장음표시 사용
31쪽
Lectiones in .j. Physic Aristo t.
tutes morale ,multae enim sunt, quae coniungi non possunt, ut magnanimitas,& humilitas, quia magnanimitas eli sacere se dignum magnis honoribus, humilitas est sacere sedignum paruis honoribus,& haec pugnant, tum etiam quia sapiens n5 se exponit periculis, etiam quia plurim i sapientum non possunt esse liberales, quoniam pecumjs carent,tu pa peres sunt. ad primum dico, sicut scientia scientiae co iungi non potest, neque prudentia prudentiae ita etiam vi tus moralis coniungi non potest, sed stimul omnes esse pos- sun . At quod dicis de magnanimitate & humilitate,non est verum quod coniungi non possint, quia magnanimitas ethsacere se dignum magnis honoribus, ubi & quando opo tet, humilitas est sacere se dignum paruis honoribus, ubi &quando oportet, sed hoc modo non sunt incompossibilia, imo fiat simul,quia omnes virtutes simul esse poliunt,de qui una perfectus est,necesse est vi csteris perfectus sit. Quod secundo addis, quia sapiens non est perfectus secundu fortitudinem,quia non exponit, se periculis .dico reuera, si non exponit se,non habet hanc virtutem, habet tamen aptitudinem ex philosophia naturali proxamam & immediatam,ut si acciderent haec pericula,iplis se exponeret,quia aute ipsis non accidui,ideo non Operatur. est tame dispositus ex philosophia,ut si acciderent operaretur,& ipiis te exponeret. Addebas de virtute liberalitatis, cum plurima pars philolophorum caret pecumjs,pauperes sunt. Dico,q, si carent pecunijs, non sunt reuera liberales persecte: quia secundia Aristotelem requiritur actus dandi, unde inquit Aristoteles, Deus non potest esse liberalis: quia caret pecumjs,de voluntas non sufficit . qui tame habet electionem di voluntatem
dandi pecunias, ubi de quando oportet, si ipsas haberet, est aliquo modo liberalis,Limperseete, de proxime accedit ad liberalitatem,& hic habitus habetur ex philosophia. in te Iigitur ergo dictum Averrois, quod ex philosophia sequuntur virtutes morales,amoto omni impedimento. Elt quarta dubitatio specialis,circa dicta Averrois, quia ait,quod sapiens se exponit morti, quado& ubi oportet. & inde sequitur virtus sortitudinis,sicut exemplificauit de Socrate. Hic est dissicultas, quae tangitur a Scoto. 3q.distinct ione teritas distinctione, quarti sententiarum, quae quidem disicilior est philosophis quam theologis, quia philosophi non
ponunt alium statu, sicut theologi .est ergo dissicultas,nu
quid sapienti potius sit moriendum qu m peccandum i hic
Averroes dicit de Socrate,'quod potius elegit morte quam peccare, & hoc dictum millies inuenietis a Platone in periona Socratis, quod potius moriendum quam peccandum sapieti et t. videtur autem quod hoc sit salsum, quod potius moriendum quam peccandum sit sepienti: immo e contra Potius peccandum est quam moriendump probatur, quia nullo pacto mors eligeda est, quia mors caret esse no enim habet rationem essendi, caret ergo ratione boni, quia quod non est, non potest esse bonit, ens enim & bonum conuertuntur, ergo caret etiam ratione appetibilis. quo modo igitur poteli appeti mors, & quo mo potius eligeda est mors quim peccare,cum mors eligi non possit, quia caret rati ne appetibilis, ut probauimus Secundo arguitur ex regula ter vj Top.duobus malis propositis, semper minus malum est eligendum quam maius malum, sed peccare est minus malum quam mors , ergo potius peccatum est eligendum
quam mors, Ne non e contra.maior patet, minor probatur,
quod peccatum sit minus malum,prim quia peccatum est tantum priuatio actus virtutis, loquendo de peccato secundum philo ophos. non enim accipio peccatum secundum theologos, quado scilicet intermittutur praecepta Dei: peccatum igitur de quo loquimur est solum priuatio actus vir
tuli, , mors vero est priuatio vitae , εἰ esse nedum actus vi tutis destruit:adimit ergo plus mors , quam peccatum: rgo potius eligendum peccatum qua D mors, qui 1 minus manium, ut probauimus. contra etiam quia malum recuperabile minus malum est, quam irrecuperabile: sed peccatum malum est, seu damnum recuperabile, quia si hodie peccaui possum cras recte agere. mors vero est damnum irrecuperabile, quia semel corruptum amplius reuerti no Potest. ergo tertium arguinentu contra philosophos ponit D. Auguit inus in tertio de ciuitate dei, quia i pii philosophi no potuerunt alium statum. tunc ergo si sapienti potius moriendum,quam peccandum, id est si sapiens pol ius debet eligere mortem, quam peccare: tunc quae ivur, an sapiens iligens mollem,aut volens moritur, aut nolcns moi itur,aut nec volens nec nolens, per sussiciemem diuisionem, si tu dicas, in eligat mortem volens,lunc no est sapiens, quia eligit actum malum. ille enim actus eli malus, quia est actus voluntatis dii Ionus appetitui naturae,qui semper bonus, aut rccius est, inquit Aristoteleu quod autem sit dissonus appelli ut naturae patet,quia appetitus naturae nunquam est ad iaci esse, scd semper ad esse, ut ad vitam;qui ergo eligit mortem vitiosus est in illo actu, quia est actus dii Ionias appetitus naturae. si autem dicas, I talis moritur nolens, ergo non eli actus sor-tudinis: quia non sequitur electionem conformem rationi, ergo non est actus serii tudinis. ii vero dicas quod hic moritur nec volens nec nolens, ergo fatuus est,inquit D. Augastinus,quia nec curat de suo maximo bono coseruando, scilicet de vita, nec de suo maximo malo fugiendo, scilicet de morte,sequitur ergo quod nullo modo lapiens potest recte se exponere morti.quarto arguitur, quia ex quinio Et hic
tum , quod est contra leges iniustum est, sed interimere seiplum est contra leges, ergo iniustum. Inquit enim Alist teles, quod iniustum est interimere se iptum: nam data est una illis, qui se ipsos interimunt, ut priuentur sepultura, ergo sapienti non est potius mori edum qua m peccandum: quia sapiens est iustus. Quinto di ultimo, sapienti non est polius moriendum quam peccandia,quia apud philosophos
anima nostra est mortalis aut sere mortalis, quia et ii timortalis sit, nunquam tamen est sine corpore: quia ipsi non ponunt alium itatum, in quo de bonis suis actionibus remunerari possint.in nullo erso casu lapies se debet exponere morti. APud theologos ellet melius, quia ipsi ponunt, quod sit
transitus ad meliorem ac beatiore vitam. ins pro nuc sunt rationes,qus non paruam faciunt dissicultatem,utrum potius sapienti sit moriendum,qu m peccandum. eX alia Par te est Aristoteles hic, & tertio Ethicorum,& nono, ubi is, qui eligit mortem pro amico, magnum bonii consequitur. item ex Aristotele temo Ethicorum, laudat dictum Anaximandri, qui dicebat,quAd potius moriendum, quam morte se dignum sacere, id est peccare. N est sententia Platonis ubique, potius moriendum quam peccandu . ideo loluamus dubitationes aduersus sectas. Ad primit,cum dicis P mors non potest eligi,quia caret ratione essendi, ideo boni, ergo appetibilis: verum dicis, mors enim per se appeti no potest, sed licet nemo potest per se desiderare mortem, poleti tamen desiderare eam per accidens, scilicet desiderando actu virtutis ad quem sequitur mors, ct ita cum dicitur sapienti Polius,&c.non intelligi ur cyper te eligat mortem: quoniam mors eligi non potest per se,sed desiderat di eligit actu vi
tulis,quae est circa morte,ideo per accidens imorte eligit,&desiderat. at tu dicis,quare no delideratur mori none mors
est per se obiectu sortitudinis, ergo per se desideratur.di , quod mors simpliciter non eli obiectum sortitudinis,sed simul cum ipso actu sortitudinis. ideo utat sequitur quod per
32쪽
se appetat mortem.Ideo A risoteles dicit secuda Rhetoric. nemo potest iuste eligere per se mori.bene poteli per se eliis gere actu virtutis, scilicet iustitiae, ad quem sequitur mors, S ita per accidens eligit mortem, sicut gentrans per se generat, per accidens vero corrumpit, quia ad corruptionem sequitur generatio. eodem pacto soluitur lecuda dubitatio, cum dicis ex duobus malis minus est eligendum. Dico, Pilla tegula non est ad propositu hic: quia hic non eligimus
malum. sed bonum, scilicet actu virtutis, quod est non pec- ea re, per accidens postea eligimus mortem. verum admisso etiam quod hic eligas malum, non est verum quod minus malu sit peccare quam mori, at, tu probas. quod plus boni mors adimit quam peccatum, quia adimit acetum viri ut is S vitam: peccatum vero actum virtutis tantum. Dico, ν mors non adimit simpliciter vitam , quia hic debet moti malio tempore, sed adimit vitam pi o longioi i tempore, necesse tamen est quod moriatur alio tempCre.ideo tantum priuat se vita pro longiori temporci 5 in ista electione mortis in illo breui tempore antequa moi latur,elegit actum sortitudinis', S ita eligendo morie eligit breuem vitam vii tu sim, scilicet cu actu sortitudinis, qui vero eligit peccatum, eligit longiorem vitam vitiosam, e teddit se per logiorem vitam priuatum actu virtuoso. quod aut m est minus malum, eligere vitam virtuosam di breuem an longiorem vitiosam certe satius est eligere vllam breue virtuosam. non ergo vel um eli,quod tu probas ν maius malum sit eligeremo item,quam peccatum. imo declaraui e se e contra, longe enim praestatior est breuis vita virtuosa, quam longa vitiosa .erat tertia dubitatio diui A ugustini, quoniam ex quo philosophi no ponunt allu llatum, quaeritur an sapiens cum eligat mortem,an eligat quia vesit,an nolit, an quia nec velit nec noliti, & qualitercunque dixeris, probaui lapientem non posse recte eligere mortem .dico, sapiens eligit mo tem nec volens nec nolens per se, quia actus voluntatis non cadit supra mortem per se, quia ipsa non habet ratione appetibilis,eligit autem moriem voles, per accidens,quoniam vult, id eligit per se actum virtutis, ad quem accidit mors, ct ipsum tequituri. ideo per accidens vult mortem, quia per se v ult actum virtutis, ex quo sequitur mors. dicebas ergo fatuus est iste,qui moritur nec volens nec nolens, quia non curat de maximo bono suo seruando, nec de maximo malo suo fugiendo. dico,u, non est verum,nec hoc sequitur, imiamo sequitur quod curat de maximo suo bono, quia curat de , ita breui cum actu virtutis, quare no recte ins eius. Dicebas quario ex Aristotele, eli contra leges quod quis sei sum interimat, ideo carere debet sepultura. Dico, non propter hoc se ipsum interimit sapiens, etsi potius eligat mori, quam peccare,quia eligit ut ab alijs interimatur, re praebet se alijs intelliciendum. ideo talis non est priuandus lepultura, sed dignus est ut magnis honoribus extollatur. io quod ultimodicis, secundum philosophos non est alius status: ergo sapienti potius no eli moriendum, quam peccandum. nego argumetum .at, propter quid eligi potest mori ii non sit spes melioris vitae. Dico, P eligit adium volutatis, it non praemiatur de isto actu: quia non est alius istatus, nego,quia praemiatur in hoc statu S in hoc statu capit delectationem
