장음표시 사용
341쪽
II. Hinc eodem vitio laborant , qui de inutilibus arguis mentis maxima cum animi contentione disputant. Quis enim non rideat eos, qui de cibo , vestitu antediluυiano , deprimaeυa hominum lingua , de charasteribus AF ptiorum , de Architectis , o Conditoribus Pyramidum , de elimologia quorumdam nominum , de lingua Carthaginiensium , de 'es , oe Musca antiquiismorum Hebraeorum , de vi ac potestate quarumdam vocum, quae in Ariuotele, aut Pacuvio exsant pmagnis cum clamoribus altercantur Fuerint haec tironibus explicanda, sed praetereundo I . III. Hinc etiam in eumdem censum veniunt, qui Phil
sophiam ab Eloquentia seiungunt: & tum demum se optime Latine philosophari putant, si vocabulis & barbaris , & o scuris, tum ti stilo minime Latino sua exponunt, idque sine ullo ordine: clamitantes , Philosophum res ipsas , non Vem ha , curare debere. Quasi Plato, & Aristoteles, & Theophrasus, non iidem & Philosophi, & pure loquentes exstiterint: aut quasi Cicero, Celsua, Lucretius, Mela, Columella, Μanilius , non ii sint, qui elegantiam Latinae linguae una cum
doctrinae apparatu ad nos usque transmiserunt. Eodem nomine censentur illi , qui Eloquentiam ambituperiodorum , & figurarum vehementiorum copia definiunt rac sibi persuadent , se harum regularum ope de quacumque materia apte & intelligenter esse disputaturos . In quod vi rium Rhetores tantum non omnes incurrunt: qui de rebus , quas non norunt, disputaturi, ex locis communibus copiose ,& magnifice disserunt; quin aliquid commode dicant ; aut nos de iis, quae cupimus, faciant doctiores. Muretus, ceteroqui summus orator xv I. saeculi, dicturus de Praestantia studii Theologici, 2 tanta ingenii ube tate , & elegantia sermonis disputat , omnino ut imponat
O si Quatuor millia librorum Dismus Grammaticus,, scripsit, miser se tam multa superυacua legi' et . In his li-
,, bris de patria Homeri quaeritur e in his de AEnea matreis vera o in his libidinosior Anacreon, an ebriosor vixerit o in ,, his an Sappho publica fuerit alia. quae erant dedi e
se da, s scires 4. Seneca Epistola 88. I lihius , de Nugis .
Salernitatus de eodem. z Tomo I. Orat. I.
342쪽
ineruditis. Verum emunctae naris homines in eo dicendi e piam laudant, Theologiam requirunt: ac aperte cognoscunt, hominem plane hospitem in Theologia esse . Iis ego omniabus Ciceronis auctoritatem oppono , disertis Verbis praedica
tem , se , quidquid in Oratoria profecisset , ex Philosophia profecisse i . IIII. Hinc & illi reprehendendi sunt, qui in oratoria
arte ab Aristotelis, aut Ciceronis verbis, ne dum praeceptis, ne minimum quid recedunt: & rident alios, qui nullo exemplo, sed ex rectae rationis praescripto aliqua dicunt. Hic psaanti us doctissimos homines aliquando pervasit : qui mo dicus tuentur, nihil de hac arte excogitari posse , quod illis non fuerit exploratum, & traditum.
At quam inepte isti iudicent, ex scriptis aliorum, quae sunt in manibus, facile demonstratur. E Graecis , Dionysus Halicamasseus, Lucianus, Hermogenes, Aristides, Apht nius, Longinus, Demetrius, ceteri, pulcerrima multa , ipsi Aristoteli, & Ciceroni non animadversa , tradiderunt a) .E Latinis, Horatius, M. Seneca, A uctor de caussis Corruptae Eloquentiae, Quinctilianus , & alii de iisdem subtiliter
disseruerunt, & quaedam de suo addiderunt, vel illustrarunt . Addas Oratores, Demosthenem, Isocratem , M. Senecam , Quinctiliani declamationes , Plinium Caecilium , Ausonium, Pacatum: immo & Baslium M., Chrysostomum , Naetian-Σenum, Nyssenum, Ambrosium, ceterosque , qui omnes diacendi vim augere & amplificare possunt.
