Historiæ Academiæ Pisanæ volumen 1. 3. auctore Angelo Fabronio ejusdem Academiae curatore 3

321쪽

3 Istea ad DCLX. 8c amplius auctum suerit j vindemiolas suas eo rese vabat . ut libros emeret , fratres sublevaret, M miseris succurreret Qui exigere videbantur a Guadagnio, ut scriptis suis Aeademiae gloriae consuleret, admodum gavisi sunt , cum audierunt ejusmodi illum suscepisse opus, in quo Institutiones juris civilis Hare eleganterque expositae copios s adeo illustrarentur commentariis, ut in iis principia juris naturae Sc gentium, civilis origines, Iationes, progressus , Graeca Latinaque veterum Scriptorum loca, quae his omnibus lucem asserunt , & quae demum in usu forensi sunt, possemus agnoisseere. Etsi quamplures hactenus prodierint in Imperiales Institutiones commentarii , ut ipsos vel freto Danico stemnendo sincere posse a Timaverit Leibnitius . in quibus alii leges cum legibus , minime vero has eum forma Reipublicae atque Imperii. eum moribus Romano rum , & eum Seriptoribus , quos Classicos dicimus, contulerunt. alii artem criticam Sc elegantiores diseiplinas cum juris prudentia conjungentes , mentem a contemplatione rerum ad forensem usum nunquam

traduxerunt, alii demuin nil nisi sorum cogitantes, quod adhue retinetur in judieiis , atque propterea quod postremum esse debebat, id primum atque unicum . neglectis sontibus, proposuerunt, nihilo tamen minus nulli extitisse videntur . qui omnes has partes, Sc quod

singulis desait, expleverint. Id propositum Guadagnio fuit; 8c humis haberet in promptu omnem antiquitatem, omnesque notos Si tractatos luris prudentiae locos, Sc explanationes , quas celebriores iuriseon ulti adhibuerant in obscuris Sc ambiguis interpretandis , tale eonfecit, seu potius instituit opus, ut ei lieuerit in hoe quodammodo gloriari . se pulcherrima juris prudentiae ornamenta . 8e vel ipsas Graecae 8e Latinae grammaticae divitias ad usum forensem transtuli se . Bina, quae Pisis an. ΜCCLVIII. prodierunt volumina , ad I. Institutionum librum tantummodo pertinent. Τertium volumen nil nisi titulum primum secundi libri . qui est de rerum divisione, & aequirendo earum dominio complectitur, nee tam studiosorum utilitati, quam posteritatis otio consulere voluisse videtur Auctor . adeo mul-

322쪽

ta , sane es regia, in eo collegit, quae explicant q i id a natara , qt: da legibus praescriptum, quidque assensione, aut auctolitate, aut judicio aliquorum eomprobatum fuerit de variis privati dominii aequia rendi modis. Omne id, quod pertinet ad justum in re , ut loquuntur , tum ad rem, ita persequi sibi proposuerat Auctor, ut totus II. liber cum tredecim titulis libri Ill. in priori jure explicando , reliquicum quinque titulis libri iV. in altero jure exponendo versarentur. Sed quot ei opus suisset voluminibus, si viam, quam ingressus fuerat, tenere voluisset Quis ferre potuisset se invitari ad Institutiones juris ei vilis addiscendas immensa rerum copia , quae vel patientissimos laboris deterruisset 8 Auctor ipse cani praevidere nequiret quatenus hie

suus labor progressurus esset, cum quotidie stimularetur a typographo , ut materiem ad inchoatum opus per sufendum suppeditaret, quam

paratam minime habebat, cumque dolenter sane audiret ita judicati de universo opere , quasi inutile illud suturum esset juris pruientiae elementorum studiosis , quanquam illud omni eruditione atque doctii. na abundaret, constitit Omnis ejus cura, minimeque, quod pollicitus erat, stimulos licet addentibus Academiae Curatoribus, exitu praestitit . Quapropter cum reprehenderetur a multis , excusatione aut a talis , aut laboris, aut impensae minime utebatur, sed se non desperare, minus sonaine Sincere, ajebat, fore aliquando, ut promissa esset exsoluturus. Sed laee quamvis non essecit, mirum tamen erat

ejus ingenium , mira prudentia ae diligentia in erudiendis adolescentibus , qui ei in diseiplinam se se tradebant . Pene silere videbantulceteri Institutionum jutis civilis Doctores, ipso Guadagnio docente .

