eius species probat ali qua saltem, si ignotae linta quod quidem accidit hie. in hoc enim libro praesupponitur principia comunia esse, quae eius sunt subiectum, tamen probatur esse aliquas species eorum ut materia, serma,& priuatio. De secunda dubitatione, quia si esset verum, ut primu accidens naturale esset continuum. Aristoteles debuisset prius de eo tractare ; quam de caeteris accidentibus. Dico,q, de stilio debuit, sed prius egit de motu ob commodiorem doctrinam: quia definiuit in secundo libro natura permotum: ideo statim in tertio libro aggre seseli termonem de motu: sicut hoc idem facit Atilio teles in alijs loci, : deinde egit de reliquis accidentibus: de contiis. Duo repetit Aristoteles primo cadi, secundo, de ibi declara uit,quo modo erat undequaque diuisibile,latum, longum, e profundum di de ibi declarauit etiam de corpore naturali. Est tertia dubitatio principalis in eodem cap. primo pro mi j Averrois .quia, inquit, intentio huius lis si est cognoscere causas omnes communes rebus naturalibus, de cognoscere causas primas, prout positiale est sciri in hae L ietia, sicut
naturam primam, de efficiens primum,prima vero sorma, ec primus linis non conlideratur a plutolbpho naturali, sed a metaphysico .cognoscit enim philosophus naturalis omnia quatuor genera caularum δε in quolibet genere cognoscit primas causas, pr ster qua in genere causis finalis, de ior malis. quia non considerat primam formam, nec primum finem:quia hoc est munus metaphysici;quoniam haec praescindunt a motu, prima autem materia de primum efficiens non praesci ut i motu .materia enim, qua materia et , tra- sationi subijcitur. ideo in sui ratione includic motum. ita dc
primum efficies etiam includit motum in sui ratione,quod est haec est elen est principium,unde motus,etiam ei licius est potentia transmutandi alterum in eo,quod alterum, prima vero is ma abstrahit a motu: quia non tantum coi uenit illis sormis sublunatibus,generabilibusδε corruptibi i-bus, Ne abi tractis,quae krmae abstractae nulli mutationi s
hi j ciuiu requia prima forma spiritualis nihil aliud est,quam a laor, dc notio primae in secunda, id est prima recipitur in
secunda ut notio, ut amor in amato, sine tamen moturquia
talis receptio fit sine motu, ita primus finis praescindit a motu;quia intelligentia prima est finis secundae, de secunda tertiae di sic succelsiue,absque motu.quare finis etiam couenit spiritualibus. ideo abstrahit a motu ura ideo sunt considemtionis metaphy lici, nunquid autem philosophus naturalis consideret primum finem quod videtur Averroes negare. Est modo dubitatio in hoc:quia videtur, quod etiam philosophus naturalis consideret primum finem: Quonia considerat primum es sciens: ergo considerat primum finem . Deduco consequentiam. quoniam Ai illoteles secundo hu .
ius probat hanc propostionem, quod omne agens agit propter finem.& cum non sit processus in infinitum in fine,sed est status, quia datur primus finis, ut inquit Aristoteles. I a. Metaphysices. ergo si primum efficiens agat, aget propter
sinem pr linum:quia omne agens agit propter fine margo ,
si naturalis habet considerare pi imu efficiens, habebit considerare tinem, propter quem et ficies agit. de hic est primus finis. ergo naturalis hibet conliderare primum sinem: ergo maledicit Averrocs; quod naturalis non debeat consider
re primum finem. Confirmatur,quia sicut philosephus naturalis considerat primum es sciens quod praescindit , motu,ergo etiam primum finem considerare poterit. vi autem philoibphus naturalis coiiderat primum es ficiens: patet ex Aristotele octauo Physicorum: si vero prsicindat a motu,
etiam pate quia primu es sciens est Deus,qui simplici emanatione, de creatione sine motu est causi omnium, de sine tranatione.Secundo, dubitatur,quia videtur,u, et am pii lotophus naturalis consideret pi unam sormam e quia i siderat primam materiam. ergo considerat de primam sormam: quia haec correlativa sunt: de relativorum eadem est scienti , ergo philosophus naturalis G siderat etiam prima formam, contra dictum Aueri Ois. Tertio dubitatur,quia clarum est, ν scimus, primum efficiens primam formam ecptimum finem esse idem . quo habitu icimus hac naturali, an metaphysico non posuinus dicere, ν id sciamus habitu metaphy sico: quoniam primum es sciens no conlideratura metaphy lico: quia non abscindit a motu . ergo id cognoscetur habitu naturali: ergo etiam naturalis considerat pridimum finem,& primam formam. Quare. c. Quarto,ge ultimo; quia si philosophus naturalis non considerat prima formam, primum finem; sequetur,u, scietia naturalis erit imperfecta. Deduco consequentiam quia Arii toteles tr
ctatu primo huius libri inquit: Tune habetur scientia persecta alicuius rei, cum cognoscimus Omnes eius causas per
seiptas,dc prima principia, usque ad Elementa. Sed rerum naturalium no possumus scire primam formam δε primum
finem, per se: ergo earum scientia impei lecta erilargo naturalis debet colliderare omnes quatuor causas pratnia . fatalum igitur dictum Averrois. Rei pondeo ad haec Alco,tuis do partem Averrois, ut scilicet philosophus naturalis tam tum considerat primum efficiens, & primam materia, quae sunt cum motu,non autem considerat primam forma primum finem, quia abscindunt , motu. Ad primum : cum dicis naturalis cognoscit primum agens. primu agens agit propter finem primu : ergo de naturalis cognoscit primum tinem:dico, ut totus processus veru .dico tamen, ut ille primus finis de quo loquitur naturalis, quando dicit, primum agens aait propter primum snem, non est simpliciter primus suis, scilicet tam materialium, quam immaterialium:
sed loquitur de primo sne sui motus. I hic est primus μnis, que coliderat naturalis:quia hic est sinis, propter quem agens agit. sicut enim primum agens meo, quod agens, est cum motu, ita considerat primu finem, propter quem agit, primuin finem sui motus, non primum snem tam rerum materiali cim, quam immaterialium, ut Aueri oes hic accupit primum finem, scilicet simpliciter. Quare, deci odconfirmabas, sicut naturalis contiuerat primum ei liciens, quod simplici e manatione omnia creauit, ideo & primum finem dico, in philosophus negaret assumptum, plint si plici emanatione productam lane transsatione: negat enim creationem philoJbphus, ut ait Averrori. I r. Metaphysices, I q.hςc sunt verba metaphorica in scietia , inquit Auerr s. philosophus enim ponit multa eterna impioducta parte ante, de a parte poli, ut cesum, substantiae abstractae , materia prima improduci a sunt,ita ut Deus, licet non sint tantae persectionis. si igitur sequamur verba Averrois,dicemus, ουν Omne agens agit prop. er translationem: dc nullum est, quod simplici emanatione producat: si enim esset alia quod ages, quod sine translatione simplici emanatione produceret, de illo Aristoteles mentionc nisecisset in libris Metaphysicesuta iaciens ibi mentionem deesticicte, illud pomnit cum transalione:quia, inquit, es sciens est principium tranlinutandi alterum in eo, quod alteruin .sed nulli bi fecit Arise
25쪽
Aristoteles mentionem de hoe efficiente sine translatione. ergo,nullum est essiciens sine transi itione. Quod secundo dicis:quia philosophus naturalis considerat primam mat riam: ergo primam formam: quia correlat tua sunt: dico,Pduplex est prima materia,ut inquit Themistius primo phy.