Quid λ istud didascalicum disputandi genus, quo Rece riores 3 adeo delectantur , omnino est novum : nec ad
rudsciale , deliberativum , vel demonstrativum genus perti
is quicumque sm , non ex Rhetorum incinis, sed ex Academiae ,, Datiis exstiti e . se In Orator. c. 3. a Vide risitim Inst. Orator. Tom. I. p. 347. ubi de Hermogene Mit: ρο Nunesum , Rhet.L. III. p.2σ7. G pari
Laurent. Praefat. in Hermogenem .
3) Muretus, Maior ius , Palaear;us . Amasaeus, Perp nianus, Ancius, Ferrarius , Cunaus , Cellarius , Graviuι , mrrichius, Politius, ceteri,
343쪽
& Cicerone non exstat. Μonuit iam olim vir doctus 1 non omnia, quae ab Oratore tractantur , ad tria illa pervulgata caussarum genera stricte posse revocari: adeoque primam, &secundam Ciceronis in Catilinam ad nullum genus, si V et rum praecepta sequimur, spectare. itaque audiendi non sunt, qui tam arctis regionibus Eloquentiae ambitum definiunt.. V. Hinc inepti sunt , qui optimis libris legendis , non
rerum copiam selectam, non ordinem , quo argumenta n ctuntur, non peracre judicium , non dicendi vim, non casti tatem , perspicuitatem , & suavitatem sermonis , non alia multa numero, quae in scriptore elucent, mirantur: sed paucos Grammaticae naevos, qui imprudenti, & aliud cogitanti exciderunt , verba aliqua obsoleta , Orthographiae flagitia non nulla colligunt: & imprudenter exsultant , quasi vero pulcerrimam eruditionis copiam ostentarent , probarentque reipublicae Litterariae, se Criticos esse omnibus numeris perfectos. Commodum notari haec possunt, cum amicus me rogat, in librum iusta de caussa excutiam : cum de eo data occasione loquimur: cum aliquis contendit, nullum in eo vitium haberi Grammaticae, verbo, cum necesse est. Secus ineptissiamus pedantismus & est, & haberi debet , qui arguit pusillum ingenium, nullum iudicium, & , ut paucis comprehendam , hominem, qui glande, fructibus relictis, vesci amat . Tolerabilia haec fuerint in Laurentio Valla, homine Grammatico, qui haec studia suscitare in Europa cupiebat , comtra eos, qui eum conviciis prosequebantur . Quod etiam , atque eodem nomine, Gaspar Scioppius fecit . Tamen hic modeste Uossium de Vitiis Sermonis reprehendit. Nollem tam acriter in Famianum Stradam , & Masseium inveheretur rscriptores eos quidem, qui suis naevis non carent ; sed poliatos, & eloquentes. In aliis vero reprehendenda sunt a . Quod i Muretus Praefationibuq Commentar.in Catilinariam L& IL Confer.Timplerus, Syst. Rhetor. L. V. c. I. q. . Si tamen rem ipsam penitus consideramus , ad genus demonstratia Uum reduci potest.
