장음표시 사용
31쪽
nobis nostri aliarumque rerum extra nos sumus conscii. Enim vero quod nostri aliarumque rerum extra nos nobis conscii simus, adeo certum est, ut ipsa dubitatione confirmetur g. Ia.). Cognitio igitur existentiae nostrae ipsa dubitatione confirmatur. Idem adhuc alia ratione ostenditur. Ponamus te dubitare, utrum existas, nec ne: cum tibi hujus dubitationis sis conscius, qui vero sui sibi conscius est, existat S. II.); ex eo, quod dubitas utrunx existaS, nec ne, colligere debes, quod ex istas.
Hinc patet gradus certitudinis , qui cognitioni exilientiae nostrae convenit. Tantus nImirsim est, ut eo majorem concipere non liceat. Quid enim certius existimari debet eo, quod ipsa dubitatione confiem tur, seu, quod hine esse colligis. quod dubites, num sit. Philoso. phi igitur eum sit scrutari rationem tanta: certitudinie, minime reprobari potest opera, quam in reducendo ratiocinio, quo existentiam nostram colligimus, ad notionem distinctam impendit. g. I 6. quidnam
eadem evia dentia e gnoscatur, qua ex
Si quid per ollogismos infertur, qvorum praemi sunt
propositiones indemonstrabiles , vel judicia intuitiva experientiis Harii superstructa; id eadem evidentia cognoscitur, qua nos existere cognoscimus. Existentiae enim nostrae cognitio nititur hoe syllogismo cI. I : .. - . CPuodcunque ens sui ipsius aliarumque rerum extra D i actu conseium est, illud existit. Atqui Nos nostri aliarumque rerum extra nos actu nobis considii siumus. Ergo Nos existimus. In hoc syllogismo propositio maior est principium 'rationis, in quo notio confusa subjecti atque praedicati ita indivulso nexu cohaeret, ut producta notione subjecti in .eodem qu que compareat notio praedicati , adeoque propositio in d monstrabilis =. 263. Log. . Quare cum praeterea theoreticast q. 266. Log. ex axiomatum numero est . 267. Log. . In
minore syllogisiui nobis tribuimus praedicatum, quod ia notione
32쪽
nostri comprehensum intuemur, adeoque minor propositio judicium intuitivum est g. II. Log.). Nititur autem idem eX- perientia g. II. tam clara, ut dubitando confirmetur S. 12. ). Eadem igitur evidentia cognoscitur, qua nos eXistere cognoscimus, si quid per syllogi linos insertur, quorum praemissae sunt propositiones in demonstrabiles, vel judicia intuitiva experientiis claris superstructa.
Apparet hine utilitas disquisitionis de modo, quo existentiae nostrae eerti re dimur, nimirum quid ad hoc requiratur, ut quid eadem certitudine cognoscamus, qua nos cognoscere agnoscimus. Quoniam 'in Psycholoria rationali & Theologia naturali arduas demonstrainus veritates, veluti de immortalitate animae ct existentia Dei; maximi , profecto md menti est cognitio dis infla Padua illius evidentiae, qua nititur existentiae sui ipsius cognitio. g. 17.
Iuicquid demonstratur, id eadem evidentia cognscitur, Gradus qua nos existere cognoscimus. In numerum principiorum de- cerritu monstrandi non assumuntur nisi definitiones, experientiae in- dubitatae, axiomata & propositiones jam demonstratae f. 162. Log. ). Quoniam itaque definitiones sunt propositiones iden e qticae f. alq. Log. , adeoque axiomata, si ad propositiones reducantur β. 27O. Log. , consequenter una Cum ceteris axioma tis indemonstrabiles f. 267. LV. ); ex definitionibus autem, experientiis indubitatis & axiomatis primae propositiones demonstrantur, quae deinde in numerum principiorum demonstrandi assia muntur I. ssi. & seqq. Log. ); principia demonstrandi prima sunt experientiae indubitatae & propositiones in demonstrabiles. Enimvero si quid insertur per syllogismos, .. . quorum praemissae sunt propositiones indemonstrabiles vel judicia intuitiva experientiis claris superstructa; id eadem evidentia cognoscitur, qua nos existere cognoscimus f. 16. . Ergo quod demonstratur,id eadem evidentia cognoscitur, qua nos existere
Nemo non vidit , sermonem hic esse de demonstrationibus veri
33쪽
identiaveritarum geometri. carum quam fit.