in sua longa digressione de materia prima, quae eli materia generabilita,& corruptibilium. Alia est prima materia corporum simplicium,scilicet coelestium,de qua loquemur ctatio huius. si loquamur de prima materia generabilium, haec est cum motu, & translatione. si de materia cceli, haec bifariam cosiderari potest uno mod, test mobilis ad lo .cum, & quoniam sic aliquo modo transtationi sub ij citur, scilicet translationi locali transfertur enim de loco ad locutde hoc pacto dicitur materia: quia materia dicit potentiam
materia enim dici: ut respectu earum rerum, quae nondum
ortum habent, id est respectu formae, qua caret. etiam haec dicit potentiam, ef si non simpliciter, aut ad .rmam, dicit tamen potentia ad locum. Se ite materia citellium est cum motu, de translatione. 3c quoniam translatio litans modi refertur ad efficiens, ideo prima materia, scilicet coelestium, vi subi jcitur translationi, resertur ad primam formam, d transmutat & mouet illud corpus, tunc vero prima forma non habet rationem serniae, sed primi efficientis: quoniam sic mouet tale corpus coeleste. oc quia primu essiciens,qua tenus tale, considerat philosophus naturalis; ideo considerat primam formam, no sub ratione primae formae,sed lubratione primi efficieiis Ruod habet mouere hanc materia.
si ergo philosophus naturalis considerat materia coelestem, ut dicit potentiam ad motum sic etiam csi iderat suam ior mam, ut habet mouere hanc materiam. haec enim correlativa sunt. Alio modo consideratur materia coelestis, non ut dicit potentiam, neque ut translationi subest, verum ut intelligent ijs subijcitur. de sic habet ratione subiecti tantum,
non materiae:quia materia dicit potentia ad aliam formam. quo modo vero est materia coelestis:quia cest,tunae, e csterorum corporum materia est alterius rationis, de species
a materia cuiu2unque alterius coeli, de sic de alijs: ideo materia', quae subiecta est semae lunae, non potest relinquere sormam lunae, fio aliam suscipere. luare, cum non sit in P tentia ad aliam formam,nisi ad quam habet, ideo non dicitur materia,sed dicitur potius subiectumquia non dicit potentiam, neque translationem: quia tantum est in potentia ad formam,quam habet.& cum non subi jcitur transmutationi,non est philosophi naturalis considerationis, sed metaphysici, Ac sicut haec materia, quatenus ratione caret de habet rationem subiecti,non est philosophi naturalis considerationis, sed metaphysices: ita de forma,ad quam refertur. resertur enim ad intelligentiam, cui subi jcitur, de a qua s
parari non potest, quia est subiectum ipsius sub ratione se biecti,non est philosophi considerationis,sed metaphylici.
Vtrunque enim translatione caret. Ad argumentum igitur, cum dicis philosophus naturalis considerat primam materiam . verum est.ergo & primam formam: quoniam correlativa sunt: dico,q, sicut philosophus naturalis cosiderat primam materiam: quae dicit potentiam Sc translationem, Scproprie materia est, & dicitur: ita etiam conliderat formam illam, ad quam talis materia refertur, de a qua talis materia
mouitur de transfertur.quia autem talis non dicit potentia,
nec transmutatione, nec proprie materia dicitur, sed potius habet rationem subiecti,ideo nec forma illa, ad quam resertur,scilicet intelligentia ipsa no dicit translationem. Quod tertio dicis, quia idem sunt primum efficiens, prima forma, de primus finis;de scimus haec tria ide esse, nullo habitu simplici, sed habitu tam naturali,quam metaphysico,hscenim
Lectiones in . . Physic. Aristo t.
cognitio de det tum a scientia naturali, tum mctaphysica: quoniam ex nator ali cognoscimus naturam primi cia
scientis,ex metaphysica vero tum naturam prim Eformae,
tum primi finis. de ita ex utroque ii ibi tu comparantur haec ad inuicem. De quarto de ultimo, quod dicis: quia si ph ilosophus naturalis non considerat formam primam de primum finem sientia naturalis, id est de rebus naturalibus, ei it imperfecta. Deduco consequentiam ex Aristotcle in
primo tractatu haec: auia inquit, tuc opinamur unumquodque scire, & cognoscere, cum causas primas cognoscimus: de ibi de omnibus quatuor causis.s igitur scimus, cum c gnoscimus omnes quatuor causis, de philolophus naturalis non potest cognoscere primam sormam de piitium tinem: ergo non cognoscit omnes causas: ergo non persecte scit tergo icientia naturalis imperfecta. Aliqui propter hoc argu mentum cocessere, naturalem philosophiam impei sectam esse. sed hoc absurdum est: quia nulla res potest pei sectius considerari, quam in propria scientia: de res naturales non potiunt perfectius considera ii, qu m in scientia naturali, non ergo haec scientia imperfecta eli. sed tu dicis: non considerat omnes causas. Dico, 9, res naturale, molum in ludum,quatenus naturales sunt, de quia primus sinis,lo prima forma abscindunt a motu, ideo res naturales, ut naturales
sunt in suo esse, no dependent a primo fine, nec a prima sorma, nec ipsorum conlideratione indigari quia res naturales in tuo elle circumcernunt materiam, de motum: non cigo indigent conlideratione eorum, quae abscindunt a materia,
ct a motu,ut est primus sinis, de prima forma: sed perfecte
scisitur ex cognitione eorum, qus motum circumcernunt,
de philosophus naturalis conliderat primum finem, qui scilicet est finis motus, de etiam primam sermam, quia idem sunt: de res naturales non possunt sciri pellectius: pei secta nobis traditur scientia de rebus naturalibus, sine cognitione primi finis, de primae formae: quia ab ipsis no dependent in suo esse. Q e, dcc.