a in Salma s, υἰν doctus, lemissima quaeque in Solino
reprehendit: cum tamen ipse, ut notat Petavius, admittat gra
344쪽
ptores eruditissimi essent condemnandi nec ipsi Latinitatis conditores effugerent, quin ab aliis reprehenderentur . Si alialius Maximus i libros scripsit de singularihus verbis apud Ciceronem postis. Uberius Folieta χ) Campi anus 3 Tau manus Andreas Julius Dorn meter 3 Andreas Scho tus plurima in Cicerone notarunt. Quae tamen, ut m net vir Clarissimus , dignitati stili . ac Latinitati Cic yonis nihil detrahunt. Quam multa in Crispo, scriptore P litissimo, & vere Romano, repudiarunt obsoleta Verba , in solentia, hellenismos , f& id genus alia Agellius , Atinius Pollio apud Suetonium , & praeter ceteros gravissimus censer Scioppius 8 l In Nepote, & Caesare, elagantiae & urbanitatis Romanae magistris , ut vel ipsi soli Latine loqui vide
Tentur, nonne homines emunctae naris verba quaedam in s
lentia notarunt 9 Quid Curtius tersae, nativae, & emendatissimae Latinitatis cultor, nonne ob quasdam voces Grammaticorum scuticam meruit Tamen hi omnes , ut reliquos omittam , cultissimae dictionis sunt conditores et ab iisque , quidquid in Latinitate scimus, didicimus. VI. Hinc etiam in stilo, si alibi usquam , pedantismus puerilis frequenter occurrit. Sunt homines, qui tanto in Cia ceronem amore feruntur, ut religio ipsis sit , aliquid dicere,
viora. Etiam Casubonus in fuis illis Animadversonibus in Baronium vel minima quaeque , operis Herculei plane laboris, reprehendit; ad sex usque millia enata in eo gravissimo norari posse contendit: non animadvertens , δε ρο non minora peccare. γ, s illic est, peiora Baronio commissurum. o Apud Sinpatrum Charisium L. II. Inst. Gram. p. 173. I94. et De usu & praestantia Latini sermonis. L. IL 3 De Imitati Rhetoric. e. 3. 4) Dissert. de Latina lingua. 3 De vitioso Ciceronis imitatore . ο) Cicero a calumniis vindicatus. c. 7. 7) mulchius, Histor. Critie. ling. Latinae c. 9. p.οἷ 3.
8 De Stilo Historico . p. I97. ς ut ius loco citat.
345쪽
& cogitare, quod non Ciceronis verbis, & dicendi forma e plicari queat: id est, quod non in foro, & curia, Idque republica Romana stante, sine reprehensione dici posset. Fuere in hac puerili haeresi Christophorus Longolius , Pomponius
Laetus, Paullus Manutius, LaZarus Bonamicus, Marius Ni-Σolius, ceterique nimis multi, quoq doctissimi homines , &qui penitus cognoscebant , quo pacto bonos scriptores imitari deberemus, merito deriserunt i . Quid enim λ solus Cicero , non vero Terentius , non Lucretius, non Catullus, non Tibullus, & Propertius, non
Caesar, & Hirtius, & Nepos, & Livius, & Horatius, & Caelius, & Pompeius, & Brutus,&Cassius, & Virgilius,& Phasdrus, & Celsus, & Laberius, &, Syruq , & Severus Latine sciunt, & loquuntur Atqui ego non dicam ex Quinctiliano aliquo, aut Plinio Caecilio, aut Silio Italico, aut Aconio, aut Agellio; sed ex ipso Appuleio, Apicio, Vegetio, Sammonico in Latinitate proficere non dubitarim. Quod si de re Christiana scribere coactus sim , cur non Minucium Felicem, & Lactantium , & Sulpicium Severum, homines bene Latine loquentes cur non etiam Ambrosium, Hilarium, Hieronymum , Rufinum , viros eloquentissimos &, si necesse sit, Tertullianum etiam, & Amobium , & alios consulere possum , ab iisque verba prioribus inaudita , desumere; ut ea, quae alii non adtigerunt, explicem M. Tulliuς hoc interdixit ne fieret , quem videmus ubique plenum esse novitatiς, praesertim cum didascalica forma disputat )ὸ Horatius hoc vetuit q)ὶ Quidὶ putemus verba a principio simul cum caelo, ac sideribus ipso a Deo condita, & certum
his numerum esse constitutum , quibus novum aliud verbum addere, aut Vetus commutare non liceatὶ Non verba omnia
suos habent auctores non docti ad unum omnes novarunt insti i) Vide Dornmeierum, de Vitioso Ciceron. imitatore.
r) Ciceri de Finib. L. III. princi 3 ri Si forte necesse essis Indiciis monstrare recentibus abdita rerum , ,, Fingere einfestitis non exaudita Cethegis,, Continget , dabiturque licentia sumta prudenter.
