장음표시 사용
21쪽
amodo Quoniam in Psychologia emperica per experientiam tb hq stabiliuntur ea, quae de anima humana traduntur cf. I.) 3 ea au AL Lia xςm ς perimur, quae ad perceptiones nostras attenti cognosciis ouincii mu f 664. LV. ) , quae ad PDchologiam empiricam Dectant attentione ad ea facta , quae nobis consciis in unima nostra sunt,
imorescunt. . Propositio haee duplicem habet usum. Etenim hine primo liquet, quomodo ad cognitionem eorum perveniatur, quae in Psychologia empirica docentur: id quod inventoribus pio dest. Secundo autem ex eo intelligitur, quomodo ea, quae in Psychologia empirim traduntur,& rite intelligi,& ad examen revorari possint: id quod eos juvat, qui certam rerum psychologicarum notitiam sibi comparare studem. Nimirum notiones psychologicas inventurus id agere de-het,ut anima plurimas operationes ex se elicere posiit: ita enim mulistorum experiundorum aderit occasio. Abiis enim, quae fiunt in miama, colligimus, quae fieri positat eaque ad notiones determinatis revocamus. Quae vero in Psychologia traduntur,ea ut in se experia- tur, vel in talia,quae experItur,resblvar, operam dare debet, qui verbia respondenter notiones habere S de earum veritate eertus esse voluerit. Ex ipsa autem tranatione constabit, quod hoc studium
nutitur ad Quoniam in Psychologia traduntur , quae experientis FcMLgri magistra innotescunt f. I. , ea vero singularia sunt *. las. . , cum, quae in Philosophia docentur, cujus pars Psycholm
δ' ' ' explicati 3. ii6. Disc. praelim. , & ad propositiones determinatas revocari debeant g. I 2I. Disc. praelim. 9 ; Dogmatara hologiae empirice inventurus pollere desist habitu ea , qu e experimur , ad definitiones accuratas G ad propositiones determis
22쪽
Hae non una de causa monemus. Etenim ad hoc conducit, nequisse halelibori parem existimet, qui tamen eidem maxime impar est, irrito lueeesIu tantum opus aggressurus. Deinde hinc intelligimus, cur Pi hologia hactraus propemodum deserta fuerit ac parum exculta. Doeemus denique ad notiones psychologicas inveniendas plorimum adj intentum asserre notiones ontologicas, quales esse di-reilriem in notionibui universalibus eruendis in Horis subsecivis A. 729. Trim. Uem. n. . I. 2. & seqq. Ostendimus.
s. 4. Psilologia empirica principia suppeditat rationali. Etenim in Plychoigia rationali ratio reddenda est eorum, quae in anima nostia fiunt j. 38. 3 i. Dis. praelim. . Enim vero in Psychologia empirica stabiliuntur principia, unde ra- 'μμtio redditur eorum, quae in anima humana fiunt 3. I. P. E go Plychologia empirica principia suppeditat rationali.
Hinc jam alias inol. 3. IIι. Disc. praelim.) monuimus, Psychologiam empiri eam Phylleae experimentali respondere. Constat enim Physicam quoque experimentalem dogmaticae prineipia suppeditare. Quemadmodum itaque physicae experimentali in desesiam operam navare debet, qui rerum naturalium minitionem veram curae eordiisque habet; ita etiam in Psychologia empirica assiduus sit necesse est, qui ceream animae cognitionem dejiderat. Patebit vero in progressu plura de anima humana certo cognosci pcsse, quam .vulgo existi. metur, si Psychologia empirica rite excolatur.
