장음표시 사용
261쪽
REsCRIPTIS . AUDITOR sUPREMUS cIviTATIs LIBURNI AL A. RUMQUE ARCIUM ET MILITIARUM STATUS ET MAGNAE DUCA Lis CAMERAE PERPETUUS FERE PRO AUDITOR PERPETUO E TIAM USQUEDUM VIXIT TUM APUD PRINCIPEM TUM APUD sUBIECTOS PRINCIPI POPULOS BENE AUDI v IT UT POST OBITUM TANTUS AUDITOR BENE QUOQUE AUDIAT APUD POSTE Ros IDCIRCO MONUMENTUM HOC ALEXANDER I. C. FRATER MOERENTISSIMUS FRATRI MERITISSMO POSUIT.. Nune autem dieendum de Iurisconsulto, cujus nomen non modo ab nostris, sed etiam ab exteris hominibus plurimum celebratum fuit .la est Bartholomaeus Chesius. quem Iulianus Pisis ex concubina ge nuerat an. 16os. I . Anno I 63 a. coepit Caesareas institutiones interpretari, a quarum cathedra sexennio post ad extraordinariam juris civilis transitum fecit, ac demum an. I 6 4. ordinariam obtinuit
eum stipendio CCXXX. eentussium, quod postea ad D. uSque auetum est. Per toros enim XXXXum. annos operam tribuit utilissimam
Academiae. Quod is e ludo Bonapallii prodierat, uberiora de jure quaesivit, quam quae forensis usus desiderat, Se ad illam scholae
operam , ad quam nunquam nisi paratus Sc meditatus accedebat, adjungebat singularem eruditionem, miram Sc verborum Latinorum elegantiam Sc copiam. Nemo vero ei par erat in illis disputationibus, quae vel refellendi . vel comprobandi, vel laudandi, vel vituperandi caussa eirculos appellabant habebantur, Si quod haae non m
c. tem hujus rei hahemus Sommajam , qui his verbis de eo scripsit amissx Battolommeo Chesi figlio naturale di quel Gialiano, ehe misi a
V. A. molt' anni a Livorno. E aette anni che . D rure . stadia assai. e se ne La ottimo eoneetici da' mitori a da ebiunque Io eoaciace in trinis Meamente , e levato it diletio de natali. tenuto superiore a talea i suoi concorreati. dc da sare gran passata nello Studio. Quod is inuisa admodum erat ingenio minime se abstinuit a levitatibus maritib- , ω quas
an. I 17. in vincula conjectum fuisse scimus . . -
262쪽
a 8adiociis contentionis erant ad memo iam, earum onere se exolvi petiit, obtinuitque an. I 66 a. quod raro, Sc meritissimis eoneedebatur ci . Verum is non solum arbitrabatur sic incitandos esse discipulos ad studium Sc laborem , ut non solum ediscerent qualis p Set esse is . qui in foro habitaret, neque quicquam amplius asserret, quam quod caussarum necessitas postularet, sed majus quiddam viderent, eum censeret jur sconsultum in bene constituta republica nullius ornamenti expertem esse debere . Ut ille esserebatur laetitia, cum videret ad scholam accedere juvenes, qui subsidia sibi jam compar verant ab humanioribus litteris, Sc per quos sperabat artem, quam profitebatur, non amplius lare indotatam atque incomitatam, iisque non auxilium modo, verum etiam praesidium pollicebatur i Quae verbis subtilius, quam satis est, disputari videbantur, illustrabat exemplis , excutiebat pragmaticorum ineptias, irridebatque Patronos illos, qui suorum dictorum fidem obtinere se posse putabant , non bene cognita legum vi ac potestate. Saepe is caussas defendit , sed serensibus eoncertationibus praetulit scholasticas disputationes . ex quibus judicari posse ajebat, an in Doctoriam communibus opinionibus conquirendis, vel in veterum Iurisconsultorum dictis examinanis temopus absumpsisset. Qui ejus doctrinae testes. laudatoresque suerunt, vehementer ab eo petierunt, ut excuderet aliquid, quod latebat insu Nulla sane praetermissa est oeeasio honoraris: Chesium , atque an. 1 σεν. cum jussi et Magnus Dux ejus augeri stipendium . in haec νerba reserimit . Riflettendo S. A. S. .lla iunga servitia fatia nello Studio di Pisadal Datia Battollam meo Chesi Pisano, es presente Leriore ordinario in Leue civile eon tanto profitto di quella Universita per la sua dotirinax applie xione . 8c ait' ottima opinione e fama aequutata con Ie stam-pe da lui pubblicate , dc ait' aver egit mederimo eoa particolare mode