RAT secunda dubitatio in prooemio Auerrois super secundo ca via dicebat,n philosophus naturalis omnes formas,ac fines considerat, praeter primam formam, de primum finem .hoc minime verum videtur: quia praeter primam formam, sunt aliae formae abi tractae vi reliquae intelligentiae, etiam praeter primum finem, sunt secundi fines: quia secunda intelligentia est finis, de forma tet tiae tertia quartae: de tamen hae forme Ac hi fines abscindunt a motu .ergo illae non sunt plutosophicae considerationis. quo modo ergo dicit Averroes, quod philosophus naturalis considerat omnes formas, de fines primosi Dico, ut, ii capiamus primam forma m, de pi imum finem simpliciter, reuera di ctum Averrois no est verum, ut probat ratio. sed quoniam per primam formam primumque finem possumus intelligere, tolum genus substantiarum abstractarum; de hoc pacto sumit Averro rideo recte dicit, P scilicet philosophus naturalis considerat omnes formas praeter larinam primam, non simpliciter, sed totum genus subita nitarum abstracta Ium, non quatenus abscindunt a motu, sed ut comune sunt rerum corruptibiliu principium, ut in ista dicetur. idem dicitur de fine. Est alia dubitatio, quo modo dictu Aueri Diserit veru,quia diximus, ιν pi ima forma de pi imus finis non consideratur a philosopho naturali, quia praescindunt a motu:quod patet: quia sunt communes subitat ijs spiritualibus de materialibus.dicu tur enim de primis forma de finis sim-Lnd. Buccas. Phγl. D pliciter
26쪽
pliciter,& de liis, quae sunt f nis Notus . totum autem genus
substantiarum abi tractatum commune est tantum materialibus abstractis, quia in ipsis agit motus: non est autem commune immaterialibus: quia praeter ipsum genus abstractarum no est alia substantia abstracta, in qua genus ipsum substantiarum abstractarum possit recipi receptione spirituali . quo modo igitur intelligitur per primu finem&primam formam, totum genus substantiarum abstractarum Dico, ut totum genus substantiarum abstractarum adhuc commune eli subitant ijs corruptibilibu Meli enim commune I ubstantiarum corruptibilium: quoniam est principium generationis ipsarum, quando res immate tiales sunt sines ad inuicem. una enim est forma, de finis altei ius, ut prima
secundae, secunda teris, ertia quartae,5 c.quoniam una est amor,& notio alterius. Se sic genus substantia tu abstractarum est commune materi ilium, de immaterialium. semper
enim superior est,ut forma, di finis inferioris Est alia dubitatio: quia dicit Aueiroes, at metaphysicus non considerat primum esticiens, nec primam materiam. Sed contra,quia metaphysicus considerat omnia genera causarum, ergo deptimam materiam,& primum ei sciens, secundo,quia prima forma N prima matella correlativa sunt. si ergo prima formam conlidera ,ergo primam materia: correlativorum enim eadem est scientia:primo Topicorum. Tei tio dubitatur,quia Aristoteles tertio Metaphysice qus rens an co- sideratio omnium causarum spectet ad eundem artiscem, dixi is non ad metaphysicu: quia, cum metaphysicus prε- scindat a motu, efficies vero & sinis motum includat; ideo ab ipso non consideratu de es sciete patet,quia intendit finem per motum,& mediate motu.de fine declarat Aristo
tele,rquia sinis est finis adtionis Se motus.qui ergo motu caret non est finis. si ergo primus finis motum includit,philosophus naturalisco siderat ipsum primum fine , ergo no metaphysicus,vi inquit Aueri s. Ad primum dico,ui meta physicus considerat primam materiam,& primum efficies, quatenus sunt principia rerum,& continentur subente: naturalis vero eas considerat sub propria ratione, scilicet sub ratione primae materiae,& primi es scicntis, de vi motu i cludit, sicut considerantur omnia genera causarum a logico,sed sub alia ratione,quatenus, scilicet sunt media demonstrationis:quoniam per quodlibet genus causae licet demonstrare: secundo Post. De secundo iam soluta fuit dubitatio: quia, si consideratur prima materia ut subiectu, & pr glai dii a motu sic est metaphysici cosiderationis: quia hoc modo non dat mutationem, & sic refertur ad primam formam id est intelligentiam.si vero considerat materiam,qui dicit potentiam,ac transmutatione si est philosophi naturalis. nec talis materia refertur ad primam formam, id est ad intelligetiam,quatenus prima forma, sed ad ipsam materiam quatenus habet rationem primi es scientis. De tertio dicis ex Aristotele, vertio Metaphysices , qui dixit sine primum non pertinere ad metaphylicum, quia concernit motum. Dico,'ratio Aristotelis ibi nulla est, quia ibi non intendit adducere rationes sortes, de demonstrativa sed probabiles, tantum valet, metaphysicus praescindita motu, ergo a primo e iliciente de prima materia, non tamen , et uno line, Septima forma. Ratio Aristotelis dialectica est, licut alis quasibi adducit, ut est ista.Contraria sunt eiusdem scientiae: qugipitur non contraria sunt, non sunt eiusdem scientis. videatis,quo modo haec ratio manifeste peccat.arguit ab opposito antecedentis ad oppolitum consequentis: ut si dicamus, equus est, ergo animal est aequus non est,ergo animal no eliideo idixit Auertoes, ut sermones Ariliotelis in illo libro
dialectici sunt, non metaphysici . de quinto Meaaphysices
soluit uir m quaestionem Aristoteles, dicens, metaphysici est cosiderare omnes causas: ubi repetii hac qua st mnem de ea rei oluit: arguit enim ad partes. sed vos habetis hic claram solutione ad Auerroem: quod scilicet philosophus naturalis considerat Omne genus causarum, no tamen in omni genere primam: quia non considerat p imam formam , nec prim um finem: quia haec considerantur a mathematico: philosophus vero naturalis conliderat prima materiam,
de primum ei sciens. Quare,dde. Eii alia dubitatio i n l. cu udo capite Averrois, circa scilicet utilitate philosop hiae
naturalis. dixerat enim quod erant duae utilitates , una, ,
mediante ipsa philosophia naturali, ducitur homo ad tum mam beatitudinem. duae enim sunt scientie speculativae, naturalis de metaphy sica, quae sunt homini via,& vita sempiternatquia sciens ipsam, esticitur virtuosus, & perfectus omnibus virtutibus moralibus. & rationes adducit Averroes in prologo suo. circa primam utilitatem est dubium: quia terito de anima. I 3. c. 3 6 dixit oppositum. dixit enim, si ultima hominis felicitas non consistit in scient ijs speculatiuis, sed in intuitione Dei,qus habetur per intelli ctum adeptum. Se do dubitatur, quia dixit hic,quod beatitudo est sempiterna vita,nedum vita: in octauo vero Physicorum in prologo suo videtur deridere hac opinionem. nquit enim: Beatitudo ista, quae habetur ex scient ijs speculari uis,secundum satum est vita sempiterna: tertio vita est subi ianua .elhenim esse viventium: ex secundo de anima: cie felicitas ipsi est accidens, quo modo ergo scientiae speculativae, id est felicitas huiusmodi hominis, est eius vita, cum sit accidem Dico primo,ν scientiae speculatiuae non sunt summa hominis beatitudo,nis dispositive: quia dili on ut nos ad ultima