g. s. PBchologia empirica infe is examinandis confr- usus arunmundis iis , quae de anima humana a priori eruuntur. Quoniam enim in Psychologia empirica ea traduntur , quae attentione ad ea facta, quae nobis consciis in anima nostra fiunt sq. a , cognOscuntur; si quae de anima humana a priori eruta suere, cum . iis conserenda sunt, quae in Psychologia empirica per experientiam stabiliuntur. Quodsi enim cum iisdem eadem sunt 'Vel consentiunt, ea veritati consentanea esse dubitari nequit: sin vero eidem repugnant, ea a veritate abhorrere palam est
23쪽
f. 7. Og. 3. in Psychologia empirica nondum re
peritur, quod a priori de anima suit evictum; beneficio aliorum, quae in Psychologia empirica traduntur , attentio ad mentem nostram dirigenda de in eo defigenda, quod eidem
respondere debet, ut appareat, utrum eicem conveniar, necne. Et si quid occurrat, quod ad observationem reduci nequit; videre licet , num cum co, quod ex principio in Psychologia empirica stabilito consequitur, idem sit, vel num ex eo, quod a priori crutum, sequatur aliquid in Psychologia cinpirica stabilitum. Apparet itaque Psychologiam empiricam in servire examinandis aeque confirmandis iis, quae de anima humana a priori eruuntur. Atque in eo Psychologia empirita denuo eonvenit cum Physica
experimen: ali: etenim experimentis quoque utimur tanquam examinibus dogmatum physicorum, sive ex aliis experimenris, sive ex his, quae ex aliis experimentis deducta suere, porro erutis. Psychologia rationalis tradit ea. quae a priori de anima innotescunr I. S8. Disc. , praelim. . Quamobrem patet, Psychologiam rationalem promove. re incrementum empiricae, etsi ex ea principia mutuetur: cum scenore enim reddit, quot ab ea mutuatum fuerat. Equidem non impossibile videtur, ut ea absque Psychologiae rationalis auxilio a posteriori ex observationibus deriventur; enimvero id commode fieri non posse ipso iacto docemur. Deficit alientio ad obtervationes, sine qua advertere non datur, quae in anima fiunt. Veritates a priori deductae nos commonefaciunt eorum, quae observari debent, ct alias cogitationem nostiam effugiunt. haedcm mosum insinuant, sine δε quo eorum, quae in nobis contingunt, conscii esse non possiimus.
Experta loquimur, quae illi quoque experturi sunt, qui in Psycholo.
gi eis notionibus sibi familiaribus reddendis operam collocabunt. Imitatur ea in re Psychologus Astronomum, qui ex observationibus eruit theoriam, & theoriam, quam eruit, per observationes denuo. Comprobat, ae ope theoriae ad observationes deducitur, quae alias
cogitationem ipsius minime subiissent. Atque ideo in Psychologia rationali interseruntur demonstrationibus, quae ad empiricam reserridebebant. Et, ubi Psyehologia empirica conditur, ubi rationalia
jam exesta, Plurimis principiis locupletari potest, quae alias aegre in
24쪽
PsYCHOLOGIAE. PRO LEGO MENA. s
eadem locum habitura fuissent. Optime igitur sibi consulit, qui stu dium Psychologiae rationalis cum empirica constanter conjungit, etsi consultum nobis fuerit illam ab hae separari.
f. 6. Pschologia empirica principia tradit juri naturali. In
jure naturali demonstratur, quae natu actiones sint malae, quae- iunam bonae S. 68. Disc. praelim. . Constat vero e X iis, quae de jur nutu. jure naturali & gentium dicta sunt in Horis subsecivis A. ira 9 euis. Trim. Brum. n. II. g. 6. I s. ac suo tempore evidentius demons rabitur in Philosophia practica universali, atque cx ipso .Iuris naturalis systemate apparebit, rationem actionum, Cur bonae atque malae sint, a natura humana delumi , consequenter etiam ab iis, quae menti humanae insunt. Quare cum in Plychologia empirica contineantur , quae nobis consciis in anima nostra fiunt . a.); ex iis quoque desumendas esse rationes actioni ma intrinsece bonarum, vel malarum apparer. Psychologia igitur principia juri naturali tradit f. 866. Ontes d.
Obtinet id inprimis in officiis hominis erga animam suam.