stia Iaaciato Morrete molis tempo genea e hie dere ali uno Eumento. v uole
263쪽
thesauris illius. Neque se diutius rogari passus est , cum emisissetan. i6so. Iuridicas Interpretationes si , 8c duodecim post annos aliud opus, quod inscripsit de disserentiis iuris. In his contexendis mira solertia M acumine suisse Chesium assirmat Hei nectius sa illud Sc addens: Ubique enim id servat institutum, ut propositis alium in sententiis, statim Ostendat quibus illae diis ultatibus premantur ; hinc speciem formet, ex eoqNe sense legis , quo Omnibus illis dissicultatibus satisfieri possit, edicias . Qui ordo admodum naturalis est . O permultum ad perspicuitatem facit . Sane texuit
opera haec luculentissime . & multorum errores emendavit , & in legum sententia interpretanda coarguit vitium eorum , qui accommodandi illas caussa ad suorum sensum , verba facile immutant , quan
quam non desint loea , sed pauca admodum . in quibus immutanda esse videantur, Se dum ubique spargit magnam lucem doctrinae, eruditionis, rectique judicii , facile judicabis ex maxime raro suisse Chesium Iurisconsultorum numero, nisi sorte malueris Barioli, Baldi 8c Irenerii, aliorumque hujusmodi pragmaticorum, quam eonsultissimi viri sententiis acquiescere. Quid est aliud, alebat ipse, quod nos facere debeamus, nisi ut eos. qui haec minus probant, O qui omnem eruitionem omnemque elegantiam insecrantur, repellamus Id quidem sortiter praestitit, non secus ae si cultior juris prudentia fidem suam , tanquam legitimi tutoris , implorasset, sic quod nolebat a se extare, quod omni ex parte minime expolivisset, antequam moreretur . flammis mandari jussit quidquid chartis consignaverat , in quihus multa erant non solum ad jus civile , sed etiam ad humani
ci Quatuor vique breri temporis intervalla typis impressae fuerunt, quod mirum videri debet, si tempora spectes . Nam pauci tum erant. qui cultiorem φαmninoque Cujacianam Prusentiam excolerent. δεὶ Plaesa t. ad Ius Rom. Sc Attie.
264쪽
res litteras pertinentia. Bibliothecam suam coenobilis S. Antonii, bona vero sua legavit pauperibus puellis , quae Charitatis appellantur, a quibus monumentum habuit in Sepulcreto Pisano cum hae inscriptione :
Atque utinam tam uberem segetem laudandi mihi praebuissent Iambus Damianius 8c Iosephus Lupius , qui Chesio patriae, muneris, Ee amicitiae vinculis conjungebantur. De I.upio alius erit dicendi Iocus, Damianius autem cum primum ad Academiam accessisset an. 633. Institutista , ut ajunt, civilis, quadriennio post primum locum obtinuit inter hujus iacultatis magistros, serente testimonio ipsius Academiae Curatore de illius ingenio, doctrina atque diligentia se . Idem naturae concessit Septembri mense an. I 6 9. postquam 99 Ila finito ii suo primo quadriennio sie ille eon molia sua lode e sati.
ea . E' di molis lapere, studia molio . de E applieatissimo at servitio . Domanda Ia gressa eattedra di primo Institutista it Doli. Cav. Cosimo Cellesi. stimato di bell' ingegno . ehe si tralia molto onorevolviente .cheha molia lettusa . e talento non ordinatio : ma E meno antiano dei Da. miani, nE Ea letto anni. eoine ii S: tuti preseri Wona per chiedere lalattura di primo Institutista .