beatitudinem. 5: hoc pacto exponitur dicium Auerto is in tertio de anima. 36.lic etiam Aristo.quandoque a termino denominat viam ad terminu, ut secundo Physicorum. 14. cum dicit, generatio est natura: quia via est in naturam. inquit ergo Auerroes de anima,u, felicitas nostra consistit in coni uti ione intellectus nostra cum intellectu agenter qui intellectus agens eli pars anims nostra : intelligit, ν felicitas in tali coiunctione consistit dii positive: quia in coniunctione recipiuntur substantiae abstractae in nobis. R ita, cum dicit, est via , non intelligit proprie vitam, qui est actus .vita enim dupliciter sumitur, pro actu primo scilicet: de lic est substantia: quia est pars compositi secundo modo sumitur pro actu secundo scilicet pro operatione: de se est accides. est enim eius operatio actus secundu : intelligit ergo pro v ita actum secundum.& hoc modo scientix speculatiuae sunt vita, de sunt sempirierna vita in specie, no in indiuiduo, ut dicebat litui. deridebat enim semper eos, qui ponebat sempiternam vita in indiuiduo in alio, statu,negat enim Aue roes dari alium statum ab hoc.possumus ergo intelligere, scientiae speculatiuae sunt homini vita sempiterna, non quidem in indiuiduo, quoniam corruptibile est. Sed in specie vel possumus etiam intelligere, i, talis beatitudo est templ- terna vita merito sui,& in se,non autem merito indiuidui, in quo recipitur Ruia tale indiuiduu corrumpi potest. Sare,dec. Quod si quaeratis, quae nam sit beatitudo,quam p nit Aueri oes in homine, expresse Averroes declarat in Ethicis , ut consistit in cognitione perfectissimorum entium,
de eorum amore: quoniam omnis virtus, de ultima beati ludo aut felicitas alicuius operantis consistit in persectissima eius Operatione. S: quoniam homo inducit animam sensituram,& intellectivam deo rei pectu utriusque animae est propria,& vltima persecti de beatitudo. quo enim ad se sitiuam animam, prudentia di persectissima eius operatior de sic omnes virtutes morales, quae a prudentia origine retrahunt:
27쪽
rahunt quo vero ad intellectiva mammam, persectissima eius operatio est cognitio persectisti momentium. & tales sunt subflauae abstractae. talis vero cognitio substantiarum abstractaru est duplex, simplex scilicet,de composita: composita, ut cum profertur, de noscitur per propolitiones: ut si dicamus quidquid motui & mutationi non est obnoxium,eternum est.substantia abstracta est huiusmodi ergo su
stantia abltracta est aeterna,Sec.& talis ratio non est beatitudo summa:quoniam errare potest, est enim discursiua .vnde philosophi non ponunt discursum in Deo quoniam in ipse potius diceret impersectionem, quam pei sectione. Alia est cognitio simplex de in hac cognitione Simplici eosistit
summa beatitudo,& talis cognitio poteli esse bifariam, vel per modum imaginis, ut sensus apprehendu ut res per ima sines: e ita intellectio haru rerum materialium si per senium,& imaginem e quia nostra cognitio coniuncta est cum sensu, te hoc pacto etiam nos appreheudimus substantias abi tractas secundum imagines. tanta enim est colligantia intellectus cum sensu, ut no possimus cognoscere aliquid, nili mediante sensu. Ne quia substantiae abi tractae non cadulsub sentu intellectus tamen eas per modum quanti per imaginationem : de quia apud diuersos Ne diuersa imaginatio. ideo diuersi diuersimode Deum apprehendunt: neque eadem est Dei cognitio apud omnes homines. Alia eth cognitio simplex immediate substantiarum abstractarum, quae eli intuitiua cognitio: quia iue intellectus apprehedit Deu :S cum cognitio Dei sit sui substantia, ita illa cognitio,qua habet intellectus,e st summa beatitudo: quia eli iubilantia dei: de talem beatitudine ponit Averroes in nobis, qualem posuit A tilloteles in subli alijs separatis. dicebbit enim Aristoteles, tu, beatitudo subflauae inferioris eo sistit in appre- hensione subitantiae suprioris: quia in eius apprehensione superior inferiori uniebatur: ua eius cognitio est eius sub . stantia:quia secunda recipit pruna de eius cognitio,scilicet secunda, est substantia primae ponit enim notionem in substant ijs abstractis esse subitantiam: quia nullum accido est in ipsis. ita esse de anima nostra imaginatus est Averr. quia, sicut intellectus agens unitur intellectui potentiae, ita -substatia abstracta unitur intellectui agenti:quia cognoscit ipsam & eius cognitio est prima substatia. Cognitio autem substantiaru absitaetarum a materiali bisariam differt, primo, quia in nobis est obscurior, in ipsis vero est amor curior:de hoc ob earum persectione secundo, uia in subitan-cijs abstractis non requiritur praecia dispositio. sicut in nobis. in nobis enim requirutur scietiae specula uuae, quae sunt praeuiae dispositiones ad primi entis cognitionem recipiendam. Sed tu dicis quo modo beatitudo,qua ponunt The
logia beatitudine philosophi differt i Dico, multiplicetur, primo quia beatitudo theologi, quae est cognitio Dei, est
acciden , de apprehendit tantu, quata sunt eius merita: quia intellectus diuinus repraesentat tantam eius cognitionem beato,quantam vult voluntas, quae vult tantam,quanta sunt
eius merita ideo in patria caelelli aliqui magis, aliqui minus beatifunt. Averroes vero vult, ut talis coguitio sit subita tia. An illa notio sit practica, vel speculativa secundu Theologos; Scotus dicit,inest praxis:diuus Tnomas, est specula uua: Se ita dicit philosophus: quoniam speculatiua cogniatio est persectior praxi. ideo rectior est opinio diui Th
uas. Eli etiam aliud litigium,an beatitudo principaliter cinsiliat in illa notionean in amore, idest in fruitione illius notionis.Scorus dicit, P principaliter cosilit in amore: diuus: I homas, in illa notionera ita Averrori dicit, P principaliter eli in notione jecudario in amore. Differt secudo, quia. beatitudo legis nostrae eli in alio statu, illa vero phi sopbi
Lectiones in . Physic. Aristot.
est in hoc statu.apud enim philosophos non datur alius status et quia nec sensus nec ratio alium statum demonstrat tertio beatitudo legis noli raeest praecedentibus meritis, quae disponunt:& ita voluntas diuina exhibet beatitudinent secundum merita praecedentia. atitudo vero philos phi ex necessitate naturae.quia homo se disponens ad aequilitioneis licitatis,& de necessitate acquirit ipsam, si istic mi as speculativas adeptus sit, quae sit dii positio immediata ad salicitatem.quarto beatitudo legis nostrae redundat in corpore.& ipsas sequuntur quatuor dotes prima est impissibilitas. redditur enim corpus impassibile. secunda est futili mitas,id est corporum penetratio. penetrant enim corpora se absq; miraculo tertia est agilitas, id eli motus ii organicus, quia mouentur moti, nec manibus,nec pedibus. quarta eli dia: phanitas, & claritas: quia illa corpora transparetia sunt.beatitudinem vero philosophi non sequuntur hae dotes: quia homo beatus etiam se periculis exponit,& alij in uis. quare talis beatitudo philosophi in corpus non redundat. sequitur alia dubitatio, mi beatitudo philolophi repugnet beatitudini legis noli rae. aliqui enim tenent, non, ut magi stersententiaru. I 7.distinet. primi j R Gregorius Ariminentis; qui dicut. φ diaritas nihil aliud est, et est mi a diuina, speciatim illabes ad itellectu nos tu,de inteli ct ui nostro astides.