de illo actu virtuoso unde dicitur, oderiit peccare boni virtutis amore.oderunt peccare mali formidine poenae. itaque ergo boni nolunt peccare & virtuose operantur secundum philosophos, non quod sperent se consecuturos praemium
in alia vita sed in praesenti statu, quia ille actus virtutis eli sibi ipsis prs mihi, uti iam diximus. Esi ultima dubitatio primcipalis circa prooemium Averrois de ordine docti in x,quia Averroes enumerat multa instrumcia, quibus mediantibus acquiritur doctrina, & enumerat triplex genus demonstritionis. sed eli dubitatio quia non videtur, quod Averr.enumeret omnia instrumenta,quia omittit syllogismum hypo theticum,de quo fecit Aristotelcs mentionem primo i hysicorum, eoque utitur de in secundo Phylicorii. sicutenim erat duplex propositio hypothetica, scilicet conditionaliu& de fluctiva, ita non est duplex syllogismus hypo: heticu; scilicet conditionalis de cisiunctivus. at dices, iiii alij logici
ponui, tres propositiones hypothetica , ut Paulus Venetus, S alij. connumerant enim copulativam inter codicionales.sacium imperitet quia copulativa non est hypollictica, & talum est duplex propolitio hypothetica, scilicet conditionalis & disiunctiva.at dices,neque est hypo hetica, verum cst neque est categorica. Se Aristoteles non ita diuisit propolitione , sicuti faciunt isti. in primo enim Perihermenias Aristoteles diuisit propositione in una,& plures: deinde unam
in unam simpliciter, & est categorica, S cci ucto evna: delum tres,conditionalis dii iunci tua, di copulativa. itac putatio propositio est coniunctione una, de non est nequo categorica, neq; hypothetica .ua enim Boetius in suo libro de syllogi lino hypothetico non enumeravit, nisi duas pro positiones hypotheticas,& dimisit copulativam. dubitatur
ergo cur Averroes enumerans inlitun: cma do et tina: tacet
syllogismum hypotheticum;cum tamen eo lspissime viatur Aristoteles ad confirmandum perte nota, ct vinureo Aristoteles infra, cu velit nobis declarare hoc principium , quod natura eu principium motus,& quietis.' ecundo dubitatur: quia inquit Averroes, tr philosophus naturalis sopissime utitur demostratione ligni; rarissime vero demonstratione causae: ergo rat iis i me sciet, cum scire sit per causam: ergo philosophus naturalis improprie letet, di per accidens: ergo nullam scientiam veram acquiret. quod non est dicendia. Dico de primo,quod Averroes reuera omilit syllogiimum hypotheticum specialiter, sed comprehendit ipsum lubinductione: quia licut inductio non demonstrat, sed ea utitur philolophux ad confirmada ea,quae clara lunt. ita etiam utitur syllogismo liypothetico.& syllogismus hypotheticus et duplex, scilicet lyllogismu, hypothetaeus, po tentia categoricus,id est qui collat ex una propositione hypothetica per se nota, alia non,quae indiget, ut probetur tyrlogismo categorico. syllogismus illie,qui constat ex duabuς propositionibus .is est styllogismus potetia categoricus hypotheticus, & est, quo utitur Aristoteles secundo huius libri. naturalia disi rutab arti licialibus: quia naturalia habet ius e principium motus, & quietis:artis talia non. tunc natura est principium motus, ct quieris, sed propter hoc disia ferunt e ergo,&c. Ecce quod in hoe syllogismo est minor propositio categorica 'quae indiget syllogi lino categorico, ut probetur: manifestae si maic r. alius syllogismus est hypotheticus ex duplicibus propolitionibus, hy potheticus,Scitie appellatur syllogismus hypotheticus per nome,sed qualitercunque sit comprehenditur sub induta ione: quia sicut inductio non probar,sed declarat quaedam, quali mam sta, ut principia,na isti syllogii mi non probant,sed declarat ut inductio. ideo recte riue troes comprehendit iplum sylialogismum hypotheticum lub inductione: quia nota confiirmat, non probat. De secundo: quia ex quo inquit Auers. Pphilolophus naturalis saepessime utit ut demonstratione ligni: rarit si me autem demonstratione causae, ta Propter se, i ple ergo philosophus naturalis rarissime scieti quia icire en rem per causam cognoscere. Ne quoniam illius est causa. Dico, ut habetur ex Aristo.pcimo Poli.quod duplex est genus de monitationis.est una demonstratio ollenti uaralia adim-Pol sibile. Onerativa est, quando verum ex valijs praemissis
33쪽
Lectiones in j. Physic. Arithoi. .33
emclud turird impos,ibile vero est quado ex opposito co- sit. Ad ar me alum. quia arguituri fia philosophar clusioni cum altera praemi rarum intertur oppolitum alte turalis rarisii me utitur dem Onutatione simpliciter, a pisii rius praemissae. Osten: tua demonstratio ad huc duplex est . me de monitiatione ligni rergo philosophus rarissime scit; una est quando arguitur ab eisectum effectum:altera vero quia scire est rem per causam cognoscere.solus enim tyli cum dein liratur abessectu in causam. ii arguitur a bellis guaius a caula, Scatis, proxime facit scire. Dico, quod noctu in ectetum, haec appellatur demonstratio :'cum lcilicet sequitur: de ia philosophus naturalis saepihi me utitur demo demota st ratur passio de passione, ut palsio posterior demo si ratione signKnon tame rarisiam immo semper Ru. rastratur ex pastione priori; ut si de monilietur, quod homo tio elissuta ibi non sistis: sed postquam est argumentatus absit disciplinabilis. ex risibit nate autem eius haec dei non ira essectu in causam reuertitiis a cauta in causa tu, S sic ex is lotio est ab euictu in ei umquonia alter non aberius cau- secundo pro itu acquirit scientia quia postquam exessen et .vna .n,passio no ei causa alterius, ut credidit Egidius diuinuenerit causam: reuenitura causa ad essectum,& sa-
sed i ut ambae passiiones fundantur in subiecto, ita aequa- cit scire propter quid ipsius eluctu aed tu dicis .causa,& e Lliter dependent. & eausantur a iubiecit in & non una passio secius Iut correlativa: de correlativa sunt simul natura; quia est caula essendi altei ius, sed eli eadem causa ambarum, L i- α iimul nota: ergo causata cinctus sunt simul nota: S ita licet iubiectum, di iiii essectus se conlequutur ordine qum ex primo procellii applebeditur assectus, & causa. id est es dam. Alia est demonstrario, quando arguitur ab ei sectu in sectum ei e S causam esse, A causam hane esse huius eii causam. se hoc potest esse bifariam: quia aut essectus est co eius causam applicamus in primo processu: quia cortet ti- ueri ibilis cum causa, aut non: si non sit conuertibilis cum ua sunt: e correlativa eodem tempore cognoscutur: ti uno caua, tunc ille modus arguendi non est demonstratio, sed cognito, gnoicitur de reliquum. si ergo ex primo proce iaconiectura quoam.ut ii dicas, mulier languet,& pallet er- su cognoscitur essectus; cognoscitur etiam causa: supersi tro peperit. hic es eius non conuertitur cu causa. ideo, quan ergo iste regressus, quem tu ponis, scilicet iste duplex promeo ab iplo tali ei et u ad causam arguitur, non est demon' cellus. ecundo non videtur, tr sit ponendus iste duplex prostratio, sed coniectura quaedam. si vero ei lectus e it conuer- cessiis . quia sic idem erit notius, de ignotius res e tu eiusdetibilis cum causa, tune hic modus arguendi eli demonstra- quia in primo processu cilictus erit notior causa: in secu ito signin ut si dicamus, luna eclipsa tui:ergo tetra eli inter- eo uno procci uerit ignotior. immo quod plus est,ide deposita inter solem de lunam. Alia est demonstratio e cotta, pendebi: a seipso: quia in processu primo cognitio causi de ut diximus, iam argumentatur, a causa in enectum: de hse pede t ab effectu: item in secundo ei cius cognoscitur petetiam est bifaria: quia vel procedimus a causa proxima vel causam S ita ab ipsa dependet: ergo a primo ad ultim iaci se remota in ipsum causatum . si procedimus a causa remota, cius ad effectum in cognitione dependet. Propter has diffi- tunc iterum est demonstratio: si autem procedimus , cau- cultates inuenti sunt duo modi dicendi: mus est latinorum, si proxima in causatum; haec est demonstratio proprie di- ut diui I homae: quod quidem datur iste duplex procestus, cta de hoc est quod dicit Auertoes, quod demoli rationum a causa in ei sectum poli primum, sed non immediate post alia est a signo,ut cum argumetamur ab eisectu in causam: ipsum primum:quia sic sequerentur argumenta: ita ergo alia est demonstratio causs,qui dat causam tantum: alia est licet statim reuerti,n immediate, inquit D. I homas: ted opdemonstratio simpliciter, quae dat causam,& esse icut dedi positum prius, ut venetur quandam maiorem notiti m vobis exemplum alia die. liquis viderit lunam Gipsari ; de ipsa causa quὶm fuerit illa, qua habuimus ex essectu di ve superueniat Astrologus , qui dicat, Nunc terra interponitur namur hac maiorem notitiam de ipsa causa per alia media, inter solem de lunam: ergo luna eclipsisur. haec est demo quam per effectum. qua notitia iuncta, habet post modii stratio cause tantum: quia ille sciebat essectum esse, scilicet argumentari a causa superessectum;& tuc acquirimus isti limam eclipsari. si vero non viderit lunam eclipsatam,& eo tia de sic non sequitur, quod idem sit notius, & igno iusdem modo superueniat Astrologus, adducens eandem ra- respectu eiusdem: quia in primo processu no habet iantari tionein;tune illa erit demonstratio simpliciter quia dat cau notitiam causis; sicut postea per alia media acquisita est io. sam,& esse essectus: quia ille prius nestiebat lunam Gipsari. Sed, iudicio meo,haeci inio diui Thomae valde peccat pri