PE chologia empirica inservit Theologiae naturali eique Useu, d
principia tradit. In Theologia enim naturali agimus de Deo, dem in ejusque adeo attributis f. ST. Disc. praeli n. d. Ostendemus Theologi autem in Theologia naturali, nos ad notiones attributorum natu ii. divinorum per Vcnire, quatenuS notiones eorum, quae menti humanae insunt ab imperfectionibus ita limitationibus liberamus. Quoniam itaque in Psychologia empirica traduntur notiones distinctae eorum, quorum mens sibi in se conscia esse potest fg. 2.), in sormandis notionibus attributorum divinorum Theologiae naturalis cuborem juvat, adeoque Theologiae naturali intervit. Enimvero quoniam in Psychologia empirica, ut modo diximus, notiones distinctae traduntur eorum, quae menti hu-
25쪽
, manet insunt 3 ab iis principia generalia abstrahere licet de omni ente, quod similitudinem quandam cum aninia haber, quanta scilicet ad genus quoddam constituendum tumuit 3.7io. L/g. , hoc est, de Spiritu in genero. Q are cum otiam Deus Spiritus fit, quemadmodum in Theologia naturali demonstrabitur; ad eum quoque principia illa applicari possunt 346. Log. . Psychologia itaque empirica Theologiae nu' turali principia tradit.
Hi ne intelligitur Theologam naturalem multis desectibus laborare debere , nisi P ychologia empirica probe fuea it exuulta. Quo' , profundius in hae versatus su ris, eo uberiorem in illa lucem expe-xieris. Notiones enim at ributorum divinor . ni fiunt distinue aedeterminatae ,& hine ad ra: iocinandum utiles: id quod non modo in cmni philosophia practica& Theologia naturali experimen ali, ve-' . rum etiam in ipsa Theologia revelata usum multiplicem habet.
POchologia empirica philosophiae practicae principia
D i p i' iradit. Demonstrationem jam dedimus S. 92. Difc, pr bm. , in eum ostenderemus , philosophiam praelicam ex Metaphysica 8 ' priueipia petere debere, si in ea omnia demonstranda sint: quam adeo ibidem vide.
Non alia prosecho ratio est quam P ychologiae empiricae neglectus. quod in Ethica praesertim praxis virtutum l. O enclamam ct vili rum sugiendorym prorsus fuerit deseria.waeeuntue enim de ea dici possunt, ad appetitum determinandum redeunt: in appetitus a item determinationem omnes omnino perceptiones tr. flaunt. inamob. rem quae in Psychologia de appetitus determinatione stibiliuntur principia ea in Ethica ad casusi peciales transferuntur. Abam IQnge faelem inauit omnis morum philosophia, ubi luce Psychologae eoi-Iustratur, tumque demum judicium certum fieri potest, quousque virtutes in potestate fini & quaenam nos ab earum cultura arceant. Immo quae de philosophia morali evicimuri ad ipsam quoque Titeo. logiam moralem applicari possunt ac debent. Non liberabuntur libri, qui de ea seribuntur .asterilitate, nisi ubi Psy. hologiae periti adia esierat ridigeaeam antinam appellicia id quod non simplicivita
26쪽
vice me monuisse memini. Clarius autem haee intelligentur, ubi philosophiae moralis systema ea principiis psychologicis a priori deductum dederimus.
s. 9.Puchologia empirica principia tradit Logice. Dem Om Vsus kn L
strationem senuo dedimus , cum ostenderemus, quaena in Lin sic
gica principia habeat I. 89. Disse. praelim. quam adeo ibidem
vide. σ Nimirum si rationem a priori reddere velis regularum Iogiorum,
ad ea recurrendum, quae de saeuitate eognostendi in Psyehologia tr duntur. Quamobrem etiam Logicam demonstrativa methodo tradituri,de tribus mentis operationibust, notionum differentia formali terminorumque usu tradidimus, quae in Psychologia empirica sedem Propriam habent, S passim per eam deprehendes principia ex Psychologia empirica mutuata. Logicae igitur tanto uberiorem lucematiundi deprehendes,quo peniti L sinPsychologia mentem humanam inspexeris. Pollant alia bona multa de utilitate Psychologiae empiricae tradi: sed haee sufficere possunt ad eulturam Psychol gwae iis persuadendam, quibus certa Dei ac sui cognitio virtutisque si .dium curae cordique est. Ε ea filii nonnulla repetere libuit, quae ex Distu su pi aeli minari praespponi poterant.