R AT dissiculta quam dimisimus, debeatitudine;quam ponit Averroes in nobis,& d xit nos eam consequi ex philosophia naturali
cum Metaphy lica .ills enim scientiae secundufi uerroem disponunt animam rationalem ad
titudine lum mam: quae nihil aliud eis, quam notitia periecta de clara primi entis, de intuitio ipsius faciei ad faciem, moderniorum verbis utar. vult,id est Auermes, ut ex scie-tia speculativa anima rationalis totaliter disponatur, ut in se recipiat primam causam,quq est amor,le sinis sui .de ita prima causa coniungitur animae rationali. sicut amor amanti.
hoc pacto enim beatificatur anima rationalis secudii Auerroem, sicut Aristoteles ponit, beatitudinem in subitani ijs abstractis nisi θ ex parte animae rationalis requitatur prius scientiae speculatius,quibus mediatibus disponatur ad hanc beatitudinem. substantiae veto abstractae non indigent aliqua scientia, ut disponantur ad tuam beatitudinem adipiscendam:quia in ipsis nullum est accidens, sed amor in ipsis beatitudo. Declaraui iam differentiam huius beatitudinis a beatitudine theologorum.sed remansit dubitatio; quia videtur ca, haec beatitudo, quam ponit Averroes, sit figmentum quis enim expertus est hoc,q, sibi coluncta suet it prima causalsi enim esset veru hoc; sequeretur,u, aliquis sciret omnes vel itates scientia ru, & sciret articulos fidei ex scientia naturali, de metaphysica. quia scut hae veritates habent Ortum ex prima caula, ta etiam per ipsam cognoscutur. ille ergo,qui sibi habebit hac primam causam,coniunctam veritate sciet.Contra: quia Plato qui maxime circa diuina versatus eli,cotemnit hac beatitudinem, quia ponit Averroes, hanc scilicet veram,de claram notitiam de Deo, dixit enim
Plato in Philebo,dc in Threteto: Veram scientiam de Deo habere non possumus: led omnia de ipso per metaphoram habentur,de similitudinem. Idem dicit in epistola septima ad Dionem: Diuina neque vel bis, neque scriptis vere mandari possunt. Si ergo impossibilis, secundum Plator em; haec notio de diuinis in nobis; quid dicit Λueri S lceri ede hac opinione Averrois possumns dicere, q, eii maxima litigium: quia nusquam vidi Atalloiclem ponere hac bea Lud.Buccat.in Phy s. D a titudinem m
28쪽
titudinem in nobis, sicut in substant ijs separatis, nihil minus ex scient ijs speculati uis, quamuis multa de rebus diuin is cognoscere possumus; vi,quod substantiae abstractae intelligat; N: 0, nullum est accidens in ipsis, sed sua intellectio est sui substantia;& quod non erant,nec componut,nec diuidum,nec discurruit te multa alia de ipsis cognoscere pota sumus; sicut docet nos Aristoteles in libris Metaphys. Si tamen vellemus etiam tueri figmentum A verrois, postemus, quia sicut Aristoteles. I 1. Metaphys. posuit beatitudinem
in substant ij, abi tractis, do u, illa notio est amor in ipsis,&non est accidens, sed subitantia; quae subitantia tu abii raci arum beatitudo oritur, quum prima substantia, coniungitur secundae N prima secunda tertiae de ita procedendc ; hoc pacto etiam Averrori sequens Aristotelem respectu lubstantiatum abliractaru posuit hoc etiam ex parte nostri, quod anima rationalis in nobis ex scient ijs speculatiuis taliter disponitur ut possit in se recipere priae a lubmmiam, ut amorem in amante. R ii ita teneamus, tunc ad argumenta dices S primo ad primum quod dicebas, in iciens tunc sciret omnes vetitato lictentiarum,& veritatem principiorum,& articulorum fidei. quis vero expertus est hin edico ad hoc, ipei si illa notio siti nobis coniuncta scilicet animi rationali,di ipsam cognoscamus talltum,ut possumus; non tamen, debilitate noliri intellectus,est adeo clara illa notio,vi possimus in ipsa comprehendere omnes veritate S, ita de haec impersectio cognitionis no ex ipsa notio ,sed ex defectu nostri
proueniat. Quod dicis de Platone, quia ipse tam sciens, de
maxime versatus circa diuina videtur, negare hanc noti nem in anima rationali:dico, Plato videtur bilinguis,etsi
non sii:quia ipse in Philebo de Parmenide,disputas de lumina hominis beatitudine patu ab hac opinione differt. Aristoteles enim de Plato,esse beatitudinem duplicem in homixe, potuerunt .vnam in appetitu sensitivo siue in anima se sit tua, ex prudentia etiam, si sit habitu intellectus: ideoque non est virtus moralis. de haec habetur ex scient ijs moralibus. Aliam posuerut ex parte animp rationalis,quam supremam appellant. de haec habetur ex scient ijs speculati uis,loques ergo Plato in supradictis locis de summa hominis beatitudine, dixit, ut est pei secta animae rationali cum Deo similitudo: quia non in anima rationali erat secundae partes, scilicet mens,& voluntas,secundum mentem Aristotelis &Platonis, ideo, quo ad duas ipsius potentias, scilicet quo ad
mentem, de vCluntatem. ex parte enim mentis posuit con templationem, id est notitiam Dei: de haec erat sapientia diuinarum rerum: ex parte vero voluntatis posuit supremum audium, de voluptatem.de haec duo appellat antiquitas, amrosiam,de nectar. appellauit enim ambrosiam contemplationem rerum diuinatum. quae est ex parte metis: Se nectarvnluptatem,quae est ex parte voluntatis, ex unione ergo harum duarum virtutum,scilicet ex illa summa cotemplati
ne diuinatu te summa voluptate sequitur beatitudo . cuius beatitudinis posuit Plato tres coditiones, scilicet Φ ens persectum maxime sum ciens, Et summe appetendum est maxime persectum, quia ipli beatitudini nihil deest, sed omnes persectiones comprehendit, de quia prima causa est, desecti affert quicquid expetere possumus, ac deliderare. D inde sequitur Plato, de inquit: Ad hac autem summam beatitudinem adipiscendam necessarium est ut expurgetur anima rationalis,a passionibus, de perturbationibus corporalibus,ut ipsam consequi possit.haec autem expurgatio bis
riam fit,tum acquisitione scientiarum speculatiuarum,tum acquisitione virtutum morali u. videatis ergo quemadmodum Avermes se te est Platoni conformis de beatitudine.