265쪽
per sexennium extraordinariae juris civilis cathedrae satisfecerat, in qua Lupium successorem habuit . Eodem anno , quo Damianius coepit institutiones Caesareas inisterpretari . eidem muneri praesuit Blasius Curinius Poluremulensi, Stephanianus Eques. Novennio post declaratus est Extraordinarius
magiSter. Sc an. I 63 . ordinarius cum CCC. centussium Stipendio ,
quod postea plurimum auctum fuit. Summa enim in gratia erant apud Medie eos Principes Curinii omnes, quod multi ex eorum familia prodierant juriseonsulti optimi, ex quorum opera mirabiles universa Etruria perceperat utilitates . Ab hac perenni contestataqtie virtute parentum minime degeneravit Blasius Iacobi filius, qui quanquam cumulate satisseeerit muneribus suis Sc docens , Sc eaussas agens , judicans etiam Assessor, ut loquebantur . Consulum Maris , Sc sedens in collegio XII. virorum, qui negotia Stephanianae mi- litiae administrabam , si e velim tamen existimes ipsum Bonapartit . quem praeceptorem habuit. minime imitatum fuisse exemplum in Cujaciana, quae tum coeperat esse in honore , colenda juris prudentia . Is magisterium produxit ad annum usque I 664. quo obiit XI. Kal. Iunias , ac sepuleri monumentum habuit in Aede S. Frigdiani. IIuie filius erat Iacobus, qui patris vestigia secutus juris prudentiam coluit, & docuit etiam in nostra Academia . sed ad paucos
annos . Nam scholae vacationem obtinuit an. I 689. post quod tempus in patria mansit, quamvis ab Academia mercedem C. centussium acciperet. Eo in loeo . cum diu melancholiae vitio adeo vexatus suisset, ut interdum mentis expertem dixisses , Vitae cursum explevit mense Februario an. III 4.
Quaecumque in Iurisconsulto dignitas esse potest, ea in Ba tholomaeo Vecchio Senensi semper habita est summa . Etenim in eo erat nobilitas generis, fides Si integritas singularis, morum gravitas , doctrina autem. 8c prudentia tanta in eonsiliis dandis. 8c negotiis tractandis, ut ad omnes res aptus esse videretur . Sedulam adolescens humanioribus litteris in patria operam dedit, nee Latia
266쪽
nam modo & Graedam, sed Sc Hebraicam. Syriaeam atque Chaldaicam linguam tenere Voluit ; in philosophia vero ita Versatus est ut nullus serme auctor esset sive sacer . sive pro sanus, qui illi esset incognitus, quemque suum minime fecisset legendo , meditando atque inter se plures comparando. Tali modo viam sibi stravit ad juris prudentiam comparandam , quae nisi locupletetur plurium Sc graviorum artium instrumento , maneam quodammodo atque imperfectam esse affirmabat . Hierophanta tandem legum rite ae solemniter sa- eius , primitias quasdam ia quasi libamenta doctrinae se patriae dedisse modeste dicebat . qua consulentibus respondendo. qua caussas in foro defendendo, qua e superiori loco in Academia docendo, tantis quidem plausibus. ut coeperit etiam absentibus notus esse. Quamobrem ab Rainuccio I. Farnesio Duce , postquam per decennium patriae ipsi servierat, accitus suit. non modo ut jus civile interpretando Parmenses suos ad justitiam instrueret , sed etiam ut ejus consiliis in re publica administranda uteretur. Longum esset referre quantum gratia Sc auctoritate valuerit apud Principem . cujus mores ad humanitatis sensum si contorquere potuisset , magnam sane subjectis
illi populis utilitatem attulisset. Porro nulli parcebat labori , quo huic
suisque diseipulis consuleret . 8c quo tempore abfuit ab Academia Franeiseus Accarisius matutinis horis civilis juris interpres , Vecchius ante 8c post meridiem magna discipulorum frequentia Romanas leges interpretabatur. Inter haee accidit, ut in Florentinorum Iudicum collegium c Auditores Rotae dicunt eooptaretur. 8c extant ejus litterae, quibus Cosmo II. M. E. D. spopondit se Florentiam autumno an. I 6I4. ccessurum , quod Sc praestitit. Sed vix in conspectum Cosmi ipsius venit, cum hic litteras accepit ab Rainuceio Duce, quibus eum vehementer etiam atque etiam rogat, ut pateretur ad se se redire hominem, cujus se aequo animo ferre non posse jacturam assirmabat ci).
0 Noa su prima attivato in Firente i hari 2 eo narrantur di preκntat si
267쪽
Ind.ilsit illi quidem Cosmus, quam ob caussam praemiis donatu suit
Bartholomaeus . Postquam vero Ilainuceius ipse e vita cessit, abeuudi Parma veniam obtinuit, ut operam Suam , quam Ferrariensi denegaverat , tribueret Patavinae Academiae . De eo perpauca omnino pro suo more narravit Facciolatus. Ait enim : MDCXX VI. IX. Ral.
