장음표시 사용
11쪽
riam commendare. Eodem adeo vultu
hunc, quem humillime offero, librum
intueri ut digneris, quo autorem ejus hactenus adspicere solitus es, demisse rogo. In vota jam totus resolvitur animus. Se
vel Te, Principum Decus, Deus Optimus Maximus, & omni felicitatis genere locupletet i Ita vovet
DOMINE CLEMENTISSIME, SERENITATIS TUAE
12쪽
Sychologiae primam partem in Iucem proserimus, quam empiricam appellare suevimus, propterea quod de anima tradit , quae perientia magistra addiscuntur, eruendo notiones ex iis, quae in nobismetipsis observamus Disciplina haec utilutates longe maximas spondet. Explicantur in ea facultates animae humanae singulae,quibus utimur tum in rebus cognoscendis, tum in rebus gerendis, tum in se Mko. . b actioni-
13쪽
actionibus liberis determinandis. Logica docet usum facultatis cognoscendi, praesertim superioris, quem intellectum dicimus, in certa rerum cognitione comparanda. Quamobrem si quis ea, quae in Logica tra duntur , intimius perspicere voluerit , ei facem praeseret doctrina de facultate cognoscendi, ejus praesertim parte superiori. Non inanem ideo operam sumet, qui, ubi probe cognita atque perspecta habuerit, quae prima Psychologiae empiricae parte, de facultatis cognoscendi parte tam inferiore, quam superiore do&mus , Logicae inprimis theoriam omnem accuratae discussioni subjicit : animadvertet enim lucem inexpectatam , qua praecepta ejus persusa plenius ac intimius intelliguntur,& amplioris multo usus agnoscuntur, quam antea videbantur, ubi mens seipsam adhuc
veluti per nebulam quandam intuebatur. Usum facultatis cognoscendi expendit quoque Ars inveniendi, eumque facile principem. Quamobrem in hac certo tramite progredi non licet, nisi instar fili Ariadnei sit Psychologiae de facultate theoria. Traditur nempe ibidem modus investigandi veritatem nobis adhuc incognitam tum recto usu facultatis inserioris , tum facultatis superioris , tum per utriusque rite celebratum connubium. Utramque igitur facultatis cognoscendi partem penitus peripediam habere debet, qui
in acie inveniendi apertis oculis videre nec talpa ccccior
14쪽
coecior esse debet. Singularem facultatum animadusium docet Logica probabilium, eumque utilitatis longe maximae. Quamobrem quando haec philosophiae pars longe utilissima excoletur, non minus is , qui eidem in formam artis redigendae studcbit , verum etiam ceteri, qui praeceptis ejusdem rite intelligendis ac ad usum transferendis operam navabunt , non aliis utentur perspicillis,
nisi quae Psychologia empirica suppeditat, ubi in
singulis dignoscendis dc agnoscendis acumen suum desiiderari non patientur. Rectam actionum liberarum directionem philosophia moraici mon- . 1trat. Nullus itaque est in hac nobilissima philosophiae parte , qui facultatis animae humanae Omnes nondum a facie novit. Non alia profecto causa est, quo hactenus philo phi omnem virtutum ac morum praxin ad artis formam non redegerint , quam quod minime perspexerint, quomodo per leges , quas sequuntur facultates animae , eaedem arbitrio nostro subjiciantur earundemque usit actiones liberae eo dirigantur, quo tendere debent, ut adeo singularum actionum humanarum determinationes atque directiones per constantes quaSdam leges non minus intelligibili modo explicentur & ex natura animae a priori deducantur , quam in Physica actionesb a cor
15쪽
corporum ac pendentes inde mutationes in uni-i .