346쪽
infinita non vulgus, rustici, multitudoque infima principium dedit quamplurimis si)ὶ Atque ego existimo Ciceronem, si hic sit, cum tot resin disciplinis novaς, antiquis plane incognitas , videret , &in animo reputaret; potius amaturum Vocabulis novis uti , quam maximo cum dedecore obmutescere a . Neque vero
omnem deducendi , & fingendi licentiam probo : sed co gruentem consuetudini eorum , qui bene Latine loquuntur 3 : quod ipse Cicero summo cum iudicio fecit . Itaque , qui haec ignorant, & nihilominus alios reprehendunt, ii quidem nec Ciceroniani sunt, nec Latini , sed scioli quidam ,& inepti, qui ludibrium debent viris doctis . Periculum faciant scribendo , tum demum intelligent , quam dissicile sit Omnia Ciceronis verbis ac dictione explicare. Quid enim si mile habet Cicero, & Nepos; Livius, & Celsus tamen hi omnes & tersissimi sunt, & plane aurei. Itaque non omne, quod Ciceronianum non est, e Latio explodendum est. VII. Quid illi , qui vetustissimam orthographiam adsectant, & ut antiquissimornm librorum callentissimi habeantur , ita scribunt, ut fragmenta iuris Papiriani, aut Decemviralis , aut ipsam Duiliante columnae inscriptionem te vid xe putes Quod sit aliquid limatius cupiunt icribere , archaismos omnes, & hellenismos Pacuvii , Caecilii , Ennii , &Plauti colligunt; & quando cum iis scripta sua , tamquam si essent lumina sententiarum , distinguunt , plaudunt sibi , quasi vero tetigerint ipsum fastigium Latinitatis . Legimus quemdam Hispanum, virum doctum, qui quaedam poemata,& orationes eo dicendi genere contexuit , ut Saliari carmine 4 compositas fuisse diceres: adeo Voces erant obsoletae , &Phrases perturbatae, & quae parum intelligi possent. Qui quii dem 1 Vide Virum disertissimum Q. Marium Corradum , de Copia Latini sermonis L. II. p. 34. a Vide risium, de Latinitate merito suspecta. cap. I. Taubmanum , Dissert. de Latina Lingua. p. go. &Otium Borrich. de aetati Latin. Ling. p. 39. 3 Vide Gais. Sagittarium, de Imitati Ciceron. f. 33. 4 Saliorum carmina vix Sacerdotibus fuis fatis in- ,, tellecta: sed illa mutari vetat religio, o consecratis ut e
dum es D. Quinctilian. Inst. L. I.
347쪽
quidem pedantismus merito explodendus videtur . VIII. Hinc & illi reprehenduntur , qui decorum aut 1 quendo, aut scribendo non servant. Qui magnificentiam stili ineptissime , persequuntur; nec modo cupiunt bene R. eleganter loqui; sed mirabiliter , atque adeo incredibili modo se inscinari, sibi laudi ducunt. Hi tam multa & differentia in isto genere peccant, vix ut acerVatim notari ; sed in singulas classes tributi a nobis percensendi Videantur. r. Quidam magnifica verba & orationem rebus vulgaribus adaptant, Polyphemi cothurnos puerulo , & omnia stilo gravi depingunt. Si de rebus suis domesticis dicturi sunt, ea magniloquentia disputant , ut Marius ipse ad populum Romanum prae illis humili stilo loqui videatur . Si comoedias, si tragoedias, aut quid simile lucubrant, eamdem orationem Davo, & dipo tribuunt : Tytirus eodem modo loquitur , ae JEneas ; ancilla, ac Philosophus: senex, ac puer. Quod si ad amicum s.imiliariter scribunt, tanto apparatu Verborum,& sententiarum gravitate disserunt, ut existimes, Ciceronem ad Senatum de Parthico bello , aut ad Catonem de consequendo triumpho scribere. Quid offendes obscurissimos scriptores, qui cum libros nullius pretii & usus edant in vulta sus , tam graviter tantaque auctoritate prauantur , ut Cicero ipse de laudibus Caesaris, aut Pompeii non aeque magnifice conesonaretur ,
In hunc censum resertur e Veteribus Tertullianus , de Pallio disputans, quo mutationem pallii sui probaret repre
hensoribus ; Sidonius Apollinaris in Episeolis ; Appuleius ,
Capella, & Afri tantum non omnes, qui non sublimi m do, sed adeo turgida & inflata oratione utuntur, vix ut aliquid inflatius fingi & cogitari possit . Recentiorum autem , qui eamdem tibiam inflant, vix numerus iniri potest.