Mart. Bartholomaeus Uecchius Senensis magni per Italiam nominis famaeque Iuris consultus ad Scholam hanc reg/ndam ex Pammensi Gamnasio vocaIus est florenis MCD. quibus praeterea duceni additi sunt anno MDCXXXII. Primus hie Veneti iuristarum Coli gii Praeses Dis. Sed quinquennio post ad Pisanum Gamnasium deductus est a Principe suo Magno Etruriae Duce si . Testan-xur alii opinionem, quam omnes habebant de illius doctrina 8c pru.
dentia , saepe eomprobasse Senatum venetum, cum ab eo magnis de rebus consilia petiisset quare minime est mirandum si aegre ab se tantum virum dimiserit. Adventus ejus suavissimus , optatissimusque
Dii Academiae Pisanae, quae orbata summis doctoribus lenire dolorem. 9 jacturam sarcire vehementer cupiebat. Assignavit illi stipe dium M C. eentussium et , ejusdemque honori mirum in modum sa-al Serenissimo G. Duca . the arrivh eortiere dei Duea di Parma eon siis gnifieare at G. mea, che ii medes imo Battol. de Vecebi s era partito daquello Studio eon suo dis gusto, bene he gli avesse data lieeneta, the pe-λ desiderava eia glielo rimandasse a finire la seconda condolia gia e mineiata. onde it Serenissimo Cosimo per complacere at Serenissimo di Parma volle che rit ornasse a stervitio . e cost tornb in P rma pia benvisto che mi, e cluen' Altoga li dono una tollana . e 3 oo. dueati perreni leapito the avema satis in quel viaggio . t Fast. Gyma. Pata . a) Reseriptum Principis, sane honorificentissimum, fuit huiusmodi i S. R. insor. mala dei valore e suffetenta di Bartolom meo de ' Vrethi in merita volentieti it suo seruillio rete hh l ga nello Studio di Pisa Lexione ordinaria civile ait 'hola, che xli placeta , eon litoto di Primario genΣ e n. torrente dc obligo di ei molare pet ε. anni eon provvisione di Pia tre
268쪽
vit. Cave vero putes suisse illo diligentiorem in exequendis iis re-hus , quae sui muneris erant, patuitque semper ejus domus omnibus illis, qui eonsilia & praeeepta ab eo exquirebant. Cum longe omnium in jure civili esse princeps putaretur , invitabatur a multis, ut in vulgus ederet illos thesauros Academicatum disputationum . qui late haut in scriniis illius. Sed testis est Valerius Chimentellius , qui e schola ipsius prodierat , quique sun ebri oratione eumdem laudavit . refugisse semper a prodeundo in publicum , ae dicere solitum . malle se similem esse Pythagorae 8c Socratis, qui nullam litteram relique rant, quam multorum, qui impudentissime ae sallacissime venditabant studentiam ca) . Nihil sane in eo erat salsum 8c imitatione simula
mille lugento Panno da eomine late at Novembre Iss g. & priina . se potis . & con che gli aiano pagate piastre dugento per suo viatico .
Ferdinando Persio Falconcini a. Ottobre
r. a petiit obtinuit nooam conductionem ad sexennium.
6 Extat Chimentem; est,tola ad Nicolatim minitum . in qua hara de
mechio serilit. Est in Cimnasio, si quisquam alius . Bartholomaeus Uee. ehius Senensia Ptimatius ae celeberrimus Antecessor, qui fugitiWas siste. re musa a. labentemque eluditionem sustinere , fulcrum ae columen s siquid video P unus vete possit . . Consultissimus legum vir, quas tum in Patavino ae Parmen si Luceo . tum hic Pisis ad xxx. & amplius annos summa cum laude interpretatus est: moribus quoque ae natalibus splendi. dus. aetate venerabilis . in quo tamen nihil antiquius studiis repeties . Veterea enim omnes eum Graecos, tum Latinos scriptores diligentissime ea.
evasit. Nebrat eam linguam mitisee callet. nee in philosophia eeterisque scientiis peregrinatur. In tacito tamen sinu gaudet. majore animo laborum ructua conscientia. quam sama dimetiens. qui nullis adhue precibus . nullia studiosorum votis adduei potuit ad nobilissimos sui ingenii foetus evulgandos . Dignus is certe est, cujus nomen ad te perveniat. & quamlibet diasito coelo doctissimorum hominum penetret aures, volitetque per ora.