nunquid autem haec beatitudo sit per susceptionem primae
causae, id est substatiae eius, vel n5, Plato non evrsii , A verroes autem posuit v sic.Sed vos dicetis, licet Plato haec di xerit, tamen alibi libi contradicit, quia sere ubicunqtie deridet philosophos,& maxime in Thecteto, quia sint otiosi,
εἰ rebus agendis inepti. Je eos appellat sophillas, de mercatores, qui vendunt philosophiam, ut nos,qui publico stipendio docemus: etiam, quia Plato laudat oracblum Apollini se quod dicebat te unum Lire. ν nihili ciret . in persona enim Socratis haec dicit Plato in Thecieto. lieiso ex philosophia sequeretur haec beatitudo qua re vilipendit tantum philolophos Plato ipse qui ubique probat dictum Soci atis ex Oraculo, , scilicet suum scire eli nihil L ire, quo modo ergo ex philosophia tequetur haec beatitudo, si ilicet vera icieria primae causael Dico, ν Plato non irridet simplicitet omnes philosiophos, sed tantum vanos de sophistas,qui habuerunt sal sis opinione , ut erat opinio Heractu ; qui dicebat, omnia esse in i luxu, eo nihil permanere.damnat etiam illos philo phos,qui sunt laetabudi,qui dicut se plura scire, luana sciat, unde comprobat dictum Socratis ex oraculo, unum scire,u, nihil sciret,non quidem simpliciter, si, nihil sciret, sed re spe et u scientiae diuinae quia scientia hominis, respectu sciistiae diuinae,nulla est. ideo nullus potes iactare lede sua scietia. Est secunda utilitas, quam ponit Averroes ex scient ijs si chlai tuis. q, scilicet ex ipsis homo nedu supremam beatitudinem consequitur, verum etiam omnes virtutes moralesaeirca hanc est dubitatio: quia ipsae virtutes morales sunt viiles ad iplam philosophiam capescendam: ergo philol phia non est viilis ipsis. st autem virtutes moralcs sunt utiles ad philosophiam, patet ex Aristotele. 7. Phyii. a. ubi inquit.Sedendo de quiescendo anima fit prudens: id est,sed tis passionibus de perturbationibus appetitus sensitivi, a discimus. non sedantur autem hae passiones, nisi ex virtutiabus moralibus: illae igitur sunt utiles ad adipiscendam pb losophiam: ergo philosophia non est utilis eis. etiam Simplicius dixit: Puer prius debet tradi moribus, quam scie
t ijs . ergo ex philolophia non acquiruntur virtutes, S cundo in Aristotele. 2.Ethicorum,qui inquit scientis sit' cuiatiuae de naturales nihil iuvant ad virtutes moralea: patet, quia vii tutes morales acquiruntur a nobis ex iteratis actibus, sicut actu abstinendi acta trivbr,qua do,dc quantum oportet, es licimur casti. ergo virtutes morales non acquiruntur ex scient ijs, sed ex iteratione talis actus: de Arist teles alibi dixit: ille, qui quaerit perfici in virtutibus moralibus acquirens philosophiam de scientias speculativas, similis est aegro, qui audit prscepta medici,& tamen non Obseruat.quid ergo dicit Auerriles Tertio,arguitui equia bonum honestum et tappetibile propter te, no propter aliud bonus utile vero est appetibile propter alterum: unde bonum honestum est magis bonum,quam bonum utile:quia propter se,& propter suam perlectionem desideratur, licui est de sine rei pectu mediorum in sine, finis i ple eit bonum hon stum,quoniam propter se appetibile est, de quicunque linis ipse, non propter alterum deside latur. media vero in fineiuni bonum utile: quoniam propter aliud desideratur. sed scientiae omnes speculativae iunt bonum honestum, quia propter se appetuntur, non autem propter alterum . quomodo.ergo dicit hic Auermes,u, scietiae speculatiuae sunt ut les virtutibus moralibus, si lunt bonu honesium,quod tantum propter se desideratur, non propter alterum o Quarto dc ultimo,arguitur: quia ex principi js speculatruis nuquam deducitur practica, de de rebus agibilibus, de quibus sunt virtutes morales: sed principia plutosophiae sunt speculati ua.quo modo ergo, est utilis scit ntia speculativa iplis virtutibus,sive scieti s moralibus. Dico, P dictum Averroi tum
29쪽
Lectiones iiij. Physic. Aristo t.
ctum est: quia viritu tes motase omnes iniucem sunt connexae,&sunt connexae prudenti P,& 1st sententia Aristo. 3. Ethicorum, Se omnes habent ortum ex philosophia naturali. Se ita dico ip sicut scientia si ab alternata habet ortum ex scientia subalternime: ita scientia moralis, quae est Lientia Practica, ortum liabet ex ipsa seletia naturali, taquam se alternata ex sua subalternante. Ad primum argumentum, virtutes morales sunt utiles scient ijs speculativis r ergo non E contra. Dico, ut non connenit, P sibi inuicem sint utiles. diuerso tamen modo,& diuersa specie utilitatis. Sicut dicit primo Politicorum )de seruo di: domino. dominus enim est utilis letuo, de seruus domino; alia tamen & alia specie utilitatis; quia dominus est utilis seruo, id, dat ei victum, Sevestitum, Ad alia necessaria uitae; Seruus eli domino viilis. quia Leit alia, quae dominus sacere non vult, id est, quo ad obsequia. Ita est de virtutibus moralibus,3e scient ijs spec
latinis.S ietiae speculatiuae sum utiles virtutibus moralibus,& ex ipsis otiuntur virtutes morale s . Similiter Se sine vii tutibus moralibus no possumus incumbere disciplinis, quoniam oportet delere passiones Se perturbationes corporis, ut faciunt virtutes morales. Quod addis quia secundo Ethicorum ratio nihil aut parum iuuat ad virtutes morales: Dico. I intelligitur sic dictum At illotelis, ιν ratio proprie& immediate non iuuat ad virtutes morales, sed virtus moralis nascitur ex iteratis actibus, de sine actu non est virtus moralis apud Aristotelem.quod est contra Scotum. Voluit ergo dicere Aristoteles, γ, virtus moralis proprie de imm diate non dependendet ex ratione, non tamen quod simpliciter non dependeat, quia remote dependet, ut declarabimus: sed non dependet proprie, quia proprie de immediate dependet ex iterato actu. Et ideo Aristoteles recte asesimilauit illum, qui putat acquirere virtutes morales ex s. ent ijs speculati uis, de ea non obseruat, Quod ex causa proxima aegro,qui medicis non paret: sicut enim aeger ille non consequitur sanitatem: ita etiam ille non consequitur virtutes morales,m solis scietijs speculati uis: Sed oportet ut post iplas operetur. Ac iteratis actibus ipsas virtutes acquirat. Quod addis quia bonum honestum no est bonum villa,quid ergo dicit Auermesi Dic euera hic modus loquedi Averrois est improprius, recte tamen intelligendus est, quod scientiae speculativae, ex quo sunt bonum honestum, tamen propter se sunt appetendae, de non propter utilitatem alicuius: no tamen propter hoc tollitur,quin possint aliquibus suffragati, vi virtutibus moralibus, non tamen propter