nee minor fiebat ad eum audiendi caussa. concurSus, cum domi tantummodo easdem Institutiones explicaret. Nam an. I 742. declaratus

est Pande harum interpres; Sc ne amplius haberet scholas privaras I stitutionum , iactum est XVι. post annos Principis jussu ad sedandos. credo, collegarum questus. Saepe enim evenit . ut diseipuli insigni,

do itinae ab iis postulent, a quibus Institutionibus juris eruditi suer . Set Me ipsum fuit honorabile: nam actum eum ipso est larae

323쪽

l iberaliterque, ne quid de laborum fructu dignitateque muneriet dimi

nutum videretur. Jam vero Pandectas interpretans quantam consecutus sit gloriam Guadagnius nihil attinet dicere . Videbatur prae se ferre Veterum jurisconsultorum majestatem dignitatemque, dum eorum dicta atque sententias e superiori loco exponebat, nee dubito quin si reviviseerent. Gurdagnio suae lingi de subtilitatem elegantiamque essent concessuri. Nil tam dolebat, quam si valetudinis incommodis ne ad Lyeeum veniret, impediretur. 8c vel dum erat summa senectute perditaque valetudine , domi excipiebat discipulos suos. ut illos omni doctrina juris instrueret. Opprimi illum malle onere ossicii ,

quam discipulis suis deesse dixisses . Nam praeter quam quod a natura comparatu& erat ad diligentiam , caritatem M patientiam , ei persuasum erat in ossicio colendo sitam vitae esse honeStalem omnem , ut in negligendo turpitudinem. Qui tot annos doctrinam suam Aea demiae Pisanae promptam expositamque praebuit, non admodum ejus gloriae consuluit scriptis edendis. Levia sunt, si ejus sapientiae vim species, quae de Pande lis in vulgus emisit. Horum celeberrimum codicem , qui Pis s olim nunc Florentiae asservatur , diligenter suom re aestate an. II 3 a. examinavit, ic multa ad eum pertinentia in adversaria retulit. Id ut rescivit Terrantes Capponius . cui sane plurimum tribuebat Guadagnius, ipsum ad aliquid de es scribendum invitavit. Quin tu , modeste respondit Leopoldus. me pon uomerum Iliadem scribere, aut post Roscium comoediam agere hortaris 'An ignoras quam erudita hae ipsa de re Henricus Erencmannus in lucem hominum protulit st Cum tamen opus instituisset, statim intel lexit e segete ad spicilegium relictam fuisse stipulam . Libellum itaque exaravit, qui ab Antonio Gorio in Volumen IV. Deeadis II. Symbolarum letterariarit m relatus suit. in quo multa eruditio Se eritice comparet. Propositum autem Scriptori praesertim fuit duo haee conficere, primo Florentinum exemplar. eontra ac putaverant Politianus, Hotomannus, Broeiis , Peretius aliique, Imperatoris Iustiniani. seu Ttiboniani prototypum non esse, sed ex alio apographo,

324쪽

aut sorte ex pluribus, ex quibus menda quaedam in illud irrepse.

runt, VI. vel VH. Saeculo deseriptum, neque adeo semper & ubique fidem eidem praestandam, ut nulla ratio, aluctoritas nulla a Florentina lec . one dimovere nos possit e secundo. quoniam ex insigni hoe MS. ceteri omnes, quos hue usque superesse novimus, Digesto

rum libri profluxerunt, Florentinam lectionem , nisi summa de evidens vetet ratio. esse ceteris praeserendam. Ex hae quidem dissertatione conjicere lie et suisse Guadagnium jurisconsultorum suae aetatis elegantissimum atque eruditissimum ; nee dubito, quin si collegisset omnia ea , quae ad interpretandas obscuriores Pandeclarum leges scripto mandaverat . clarius etiam illius doctrina apparuisset. Verum nec prece, nec praemio , nec gralia, ut aliquid ejusmodi ederet, adduci pruuit, solitus excusare scholae & sori occupationes. Aegre ab illo impetravi librum . quem in vulgus emisi, quemque extrema Ee tate composuit. Poterat enim hoe, quod Salvius Iulianus jurisconsultorum sui temporis sicile princeps. gloriari Nam ego discendi cupiditate , quam solam vivendi rationem in octavum o septuagesimum aetatis annum duxi, memor sum ejus sententiae . qui dixisse fertur :

