Historiæ Academiæ Pisanæ volumen 1. 3. auctore Angelo Fabronio ejusdem Academiae curatore 3

281쪽

3o Idecoraret eius situm Pompejum Iosephus A veramus, debitum Patri praeis conium tribuisse judicabis , cum de eo in haec verba dixisset . Natus est optimo patre atque doctissimo , qui sιngularem juris scientiam eum clarissimis animi virtutibus, continentia, iustitia, fide, integritate conjunxit. Singularem dico; neque emm illam , ut solent plerique omnes , ex colluvione legulejorum , coenoque Ῥinionum inter se dissidentium, O plerumque cum antiqui iuris integritate . cum ratione, cum ipsa veritate pugnantium collegit, sed e puriss mis legum fontibus hausit, germanamque juris Prudentiam non Opinionum pemersitate depraυatam, O forensium rabularum sordibus

inquinatam semper est consectatus . Genim cum in celeberrima hae

Academia multis annis jus eluite publice esset interpretatus , O fimmissima jecisset fundamenta juris prudentiae, ad dirimendas civium

controversias accitus , censuit legum praeceptis , O aequi bonique ratione iustitiam eontineri . non auctoritate semUOcrorum hominum ,

qui insulsis ae discordibus opinionibus juris prudentiam vexarunt, perdiderunt, funditus everterunt. Quamobrem cum juris prudentiam pristinae dignitati restituerit. ipsa patronum ac propugnatorem suum plenum doctrinae, plenum consilii, plenum gloriae ad altissimum gradum dignitatis evexis . Evexit autem primum ad Iudicis , ut vocant, ordinarii in Senarum urbe munus aecidit id. an. I 689. deinde ad Rotae Auditorem , quod ipsum onus postea sustinuit in Florentino Collegio, ac demum a supremis , ut loquebantur , consiliis gratiae Se justitiae fuit Magnis Ducibus Etruriae Cosmo lII. Sc Ioanni Gasioni hujus nominis primo. His regnantibus . nil magni momenti aecidit, de quo consulendus esset vir legum , 8c pubi icorum

negotiorum gnarus 8c prudens, quin Nerii sententia exquireretur . Is quoque deseudendas suscepit caussas , sane gravissimas, de hereditate Margaritae Aloysiae Aurelianensis Cosmi III. conjugis , Sc de dote Annae Mariae Mediceae Electori Palatino nuptae . Quae Vero pronuntiavit in controversiis forensibus judieia . tantum habere pon deris putantur , ut iis nune etiam lites definiantur, adeo honi di N n a

282쪽

3oa aequi, & omnis legalis prudentiae sunt plena I . omnino de Ingenio 8c de studiis optimis Nerii, & de prudentia & dexteritate in iebus ita elandis ste judicabis , ut neminem illi anteponas. eompares

raucos . Is uxorem duxit Camillam Venturiam Senis nobili loco natam , ex qua plures suscepit liberos paternorum studiorum imitatores eximios . De Pompeio autem, qui ceteros honoribus superavit s omnia enim , quae voluit, & sua virtute profecto , & summo erga illum

patris studio G consecutus est alius erit dieendi loeus . Exit

si Ioannia Bona .entutis Nerii Badia Regiae Celsitudinis Magni Dueia Etruriae in signatura libellorum supplicum gratiae & justitiae consiliatii deei-alones ti responsa juris Tomus I. eontinens duisiones Rotae Senensis &Florentinae: Florentiae a γε s. ex typographia Iosephi Allegrini. Tom: II. continena eiusdem responsa. quibus aceedunt Pompeii filii decisiones. responsa & discursus legales: Florentiae a νε. Considerando S. A. R. il lungo e sedete M attento servirio prestata alia aua Real Casa ed al pubblieci tali' Auditor Gio.anni Bona.entura Neri Badia nelle earlahe da eam di tempo in hempo esere itate con a ver aem. pie dim trato e satio conoscere u auo telo . integrita e gran prudenaae dot trina non me no nelle riuolutioni legali. che in tui te te in combenae addo sategii dalla R. A. S. per vantauio dei pubbli eo alesso. E presentendo che it Dat tot Pompeo auo figlio olite te sue distin te qualita non