in Ufum non caderet. Etenim Plychologia empirica ea tradit, quae nobis Consciis in anima nostra sunt a.). Quare cum animus sciendi cupidus ex cognitione aequi lita voluptatem percipiat ; ex sui inprimis cognitione certa voluptatem percipere debet , consequenter cum animae cognitio ex
Plychologia empirica acquisita certa sit c g. 367. LM ),ex studio psycholi gico voli tatem percipere debet. Quoniam in Psychologis empiriea cognoscimus prine, pia, unce ratio eorum , qliae in anima humana fiunt, reddituro. I. , ratio vero eorum, quae eriti insuat, vel inesse possunt,eπ
27쪽
mus, tum quae in numero essentialium s unt, tum quaerationem suam in iis habent. Jam vero qui novit ea, quae menti humanae sitiat, multo recliu S de perfectione mentis judicare valet quam alter qui cadem ignorat: id quod per se patet. Quare cum inferius ostendatur ex sensu persectionis percipi voluptatem eamque esse tanto majorem, quanto profunctus perse- ctionem rimeris: per studium psychologicum animus hominis capax redditur voluptatis, quae alias in eum minime cadere r.
Constat ex Horis subseelvis A. i 729. Trimes te. AE L n. I.&Trim. Autumn. n. I. dc AI73o Trim. Brum. n. I. 'Trim. Veria. n. l saceram illam voluptatem, quae homines maxime decet, esse eam, quae ex cognitione veritatis tam naturalis, quam revela ae virtutisque amnaturalis, quam christianae percipitur. Hanc igitur voluptatem ut
plenius ae certius percipiamus. Phychologiae studio obtinetur. Quo. niam vera hominis selicitas, quae in hac tora in ipsum eadi . in perceptione illius voluptatis consistit, quemadmodum suo tempore in philosopli a practica universali demonstraturi sumus ; quanti momenti sit solida Psychologiae empirieae cognitio hine innotescit. Ceterum ex ipsa traitatione constabit, non impossibile esse. ut certam aesaeeundam de anima humana cognitionem consequamur. Patebit fallere praei adicium commune, quod immaterialitas animae obster, quominus positivi quid de eadem cognoscamus.
28쪽
IN GENERE FACULTATE COGNOSCENDI
Os esse nostri rerumque aliarum extra nos constitutarum Fundam mx l consitos quovis momenso experimur. Non opus est nisi tum cognμ vi attentione ad perceptiones nostras , ut ea de re cer rist i exi.
Nemo miretur, nos talia proponere, quae unimique obvia sunt, nec quisquam in dubium vocaverit. Faeimus hoe iubente methodo. Ubi enim aliquid demonstrandum, sumenda quaedam sunt . eum nulla nisi ex assumtis procedat demonstratio. Quae vero assumuntur . vel evidentia, vel per se elara esse debent. quod vel ante jam fuerint demonstrata, vel absque probatione eo radantur. Ad classem posteriorem Pertinet propositiopraesens.