hunc librum legerit, Sc eruditionem & voluntatem Auctoris lauda verit , qui de adolescentium institutione optime meritus sit , eui ut magis magisque serviret, vel minima interdum, quae puerorum e lementa videri possunt, sequi non dubitavit. Sed id illi erat persua- Sum , non esse jurisconsulti credere aliquid esse minimum , objiciebatque iis . qui haec vel arroganter . vel inepte nimis fastidire so

lent , Cujacii dictum ca): nil est inutile in iure, O si mihi eredi-

il , omnia vobis Perscrutanda, pertentanda sunt , si non υelitis e

325쪽

se iurisconsulti de popuIs. Quoniam hoe propositum Guadagniosuit, ut Graeca Pandectarum expliearet, facile judicabis illum in suo

regno versatum fuisse. 8c vehementer concupivisse, ut juris prudentiae studiosi omnes imitarentur Modestinum. Papinianum, ScaevoIam, ceterosque . e quorum libris Digesta composita saerunt. qai adeo semab ni callebantque Graecas litteras, ut Ieriti minime suerint, ne irriderentur , quod saepe verba Graeca inculcaverint. Exposuit Auctoridi principio operis quid esset dicturus: ait enim. L. Animaduertendum esse duco, Graeca quaedam in Pandectis vulgo esse omina, aut mutam, aut mendose O imperfecti scripta. aut inutiliter addita; II. Romanos, etsi quondam solicitam habuerint curam servandi sartam reclamque Latinam linguam, ejusque usum longe is eqve proferendi. sub Imperatoribus tamen a Delere illo instituto descitiisse ; III. Disserendum Didetur de Romanorum sitissio ac perιtia Graeci sermonis , qua illi quondam juriseonsultis nostris praeiυerunt ;IT O, tendendum erit jurisconsultos , e quorum libri fragmenta in

Pandectu exstant, non sine caussa verba Gmeca Graecasque se

tentiis immiscuis e Latinis; V. Aram de ris , quae Graece scripta Pandectis praemiui in editionibus quibusdam solent, O vere etiam in ceteris omnibus praemitti debebant; UL Graeca, quae in Pandoctis ipsis habentur. ad quasdam υeluti classes refe/xe m Dabit; VII. P

rutiis erit de Graecorum , quae in Pandectis occurrunt. Vesiorum, sententiarumque in Latinum translatio ibus dicere ; O denique VIII. De aliquibus iurisconsultorum fiet nismis. Haee omnia suppeditaerunt ei satis copiosam materiem ad amplificandum exornandumque opus , quod quia toeam Versatur in Graecis rebu&. proprium ex iis habuit titulum: inscribitur enim ad Graeca Pandecturum. Maximas vero grae fias se agere Sc habere debemus Guadagnio, quoiu quinquaginta Scamplius annos, quibus Doctoris inmus in Academia Pisana sustinuit, qua voce , qua seriptis eultiorem juris prudentiam provehere maxima adiuuit . ita qua quod princeps 8c signifer fuerat Cujacius . tantum huc tribaebat. ue tanquam numinis alicujus. Otacat, omnia i lius di-