nominis. minime aurem de praetensis, quales hodie inprimis multae prostant. Non dissicile vero est demonstrationem genuinam a uria separare si quidem observaveris quae de genuina earundem forma praeseripsimus G. si I.&seqq. Log.) ct in demonstrationibua expendendis plurimum versatus fueris.
f. I 8. Veritates geometricae eadem Gidentia cognoscuntur, qua exsentia nostra nobis innotescit. Veritates enim geometricae de. monstrantur legitime, quemadmodum ostendimus,cum genuinam demonstrationum formam delinearemus l. Isr. & seqq. LM. . Quicquid vero demonstratur,id eadem evidentia cognoscitur , qua existentia nostra nobis innotescit f. i Q. Ergo
veritates geometricae eadem evidentia cognoscuntur, qua existemtia nostra nobis innotesCit. Loquimur hie de demonstrationibus legitimis, quales dedit Emesides eum eeteris Geometris antiquis. Neque enim dissiemur dari subinde hodie nonnullos, qui a rigore Geometrarum Vererum remis dunt nee in demonstrando peritis satisfileiunt. Immo nec dissuemura modernis Geometris transma natura ad Geometriam iacto subim de assunii, quae salvis demonstrandi legibus assumi nequeunt, immo saepius a veritate abhorrent. q. I9. -- Quoniam Veritatum geometricarum, si legitime demon- Roti' u Men uti ea est evidentia, qua existentia nostra nobis innotescitis. Qijs g. I 8. ; ideo non mirum, quod nemos osensium denegare possit, y is qui uim demonstrationum percipit.
y Nos ea de causa non probamus. si juvenibus mathemata absque demonstratione proponuntur,ut de eorum veritate convinci minime possint. Necesse enim est.ut in se percipiant vim demonstrationum, qua assensus vel ab invito extorquetur. Alias enim discrimen inter eonvictionem & persuasionem opere ipso nunquam distinguent, neque methodi accuratae, sine qua convictioni locus esse nequit. put . .' chritudine atque amore unquam capientur. Equidem vulgo sibi persuadent,demonstrationes nauseam creare tyronibus, eosque a stilis dio Matheseos arcere. Enimvero diuturna experientia didicimus,
ritatibus geometricis prabemu1.
34쪽
id metuendum min: me esse,siquidem demonstrationes rite resolvere novem, ne sis obscurus& confusus in docendo. f. aci
Ens istud, quod in nobis fibi sui & aliarum rerum extra Anima δε- nos conscium est, dicitur. Vocatur etiam subinde Ani- finitio. rea humana, item Mens vel Mens humana.
Deficilio nominalis est: attamen positiva. Realitas eju a posteriori patet. Etenim in anterioribus vidimus,dari quid in nobis,quod sibi sui aliarumque rerum extra nos conscium est. Quale sit illudens. in Psyehologia empirica docemus. Quid sit S quod a eorpol e organteo diversum sit, in Psychologia rationali demum ostea demus.
Ahima humana existit. Etenim no3 existimus, quatenus h; a in nobis nostri aliarumque rerum eXtra noS conicii sumus f. Id. . Enimvero quatenus nobis nostri aliarumque rerum extra nos conscii sumus , anima sumus j. 2O. . Existit igitur anima
nostra. Apparet adeo dum ex stentiam nostri evicimus nos non demonis strasse,nisi quod animi nostra existat; corporis aurem existentiam adishne in dubio reliquisse, propter ea quod nondum conster, utrum ena istud, quod sibi sui conscium est, sit ipsum hoc corpus, an vero ens liud ab eo diversum. .
g. 22. Animae existentiam ante cognosiimus, quam corporis. Em qm enim animat nostra existentiam ex eo cognoscimus, quod nobis nostri rerumque aliarum cxtra nos conscii simus f. 2o. PDcbol. Ibhisiue. de g. 3 9. Og. . Enini vero si de existentia reali corporum dubitamus, hujus dubitationis nobis conscii simus, conlequenter nobis nostri conscii sumus, quatenus dubitamus. Quoniam igitur ex eo, quod de existentia reali corporum dubitamus. dein monstrari potest, nos existere, quatenus nostri aliorumque constii sumus I rq ); existentiam aninare cognoscimus,dum adhuc de existentia corporis dubitamus, adeoque antequam exissenti. aut corporis cognoscimus.