aliud sum appetendae, quia honestius de dignius nunquam appetendum est propter ignobile, sed propter se ipsum. Inde est illud quod pluribus utile est, ignobilius est illo quod
nulli utile est, sed tamen propter se expetendum. Et ideo isti iuristae tuetes partes sitas aduersus nos, dicunt, quod ius ciuile eit nobilius nostris scient ijs, quia pluribus utile est, ut ciuitatibus,domibus.sed decipi utur, Se sibi aduersantur: quia bonum utile ut est magis utile & pluribus, ita Si magis ignobile; sic bonu utile ignobilius erit honorabili,quod mulli est utile. Sed tantum propter seipsum expetendum. Quare improprie locutus est Auere. Et iuristae se ipsos suo telo vulnerant. Addebas ultimo,quia ex principijs speculati uis, non oritur conclutio practica, quae est de rebus agitalibus,ut virtutes morales: Dico, si omnia principia in eo distursu essent speculatiua , verum esset, si non sequeretur 'conclusio practica; sed cum volumus concludere aliquam conclusionem practicam, accipimus unum principium spe culatiuum alterum practicum: ut est in isto cxemplo: nullum vile praeponendum nobiliori,sed pecunia est vilior homine, quia eli corpus trianimatinhomo vero animatus ex
anima rationali ergo pecunia non est homini prsponenda. Hic unum principium est practicum, & maior propositio scilicet nullum vile praeponendum nobiliori: quia haec propolitio dictat de opere. est enim de rebus agedis. minor vero propositio est speeulat tua: quia ex philosophia scimus, tyinanimatum vilius est animato,& praecipue anima rationali. Et ita patet,quomodo, & ex quibus principijs concludatur conuulio practica etiam moralis. Est tertia dubitatio, nunQuid virtutes morales sint necessariae ad cosequendam beatitudinem; se exauctoritate Platonis videtur ιν lic: quia ipse inquit ad beatitudinem acquirendam necessaria eli expurgatio animae,quae tum scient ijs speculati uis, tum viti
tibus muralibus expurgatur. Dico, ut virtutes morales, non
quidem per se, sed per accidens sunt necessariae ad beatitudinem consequendam : quia cum scientiae speculatiuae lintnecessariae ad beatitudinc,de virtutes morales ex ipsis Oriatur. ideo ipsae per accidens necessariae lunt ad beatitudinem acquirendam. Scientiae vero speculatiuae per se necessaris sunt ad eandem beatitudinem conseqtiendam. sed tu dicis,
Averro cum dixit , nascuntur omnes virtutes morales ex
scientia speculatilia: adiunxit illa verba, cum erimus dispositi secundum naturam ad quid. videtur enim, si hoc no sit
verum etia i quia multae virtutes morales coniungi no possunt, quae nullo modo omnes simul haberi possunt; ut magnanimitas Se humilitas. Hae dux virtutes sunt simul, sed coniungi non possunt: quia magnanimitas est facere,sed di-hnum magnis honoribus, humilitas paruis honoribus: fidhaec repugnant ad inuice, ergo coniungi non possunt umex alio, quia sapiens non consequitur fortitudinem. sapiens enim non se exponit rebus periculosiis. similiter etiam plurima pars sapientum non potest esse liberalis: quoniam plurimi carent pecunijs. quomodo ergo cdsequuntur omnes virtutes morales secundum dispositionem naturalem. Dico ad haec, ut etiam dixit Aristoteles in libris Ethicorum omnes virtutes morales sunt inuicem connexae, & vni prudentiae
connexae:& ut qui unam acquirit, omnes acquirat necesse
est: de qui una perfectus est, necesse est ut cibus perfectus sit. Ad quid igitur addidit Averroes, cum erimus dispossiti
secudum naturam. Dico,ν virtutes morales simpliciter nosequuntur ex scietia speculativa, sed requiritur etiam quod sit dispositio naturalis in nobis. ideo recte addidit Aue roes, cum erimus dispositi per naturam,ut paulo inferius declarabitur: quia virtus moralis est habitus electivus seques electionem voluntariam: electio autem voluntaria sequiatur consilium quod quidem consilium est syllogismus practicus in nobis .co ludit enim in materia rerum agibilium.& iste syllogismus est insitus in mente, sicuti si dicam ita,
nullum vile est praeserendum nobiliori pecunia est homine vilior: ergo, Sec.iste syllogismus est colitium ex parte mentis in rebus agibilibus, quid agere debeamus dictas. ex hoe autem consilio sequitur electio,id est actus voluntat is,quq vult hoc consilium,St iplum accipit.'θ ideo voluntas acceptet hoc cousilium vel cotingenter,vel necessario, sunt duo modi dicedi .illi enim,sicuti Scorus, qui ponunt libertatem ex parte voluntatis, tenent, in ita dictio cocingenter fiat ex voluntate,ita ut possit non eligerem tunc intelligitur dictu Averrois,si erimus dispositi secudum naturam, id est, si voluntas erit taliter dispositi, ut eligat cosilium de virtute morali, tuccum voluntas eligeret, sequetur actus virtutis .si vero pon1mus libertat E ex parte hellectus, sicuti iudicio meo, sentit Aristoteles, de reuera ita est. vi enim dictat intellectus, ita voluntas eligit Ande inquit Aristoteles,malitia voluntatis sequitur ignorantiam intellectus: quoniam volumias no potest renuere,quod tibi dictatum est ab intellectu.