326쪽

ista habere videretur. Pioinde siqui sum alii se es at corrumpendam juventutem , qui quod multitudo litium , vat ictas caussarum . turba& harbaria forensis dat locum & quaestum vel impolitissimis jurisconsultis , clamare solent supervacaneam esse, M usum non habere in juris prudentia Graecam Sc Latinam eruditionem , notitiam antiquitatis, doctrinam philosophiae , naturalis juris, rogemus ut sileant , postquam aetas nostra iam ad ea patienda , quae veteribus scholis perplacuere, exolevit, nosque Sinant amplecti atque exornare , quae nobis summi viri omnibus bonis artibus politi Sc ad jutis prudentiae gloriam nati tradiderunt. Sed ad Guadagnium revertamur, qui cum instituisset multa, quae politius limare & perficere optabat. oblectamenta senectutis sibi parasse dicebat. Sed hae fuerunt inanes cogitationes. quamvis in Academia, ad quam flos juventutis con- eurrit, plures studiorum suorum adjutores invenire potuisset. Semper tamen ejus mens alebatur discendo, volutandisque Grae eis 8c Latinis scriptoribus . Alexandram tenebricosissimi Lycophronis magna ex patie in Italicum vertit , & alia hujusmodi inehoata reliquit . Quod vero magna esset opinio de illius in Latine scribendo elegantia . saepe rogabatur, ut inscriptiones, titulos . elogia mortuorum , epigram-mdia , ceteraque hujus generis conderet, quae libentissime coneedebat . Quidquid profecto scriberet, antiquitatem redolebat: sed nunquam clarius apparuit quam concinnus , elegans esset Latinus seri. ptor , quam in iis, quas Academiae iussu dixit, orationibus , quaeque sunt in manibus hominum. Altera est de laudibus Iosephi II. cum Romanorum Rex creatus suit, altera de periculis ex copia subsidι rum in litterarum studio cavendis. Quae tam ingratae fuissent litterae, quae coaticescerent felici adeo saustoque tempore , quo multum iactata Austriacae domus sortuna praesidia stabilitatis suae a deis pia fuisse videbatur 3 Academia Pisana singularibus a Franeisco Caesare aucta benefletis ossicium gratulationis lubens meritoque persolvit,ae vehementer gavisa est , cum intellexit se prudentem in iudicio Striatam in munere habitam sui se , quod mendasset Guadagnio , ut

ora.

327쪽

Orationem diceret, editamque in vulgus ipsi Caesari nuncuparet. V sus est quidem in ea sententiarum gravitate. Verboruinque ponderi bus, sed eum ei deesset sumen illud ingenii. illa vis, ille sensus , quibus legentes audientesque rapimur , inflammamur, commo emur , laudamus magis. quam admiramur Guadagnis eloquentiam, ad quam enervandam valebat etiam frequens alienorum dictorum factorumque commemoratio. Qui jurisconsultorum mos magis etiam apparet in ea, quam se eundo loco , sed praepostere, supra nominavimus, oratione verendum Sane erat, ne subsidiorum copia , quae ad comparandas as artes hac aetate plurima Suppetunt, retardarent magis, quam inflammarent adolescentium industriam. Nihil enim est tam sapienter inventum , nihil tam utile, quod vel ignaviλ perdere, vel stultitia in perniciem convertere non audeat. Dolens itaque Guadagnius esse mu,tos , qui abutentes librorum copia, & ii praesertim , qui facilem, Scquasi compendiariam ad sapientiam se viam monstraturos promittunt, ne malum latius manaret atque inveterasceret, eos leonvincendos suscipit , minime qui multa , sed qui utilia legerit sapientis nomine es in se censendum; tardi ingenii esse rivulos. consectari, sontes rerum nouvidere; aemulandam majorum nostrorum diligentiam atque industriam.

qui in litteris Graecis atque Latinis addiscendis, qui in noscendis, perscrutandis, pervolutandis gravissimis auctoribus 8c magistris intelligendi atque dicendi, quique in jaciendis stabiliendisque disciplinarum

sandamentis omnem aetatem contrivere. Illi , qui epitomas, qui Versiones, qui dictionaria, ut loquuntur, amant , questi sunt cum Gua-dagnio, quod extorquere e manibus hominum conatus esset utilissima instrumenta, quae , licet per ea minime assequamur quae sunt recondita 8c abstrusa in litteris , essiciunt tamen ne harum plane rudes simus 8t ignari, Sc ne facile decipiamur ab iis , qui sallacissime venditant ingenium atque doctrinam . Horum voces haud omnino eOntemnendas esse putavit Guadagnius; quare ut cum iisdem in gratiam rediret, alteram dixit orationem, qua non Carneadeo more, quod in priori probaverat, oppugnavit, sed hujus Severitatem mitigavit, ut vel

Vol. III. T t

328쪽

eorum assensionem captaver l, qui diuturnum laborem resormidantem nil curare videntur, nisi ut leviter tincti sint litteris. Sed haee ora tio minime in vulgus ost edita, cum.vereretur fortam e Ructor , ut