dissimili da quelle det Padie abbia applicato ed appliebi seriamente agi istudi . per il ehe possa a etai anehe di e 1so qualunque otii ina e spetiativa. E desiderando la R. A. s. ehe it delici Dote. Pompeci abbia sem pre pium aggiori impulsi ed occasioni d' aetaniarai nelle sciente . ed implegare a ne fitio pubbli eo it talento eonee,sogli dati a divina Clemen ra : e inseriseepeth la pie sata S A. R. at deito Dolt. Pompta Ne si Badia una lettura de Iare publico neu Universita di Pisa per do Ver gode te da questo glor-no tulte te preminenae. onori e privilegi e pie togative eoneesse a tuitigii aliti Leitori. e ptine piare a leggere quando pati, proprio at detis Auditore Gio. Bonaventura suo Padre eon quella prov. Isiane e gradu a. Eione che sara allota destinata talia R. A. S. e tutis di auo motu proprio Ece. Il G. Duea di Toseana. c. Cio. Panelaiiehi s. Nomembra 172

283쪽

mum diem morte eonfecit Ioannes Florentiae an. I 742. sepultusque suit eum sun eris pompa in Aede S. Iosepho sacra , in quo ad pro- de iidam posteris tanti viri memoriam statuam cum inscriptione ponere ejus filii aliquando cogitarunt , quod tamen, quamviS omnia prompta essent, minime perfecere.

Dicturo mihi de Iosepho Averanio dabis profecto hane veniam ,

ut ea hoe Ioeo repetam , quae alibi de ipso multis verbis narravi . Non enim vereor, ne velificatus illi judicer ; illud potius verendum, ne aliquid, quod de tanto viro referret scire, reticuisse reprehendar. Iisdem parentibus, quibus Penedictus natus Florentiae xiv. Kal. Apriles an. i 66a ., tum illius, tum Nicolai fratrum gloriae sie respondit . ut eos fama doctrinaque superasse videretur. Vel a prima aetate

spem attulit summi ingenii , & non vulgaris virtutis; grandiorque factus , eum ad Vincentium Glariam hominem S. I., qui Florentiae publice rhetoricam doeebat , ductus suisset, clarius explenduit, quam generosi condiscipuli eum assequi se posse sperarent . Adjumenta quoque habuit ad lit:eras Graecas percipiendas ab Antonio Matia Salvinio ; & brevi eo pervenit, ut sive Italice, sive Latine , sive Graece

scriberet, ejus oratio colorata ac roborata appareret continua veterum scriptorum lectione . Nec solum in oratoria se exercuit, sed etiam in poetica , maximeque Latina, ad quam eum natura formaverat

Cum jam, quantum satis esse videbatur, in hac mitiorum litterarum aqvula feliciter navigasset Iosephus , cursum ad graviores disciplinas direxit, ac primo ad Peripateticam philosophiam penetravit, monsἰran. te viam Ioanne Francisco Vannio S. I. Ne vero apud eam diutius moraretur, secit libertatis ac veritatis amor . cui nihil tam esse in sensum atque inimicum vidit , quam omnia ponere in unius hominis auctoritate . Retinuit lamen quasdam sententias Aristotelis, quas Vero similiores esse putavit I semperque probavit , in Iuris prudentia piaesertim , usum Aristoteliae disputandi rationis, dolens hanc corrupta:nsuisse Scholasticorum captionibus , ineptissimisque argutiis . Ari;toteli