ctum duo genera demonstrationum parte rei sume mo, quia Aristoteles octauo Physicos uim mediate reue dem apud Aristotelam; solum differunt ex parte nostri, & inura causa super essecium absque ho quod venetur maioaccidentalite quia accidit,u, hic viderit lunam ecliplarion rem notitiam cause ex alijs medijs,quam habebat ex eiktequam superueniat Astrologus ; aliter non. solum ergo ex ctu arguit enim:primus motus Fernus: ergo primus minor parte nostri est hic diuersitas: quia quantum est ex parte de aetemus. deinde uatim reuertitur,' imediate: primus Ino monstrationis, nis demonstratio dicens propter quid, di tor aeternus eii: ergo primus motus aeternus: nulla facta incit etiam esse, quod, etsi aliquando non deceat esse, hoc est dapatione maioris notitiae cause, qu ni prius habuerit ex accidentaliter, ut diximus. ruhil minus Aristoteles etia, priis eluctu. Item etiam secundo coeli usus est Arii loteles regres Posteriorum, quoquo modo secit mentionem de hoc su, ut anno superiori vobis annotaui ex Simplicio, & e Egenere demonstrationis, scilicet causis tantu.non enim ora modo quare sustimus illam inquisitionem mediam; an,ut Dino eum praetermisit. inquit enim, illa demonstratio, quae causa sit simpliciter, an causa,& essectus no ut causa sit: quia
simul duo facit scire,scilicet & quia est,te propter quid eis, ex ptimo processit scimus,u, caula sit simpliciter, di non si-
est certior e quae facit scire tantum quid.& secundo Polla stit, primus progressus, nec etia causam esse: ergo superfluit Horum dicit multoties nos scientes Ruia est quirimus pro- alia intermedia inquisitio, secundo quia media inquisitiopter quid. & ita aliquo pacto Aristoteles meminit huius intendit aliam notione, causae durerum specie a prima quia
generis demostrationis.quod si sertasse omisi iacere men- si media diiseri specie, di notiones distet unt specie riuia i tionem de hac diuisione specialiter, est propter iam dictam quisitio media intendit notionem suam, se non illam primi causam: quia hae duae demonstrationes re no disserunt, sed progrestri. dico ergo quod illi duo processus fiunt in eo id
tantum ex parte nostri de per accidens. neque tamen pro- instanti.itaque in primo processu in eodem instanti luos unipter hoc reprehendendus est Aristo. ut fecit diuus Tho cisectuum ulula&causaestectus neptior origine est caumasam enim posuit Aristoteles Iec om oras prium, la,quam euectus ed natura sunt simul Ex secundo proces
34쪽
su, nedum scio esse turn, quia: sed etiam propter quid effectus. Est etiam ratio contra ina homam: quia ipse inquit, quod poli primu processum requiritur maior inquisitio.&indagatio notitiae causae ad hoc, ut possimus reuerti super effect um,& ipsa caula sat nobis notior. u ritur modo,an
hic inquisitio sit necessaria.vel, ut causa ipsa sit magnis nota, quam sit simpliciteri vel quoad, ut sciamus magis ipsam esse non limpliciter, sed ipsa esse causam huius effectus sed neutium horum dici potest ergo nulla inquisitio nece stiria est. ν vero ita sit, patet: quia in processit virus; habemus sufficienter.ex primo enim processu scimus causam iptam sinpliciter ex secundo vero rocessu nedum scio esse tu, quia sed etiam propter quid effectusaeum dicis idem esse notius, di ignotius non inconuenit, quo ad diuersam notitiam:quia essectus est notior, quo ad quia est.in secundo processii causa est notior quoad propter quidaeum dicis, idem dependet semetipso. i ico, a, non tequitur: quia ex notitia effectus dependet cognitio causae, quoad quia est: ex notitia causae dependet notitia effectus, quoad propter quid essectus. &ita notitia ellectus , quo aὸ quia dependet a seipso, quo ad quid est causa, non inconuenit hoc; sed esset inconueniens. quod idem dependeret a seipso, quoad eandem notitiam . sequituri extus primus.
LECTIO DECIMA TERTIA.; v O N I A M quidem intelligere , &
' scire co ntingit circa omnes scietias,&c. Illi
j tellus f unt dis scillimi, & diuersis expolii toribus diuersimode exponutus: nihilominus, si bene aduertatis ego claram vobis expositionem tradam. Arist ergo in his primis verbis intendit tradere nobis intentionem, & scopum huius libri Physicorum. Aliqui tamen expositor u dubitarunt, an hoc pro mmiumst procem tu totius philosophiae natrualis: an potius libri tantu uicquid tamen sit satis nobis est,quod Arist.
in his primis verbis tradit nobis tantum intentionem pra
sentii libri Physicoria,& inquit Arist. quod pbilosopho naturali dicendum est primo de principijs , intelligatis, id est
de principijs communibus rerum naturalium . non enim in
hoc libro habentur propria ed communia principia,& a cidentia communia: tota ergo intentio in hoc libro nostro est tradere, inquit philosi bus, notitiam principi uc
munium, rerum naturalium . di probat Aristoteles propositum suum. non enim sine ratione loquitur. nunc venio adsensum literae, in qua utitur hoc modo arguendi. quaecunq; habent principia,&c. non cognoscuntur nas, ex horum cognitione: sed res naturales habent principia:ergo non sciuntur, nisi ex horum cognitione: ergo primo agendum est da
principijs a nobis in philosophia naturali: sed primo age dum ei la nobis de principij primi uergo de iplis agendum est in hoc libro: quia hic liber est primus inter libros phil
sophiae naturalis.iste est sensus huius ii te sed tantum p nit maiorem propositionem, di probationem ipsius mai ris:minorem vero, di conclutionem taceu & ponit id quod sequitur ex conclusione, quod erat, primorergo agedum est a nobis de principijs communibus rerum naturalium. ista est tota sententia primorum verborum Aristotelis. quo v ro ad verba attinet; hic sunt mysteita: quia verba sunt obscura,' non possum non mirari de solertia di arti scio, quo usus est Acilioteles circa modum scribendi. nec tam miror dedoctrina eius, licui de artificio, quod in scribendo observavit . circa agitur verba eius inquat lciano Grammaticus,
hunc morem seruauit Aristoteles, ut a quibu iam dignit tibus & communitatibus saceret initiu suorum librorum;
veluti librorum Adetaphy.a communitate quadam incepit. Quoniam,inquit, omnes homines natura scire desiderant: signum autem est sensuum dilectio, dic. idem fecit in libro Ethicorum inquiens, omnis ars,doctrinaque, similiter a tem actus,&electio bonum quod da prosequi videtur,&c. Idem in libro. Post.in principio, omnis doctrina, & omnis disciplina intellectiva fit ex prsexistenti cognitione, scata etiam hic Aristoteles inquit Ioannes Crammaticis, in hoc
libro quadam dignitate initium facit, quod est huius libri,omnis scientia, quae habet principia, vel causas, vel ele menta,comprehenditur ex ipsorum cognitione.hac dignitate suam,ut diximus, probat Aristoteles inductione lumpta ex communi hominum consensu, inquiens, tunc enim arbitramur unumquodque cognoscere, cum causas primas prima principia, & vique ad prima elementa cognoscinius
ita eua inquit in primis suis verbis, I ncipit Aristoteles huc suum librum a causa, propter quam suit consideratio huius
scientiae in cognitione caularum rerum naturalium, a qua
iam incipitur.quid est illa causa quid intelligit Auertoesilam causam Dico, quod intelligit per illam caulam digni tatem e quia Aristoteles incepit ab illa dignitate: illa dignitas est causa, quare in philosophia necessa: tu sit tradere prima principia rerum naturalium, id est illa, scilicet, quoniam intelligere est scire, &c. Addit Simplicius ver bu obscurumaci inquit,quod clarior erit dignita, illa Ar illotelis, i ab ipsa
demonstramus illam coniunctionem causalem: quoniam ,
scilicet tunc clarior erit illa dignitas, inquit Simplicius. sed tu dices, inquit Simplicius: cur ergo adiunxit Aristotelisit Iam coniunctionem causalem Dico, dicit Simplicius, Ideo
Arist adiecit illam notam, ut ostenderet quod suus syllogismus non est categoricus, vel quod sumpsit syllogiimum ex forma categorica. syllo sinus enim categoricus est, qui rastat ex propositionibus categoricis: syllogismus vero hypotheticus est, qui constat ex altera praemissarum hypotheti ch&c.adita it ergo Arist.illam notam causalem, in t Onotae conditionalis, ut constituerit suum syllogismum ex altera primissarum hypothetica:& docet nos syllogismu suum esse hypotheticum, non categoricum. Sed tu dices, lite lite si uis; quoniam dicis, adiecit no a causalem loco notae conditionalis, ut doceret suum syllogi linum esse hyp
theticum: sed cur permutauit notam conditionalem in causalem' nanque ita etiam docuisset, syllogismum e se hyp theticum per notam coditionalem. Dic dicit Simpliciun& hic bene aduertatis;quoniam optime dicit Simplicius e, nullo alio expositore vidi hanc declaratione,praeterquam a Simplicio; qui etiam tertio coeli ad principium tangit his
disti cultatem: inquit ergo Simplicius, ideo Aristoteles pe mutauit notam conditionale in notam causalem, ut demonistraret necesiitatem antecedentis, & per consequens totam rationem necessariam: quia nota conditionalis non signiscat nobis veritatem propositionum,scilicet antecedentis, ecconsequentis: sed solum nccessitatem illationis. ut si dicam
si homo volat, homo habet alas. haec illatio necessaria est propositiones tamen salsae sunt. similiter si dicam, in nodisii sita est,super teria dies est, illatio necessaria elluamen nu la illarum propositionum vera existiti quia falsum est, quod sit sol super terram; quia nox est: di salium, quod dio est ,
per eandem rationem ita tame est necessaria : quia et ex nota conditionis tantum habetur neces itas illationis; non autem antecedentis,nec consequentis. & in demonstrata ne Asillotelis, non tantum est necessitas illationis, sed & nucessitas propositionia, scilicet nec ei sitas Mitecedem is di consequenti ,quare ut Aristodam ostenderet nobi M
35쪽
Lectiones in j. Phys c. Aristo t.