29쪽
Part. I. Sect. I. Cap. I. f. I 2. Cerritudo Nos esse nostri conseios ima dubitatione confirmatur. illiu1μ - Pone enim ip dubitare, utrum tui rurumque aliarum extra tedam 'ti conscius sis nec ne. Non negare potes, te dubitare, cum ipsemet hoc affirmes 3. 28. Ontol. &q. ΣΟΙ. Log. . Uncle vero no-' sti te dubitarc. ni si ex eo, quod dubitationis tuae tibi consciussis 3 Hoc ipso igitur te tui conscium esse affirmas, cum te de eo dubitare asseveras. Te igitur tui esse conscium ipsa dubitatione
confirmatur. Utemur hoe principio ad demonstrandum gradum evidentiae, quat nititur cognitio existentiae sui ipsius aut, si mavis, an niae. '
P ipium stui fui aliarumque rerum actu conscius est, ille etiam .cognsistendi actu est Ae existit. Propositio haec adeo evidens est, ut abs senii .m que probatione concedi debeat, sumenda adeo per Iaiodum axiomatis. Quodsi hoc negas; ponendum est, posse ens quoddam sui aliarumque rerum actu conscium esse, etiamsi ipsum actu non sit. Ergo eidem actu quaedam inerunt, antequlim existit: quod cum nemo non absurdum esse fateatur ; qui sui aliarumque rerum conscius est, existit
Propositio praesens est casus specialis notionill eommunis, vi cuius existentiam rei colligimus. Ex praedicatis enim actualibus colligitur communiter rei existentia. Si quis dieit, lapidem elli ealidum, solem lucere, semen progerminare de easu singulari locutus: nemo dubit bit ex eo inserre, lapidem, solem, semen existere. Datur adeo in n his notio quae am communis, cui distincte enunciatae respondet haee propositio: Si individuo actu quid eonvenit auri si mavis ,Si de india viduo actu quid praedicara potest, idem acta est, s exsit. Notionis hujus generalis casum specialem esse proposimonem praetentem, per se patet. Et sane hoc ipso principio cognitio existentiae animae nostrae redueitur ad notionem communem. Conseruntur hic utiliter, quae ea fini alibi diximus non . 3 o. ct 393, itemque nox. ao 3.&I86. Onto Squae de utilitate hujus reductionis monuimus inor. g. la s. On L, Uuaam philosophi ad notiones communes magi 1 attende. reo D siligod by Cooste
30쪽
II De exsentia animae humanae.
nr, confusas ad distinctas revoearent, & a speetalibus universales abstraherenti Ipso successu experirentur, quantum in iis praesidii positum sit ad recte philosophandum. S. Id.
Nos existimus. Sumus enim nobis nostri rerumque alia- submouorum eXtra nos couscit . H. J. Qui sui rerumque aliarum extra nobis inna. se conicius est, ille existit I. I 3.). Nos igitur existimus. xesut nos
Hac ratione nobis innotescere, quod existamus. ilemo in dubium c se . vocare potest, qui ad seipsum attendit. Pone enim te tibi non esse tui rerumque aliarum extra te conscium; veluti te dormire. Numne dormientia mentem unquam subibit cogitatio, quod ex istast Quis hoc assirmaverit 3 Pone te vigilantem esse tui rerumque aliarum extra te tibi conscium, non tamen perpendere, quod ens conscium exi state tui quidem tibi conscius es. seu te ipsum sentis. quatenus te agere & pati percipis: minime autem de existentia tua mentem tuam subit cogitatio. Antequ/m igitur cogitatio existentiae tuae mentem tuam subire potest, praecedere debet notio rei sibi sui rerumque alia. rum actu consciae ex stentis. Ad distinctam igitur notionem red cimus confusam communem existentiae nostrae eamque terminis universali fius eri unciamus. Ceterum hinc est . quod rationem reddituri, unde conster, nos existere, vel quassiti num existamus,respondeamus: nos hoc nunc agere, veluti scribete, ambulare, videre, admittentes, quod hoc nunc agamus, quia nobis ejus conscii sumus. Quoniam philosophi est rationem reddere, cur ea, quae fieri pollunt. auum consequanur I. 3 l. Disc. praelim. θῆ rationem quoque reddere te. netur, cur nos mittere certi simus. inam brem nem 3 miretur, talia a nobis probari, quae probatione nulla indigere videntur. Non adismi timus existentiam nostram absque probatione, quemadmodum ex dinis apparet. Philosoph i igi tur est docer qualis probatio In ratio ciniis nostris confusis contineatur.
g. Iso Cognitio existentiae nostrae ipsa dubitatione confirmatur, Gradux ων- seu eo, quod dubitamus, utrum existamus, nee ne, eolligitur, ' ' nos exscre. Etenim ex demonstratione propositionis pracm 'g' qnis dentis constat nos colligere existentiam nostram ex eo, quod