longe superiorem ponebat ejus magistrum Platonem, quem unum to

284쪽

fuisse dicebat. Itaque ejus libros assidue pervolutabat, neque iis eo te tus, quaecumque extant veterum philosophorum Scripta penitus voluit cognoscere. Nemoriter etiam tenebat Epictetum & Arianum, eum plurimum tribueret Stoicis in ea parte philosophiae, quae versatur in virtute 8c moribus. Post autem, auctore Vincentio Vivianio, duce vero Iosepho de Papa , ad mathematicas disciplinas Et recentiorem philosophiam venit; quibus in studiis, quanquam esset in alia distractuS, tantos processus paucis annis effecit, ut tota vita in illa incubuisse videretur. Sed ita sunt maxima ingenia . quameumque se in partem dederim. in ea ita excellunt, ut si nihil unquam aliud egerint. Stecum Pisas se contulisset ad Iuris prudentiam perdiscendam, tam longe in hae saeuitate progressus est, ut ipsi doctores Cessinius, Borro inmaeus . M Rillius eum in hoc maxime admirarentur , ponerentque principem studiosorum . Habebat is quidem ad adipiscendam justi injustique scientiam plurima instrumenta, antiquitatis notitiam, philos Phiae ac praeSertim moralis cognitionem, persectam eruditionem Grae earum 8c Latinarum litterarum, Sc judicium aere ac certum ad unam quamque rem examinandam , mometitisque suis ponderandam. Quam vero esset vigilans 8c industrius, nullum agerre majus testimonium PQ sum, quam quod primo anno, quo Pisis suit, subsecivis horis Archimedem Sc commentaria Lut ii Ascalonitae in eumdem scripto. rem e Graeco in Latinum converterit. Dignum opus hoc studiis eorum, qui litteris delectantur, existimavit , quod Commandinius , qui in interpretando Arehimede elaboraverat . rem non absolviSSet . quodque RiValtus , qui eamdem conseeerat , multa peccasset . 8c Tutocium minime attigisset. Porro, ut est gravissimum Antonii Mariae Salvinii

judicium, nihil fieri peffectius potuit interpretatione Averanti, qui etiam multa addidit atque attulit de suo ad explanandos illustrandosque libros, qui sunt de sphaera O cγlindro, de spiralibus, de sphaeroidibus D conoidibus, O de quadratura parabolae . illa quidem declarant praestantem Auctoris scientiam in mathematicis facultatibus ;

285쪽

nee minorem ostendunt, quae ipse non post multo Seripsit de m mentis corporum gravium in planis inclinatis, ut Galilaeum defenderet ab oppugnationibus Vannii , quem habuisse praeceptorem supra retulimus. Scriptum profecto edidisset Iosephus pro suo singulari studio in illum Philosophum, nisi Aegidius Franciscus Gottignesius eum in hac defensione antevertisset. Exaravit etiam nescio quaedam de Apollonio Pergaeo, credo, ut suis luminibus obscura multa illius mathematiei illuminaret. Nimis vero longus essem, si singula enarrare vellem, quae in tractanda physica & secit M scripsit. Nullum enim serme diem abire sinebat, quin aliquid temporis concederet eonsiderationi eontemplationique naturae , in quo illius animus , praesertim si aliquid oecurreret, quod antea non bene cognitum , ae vero simi- Ie videretur, suavissima complebatur voluptate . Observata Sc notata a se communicabat eum summis viris Laurentio Bellinio Sc Iosepho de Papa . quorum doctrinae splendor omnibus quidem lucebat, sed praesertim Iosepho , quem in oculis serebant. Idem saepe etiam a

terra in caelum ascendebat, ut cursus eonversionesque Stellarum, reliquaque caelestia nosceret e neque illud satis mirari queo , ipsum , nullo duce , per se assequi potuisse Ptolemaeum inter sidera spatiantem Sc abditissima naturae arcana permeantem. Nemo enim ignorat quanta in obscuritate rerum Sc verborum illius Almagestus verSetur . IIaee aliaque studia minime retardabam mirifieos progressus, quos I sephus in Iuris prudentia faciebat, neque ejus voluntatem ab illa facultate vel minimum alienabant, quin immo magis magisque accendebant, cum ei esset persuasum, Iurisconsultum , qui divinarum humanarumque rerum notitiam profitetur, maximis disciplinis insitu lum ,