269쪽
tum, Se quod , supra quam cuiquam credibile sit, modestus erat Sccautus, verebatur ne oneraret Iuris prudentiam parum utilibus scriptis . Quae tamen erit tam immemor posterii as, quae tam ingratae litterae reperientur, quae non prosequantur memoria immortalitatis me
moriam hominis , qui maxime perspiciebat quid in quaque re verissimum esset , qui erat peracutus ad excogitandum quid in jure, aut hono consisteret , qui in explicanda aequitate erat copiosissimus, eruditissimusque, quique non solum doctrina, sed omni etiam virtute erat ornatissimus 3 Sancte 8c tranquille vitam septuagennario major finivit Pisis an. MDCL. Sc quantum ceteris Vix datur spatii ad vivendum , tantum ille consumpsit eonstantia Sc diligentia prope incredibili in instituendis justitiae cultoribus, illam maxime mercedem laborum deside-IRns, quae ex communi utilitate percipitur. Quas copias habuerit ad sustinendam magistri dignitatem Petrus Paullus Borromaeus Miniatensis , ex testimonio Academiae Curatoris intelliges O . Is primum ad nos venit an. I 6 3. Caesarearum institutionum interpres, &. quia semper animadvertit Studiose, quid suae samae , Se discipulorum uillitati conduceret , hoc gradu ad pinnariam usque juris civilis cathedram ascendit, quam tenuit ad annum usque I 68 s. quo vitae cursum Octobri mense explevit , cum ageret aetatis annum Lx XII. Caruit tum Academia doctissimis magistris, quos aut mors, aut mortis timor eripuit ca). Et dedit quidem operam Magnusci Ε' il Deeano sie ille utilebat an. 1623. ὶ di tuita I 'Universita. hascudi di provvisione . E Conservatore delia Natione Ebrea, E vece hicidi o. anni . ed ha eredito universale di ottimo legetista.
αὶ Furono i passati mesi sie Academiae Curator P eost nequenti in Pisa lemalatile e la mortalita , ehe neti aptitsi dello Studio sacendo apparite ilanesti effetti di si lut tuosi aeeidenti , eonfermarcino non solo. ma ML eb. beto la fama sinistia detraria noei. a di quella Citta e contor ni, onde re sib molto litardato e diminuito it concorso degli Seolari.
270쪽
29 Dux, ut terra marique conquirerentur , sed antequam ad haec tempora veniamus. de iis dicendum est, qui aetate antecessere . inter quos e nostratibus primas egisse videtur Franciseus Μaria Cessinius .
Petri Matiae Florentini & Laurae Cresciae filius , de quo Chimentellius asst mat. scientiam iuris aequissimis moribus probasse, 6 amomnio=is litteraturae cultu assatim exornasse cr) . Ex oculis M vultu , R ex multis praeterea signis ejus vividum ingenium novisses , Sc quod cupiebat, ita calide agebat , ut nunquam susceptae rei eum poenitu rit. Ae jam tum erat adolescentulus, quando ad Academiam venit aceidit id an. t 6 7. Iustinianearum Institutionum magister, aestatim in eo elaboravit, ut aliquid de iisdem Institutionibus politius conficeret, quam quod tradere solebant ceteri Interpretes ea . Et ea
quidem facultas ornandi, quae docere consueverat, in eo summa erat,
quod M multis litteris, magnaque Sc dicendi 84 scribendi exercitatione eonseeutus fuerat . Cum coepit vero eam partem juris ei vilis. quae ab exquisitiori quadam doctrina Sc ratione proficiscitur , attingere , non tam ea persequebatur, quae ab aliis magnis viris percipere poterant discipuli . sed illa etiam, quae ipse ingenio studioque singulari
pepererat, dum legum originem inquirebat, multasque inter se comparabat. Et ne ullum sibi subsidium deesset ad exornandam juris prudentiam magnam optimorum librorum copiam si hi comparaverat . quae non tam ejus domui, quam ipsi urbi erat ornamento. Quae vero egerit, cum esset a cognitionibus Maris Consulibus Assessorem dicebant 9 8c eum cooptatus suisset in XII. virorum collegium . qui Stephanianae militiae, cui nomen dederat Cessinius an. t 633. negotia summa cum potestate procurabant, non est hujus loci eom- a De honore Bisellii p. a
1 Extant CeFnii eommentaria in iv. libros Institationum in M.titia echia