verso hodie explicari solent. Oculatam faciemus fidem , quando Metaphysica absoluta, & jure naturali ad umbilicum perducto, Ethicam methodo nostra pertractabimus. Tum vel fugitivo oculo eam percurrenti patebit , quantuS sit Psychologiae empiricae in praxi morum ustu. Immo idem jam elucescet in Pliuio Ephia praetica universiali, in qua generalem illius praxeos theoriam tradituri sumus. Habet etiam usum P0chologia empirica insignem , sed hactenus - non animadversum in ipsa notione juris naturalis & obligationis naturalis investiganda & . evolvenda: qui denuo ex Philosophia praehica universali elucescet. Immo in Iure naturali nobilissima pars officiorum erga seipsium , quae scilicet officia erga animam complectitur, nondum perspectis penitus animae facultatibus ritu constitui nequit : id quod ex Corpore Iuris naturalis , quale Iocupletissimum daturi sumus, abunde patebit. InprimiS autem in parte philosophiae moralis semiotica, quae Ars conjectandi hominum mores dici suevit, inexpectatum praestat usum Psychologia empirica : id quod I culenter constabit , ubi fundamenta hujus Amtis in Philosophia practica universali excitabimus
16쪽
& in Philosephia morali de signis virtutum ac
vitiorum trademus , quae ad interiorem mentiS statum divinandum conducunt. De rebuS gerendis Politica agit. Nos doctrinam civilem ex jure naturali & philoiphia morali tanquam principiis propioribus deducimus. Quamobrem cum multus sit Psychologiae in iure naturae ac PhiloBphia morali ussis , mediantibus praeceptis Iuris naturalis atque Ethicae in phi-Ioiphiam moralem redundat. EnimVero non opus est ut ad ussim hunc mediatum provΟ-cemus , habet enim usem immediatum maxime praeclarum in philosephia civili , non modo ubi de cura Principis circa animam sebdiatorum agitur , Verum etiam in aliis ejus caputibus : quemadmodum palam erit, ubi Politiacam luci publicae exposituri semus. Restat uses prorses eximius , qui selus inchologiam em. Piricam commendare , immo indispensabilem ejus necessitatem commonstrare poterat, nimbrum is qui in Theologia naturali conspicitur. Quando enim eam luci publicae exposituri Q, mus , palam erit nisi notionibus distinctis facultatum mentis praeseppositis ad distinctas attributorum divinorum notiones perveniri haudquaquam posse. Quantum vero intersit ut eo-
17쪽
rundem notiones distinetas possideamus , tum dilucide constabit , quando in Iure naturali de ossiciis erga Deum , in philosophia morali de
pietate ceterisque virtutibus theologicis, in Teleologia de Deo ex operibus naturae cognoscen. do & in ipsa Theologia naturali de methodo in hac cognitione observanda a miri sumus. Quae de usu Psychologiae empiricae disseruimus, non in eorum numerum reserenda sunt , quae magis optanda , quam speranda videntur : neque enim loquimur nisi experta. Ac ideo provido conssilio Psychologiam empiricam a rationali sejungere placuit, ut inconcussa maneant tam arduae molis fundamenta. Cum enim in P*chologia rationali naturam mentis humanae ac essentiam explicemus & inde eorum , quae in mente observantur, rationem a priori eliciamus, novo quodam dc invidendo ausu ue in historia autem literaria peregrinus ac hospes sit necesse est , qui ignoret eum regnare in orbe erudito morem, ut quae noviter detecta sunt non admittantur , nisi postquam per aliquod temporis spatium impugnata , in invidiam adducta &extirpationi proxima fuerint : fundamenta doctrinarum generi humano utilissimarum ne ad speciem quidem labefactari consultum duximus. Quam-
18쪽
Quamobrem siquis hebetioris fuerit ingenii, quam ut Psychologiam rationalem capiat ue is eadem seposita , immo si libuerit damnata ad philo
phiam praxoticam statim progrediatur certo Per- asus se non minus inOstenso tramite per spatiosum illius campum progressurum, quam cui hoc datum fuerit ut animam suam a priori cognoscat. , Quamvis vero in Psychologia empirica non tradamus nisi quae certa experientiae fide constant i quae unusquisque in scipso eXperiri po test,modo facultates suaSad eum gradum evexerit,ut ad exercitia huc requisita fuerint aptae , hoc tamen non Obstante methodi nostrae leges secuti omnem doctrinam in eum ordinem digellimus, ut alia ex aliis deducantur Sc sequentia ex antecedentibus demonstrentur. Id inprimis necessarium esse duximus , ut evidenter
constaret , propositiones singulas esse rite determinatas & definitiones iis demonstrandis sessicere, quae inde demonstrari debent, consequenterutrasque esse principia ad ratiocinandum utilia , ac in disciplinis ceteris cum fructu adhibenda. Ut vero alia ex aliis deduci possent, singulas facultates eo ordine explicavimus, quo in modificationibus animae sese exerunt. Atque hoc nomine non modo facultatem cognoscendi contemplamur , antequam ad facultatem appetendi con
19쪽
sidermdam pedem promovemus 3 Verum etiam utriusque partem inseriorem a superiori accurate distinguimus , & in explicanda utraque ab inferiori ad superiorem eodem tramite progredimur , quo in exercitio facultatum ab illa ad hanc continuus fit progressus. Taceo cetera, quae eX ipsa lectione rectius innotescunt. Ceterum qui in posterum tantorum, quoS praedicavi, fructuum participes fieri voluerint, in P*chologia empirica assidui sint, donec in notionibus, quas familiares experiuntur, plenissima luce fruantur, quam lectori discendi animo accedanti animitus apprecamur.
20쪽
obsigia empirica est scientia stabiliendi vab ia
xl principia per experientiam , unde ratio empirica redditur corum , quae in anima humana de itis.
fiunt. Psycho'og ae empiricae definitionem jamd dimu iri Discursu piae iminari Logi ae praemisso g in 11 Monuimus quoque ibidem uir. 6 mi. d. cura Psychologia rationali eam dii lingua nitis. Principia P*ch0l g a .ui ae i potieriori stibiliuntur, maximam habent per universam philoiophi im practi e m, immo per omnem quoqueTheologiam tam naturalem, quam revelata utilitatem. Quamobrem eum in Ριychologia rationali tradantur, quae cum principiis nondum obviis nitantur, in disputationem adducuntur; ea, quae veritatibus arduis tan ac am suod amentum subiterni debent, ab illis separari conveni
h D. S. d de i Π, qua jam alibi legi posIunt, plura non dicimus.