Iter usus est nota eausali, quae non tam n inponit neces Sit 'tem illationis, sed Ne necessitatem propolitionis de illati nis.si enim diximus, quonia lilol eli super terram, dies est rhic eli necessitas illationis, de necessitas antecedentis,& cosequentis: χ nedum hic est horum necessitas,sed manifesta necessitas,de vetitas eorum.& ita,ut tota oliensio lit,i equi I itur veritas antecedentis,'& consequentis, di mam se ita necesiitas v triusque, de non licui hypothetica conditionalis,
qu ae nihil plus vult, quam quod illatio sit necessaria. de ira
tantum ponit necessitatem illationis.cauulis vero non tantum ponit necessitatem illationis, sed de veritatem, tam a ui festam veritatem antecedentis, de eonsequentis. eo ideo colligatis cotra logica siros, ut Pau. Venetum, de alios,quod
causalis propolii io est hypothetica, 5c non categorica quia
aequi ualet conditionali colligatis etiam, P aliqua conditiinnalis ponit inesta quia codicio aliqua squa ualet causali pi politi Ont,quae ponit inesse,quia ponit veritatem de antecedentis, de covssequentis, de manis ellam ut diximus nedum illationis tantum, ut conditionalib; ad cuius neces, ita te non requiritur veritas manifesta antecedentis, de consequentis: sed tantum illationis lecundum Simplicium. igitur aliqua conditionali, ponit inolle, scilicet in qua eli nota caulatis .cicratio eliquo modo diximus. Secundo in textu inquit Aristoteles, Quoniam quidem nosse de scire, duplicuer exponuntur haec verba, uno modo,mquit Simplic luS,auci Urllain te Platonis in Phedone, quidam exponunt, P lant tyniam Ina, di idem important, ut eodem modo usus eli Plato ipsis,de lic Aristoteles utitur synoni in i .lynon ima ponuntur gratia ornatus, quod non quaeritur in scaeniij, . ideo, ut dicit Auertoes, in scient ijs non eli utendum nominibu, synon :de inquit,quia philolophus ipse debet imitari naturam,
sed ipsa natura, quod aeque bene sacere paucioribus poteli, ad id agendum non utitur pluribes. non utitur pluribus: ergo eode modo debet sacere philolophus. frustra iit per plura quod per pauciora; scilicet aeque bene facere poteli, de c. aliter exponit Simplicius ideo haec verba , quod Atiliote, Ies usus est his duobus nominibus; uno tamen sicut genuualtero vero, ut species: quia magis se limitat uia notitia eiu
quali genus scientiae. d xit ergo nolis de scire, id est, notitia,qus est scientia, sicut si diceremus animal homo, id est animal, qui est homo. inquit ergo Aristotelm , quoniam nosse: sc ire,id est quoniam notitia quae eli scientia lubens principia,causas, ta elementa, non habetur nisi ex horum com prehensione,ideo, o Sed tu dices, quia Aristoteles limitati ille ad scientiam, & no dixit potius simpliciter quoniam omnis notitia habens principia de etiam non gnosciturnili horum cognition dec. Uico, propter hoc,quia Priapinsirioiune esset talla Non enim verum est, quod omnis notitia tuae habet piincipia, causas, de etiam non Misitatas
hendi, nili ex apprehelione principIOrum, de caularum, v
de inquit Galenus, fatuus est ille, qui potest habete notitia
alicuius ex sentia,& quaerat rationem.α quoniam aliqui textus habent lueram hoc pacto, id est quoniam quidem nolleo scire cotingit circa omnes methodos . ideo loanes Grammaticus exponit,quid sit methodus: de nihil aliud eli, j quidem habitus, qui viam praeliat cum ratione cuique quo ad aliquas scientias vel artes capescendas promouetur.sed quia obicura sunt haec vel ba Ioannes Grammatici, clariora natantur ab Auertoe.& ideo clarius exponit, de inquit, quod per mei Lodum generaliter intelligimus omnem discipi Dam,di artem toralem,compendiolam,quibus comprehcndimus totam artem, vel disciplinam: quia omnis disciplina
ex principi j s primis per immediate peruenit ad concluti Ruae totus uis proauia a principijs per media ad cones
siones vocatur mei hodus: Ac per methodum intellixit omnes artes ac scientiaS. ideo, Iec.
EMANSIT illa particula textus, scilicet
quarum priucipia, causae, se elementa deci iranda. trabias nominibus enim Arist. specimeauit nobis subiectu illius dignitatis assumst: P. s. quonia quidem intelligere, se scire con- tangit circa omnes methodos, quarum tum principia causae,aut clementa. inculcauit haec tria nomina in illa maiore; dc perti tria nomina specialicuit Aristoteles quatuor ne a caularum, scilicet est iens, formam, materiam. de linem . quod aute genus causarum speciale intclligat Ariit teles, ac nobis denotet per illa tria nomina tuerii sent expolitores. Alexander enim secutus est Eudemu, inquit Si inplicius icit, quod Artiloteles nomine principiorum denotauit causam eiiicientem: per caulam autem intendit causam suilem: de quia lini coincidit forma, ideo etiam sub ratione causae compte itendit causam sorma lem: per elementa
autem specilicat causam materialem. sed Alexad Oobijcit Simplicius, y Aristoteles, quinto Metaphylices deliniensilementa dixit, quod elementum est id , ex quo aliquid si ,
cum inlit: sed res,nedum ex matem,sed ex forma tit .ergo ita sorma eii elemetum, sicut materia.ergo per elementum non tantum causam materialem, sed & causam formalem
nobis denotauit Arilline. sed pace Simplici j, mihi videtur, quod non recte improbet Alexandrum: ta iit recta opinio Alexandri: quia quinto Metaphy sices, ad linem in ultimis verbis Aristotelis expresse dicis, cy nomen elementi solum
maletiae conuenit: dc inquit Atili Ut cleS, P lota natura, quae
dicitur serma, eli lubilantia addita elemento, cum sit neq;
elementum, neque ex elemento . elementum enim, inquit
Arii teles,est illud,si quo resoluitur res, & in re quasi materia lit. res ex elemento in ipsam matellam resoluituri piliamo autem corrumpit Vr forma. licvt emna res vere resoluitur in materiam, da vere sit ex ipsi, & inde illa eii vere elementum: quare minime increpandus eli Alexander. Idco
Simplicius ponit se odanimonem de hoc, quae eli Po
phyrij. inquit Pot phyri u .m od Aristoteles nomine prine ij de caui, idem intellexit: quia principium &causa o uertunt Huicquid enim est principium: est causa: econtra sola ratione disserunt: quia illud dicitur principium, quatenus principium elluliqvid vero dicitur causa, non quatenus caula eli, si quatenus illi alterum subsequitur: ut vero haec conuertantur inuicem, probat Porphyrius. quia quot modis dicitur materia, tot modis dicitur causa. nam ex quo aliquid sit, dici ut nialetia: r quod autem, sit dicitur lor mari quo sit, dicitur efficiens: gratia cuius, dicitur simulta etiam de causa: quia iam ex quo sit aliquid , eli materici: per quam forma, qua es sciens gratia cuius linis dicitu CO uertuntur ergo principium ex causa, ac idem significant n-quit Porplautius. in proposito autem per haec duo nomina Aristoteles intendit caulas externas, inquit ipse, scilicet es ite ientem de sinemustae sunt duae causae extrinlecae rei: quia ipsam non ingrediuntur . Nomine autem elementi intelli sit duo genera causarum intrinsecarum,scilicet formam,demat etia, ev ita per haec tria nomina comprehendit quatuor genera causarum. & inquit Ioannes Gramaticus,differt Plato ab Aristotele, quia Plato posuit sex genera causarum. addit enim exemplarem,& instrumentariam.Plato enim p nu, quod in mente diuina sint simulacra Omnium rerum , licui domaticator habet simulacrum domus sendε in men