ει omnibus prope dominis eruditum esse debere . Et sane qui reputat gravissimum testimonium . quod Benedictus stater Iosepho impertivit . dum illum anno r68 . laurea insigniret. Deile intelligit ipsum in aetatis flore ad eam laudem pervenisse , ut serme dici potuerit

γκυκλοπεδικος. In . hoc litterarum eursu eomitem se praebuit Iosepho

Nicolaus frater , de cujus hominis ingenio atque industria multa mi-

286쪽

hi videbor praedicasse, si hoc unum dicam, nunquam haesisse iafratris vestigiis persequendis. Postquam in patriam rediit Iosephus , oblata est ei conditio per Vivianium chule enim mandata res erat tradendi mathematicas disciplinas in Bononiensi Archigymnasio . Non dubitabat quidem is , quin eumulatissime Iosephus expleturus esset

mirifieam expectationem , quam in recipiendo mandato commoverat. Verum ab ipso minime impetrare potuit, ut conditionem, honorificentissimam licet, aeciperet. Haec recusatio pergrata fuit Cosmo III. qui retinendum in Etruria putabat adolescentem, de cujus praestanti doctrina multa audierat a Laurentio Magalottio , Francisco Redio, a liisque doctis viris , quemque omnes ajebant in aetatis flore non modo usum , sed habitum etiam virtutis consecutum fuisse . Itaque -- dem serme tempore munus ei detulit publice tradendi in Pisana Academia Institutiones Juris civilis. Exiant litterae ejusdem Redii ad natum Rossetium datae Pisis prid. Kal. Febr. an. 168 s. quibus ei nuntiat Iosephum in ineundo novo munere eam habuisse Orationem,

in qua excellens 8c plane admirabilis triumphavit eloquentia. Dolen dum sane neque hane, neque alias , quas in illo Sapientiae domici lio habuit orationes, si unam exeipias de Iura rudentia , Medicino, Theologia per sua principia addiscendis, ad nos pervenisse . Dubito an ponam in orationum numero , quas in tradendis laureis laudationes secit, quarumque vidi ego. septuaginta novem apud humanissimum amplissimumque virum Gabrielem Riceardium . Illud sine ulla dubitatione statuo ae judieo suisse in Averanio vim illam divinam,

Virtutemque ornate, copiose , varieque dicendi; taleinque ejus exti'tisse Orationem, qualis, ut de L. Crasso dixit Tullius, in bono aedificio firmus paries, & satis splendens. Quidquid vero docebat, mi

rum, quam sine ullis salebris. sine ulla asperitate influeret in aures animo ue discentium, eisque se non adscita, sucisque ac Pigmentis quaesita, sed naturali pulchritudine ac suavitate commendaret. Νeque solum legum cognitione pectus auditorum suorum Iosephus implebat, sed per omnem antiquitatem, omne:nque philosophiam gra-

287쪽

diens , ipsos ad sontes ducebat, unde manarunt amplissima juris civilis flumina, per quae toto orbe sparsa atque diffusa mullos summo homines ingenio, sed praesertim Cujacium , Duaremim, Gothostedos, Donellum, Antonium Fabrum, Bynkershoehium . & Nooditum strenue prospereque navigasse dicebat. IIorum in numerum poterat & se ipsum reser re, nisi sua sibi obstitisset modestia. Retulit certe Heinee- eius, cujus judicium nemo ignorat quanti iaciendum sit, dum viros enumerat, e quorum scriptis adjumenta habuit ad suas Antiquitates Romanas consciendas . Erant enim tum in manibus hominum libriduo DIerpretationum Iuris , cujus operis vulgandi haee Averanici