35쪽
Respexit hue Curiosius Meditati a. de prima philosophia , dum
adstruere eonatur mentem humanam esse notiorem corpore. Etenim
assertum suum inde probat, quod de rebus omnibus dubitans ex ipsa hae dubitatione eognoscat se esse, quatenus scilicer cogitat, id est. quatenus est res eogitans. Nihil autem aliud intelligit per rem cogitantem . quemadmodum paulo post videbimus nisi ens,quod sibi sui ipsius rerumque aliarum tanquam ex ra se conseium est. Primum igitur quod eerto eognosti mus, dum de ceteris omnibus dubitamus, est aliquid, quod ad animam spectat non ad corpus. Atque eatenus diei potest animam humanam esse eorpore notiorem. S tis vero accurate in ista seeunda m editatione philosophatur Carte s. quemadmodum deret philosophum acutum. qui mentis acie distinguit a se invidem separanda, quatenus scilicet de existentia nostri sermo est. Erenim quod naturam ct essentiam mentis attinet, in eo deproperavit iudieium suum quemadmodum suo loco ostendetur. Certum tamen est, quod ibidem assimat. primum, quod de anima nostra cognoscimus, esse illud, quod cogitet, aut potius, quod se sat rerumque aliarum tanquam extra se exi stentium sibi eonscia.
cogitatis itare dicimur, quando nobis conscii sumus eorum, qhi AG u quae in nobis contingunt, & quae nobis tanquam extra, nos repraesentantur. Cogitatio igitur est actus animae, quo sibi sui rerumque aliarum extra se conseia est.
D:finitio hare nominalis ab usu loquendi minime recediti id quod Per exempla eunti patet. Quando arborem contuemur, nobis ejus conscii existentes de ea nos cogitare dicimus. Quando nobis attribuista Dei reptiesentamus & notionum, quas jam de iis habemus, nobis eonseii sumus; da Deo nos eogitare dicimus. QMando trianguIum nobia imaginamur & imaginis hujus quasi oeulis oberrantis eis seii nobis sumus ; de triangulo nos cogitare dicimus. Nos igitur eo . ea re assirmamus, quando nobis rerum quarundam aut operationum
36쪽
sumus, veluti in somnio, tum nos non cogitare pronunciamuS. Re tinet eundem signis alum Cariosius. Ita enim Princip. philoc pari. I. art. 9. Cogitationis nomine, inquit, intelligo ista omnia , quae nobilconfiis m nobis sunt, quatenus eorum in nobis conscientia es. NO- strum adeo fuit significatum & usui loquendi communi conformem, ict in philosophia introductum retinere i42. I 47. Disc. praelim. ). Eisi igitur non desint, qui cogitationes ad omnes mentis humanae modificationes extendunt, etiam eas, quarum sῬbi conscia non est; illis quidem liberum relinquimus, quo in significatu vocabulo uti velint,noltrum tamen non est eorum vestigia sequi.
g. 2 . Mens percipere dicitur, quando sibi objectum aliquod pree ptis- repraesentat: ut adeo Perceptio sit aclus mentis, quo objectum vir desini- quodcunque sibi repraesentat. rio.
Ita percipimus colores, odores, sonos: mens percipit seipsam dc mutationes in se contingentes.
q. 23. Menti tribuitur Apperceptio, quatenus perceptionis suae operae sibi conscia est. ptio quid
Apperceptionis nomine utitur Leibnitius: eoincidit autem cum M. conscientia, quem terminum in praesenti negotio Cartesur adhibet.