36쪽
te sua: notiones igitur illis in mcte diuina appellat Plato causam exemplarem: quia sunt exemplar reru producedarum. res enim quas producit Deus, facit ad similitudine illarum notionum .posuit etiam Plato causam in lirumentariam, per quam fiunt res ad similitudine e xemplaris, quod est in me- te diuina, sicut in rebus artificialibus instruinentum, quod mouetur,ab artifice ad producendum aliquod opus fecundum similitudinem exemplaris, quod habet in me te sua artiso,dicitur instrumentum;vt faber utitur serra ad sabricadum scanum. serra ipsa dicitur instrumentum,quod mouetur ab artifice ad perducendum opus, scilicet scamnum i sum ad similitudinem exemplaris,quod eli in artificis m te. sicut etiam causae sublunares, ut semen dicuntur causae instrumen ales, & secundaria i quia, ipsis mediantibus,priamus attis ex producit cunctas res secudum exemplar, quod habet in mete. ita, inquit Plato, instrumentu illud quo Deus utitur ad pi odocendas res in essewausa in il tumentaria dici
tur.& istae sunt causae omnes secundae a prima causa. Deus enim,ut prima causa,pioducti per secundas caulas, & operatur in his inserioribus tanquam per instrumenta. At in .a tem suit contentus tantii quatuor generibus causarum, qui instrumentalem, & exemplarem causam, ut naturalis philosophus, omilit, inquit Ioannes Grammaticu 1:N ratio, quia
apud ipsum causae secutariae line cognitione,& tactia pro deunt suos essetus: no ergo ad similitudine alicuius exemplaris,nihil ad exemplar alicuius natura producit: sicut vi tus activa seminis producit animai,ae operatur absque alicuius similitudine: quia operatur sine cognitione, unde nocognoscit exemplar. an vero istud exemplar ommu rerum
sit in mente diuina, vel ne,altas dicemus, cum de prouidentia diuina loquemur. Atilioteles breuiter secudo Metaphysices ponit opinionem suam. inquit enim, o Deus inconstaderatione hol um inferiorum v ilesceret, & sibi detraheret: di ideo dixit, melius esi Deum non nos e quaedam, qua lis cnosse: negauit igitur Aristoteles causam exemplarem: negauit etiam causam instrumentalem: quia causae secundariae non Operantur ad exemplar alicuius . natura enim no habet cognitionem sui t sti cius,sed est vita quaedam sine cognitione operans: unde ista causae secundariae possunt dici, primi secundu Aristotelem, in suo gener Gelli Arii tot clas etiam ipse quinto Phγ'sicorum omnes causas secundas appellauit
instrumentate1: quia non operantur, nisi concurrente prima causa: quia tamen non recipium actione suam a prima causa, et li sine prima causa operati nosossunt, sicut in lirumentum artificis recipit actionem ab altisce, ideo improprie dicuntur instrumentale, improprie eas Aristoteles, licnominauit . exponit ergo Porphyrius illa tertia nomina, si principia & causas intellexit duo genera causarum extrinseca per elementa autem duo genera extrinseca, scilicet materiam S sorma.sed iurius obi jcit Simplicius Porphyrio,&Alexan. & inquit quod haec expositio Porphyrij salsa est rquia non est veru, cp principita de causa conuertantu quia
in plus se habet principium,quam causa.quod patet ab Aristotele, quinio Metaphysices ad principium in plus quam
causa: quia punctum est principiti lineae: non tamen est causa linea : item pars animalis generalis & principiu,sicut cor: non tamen est causat immo S ipium eli pars animalis. Ita solum naui, est principium nauis, no tamen ipsius causa. licde se amentis domus. sic non est verum quod iste dicit.lecundo'etiam caula& principium non conuertantur probatur: quia Omnis causa, quatenus causa est, Praecedit rem,
cuius est causa:principiu vero,'qua principium est, non pr cedit omne id, cuius est principium. ergo,Sc. Quod causa praecedat, paul: quia causa praesupponi I Ordine in naturarordo vero natura sic se habet, ut causa ad causarum . quod vero no omne principi u praecedat id, cuius est principium, probat: quia punctum ea principium lineae: non tamen simul cauca praecedi sed simul elicum linea ita cor animalis est principium generationis animalismon tamen praece dit animalis generationem: sed est pars generationis. Alexandro autem obi jcit Simpli eius: quia dicebat Alexander. uod nomine principii Aristoteles intendebat caulam ei cientem. inquit Simplici uti rectius dixisset Alexander: si nomine principij exposuisset Aristotelem intestigere causam linalem.& probat Simpliciu : luia omnis caulaeu pi iacipium: de ratione enim eis,ut sit principium c rgo causa. quae eli potissima eo magis est principium,sed finis S pruicipium causarum '. ergo finis maxime est principium : ergo Aristoteles nomine principi j cinquit Simpliciu3, magis intendit causam finalem, quam causam cstic:enre m. Scu la , quod dicit Simplicius aduersus illos, nihil eis, S miror de Simplicio hiem patua intelle cta One dictorum A mio: eli, et quia inquit Porphylius,quod principium,S caula inuicem conuertiatur, nec in p useit principium quam caula. inquit enim Ar illoteles quarto Metaphysi. 3.causa Ac principium consequuntur se inuicem, sicut en di unum conueruuili
ter conuertunturier principium & caula. At tu dici , tr-
go sibi repugnat Aristoteles:quia quinto inquit, quod plincipium in plus se habet,quam causa,& punctum est princi-plum linea , non caula. L ico, D Aristoteles ibi uit hane disescultatem, S appa lentem contradictionem. dicit enim Ptermini aliquando pro diuersa significatione sumi pollunt. ideo etiam principium, inquit, ipsum cum ipsa uerietur. habent enim hi termini varias significationes:punctu enim in linea aliquando nominabitur principi ui maliquando ipsa causa erit principium . ita cp couertetur,&tata uod etiam arguit Simplicius contra A lexandi um,st rectius e x potuisset,
si dixisset nomine principij Arist intellexisse finem di nunes sciens: quia omnis caula,qua causa, est principium:ergo
Omnis caula, a magis causa, erit etiam magis principium Dico,hoc no tequitur, ut Oivnis causa, qua magi S cauia, lit
magi, principium: quia appellatione cause, Side ratione sua qua causa eli, ut praecedat in caulando . ideo illa erit magis causa, qui magis praecedit: n autem, ut lit principium, ted fini Apraecedit omnes alias causa si quia efficiens mouetur a fine; mox autem formam propter finem ad materiam: pcima ergo rarii eli finis: ergo D nis est maxime causa iste est ordo naturae: sicut ignis mouetur ad producendum alium
ignem; a quo fim,vi scilicet producat sibi simile in specie.