data est Occasio. Cum Florentiae commoraretur Henricus Bren Emanus

Batavus, ut ope Florentini eodicis Pandectas vecte lectioni restitueret, Saepe ad Iosephum veniebat, ex cujus congressu doctissimisque sermonibus se capere stinctum maximum dicebat. Meldit aliquando , ut legeret selecta quaedam eapita ejusdem operis, in quibus admiratus limatum judicium, reconditamque doctrinam atque eruditionem, ab Auctore impetravit , ut sibi liceret specimen aliquod mittere ad Cornelium Bynkerihoekiam St Gerardum Nooditum, aliosque juris consultissimos viros cives suos. IIis illud probatissimum suisse hoc erit indicio, quod non solum suaserunt, sed etiam rogarunt, ut integrum opus in vulgus ederetur. maximo affirmantes istud usui fore Iuris prudentiae studiosis. Facile annuit Iosephus . quod approbatio a tanta auctoritate prosciscebatur. Itaque autographum Brenkmano concessit, hic vero ad Nooditum misit, cujus consilis Lugduni Batav rum a Petro Uanderio an. III 6. typis impressum est. Summus plausus , quo duo priores Interpretationum libri excepti a doctis vitis fuerunt, stimulavit Iosephum, ut iis tres alios adjungeret. in quibus componendis expoliendisque plurimos evigilavit annos . Cumque vita excessisset, priusquam eos typis committeret, hujus rei eonficiendae, si placuisset, negotium dedit amico Ec discipulo earissimo Antonio Nieolinio . Omnia hic studiosissime diligentissimeque curavit. Nam iisdem Vanderianis typis an. I 746. opus sic excusum est, ut nihil

Vol. III. Ο Ο

288쪽

fieri potuerit elcgantius . De quo toto opore eum aliquando judietum exquisiissem Leopoldi Andreae Guadagnii, viri in principibus hujussaeeuli Iurisconsultis profecto numerandi, hoe ab eo responsum tuli. Praeesam Interpretationum juris opere quantum Iosephus ADeranius praestantissimus Iurisconsultus Romanam Iuris prudentiam illustraverit, ornaverit, auxerit . animo percipere is facile poterit, qui animadvertat , eum in Propositis quaestionibus dissokendis o. mnia accurate praestitisse , quae ad profligandos errores, ad Iuris origines atque progressus investigandos, O in lucem proferendos, adeerram demum constabiliendam Sententιam pertineant. Non tam quod alii Interpretes dixerint, quam quod Romani prudentes excogitaverint . summo ingenti acumine deligit, summoque judicio perpendit. Ubi saepe alii, si quid.minus adsequi possunt, obelis conis figere, nodos non misere, red 3ecare solent, hic noster optimis raritionibus aperte declarat, haud temere a majoribus probatum id esse. quod habent vulgati eodices . Quae supersunt in Iustinianeis libris fragmenta non modo invicem , sed O cum classicis o assiduis tum Graecis , tum Latinis scriptoribus, quasi cujacius alter, ita confert, ut aliis alii mutuam praeferre facem Doluisse videantur. Cornitione antiquitatis . ac victrici, ut mos est Geometrarum, ratioc, nandi vi luculentissime id ostendit . quod post ingentes tot doctissimorum hominum in promoυenda Iuris prudentia labores caeca adhuc eraι caligine circumfusum. Neque, ut cultiores nonnulli Inte pretes faciunt, sola ferme alicujus vocabuli, aut solemnioris ritu Iexplicatione tota eius disputatio circumscribitur, sed O ea, quae ad obscuram sive contrahentium . sive testatorum voluntatem interpretandam conducunt, ac forenses dirimunt disceptationes, fuse, Oete. que prosequitur. Iam vero quanta wrborum proprietas , quanta sententiarum perspicuitas in singulis veris hujusce capitibus enitet In quamlibet certe ejus partem oculos verteris , non tam elegantissimum scriptorem , quam eximii prorsus ingenii acerrimique judieii virum suspexeris. Haec Guadagnius, qui nihil profecto amori in Α-