g. 26. Quoniam cogitamus, quando nobis conscii sumus eO- quaenam inrum , quae In nobis contingunt,&quae nobis tanquam extra nos cogit tione
E. gr. Dum jam scribo. conseius mihi sum me seribere. Quatenus ς' 'μ mihi eonseius sum actus scribendi, eundem appercipio; quatenus V xo idem in mente repraesentatur, ut ejusdem conscius esse possim, eundem percipio. Actus enim scribendi non pereipitur, quatenus momtus quidam manus & digitorum contingunt ad literarum ductum a que seriem necessarii. Similiter dum solem video , ejus tanquam ex tra me consistentis conscius mihi sum. Eum igitur percipio, quate nus eundem mihi repraesento sed appereipio, quatenus mihi conscius
37쪽
I 8 Part. I. Sect. I. Cop. II.
sum tanquam talis, qualem repraesento. Constat nimirum ex Astro. nomia, idemque in Physea ostenditur, solem longe alium esse quam apparet. Figura ad sphaericam proxime accedit: mens vero eum sibi repraesentat instar disti. Mole sua tantum is perat Tellurem, ut ea contemtibilis parvi titis respectu solis existimari debeat : mens vero eundem instar disti admodum exigui repraesentat. Solis igitur nobis' consuli sumus, non qualis revera est; sed qualem sibi repraesentat mens nostra. In omni eogitatione perceptio seu rei in mente repraesentatio& apperceptio, vi cujus nobis eonscii sumus objecti. quod in mente repraesentatur, aut, si mavis, illius repraesentationis, probe a se invie
distinguendae sunt. f. 27. suae ex iis, quae menti inesse observamus, legitimo ratiocinio colliguntur s quae porro ex his inseruntur ir eadem quoque menti conveniunt. Idem valet de omni rate alio. Etenim quae ex iis, quae menti inesse observamus, legitimo ratiocinio colliguntur, ac porro ex his, quae scilicet legitimo ratiocinio in de collecta sunt inseruntur; ea de mente humana demonstrantur 3. 3s I.& seqq. Log. . Quare eum Vera sit propositio, quae demonstrari potest 3. 44. Log. , consequenter praedicatum subjecto suo conveniat propter ea, ex quibus idem colligitur 3. 5os. Log. ); menti quoque convenire debet, quod colligitur ex iis, quae menti inesse observamus & quod porro ex his insertur legitimo ratiocinio, quod ex illis colligitur.
Idem valere de omni ente ex ipsa demonstratione apparet , quae talis omnino est, ut ad Omne ens promiscue applicari possit.
Nititur hae propositione omnis eognitis discursiva, atque elarior evadet ipsius veritas. ubi ratiocinia mentis in sequentibus scrutati sumeimus. Sane hujus propositionis fide tribuuntur subjecto suo omnia praedicata, quae de eadem demonstrari possunt. In definitionibus no. minalibus ligurarum lumimus nonnulla. quae iisdem inesse debent, atque ex iis ratiocinando colligimus porro, quae iisdem tribuenda ve. niunt. Nimirum illi figurae tribuenda sunt ea, quae ex assumtia colli.
38쪽
guntur,eui conveniunt. quae assumta suerunt. Recto igitur tramite ineedimus, si eodem modo de mente iudicamus.
f. 23. Ad cognitionem mentis pervenitur.si ad cogitationes nostros indui phr. attendimus eidemque porro tribuimus,quae kgitimo ratiocinio ex tis veniendi ad colliguntur. Quoniam enim cogitationes perceptiones & ap- cognitionem Perceptiones involvunt I. 26. ; dum cogitamus, aliquid vel ad mς' o. nos spectans, vel a nobis diversum nobis repraesentamus cf.24. , ejusque repraesentationis nobis conscii sui nus f. et . . Quare si ad cogitationes nostras attendimus , hoc ipso nobis innotescit, non tantum quomodo objectu in repraesentetur, sed etia: nqualis tunc in anima mutatio accidat. Atque ita ad animae cognitionem pervenitur. Quoniam porro menti tribuenda veniunt, quae ex aliis, eidem inexistentibus legitimo ratiocinio colliguntur 3. 27. , atque ea menti convenire certum est , quae in ea observamus β.sI7. Log. ea quoque menti convenire debent, quae ex iis legitimo ratiocinio colliguntur, quae in mente observantur. Atinque ita denuo ad animae cognitionem pervenitur.