30쪽
tune prauae electionis non erit causa voluntas, sed erit ipsa ignorantia intellecturr quia intellectus non assentit principi js veris operabiliu, sicuti deberet assentire: de ita male dibat, Se utitur malo discursu. etiam voluntas male eligit de necessitate:quia necesse est,i ipsa eligat, quicquid diciat sibi intellectus, ne ille actus voluntatis est electio: illa tameelectio et ii bene eligat,non est virtus moralis, sed ex illo actu, scilicet ex ista electione iterata *pius in voluntate, generatur habitus electivus , nec tame iste habitus secundum Aristotelem est virtus moralis quia etsi ego volo dare alicubi quando oportet, non dem tamen, quia non habeo pecuniae, ille habitus voluntatis non est virtus moralis, nisi ponatur in actu. cu enim pona in actu quod ego dem,quado, ubi,fc cui oportet,iunc ille actus dandi qui dependet ab habitu est virtus morali ,3c est liberalitas. Haec igitur propter Scotum qui aliter tenet, Ae tuc ille actus est in appetitu sensitiuo: imperat enim voluntas appetitui sensitivo qui ins
rior est voluntate.cum ergo appetitus sensitiuus acceperit a voluntate actum illum,iunc dat, cui, ubi,oc quado oportet. accipit autem tunc appetitus sensitivus , voluntate, quando
est recte dispositus, stillic et ut obediat motu appetitus enim
sensitiuus potest reclamare aduersus voluntatem. dominaiatur enim ratio sensui dominio ciuili, ut possit reclamare aduersus ipsam, non autem dominio seruili, ut anima corpori , quomodo non potest reclamare aduersus ipsam. ideo si sensus est recte dispositus, ut obediat rationi, accipit a voluntate actum illum, de ita consequitur vir Iutem moralem,
R AT dubitatio, quam tangebas in exter lectionea ur Averroes dixisset, ex sciet ijs speculatiuis haberi virtutes morales,sed nece si rius est ordo naturς,vismus disposui secu dum ordinem natur quia,ut declarat Aristoteles in libris Ethicorum, in ordine naturae alte tu se habet, ut princeps cte dignius, alteru vero ut posterius de vilius ,Scillud quod habet ratione domini do principis, dominatur ac imperat posteriori .unus.n alteri dominari pol vel dominio ciuili, vel dominio seruili. dominio ciuili alteri dominatur quiscu principi alter repugnare potest,ut princeps ciuibus ciuili dominio dominatur, quia aliquando ciues contra I mperatorem reclamare possunt. illa vero dominatur dominio seruili,quando is, cui dominatur, no potest repugnare: sicut . est anima de corpus, quonia ita anima corpori dominatur, ut corpus non positi ei reluctari.Idem est iu actionibus h minis .unum est ut PrincepsHuod est ratio, alteris,ut posterius de seruus, ut appetitus sensitivus: ideo ratio dominatur sensui, Se ei dominatur dominio ciuili, quia aliquddo sensus potest repugnare rationi, quia ipse sensus non mouetur ab anima de ratione, sed propria ratione mouetur , ut propria delectatione, de propria cotti stationeaest ergo ordo in istis virtutibus hominis ut inferiores superioribus pareat, de hic est ordo naturae, de tunc nos sumus dispositi secundum naturam si vero econtra eueniat ut inferiores non pareant superioribus lic no est ordo naturalis,nec sumus dispositi se- cudum natura, quia etiam appetitus sensitiuus rationi subiacet, ideo ei obedire debet,cte cum non parebit rationi, erit inordinate dispositus. Ad generationem igitur virtutu moralium in nobi Aoncurrunt plura,quam scientis speculatiuae. requiruntur enim ut simus dispositi secudum ordinem naturae, ita ut inferiora superioribus pareat. quia virtus nam
ratis est habitus sequens electionem,electio autem sequitur
consilium,quod consiliu est syllogismus practicus in metris
te. Ideo, si Socrates in seipso vult generare virtutem mora
lem,puta liberalitatem, primo secit hunc syllogismum praecticum, scilicet nullum vilius prsserendum nobiliol i: pecunia eth omine vilior, ergo ipsa non est praeserenda, sed distribuenda est pro commodis hominis, ubi de qua do oportet. maior propositio sumitur ex operabilibus, minor veto
est ex philosophia naturali. Post hunc syllogismum qui es hex patie mentis, sit electio ex parte voluntatis ,de volunt Ueligit. pecunia eli distribueda pro commodis hominis , idi quando oportet. id enim quod dictat intellectus voluntas eligit. se hic erat duplex opinio lii ut dixi vobis:tenent euim quod libertas sit in voluntate, volunt quod ipsa voluntas possit repugnare intella ciui,de si in libertate sua eligendi hunc actum, & non eligendi. de iunc illi linei pretant dicium Averrois, cum erimus dispoliii secudum naturam, id est cum voluntas non refragatur intellectu . sed eligit it cut dictauit sibi intellectus. sed quoniam secundum A: iit. voluntas non potest refragari intellectui , quia Aristotclasnon ponit libertatem ex parte voluntatis, sed ex parte inie lectus, ideo aliter dicendum est,mquidem voluntas es gis id quod sibi dictauit intellectus, ct iterum in volunt. tecta iteratis actibus illius electionis sit habitus in ipsa, non tamen ille habitus appellatur virtus morat. s. quia virius morralis ponitur in appetit utens titio, non autem in voluntate, excepta ipsa iustitia, quae improprie est virtus moralis, quia non ponitur in appetitu sensitivo sed in voluntate. ipsa enii ve rutur circa leges,de lex debet esse de uniuersilibus, de ni de particularibus, ideo leges debent esse paucae, particularcs casus infiniti sere sunt, deinde moderatur aequitate, quae est
in voluntate.licet ergo ex iteratis actibus elect 'Onis, in v . Iuntate generetur lubitus,no tamen est virius moralis,quias habet esse virtus moralis, debet esse in appetitu sensitivo . de ideo prudentia, licet sit dictamen intellectus, impioprie tamen est virtus moralis,quia non sundatur in appetitu se sitiuo, sed in intellectrivi ille syllogismus: voluntas aute ipsa postquam eligit,quod sibi intellectus dictauit, tunc ipsa iterum imperat appetitui sensiti uinde si ipse appetitus sensitiuus recipiat imperium voluntatis, tunc est Ordo natur iis rectus, quoniam inferiora superioribus parent,& nos sumus dispositi, secundum rectum ordinem naturae, de tunc iste actus in appetitu sensitivo, est virtus moralis, quia ipse appetitus sensitiuus operatur sicut imperatum eli a voluntate.quia autem iste appetitus sensitiuus refragari potest imperio voluntatis,tunc si non paret voluntati de rationi donest rectus ordo naturae, scd requii itur ut sensus ipse volu tali de rationi pareat rad hoc ivt simus dispositi tecundum naturam, ideo recte addit Averroes, ci, ex philosophia ruturali sequuntur omnes virtutes morales, si sit recius ordo naturae, ita ut appetitus rationi pareat.Sed vos dicetis,quo modo verum est v appetietus sensitiuus positi res agati volati tali,cum non sit liber, nec in ipso ponitur libertas. Dico, ideo refragatur,non quia sit liber, sed ex propria motione . scilicet ex propria delectatione de militia qua cepit ex a prehesione proprij sensibilis, verbi gratia, ratio imperat ut abstineam potu,appetitus sensitiuus t unc ex apprehensione
proprij sensibilis, id est ex memoria delectationis quam cepit in potu refragatur voluntati de non vult abitinere potu, non autem propria libertate, quia etsi non haberet illam delectationis memoriam non posset restagari voluntati, sed est ex propria motione, de apprehensione propriorum sei
sibilium. ideo recte Averroes posuit illam particulam,cum erimus, Sec. Erat tertia dubitatio circa verba Averrois,quia non videtur verum, quod homo possiit cos qui omnes vi - tes