quod dixit non perinde intelligeretur a doctioribufi, fitquct ipse sensearat . Nee sane verisimile erat , hominem , qui , quoad vita suppeditavit . egit acerrima. ut nori istum juris prudentiae, sed Se interio inrum litterarum penetralia sibi paterent , blandiri voluisse diseipulorum timiditati atque ignaviae Quod in se ipso esset expertus quantum ad percipiendam eolendamque virtutem adjuVare possum litterae, saepe M libenter carpebat nonnullorum malitiam , qui iis ita abutuntur , ut teneros animos avocent a religione , eorumque dolos, maehinas, saliaetas , praestigias dum patefaciebat, se nihil tam studuisse ostendebat , quam ut secum semper adessent pietas in Deum , in homines inritas, reliquaeque virtutes, in quibus persecti Christiani laus eoniunetur . Minime miraberis hominem gravitati deditum frequentasse thea tra . Mirifiea enim delectabatur mustea , neque indignum sapiente ex, stimabat paullisper relaxare animum, Se dare se jucunditati . Adde , quod eum lumen Iucernae diu ferre non possent ejus oeuli, nec a liud haberet, quo senectutem suam oblectaret, aurium sensui aliquid se posse dare arbitrabatur. Verum , ut ut haec judieentur, eavit semper Guadagnius, ne quid ageret, aut diceret, quod dederere prudentioribus videretur . Omnino si quicquam est decorum . nihil est profecto magis quam aequabilitas univerine vitae , lingularumque actionum, quodque ita vixerit Guadagnius ad Lx XXI. usque annum, ut ejus vel primum aetatis tempus palam fuerit ad eastimoniae. integritatis atque innoeentiae exemplum divulgatum , semperque in re-hus optimis eonstans virtutum laude ereverit, non tam praeconio , quam admiratione dignum existimamus. Aliorum gloriae ae laudi tam aberat, ut invideret, ut illi vitio verteretur, quod ess ius lavere ubderetur vel iis, qui mediocriter docti eram . Cum animum gereret a pertum Se simplieem , simulationem dissimulationemque ex omni vita tolli optasset. verum, quoniam non vivitur cum persectis hominibus,

329쪽

is, qui eeteris eavere didicerat, non satis sibi, ne deciperetur, cavit . Parsimonia Ze dilidentia delectabatur, quarum fructus aut pauperes. aut propinquitatibus amnitat ibusque conjuncti percipiebant. Adomitem humanitatem facilitatemque proclivis Deile sibi parabat ami-uos . retinebatque fide di caritate singulari. Vel desertus ab nonnullorum ossiciis, quorum famae parco. dum illos non nomino , in sua

erga ipsos voluntate permansit. Sic se gerendo honam famam honorum , quae sola vere gloria nominatur . consecutus est, tantumque ei

tribuebatur. ut in ejus consilio antiquae residere virtutis memoria videretur . Robur ejus animi nec senectute , nee valetudinis incommodis stactum aut imminutum est . Sancte ae placide , uti vixerat. mortem obivit: cenotaphium autem habuit in Sepulcreto Pisanorum eum

hae inscriptione.

MDCCLXXIV. DEMORTUO M. P.

330쪽

CAPUT XII.

De Iuris criminalis , Mutatis O Publiei Magistris . P iniquam Iaeobus Vannellius Carrariensis, de quo alibi diximus ,

an. 16a4. e vivis excessit, diu orba magistro fuit juris Criminalis athedra . Ad eam tandem vocatus suit an. I 64o. Iosephus Lupius filius Iuliani Pisani, qui Caneellarii, ut voeant , munus in Academia Mercebat, quemadmodum exercuerat hujus pater , M alii postea ex hae ipsa familia exereuerunt. Sed non diu illam tenuit , eum an. 164a. maluisset ad Institutionum cathedram, a qua discesserat, redire. Ab hae at nobiliores iuris civilis postea transitum feeit, in iisque permansit, dum in vita fuit: fuit autem ad annum usque I 66 I. Sucis oessit Lupio Pisanus alter Augustinus Zuechettus , qui per totos viginti annos obiit enIm an. 266 a. suum munus constanter 8c fi lerter coluit. Triennio post in illius loeum suffectus est Bartholomaeus a V ehiano , ipse quoque Pisis nobili loco natus, & Stephanianus Eques, homo in rogando minime molestus . quamvis tenuissimum e set stipendium. quod illi pendebatur . Is vitam 8c magisterium produxit ad annum usque I 674. Quadriennio autem post eonsultum fuit criminalis juris studiosis per Iosephum Dominieum Andreonium L sensem , de quo pluribus supra diximus, cujus I um an. 168 I. cupavit eum mereede CL. centussium Alexander Broglotius Florent nas, bonas sane jurisconsultus, qui diu suerat Romae ea sarum pa-