Propositionem hane ideo apponimus, ut, dum eonstat, quomodo
ad certam animae cognitionem perveniatur, ea, quae de anima tradi. turi sumus, ad examen reVocare valeamus. Id enim unice nobis propositum est, ut ad certam animae cognitionem leuorem perducamus tum ob dignitatem, tum ob utilitatem doctrinae. Comi.
tionis vocabulo utimur nondum definito , propterea quod hic in notione eonfusa aequiestere possimus , nee distincta opus sit. Id tamen minime obstabit, quo minus in sequentibus confusam ad distinctun reducamum
39쪽
PARTE INFERIORI. CAPUT LDe differentia perceptionum 1 mali
emadmodum potentia activa in genere Vacultas diei
solet 3.7I6. Ontocri, ita etiam potentiae activae animae. Facultates ipsius appellantur.
Quotnam sint animae secuItates & quales sint, in Psychologia emis pillea declaramus: quid vero proprie sint & quomodo animie insint, in Piychologia rationali demum declarabitur. Conducunt tamen ad eas intelligendas,quae de potentiis activis in genere jam in ph: losophia prima annotavimus not. g. Π6. . Nimirum vi notionis quam de actione habemus Ta3. Ontol. , potentiam activam,consequenister DeuItatem tribuentes animae affirmamus, non repugnare iis, quae animae insunt,seu, ut quaedam eidem inex1stentia vel relationes ad alia ita mutentur, ut ratio mutationis contineatur in illis ipsis, quae eidem insunt, seu, ut per alia, quae eidem insunr,intelligi possit,cur ea aecidat mutatio. Enimvero quoniam in Psychologia empirica nondum dirimi potest utrum in passionum numero sint, quae tales videntur&,si vel maxime ponamus, esse eas utique passiones eum tamen actio nibus animae ita implicentur, ut hae absque iis intelligi minime pos. sint; nemo aegre ferar, quod sub Facultatum titulo talia expendamus, quae ad passiones refert. Quodsi haec ratio nondum ei sati,saeit' significatum voeabuli extendat ad pQtentias passiva et id quod, eum arbitrariae sint definitiones nominales, absque ulla contradictione facere licet.
40쪽
De disserentia perceptionum formali.
. 30. Si quid percipimus, aut id ab aliis perceptibilibus cris di- nudamen.
stinguimus, aut idem a nobis feri minime poste deprehendimus. Levi tum perce- attentione Opus est ad obvias perceptiones , ut asserti veritas pi βη magnoscatur. Etenim si solem & arborem luce diurna collustra - μm tam in vicinia intuemur, solem & arborem ob aliis objectis quae Y Θμ μ smul percipimus, satis dis in ere valemus, ita ut denuo redeuntem agno: camUS , & Lui3am vespere intuentes eam a Sole distinguamus , arborem vero aliam alibi contuentes ejus cum
illa similitudinem animadvertamus. Enimvero si in luce Crepusculina objectum aliquod in agro positum videmuS, ea, quae ipsi iniunt, non satis dii cernimus, ut aceo cum rebus olim visis idem comparaturi similitudinem , quam cum iis habet , non
animadvertamus. Differentia adeo haec omnium optime innotescit, si idem objectu in in eadem distantia ad lucem diurnam& crepusculinam respicias: cum enim hic cum modo percipiendi nobis sit negotium, differentia omnium optime in eodem
M Munmtis jam alibi d gerentiam notionum formalem a modo cognoscendi desu g. 77. Log; non alia vero est perceptionum differentia, quam notiooum in Logicis explicata, eum in Logica vineabulum notionis, prout in autoribus fieri tolet, in latiori significatu acceperimus, ne, dum ηlios legimus, facile eonfundamur. Ne t men jn Psychologia delint nomina ad ea a se invicem disternenda, quae discerni consulit m, immo necessarium est, vocabula quaedam archiotibus limitibus coerceri nil vetat. Non obstat lex methodi, ut in dii ersis disciplinis eju-dem vocis signifieatus mutetur; unde eam inculcaives addidim i s. id fieri dehere saltem in eadem ph l. sophiae parte g. i 3. Dis praelim. : cujus quidem rei rationes alibi collimo. dius expendere liceb: t. Ceterum dum simul perceptorum me tionem iiicimus, ad ea reserimus quomodocunq; e p rrcep'a, si Vst sensuum, sivea g. nationis ope. Hactenus enim differentiam in iis non attendimus.