289쪽

veravium, cujus in disciplina fuit, concessit. ineraque autem , quae sunt in his InterPrelationum libris, explicavit Iosephus auditorihus suis r) , tamque lautam supellestilem ad ea magis magisque illustranda conserebat, ut iacile convinceret , neminem sine graviorum artium Sc doctrinarum instrumento ad Iuris prudentiam posse accedere. Hinc saepe dicere solebat, illos turpiter errare, qui putant jus civile summatim percipi sine doctrina poεκ ; nam cum haec saeuitas latissime pateat, eo firmiora doctrinarum laudamenta, Sc altiores radices habere necesse esse : tanquam perniciem reipublicae fugiendam, insectandamque illam Iuris prudentiam conflatam ex colluvione legu-Ο o u

II Supersunt adhuc alia mutia ejus scripta. qui us usus est ad erudiendos disciis pulos suos . Eatant haec apud Mullorottum Maccioatum, de quo supra meu rionem feci . Sunt autem haec im origine de Progressu Iutis Ci ilis Romanorum .

An Magistratus habeant Μerum Imperium, an ejus exercitium. An pro re mutua solvi possit ejus aestimatici . An Remedium L. L. C. de Rese. Vendit. competat etiam venditori, qui non ignotabat pretium rei venditae . Quomodo liberetur Mutuatarius, si pendente obligatione valor nummorum deminutus vel auctus fuit. De Interpretatione obseurae vel incertae Dispositionis. De Coneursa plurium actionum Rei Perseeutoriatum . de an invicem eou.

De Pignoribus 8c Hypothecis .

Gartationes ad Tit. Decreta l. de Testam. 3c ult. volunt.

ad Tit. Cod. de Edend. ιd Tit. C. Qui admitt. ad Bon. Posses. ad Tit. Pand. de Rebus Credit. ad Titi Pand. de Off. Ibas mand. ea Iurisd. Institutiones Iuris Canonici. Institutiones Iulia Civilia.

290쪽

3 Ioletorum, coenoq.ie op nionum inter se dissidentium . M plerumque eum antiqui juris integritate . eum ratione , cum ipsa Veritate pugnantium ; qui hane sequuntur omnia sordido quaestu . non scientia, doctrina se dignitate metiri. Haec aliaque monita erebro inculeata studiosis, erant industriae quidam ae laboris stimuli ad veram eone ipiendam sapientiam, elucebantque veluti signa itineris, quod ab iisdem erat eonficiendum. Quo in itinere ut facilius progrederentur, omnibus patere voluit domum suam, tanquam officinam omnium magnarum saeuitatum ; neque recusavit etiam habere domesticos toninvictores adolescentes , in quibus praeclara esset ingenii virtutisque in doles . Possem plurimos illustres honoribus & sama nominatim rese re , qui ex ejus schola prodierunt. Sed vereor, ne aut quemquam a liis praeserre videar, aut si quos praeteream incautus, offendam . Ita que satis mihi videbor dixisse. eum nominavero Ioannem Gasionem Μedieeum , quem ejus pater Cosmus III. eonsilio Henrici Norisii an. I 688. Αveranio tradidit erudiendum in disciplina juris. Exercuit Ave-ranius juventutis principem diligentissime non solum in Iuris prudentia , ejusque ministra & famula Graeca Romanaque eruditione, sed etiam in contemplatione naturae . Cumque anno I 696. M eo, qui consecutus est, sociis Se adjutoribus Cypriano Targionio aliisque doctis viris, plurima in ipsis Mediceis aedibus habuisset experimenta de vi radiorum solis in vitris ecille horum, videbatur renovasse nobi lissimam illam Aeademiam, eui nomen erat det Cimento , adversantibus lieet iis, qui eognitionem veritatis innocentiae Iabem aliquam , aut ruinam fore putabant. His experimentis perspectum habemus, iradiorum solis gemmas, eeterosque vel durissimos lapides , si unum excipias adamantem, qui sensim absumitur 6c evanescit; amiantum , t alcum , multoque magis ligna, herbas, poma, caseum hisque similia brevissimo tempore Iiquefieri, Sc in crystallum eonverti; liquidavero corpora, sales, plumbum, hydrargyrum abire in sumum ; res

ab aqua, vel in aqua genitas in ealcem redigi; aurum, argentum, atque aes minime mutari, sed pristinam conservare naturam; Vitrio-