quia ergo de ratione causae est precedere,ideo fini qui γε cedit, est maxime causa .cum dicis ergo fini ,debet nominari nomine principij; dico, propter hoc non sequitur,l finis sit nominandus nomine principi j,immo impropite appes laretur principiu: quia de ratione principij eli, ut tu blattat,
vi scilicet sit rer & causa in lubsistendo est efiiciens ipsum , quod primo lubsistit, & in re est. no dico, sit causa prima efficiens, sed eli prima in subsistedo: quia praecedit alias sormas subsistentes. ideo meretur nume principij .finis autemno meretur nome principi j:quia,licet linis tu maxime camsa, ct sit prior rela quis; nihilominus, quia non subsistit non enim tinis est in re, sed solum in appetitu agentis naturalis:
de ratione vero principij est, ut subsistat deo recte sortitur nomen principi j . quia principium eli ptincipium in
subiistendo. men vero causae maxime conuenit linuquia est magis causa. causa enim qua caula est,ut sit prima in causando, ut finis est, cic. ideo Simplici dat duas aliae positiones,quarum primam sequitur Ioannes Grammaticus 4
alitia Λ Iroe .prima tuositio est, ut dicamus o Arist teles
37쪽
teles per haec tria nomina principia causis, elementa denotat nobis quatuor genera caularum .posuit autem principium taquam genus omnium causarum: quia principium est quedam ea uia ad omnes caulas .per caulam vero, eleniemu specificat illud genus, inquit Simplicius. Se per causa mini edit duo alia inter nascilicet materiam, de serinam. cithanc expositionem, sicut dixi, sequitur Ioanes Grammaticus, ipsamque probat, tum quia Aristoteles insta hoc pacto utitur nomine principij, per quodda commune ad omnes causas, inquit enim generaliter loques de Dibus princi-
p js,necessario eli mii, aut plura pi Icipia esse. de paulo post,
cum de materia, de serma egit, sic inquit, unum isti ut primcipium , scilicet materia, de alter um cuius ratio lorma, deciquare, se cilecunda expolitio Simplicis, cui adhaeret Auer- Toes,. est, ut nomine principJ intendat Aristoteles causamessicientem, ut dicebat Alexander. videatis primo, reiecit
opinionem Alexadri. ut supra: modo eam approbat. nomine vero caulae intendit causam finalem:per elementum v m caulas internas, scilicet materialem, N: sormale. sed omnes he expositiones defendi possunt. quia in sententia idem
dicunt, solum discordant de nominibus.omnes enim intendunt, a, per haec tertia nomina Aristoteles in tedat quatuor genera causarum .dissi remia vero in verbis parui mouenti. quare omnes vere lunt, dec. Eli etiam aduertendum in ver bis Aristotelis,quando dicit, quaru sunt principia,aut cau-sς aut elementa. cur ita limitate loquitur Ar illoteles, se non
simplicitet dicit de absolute quoniam quidem intelligere,
eo scire cotingit circa omnes methodos ex cognitione principiorum,docide non limitare, soam propositione dicendo, quarum sunt principia,& dcc.huius causam reddit Ioannes
Grammaticus inquiens, ideo Aillotelem ita limitasse hiectum siri propositionis: quia aliquarum rerum habetur scientia sine coῖmione quatuor causarum. immo alicuius
habetur sttetia sine aliqua causa, ut primi entis habetur scidita sine in itione alicuius causae. primu enim ens nullam habet causam. de I a.Metaphysices tradit Aristoteles scientiam primi entis: de tamen caret causa. secundo inquit Ioan
'es Grammaticus: S: prima principia, quae indemonstrabilia sunt, quibus reliqua demonstramus ipsa, scimus sine i qua causa: de ipsa magis mus quam conclusiones, quae is ipsis demonstrantur.iamen haec principia non habent ca las, Addit Ioanes, sicut est dialectica, de rhetorica: quia istae sunt scientiar, Ne tamen no habentur ex proprijs princi ijs. istae enim peculiaribus principijs, non potiuntur,sed alienis
utuntur. quia circa Omnes scientias versantur, ac omnes ingrediuntur . Ioannes inquit, ideo Aristoteles adiecit hanc limitatione quia non quaevis lateistia vel disciplina utitur propriis principij,sed quaedam sunt, quae diuersarum se intiatum principia libi ipsis accommodat. Iccirco in adit I annes,consimilis dialectice rhetorica ab Aristotele diti si let, eo, p utraeque circa eadem versentur: sed hoc,quod dicit Ioannes tum de similitudine dialecticae cum rhetorici, tum quod utraeque careant proprijs principi js, salsum. non enim verum est, quod careant ut ne principi js pro ijs: quia logica habet propria principia ibus procedit, ut i cos communes, quibus dialecticus argumentari potest. in libris enim logices Aristoteles tradit nobis propria principia. at dices, dialectica iugreditur omnes scientias, de circa ipsas versatur:ergo utitur principi js alienis. Dico, dupliciter
accipi potest dialectica, ut pro daalectica docente, id eli pro scientia ipsa, quae traditur ab Aristotele in libris logices: de ita haec habent principia propria, de docet nos Attitoteles argumentari. Ac hoc salium dicii Ioannes quod non habet Propria principia. alio mo potest accipi dialactica prodi
lectica viente, ut scilicet vel satur circa alias scicntias, de vi utimur ea in modo arguedi circa alias serenitas; de hoen. don5 utitur proprijs principijs, sed externis:quia versat ut circa propositiones externas, Lilicet ali irum scientiarum. neque verum eis, quod dicit de rhetorica, quod sit conii milis dialecticae: qui a s i vi dialectica versatur circa Omne ens,
ita de rhetorica.non enim verum,ui rhetorica vertetur circa omne genus entis , sed talum versatur circa omne genus
dicendi, ut circa genus deliberativum, aut iudiciale ., hac ratione Aristoteles dixit rhetoricam ipsam esse cosi mitem
logicae r quia sicut logica versatur clica Omne genus entis, ita thetorica versatur circa omne genus dicendi: non tam Eabsolute cita a omne genus emis. & ambo ex communibus probabilibus argumentis, de eadem sere proportione, dec. D xit At istotele, in textu, qua tum principia aut causae, aut elementa. ita deliunctive loquitur, de non copulati u .dixit, quarum soni principia cause, 6c elemcnta. Quare ita loquitur A ristoteles: non erat forsin vera proposi: io Acilio-
telis, cu nota copulationi doptime erat vera, cum nota copulationi .cut ergo Aristoteles permutaui notam copulationis in notam disiunctioni l Dico, dicit Ioannes, ideo permutauit: non quia propositio non esset vera, sed ut illa dignitas sua sit uniuersat Oside comunior, de pluribus scient ijs competat: ut ergo plures scientias Aristoteles comprehenderet, ita disiunctive locutus et f. ii enim ulus sui l. t n ta copii lationis .firmo suus locum habet et tantum in scientia naturali: quia silentia naturalis tantum habet quatuor genera causarum. hoc modo autem comprehendit omnes scientias mathematicam naturalem, de diuinam . mathematica aut e naturalis de diuina non habent omnia genera causarum. mathematicus naturalis habet tantum causam so malem: de diuinus tantum habet duo genera causarumae siderat enim ille snem,le .rmam latum; materiam autem de em ciens non considerat . quia concernunt motum.diui nus autem abistrahit a motu. ut ergo comprehenderet omnes scientias Attiloteles usus est nota disiunctionis. In propositione vero Aristotelis. de hie notetis mi tu Arii totelis artificium: quia in probatione maioris postea usus est nota
copulationis. inquit enim, tuc enim Opinamur unum quod
que cognoscere,cu causas primas, de principia prima usque ad elementa cognoscimus. hic usus est nota copulationis, ut denotaret nobis primam suam dignitatem esse quidem v ram cum nota copulationis; sed usus est nota dii iunctionisAr illo.artiliciose ut plura comprehenderet. In illa probatione maioris sunt adueri eda verba Aristotelis. dicit enim arbitramur unumquodque cognostere, cum causas primas principia prima usque ad elementa cognoscimus. in his verbis iterum ingestit difficultatem Aristoteles: quorum verborum triplex est expolitio. apud Graecos primo Alexander exponit,ut inquit Simplicius, quod ita intelligeda sunt illa verba, tunc enim arbitramur unumquodque cognostere,cum causas primas, de principia prima cognoscimus viaque ad elemeta .exponit unumquodq;, id est alicuius gen rationis teletia no habeamus, nili sciamus limpliciter principia prima, per quae probatur talis consulto, de principia prima, in quae scilicet dignitates complexas, de propoliti
nes primas illius icientiae,cuius est talis conclusio, ad elemata ergo propolitiones proximas illius conclusionis, sicut nopotamus se ire aliquam conclusio m naturalem, nisi sciamus prima principia simpliciter, quae duo sui principia metaphysicalia,ut de quolibet est tarmatio, vel negatio, te,de nullo simu , de propolitiones primas scientiae naturalis ut quod natura est principi u motus, dec.quod motus est, &c. usque ad elementa,id eit oc propolitione proximas. de pro
38쪽
bat sententiam suam Alexander ex Platone: quia ipse Plato dixit, ii, scientiae ex suppositione inter proprios limites non sunt scientiae, id est scientiae subaltei natae non sunt v rae,de propriae scietis in proprio genere:quia oportet, Vt resoluantur sua principia in scientiam superiorem,& subalternantem;& sciens in talibus scienti js non stiet in proprio genere , nisi sciat resoluere sua principia in scientias superi res .i res autem sunt scietiae subalterna tae, id est musica, per-
speetiua,5 geometria .illae tres scientiae, inquit Plato,intra proprios terminos no sunt icientis, nisi accipiant probati nem suorum principiti um proprioru ex luperioribus,&c.
ROBAT Aristotcles in textu dignitatem suam, quae erat, ν omnis scientia, lus ha bet principia , causas,&c. non cognoscitur, Inisi ex cognitione principiorum,dec. probabat ipsam per in luctionem inductam lupra a communi hominum consensu, ut etiam primo Posteriorum, in definitione scire,scilicet, tunc enim unumqc que inamur cognoscere, cum causas primas cognoscimus,&pri ma principia usque ad clementa. tripliciter exponebantur haec verba,ut diximus in externa lectione. prima expositio erat Alex.quod iste est senius verborum, tu, tunc opi . namur unumquodq; cognoscere, cum causas primas, & prima principia usque ad clemeta cognoscimus, id eli,cum counoscimus principia remotissima ,& simpliciter prima, de anter media usque ad elemeta, id eli, usque ad principia proxima demoli rationis: di comprobat A lexader sententiam stam testimonio Platonis dicentis, q, scientiae subalternat et in proprio genere,no sunt scientis, dic.Sed huic expositi ni Alexandri ob ij cit Simplicius: quia non videtur verum, quod philosophus naturalis incognitione reru naturalium
indigeat principijs simpliciter primis: quia ipse habet sua
principia per se nota, quae non reseluit in aliqua alia princia pia. non enim ad illa duo limpliciter prima metaphysicalia, vi de quolibet, est vera affirmatio, vel negatio, & de nullo simul: sed in proprio genere habet sua principia mani sella, ex quibus cognoscit conclusiones absque quod resoluat ipsa in simpliciter prima. sed hoc argumentum Simplici; parum cogita quia Aristot.primo Polletiorum docuit, v dis nitates illae,scilicet prima illa principia necessaria sunt cuilibet erudiendo. duplex enim est dignitas, quaedam prima
an genere,quaedam simpliciter prima.dignitates enim ingenere primae,que sunt determinals causae,ut in geometria, si ab aequalibus aequalia demas.&c.istae no sunt trecellaris cuilibet erudiendo, sed tantum erudiendo in scientijs geometriae.dignitates vero simpliciter primς, illae scilicet duae metaphysicae, sunt necessariae cuilibet erudiendo, in quacunq; scientia. nem O. n. potest erudiri in aliqua scietia, nili illis a)haereat:& ideo illae ingrediuntur omnes demonstrationes, non quidem formaliter, sed virtualiter. & i ationen, addit, ruate illae dignitates limpliciter primς cuilibet erudiendoni necessariae: quia, siquis no assentiat illis, quae manis et fil-simae lum, minus assentiet, quae minus manifestae sunt: . illis igitur ignoratis, non potest aliquis acquirere aliquam doctrinam virtualiter: ergolisc prima principia ingrediuntur omnes demonstrationes.cum ergo dicit Simplicius, phil
sophus naturalis cognoscit propria principia absque hoc νrelo luat ipsa in limpliciter prima, ergo ad cognoscendas res nal urales no requiritur cognitio primorum principiorum inego argumentum: quia, liquis no cognoscat illa principia
clarisiima.& illis non assentiat, non poterit etiam scire mitinus manifestae ignoratis ergo illis psimis principiis, impos,hbile est habere i ientiam de aliquo: quare ad omnes sciera tias sunt necessaria. exponit ergo Alc xander verba A ratio
telis primas causas, id est primas dignitates, de simpliciter prima principia: per principia vero prima, principia in te
media: per elementa vero, propositiones proximas, S immediatas. ita enim Aristo. saepissime nomine elementi usu zeli e propolitionibus indemoni trabilibus. iicut etiam libri primi Geom. Euclidis demonstratur de elamentis:quia primus liber sere totus est de propositiombus inde idolirabilibus. dc ita etia accipit Arillo telas pruno Polleriorum;
cum dicit,u, tot sunt elcmenta, quot sunt propositiones in- demonstrabiles.& quinto Metaphyli. ita eri .im accipit elementa pro propolitionibus in demonstrabilibus. ideo Simplicius dat secundam expositionem licitu verborum Aristotelis,quod scilicet pei causas primas non intendit Aristoteles principia communia,de simpliciter pi in a. non enim , inquit Simplicius, illi ternunt hic in probatione dcbent sumi eode modo,sicut sumebatur in dignitate e quia hie Ai illotcles in probatione maioris non loquitur de piincipijs complexis, sed de incomplexis ideo inquit Simplicius sum ipse Aristoteles ponat quatuor genera causarum, scilicet cisciensisnem, formam, & materiam ista sunt principia in complexa.tunc per id, quod dicit primas caulas, intendit secundas primas causas externas in suo genere, ut in genere causae et scienti, primu eiu ciens,in genere cause finalix priamum finem .per id velo,quod dicit elementa, intendit lectidas primas causas internas in suo genere, scilicet in genere causae formalis primam formam,in genere causae mat rialix primam materiam cum vero addit de prima principia, pethoc,inquit Simplicius, nullu genus causae exprimi tui: quia
iam per illa duo expressit; sed per hoc intendit quoddam
causae ad omnes causas, scilicet commune de primis causis s& primis elementis. de ita per illa duo verba, lcilicet causas, di elementa specificat Aristoteles quod comprehendit sub principio. Ii vero per principium primum istintendat Artistotelis, patet, inquit Simplicius: luia de ratione primi principij eis, ut ipsum ex nullo fiat sed omnia ex ipso nit, dedependeant: ut ex ipso omnia, ex nullaque alia caula fiant in eo genere. recte ergo adiecit Aristoteles prima principia. tanquam quoddam commune primis caulis,dc primis elementis. rationabiliter enim, ut diximus,lixe appellat prima
principia: quia de ratione primi principi jell, ut omnia ipso sant, de principium ex nullo. ex nullo alio fiat in eo genete.ideo appellat causas nomine principij: quia lx ipsis omnia lium, de ipsae ex nullO .sed poteli etiam esse alia expositio horii vel rum, inquit Simplicius, ut Aristotelo petipsa innuat modum pertraciadi causas in suo genere: quod
scilicet illae tractandae sunt via resolutionis, ri, cum volu mus tradere notitiam allicuius generis causarum , via resolutiva procedere debemus, incipiendo Icilicet,eaulis proximis, magis compolitis, scilicet per media procedendo, trilicet a caulas proximis, magis compositis pro de operintermedia usque ad prima principia , de limplicat sima in illo genete: ut ingrae causae materialis animalis, ii volumus pertractare has causas, incipiemus a pat tibus organici Κ:d uade procedemus ad partes similares proximae enim quan titatis animal,& immediate ex partibus organicis tuae dis similares dicuntur; mox ex similaribus, pollea procedemus ad humores: deinde ad elenienta: vltimo in materiam primam. indicat ergo nobis A ristoteles in his verbi Q, cum volumus pertractare de aliquo genere causa ru, incipiamus a causis proximis procedendo via resolutiva ad primo causas simpliciter; ut exemplificauimuI in genere cauli mat
39쪽
Lectiones in j Physic Aristo t.
risis circa animal. idem etiam eset agendu in genere causae sedilis ut in homini: quia primus linis sh animal, ideo ipsa incipiemus. ecundus sinis sunt virtutes morales: tertius cognitio primi entis. Item causae timcientis genus pro ximum es sciens auimal estis eme vero remotius: pater ad huc remotius aecelum postremo remotissimum ei scies est. haec est .raexpositio Simpl. Sed, quod dicit Simpl. no est veriam, quod. s. Aristo loceat, a quibus causis sit incipi edum
in his pertractandis, Se quod a proximis lit procedendum
via resolutiua r quia ipse in hoc libro in pertractatione ictu naturalium,incipit a prima materia, quae suprema eii in genere caulae materialis. ideo non incipiendum cli in causi, a proximis, sed a comunibus, vi hic iacit Aristoteles de materia prima. Ideo rectior est expolitio Ioannis Grammatici de Averrois, id eii P Aristoteles per haec verba, cilicet, tune arbitramur unumquodque scire, cum causas primas,
di principia prima cogno cimii , usque ad elementa. tendit per causas primas primas causas internas rei, id eli primam materiam, de primam formam: per prima principia, primas causas externa , id est primum efficiens N primum finem: demd usque ad elemeta, ait, id eli donec veniamus ad causas propinquas. per elementa enim, inquiunt isti, ii tendit causas existentes in re propinquas, deessentiales. de huic verbo Aristotelis possumus nos addere, inquit A ver-roes,Zc usque ad proximum ei sciens, de proximum finem. ita V incipiendum api imis causis internis. dc exlet ni F, dc nec deueniamus ad proximas tum interna , tum externas, scilicet ad proximam formam, di primam malet iam,pr ximum efficiens, de proximia finem ae ita, inquit Averroes illoteles dat nobis ordinem tradendi causam in tuo genere incipiendum est a prima causa in eo genere, pir in termedia procedendo usq; ad elementa, id eii usque ad proxima. de ille est ordo compositivus, se hunc ordinem seruauit Aristoteles in demonstratione rerum naturalium: quia 2 prima materia incipit, ut patet &GAuert saddit hic verbum obscurum. Domini, ego non intendo declarare vobis omnes intricationes Averrois: sed latum, quae mihi obse ra. de vulta videbuntur. dicit ergo Auerroes,u, Aristoteles per primas causas intendit intrinseca scilicet primam materiam , de ultimam formam: quia inquit Auermes praeter primam materiam, dc ultimam i mam cuiuslibet rei naturalis, omnes aliae formae, de materiae sums,mae compositi. unde recte dixit Ioannes, quod Aristoteles hic in tradedo, causas in suo genere intendit, ' procedendum est via compositiva, de non resolutiva. Addit aliud verbum Averroes,
ω hic Aristoteles alio modo utitur his terminis, principiu, causa de elementum , quim usus fuerat indignitate sua.cli cebat enim ibi,quod per princisa intendebat causas ei sciet per causas, finem per elementa, materiam, de formam.
hoc modo in alia significatione accipiuntur tu termini. per principia enim intendit primas causas externas, scilicet piimum es sciens, de primum finem: per causas primas, internas caulas,scilicet materiam primam,dc pi imam formam: per elementa vero, causas proximas internas, ut in homine partes instrumentales hominis possit mus etiam addere causas proximas externas, de ita inquit Aueri s. exponimus, sicut etiam dicit Ioannes Grammaticus, usque ad eleme
ta, id est usque ad causas proximas internas, de externas: de addit loannes unum verbum, o hoc, quod dicit Amstot les, non est simpliciter verum,u, scilicet in tratindo causas
sit inc ipiendum a prima causa: quia nec ipse semper incipiti pi ima causa in libris enim Meteor prum, in tradendo causas eorum, quae in sublimi sunt, non incipit a prima mat
xia simpliciter, sed incipit a materia Propinqua ,scilice; ab
habitu. ita neque in genere es latet is incipi prima causa simpliciter: quia, vidixi, in genere caulae materiai s Incipit a duplici lubitu, scilicet humido, de sicco,qui resoluuntur in materiam primam , de non a materia prima; ut idem
in genere causae efficientis, non incipit a causa prima, scilicet a coelo, sed a sole. istae enim causae tum habitos, tum sol resoluitur in primam. haec quidem in primam materiam: illa vero in caelum ipsum. id exponenda fuit verba Aristotelis,inquit Ioannes, ν in omni senere causarum incipiet dum est a prima in illo genere, si res ille, citcr sua, vcrsamur, simpliciter, ex prima causa dependent: de si talis causa conuenit illi rei, prout consideratur, ted earum rerum,quae in sublimi fiunt, non est i impliciter cognoscere prima Prii cipi t materiam primam, de primam formam; sed eis c Moicere principia illorum corporum, vi illum duplice laa-buum est autem simplicitet cognoscere principia prima in
suo genere non determinate vi diximus eoiu, quae in io' li sunt. melligendus ergo eli Aristo. inquit Ioan. Iraim. quod in omni re,cuqus rimit, eius causa ,semper incipiti
dum a prima causa generis illius: si tamen pi ima causa co uenit illi. ideo in parte scientis debemus incipere a materia communi hi , quae debent tradi, ibi non a materia simpliciter, I c. Sed hoc, quod dicit Ioannes,non est verum: quia praeceptum quod hic ponit Arist. quod scilicet in per tradiatione causarum incipiendum est a suprema causa illius ponet is . hoc non est verum de aliqua parie scientiae naturalis; ut de illa, qtiae traditur in libris Meleolorum, sicut exponit Ioannes :sed de totali scientia loquitur,v cum pertractandrsunt causae scientiae totalis, ut scientiae naturalis, incipienduest a prima causa. cum igitur philol lius eget ii de prima materia in proprio libro totali. non amplius de ea incipiet, nec de causa principali declarabit in alio loco. in perii actatione ergo plantarum non incipit a prima causa: quia cum de principijs communibus totalis scientis naturali, ageret,
incepit ὶ pi ima causa, de abunde de materia prima pertractauit .de ideo in partialibus libris amplius non repitet primam materiam : quia eam tradidit in hoc libro Pnysicorii. non oportebat igitur ibi seri mentionem de ipsa: quia ei
partialis liber.Super his verbis est dubitatio. cum Aristoteles in maiori sua proposit ione numerando causas permutauit notam copulationis in nota disiunctionis. diximus,non ideo permutasse, quia propositio non esset vera cum n tacopulationi ded ut comprehenderet omnes sciemias: quia sola scientia naturalis speculatur omnia genera causarii. mathematica autem tantum, videlicti genus causae isti licet sormam. metaphy sca duo genera caularum tantum conird rat,scilicet tormam, de finem; non considerat ei sciens neq; materiam: quia haec motum concernunt, ut ergo Aristo: les scilicet comprehenderet, tum scientiam diuina in , tum
metaphysicam, dicunt isti, Aristoteles disiundi iue locutus fuit: Sed est dubitatio primo de metaphy sco: quia dicunt,
quod metaphysicus non considerat materia,neque ei scies. Contra: quia Aristoteles, octavo Metaphysices, longo ser mone tradit nobis notitia de materia. oliendit enim ibi materiam esse δε quid sit materia, de qualiter. ex transmutatione enim venatur primam materiam deinde ostendit quod alia est materia generabilium: alia coelestium. iadem dicit,
ut satisfaciendum est qui stioni quaerenti de quo est ira per
cognitionein:de materia similiter: deestici eie, quatenus alterum transmutat alterum. quomodo ergo dic ut illi, quod metaphysicus non considerat materiam neque eis ciens. secunda dubitatio est de mathematico:qL ia dicunt, ψ mathematicus non utitur nisi forma. Contra. quia musica su alternatur ipsi arithmetus, de habet causam mater alen deformalem
40쪽
s, mal m. habe fenim numero , qui proportionantur materiae, de habet proportionem ipserum numero mi ut dupla, sexquialte a. qi s gerit vice sermae: ergo no est verum,quod isti dicunt, quod mathematicus iatum serma utatur.lertio dubitatur, quia videtur etiam, quod mathematicus consuderet finem: quia omnis scientia speculativa est pratia ii,& gratia suae contemplationis: quomodo ergo ipsa geometria est tantum circa tarmam, & non considerat finem Rumston et ita sit scientia speculativa. etiam, quia geometria, quae traditur in. t o.libro Euclidis; subalternitur omnes artes mechanicae. ille vero habet fine: quia ordinatur in opus ad utilitatem, di commodum hominis: quomodo ergo non habent finem. Et iam ego addo, quia si mathematicus considerat solitiam: rgo ct materiam: quia correlativa sunt:&correlativorum est eadem disciplina,vt dicit Aristoteles secundo Physi oru. tuiti auctoritate Aristotelis secundo P serioru d centis, quod mathematicus demonstrat per caulam materialem .ium etiam,quia eadem est quantitas, quae consideratur a mathematico, & naturab. eadem enim est
qualitas mathematici, de . naturalis: sed naturalis persectam scientia habere non potest de ipsa quantitate sine causa materiali. De primo cum dicis quod metaphylkus cnnsiderat genus caulae materialis: quia Ai istoteles octauo Metaphy. longo sermone tradit notitiam de materia. Alberius Ale- manus repondet,quod metaphysicus considerat materiam non pro materia, sed ut comprehenditur sub communitatibus metaphysici, ut scilicet habet rationem entis de se
stantiae,5 c. At A ris .ibi octauo Metaphylia derat ipsam
t transmutatur. ex tras mutatione enim venatur materiam
primam. propter hoc aliqui salui dixerunt, 2 quidem mollia physicus considerat. sed ideo dicitur metaphysicus carere materia, quia no utitur ipsa, neque per ipsam aliquid domonstrat: quia, doc .Sed obstat apud Aristotelem secundo Pin. quod per omne genus causae licet demonstrare. se
ro habet metaphysicus tale genus; quare per ipsum non poterit demonstraret Ideo dicatis, quod metaphysicus considerat quidem materiam in uniuersali, & habet ratione via uersalis,& entis: omnia enim hae ratione considerat .in speciali autem tantum duo genera causae cosiderat, scilicet is malem,& finalem.& haec duo genera definit, ut metaphysicus: reliqua autem duo genera in speciali non considerat metaphysicus: At Aristoteles. 8. Metaphysices tradit notiatiam materiae. Dico, tradit quidem, sed non vi metaphysicus,sed ut naturalis.induit enim tunc habitu naturalis D losophi. mediante enim transmutatione inuenit materiam,& hoe est naturalis, & omnia ibi de materia prima, ut naturalis tradit,no ut metaphysicus. simili rer neque definit ei, ficiens quinto, & nono metaphy non ut metaphysicus, sed ut naturalis,qui eum definit per tra simulationes. dicit enim principium trasmutandi alterum, in eo, quod alterum,&c. De secunda dubitatione, de mathematico dicit Simplicius, propter hoc reprehedendus est Alex. qui dixit scientias mathematicas non uti nisi uno genere causς:quia pluribus ut
tur.musca enim considerat numeros, qui habent rationem
materiae respectu proportionum ipsarum: quia proportio gerit vicem formae. Et geometria considerat fine uia omnis scientia speculativa est gratia su sed Simplicio obstat;
quia materia,ut materia,circumscribit motum,& efiiciens, vi essiciens. ergo solius naturalis philosophiae eli conside ratio haec. mathematicus enim abstrahit a materia consequenti.inde sequitur, ut materia ccclesiis respectu motus di
citur materia: quia ut materia circumcernit motum: respe
ctu vero formae coelestis dicitur subiectum: quia sic est ii ne motu, quia Atq; transinutati ne illa tarma est in materia. ideo rectius dicatis cum Alexandro,& Auerme, i, scientia
mathematica non habet nisi unum genus causae, ilicet sormalis. At dicis, musica conliderat nia meros, qui habent in tionem materiae,& proportionem quae habet rationem tarmae. Dico de si habeant numeri rationem materiae, in pro Prie tamen sunt materia: quia illa materia non est materia
transmutationis.non enim est cum transmutatione. hic autem nos loquimur non de illa materia,quar non est vera materia,sed de materia transmutationis, quae vera materia est
quare nihil ad propolitum: quia eodem modo g nus respectu propriae differentiae appellatur materia, sed improprie.. et cetera. Sed saltem non citogies. quin geometria consideret causam finalem, de ita plus uno genere causae considerabit .geometria enim est gratia tui. scientia enim speculati
in alium finem non ordinatur,sed est gratii suae speculati ni . Dico, quod, si coli deratur geometria in seipsa,vteli Icatia speculativa, sic habet finem, quatenus est scieria quia est gratia sui, di omnis scientia speculativa habet hunc talem finem. sed qui dicunt, quod mathematica non habet finem . non se loquuntur,quo scilicet ad ipsas scientias sed quo adi quod consideratur in ipsa:quia omnia, quae conlidera tur in ipsa, ut lineae, superficies,& 5 c. non habent esse in re nisi in imagine. mathematicus enim praescindit , subitat
tia. ergo interres,quae carent substantia, ut ita colide tantur.
ι carent etiam sne:quia finis non est nisi ierum subsistentiυ. hae vero res mathematices carent subsistentia: ergo & sine. scientia autem, quia est tibi sinis eo modo, quo est tibi finis,&c.Quod addis,quia ii scientia mathematica conlid rat formam: ergo & materiam; nam correlativa sunt. dico. quod apud Aristotele duplex est ibi maiicilicet tarma d clitans rem,& tarma ipsam rem perficiens, siue materiam.
rma declaras est ipsa definiti quae de latat quid ditatem rei.& quod boe sit verum, quod talis definitio, quae declarat rei quidditatem,dicatur sorma, videatis Aristotelem septimo Metaphy.ubi declarat rei quidditatem, ubi manifeste dicit,quod omnes partes definitionis sunt lotinae,&eae secundo Posita ita Alexader consormiter Aristoteli dicit,st metaphysicus sola causa formali utitur. Brina vero persciens materiam est,qus dat esse rei, se ex ipsa omnes res c ponuntur .cum ergo dicit, quod mathematicus utitur causis mali,intelligitur de hac causa formali declarante, stilicet de desinitione ipsa , quae declarat quidditatem rei, non a
tem de fiat ma materiam perficiente . quare, nec iplam cum
transmutatione considerat ita sicut considerat definitione, qus est serma declarans,ita considerat definitum,quod ei
materia declarata,& iis c correlativa sunt,quare patet, quin modo mathematicus consideret materiam non perficientem sed declarantem. ideo patet argumetum,&c. Sed tu di
cis, primo Euclidis. 3 1 Aemonstramus triangulum habere non per definitionem trianguli, sed per passione tum pri rem , tum posteriore; ut per habere angulum extrinsecuri duobus sibi appositis squaliter in triniecis,ilia non est des
nitio : ergo per aliam causam demonstrat mathematicus si per definitione, & Grinam declarantem,&c. Dico, omissi
aliorum nugis, quod mathematicus semper demostrat per desinitionem subiecti. Contra, dices hic per passiones domonstrat. Dico, ut per illam passione priorem describit nobis desinitione trianguli, & ita definitione si biecti: di hoe modo est demonstratio potissima, scilicet per definiti Esubiecti .non dico aute per definitionem pati ionis: quia illa non est demonstratio potissima: quia polissima debet es Eper causam, ut subiectum est causa omnium passionum ab ipso emanantium: de non primae it caula,secundo,ut capacitas dis iplinae non est causa resibilitatis bominas αὶ uia una