a. Sunt etiam, qui magnificentiam orationis obscuro explicandi modo definiunt . Qui non , quid auctores dicant , sed, quid ipsi existiment illos dicere debuisse, id sublime δ:
splendidum putant. Quaeras ab iis , quinam e Latinis magnificentius dicant, & sentiant: Pane ricos Caesarum , aut Tertullianum , aut Ennodium dicent . Quid Cicero quem tu mihi Ciceronem , aut quem rabulam narras , cujus oratio vel a pueris intelligitur . Laudes illis munditiam , suavitatem , & perspicuitatem Caesaris , Nepotis , Terentii ,
348쪽
Tibulli, Propertit: irrident : lucubratiunculas anicularum , aut nugas puerorum esse censent. Quanto his sublimior Persius, & Barciatus, qui nec a doctissimis viris intelliguntur Quot alia meliora & exquisitiora in hodiernis Poetis , pro lationibus librorum , inscriptionibus , programmatibus i quot phrases ibi occurrunt cedro dignae, oe auro csntra cara l . Hi lectissimam orationem putant , quae peregrinis , obscuris, insolentibus vocibus abundet . Cave putes Cicer nem vocari Ciceronem, sed Arpinas noster , ex libro phra situm. Plautus , familiaris noster Sasnas . Horatius num quam Horatius est , sed Venusinus Ocnus . Hunc si forte cum Virgilio comparant, dicent , se lacrimas , spiria comparare . Martialis ingeniose nominatur Bilbilitantis a gutator . Pindarus inepte Pindarus , sed fidicen brae Theb
me . Erras si hos unquam vinum bibere , aut panem edere putas : sed Bacchi munera hauriunt e Cererem consumunt .
Quid λ ne cum Deo quidem, nisi ex phraseologia sua , t qui possunt. Absit ut in eorum scriptis Alexander appelletur Al xander, sed Pellaeus iuvenis : aut Aristoteles alio nomine , quam Stagirites. Quasi quis meliuς Alfonsum I. & Im.str
nuos Lusitanorum reges ab aliis secerneret , eorumque Vir tutes extolleret; si illum rimaranensem juvenem ς hunc Vero Conimbricensem appellaret . Hos nullis conditionibus per moveres , ut dicerent: omnibus hoc nottim esse malunt ex se
mularum libro: Et lippis o tonsoribus es notum . At ii pi hi cum suis tonsoribus , ut scite monet Cl. Werenselsius i , non multum orationi praesentia sua adferunt magnitiacent iae .
4. Sunt alii, qui orationis granditatem, & sublimitatem in vocibus grandem sonum edentibus , & sesquipedalis me surae ponunt. Amant hi solum verba resonantia , undantia , rorantia , rutilantia , radiantia , flammantia , coruscan-ria , tumultuantia , bacchantia , quadrupedantia . Nihil in
Oratione cohaereat , modo in ea compareant Cimmeriae ten
' ira , B phorus, montes 'perborei , aestuantis Adria snus ,
i De Meteoris orationis: qui Me , quae in proe ria disputamus, copiose illuserat, ct lepide reprehendiς.
349쪽
Cavathium pelagus , cum inhospitali Caucas , re Aerae retiniis . Quis non obstupescat , tantorum vocabulorum s no i Hanc autem scribendi formam vocat lepide Horatius 1 Versus inopes rerum, nugasque canoras . Qui enim has delicias inhiant, nesciunt profecto , in quo granditas orati nis consistat: & cum multa fundant laboriose, nihil aut bonum , aut tolerabile dicunt. s. Non nulli, cum aliquid vel narrant, vel amplificant, vulgatas loquendi , & amplificandi formas missas faciunt reaque tantum anteponunt, quae non dicam insolita & ina cita, sed vix credibilia aut verisimilia sunt . Extollenda sint Regis facinora clara : Hic magis est Alexander, aut Caesar , quam 1 e Caesar, o Alexander fuerunt. Describenda sit reasio temperata : Nulla umquam nubes caelum asperat , nulla fruma segetes extinguit, nulli aesus adurunt a) . Proponat sibi aliquis dicere, rem aliquam evenish prima Romanae reipublicae aetate : en illico: Non dum Orbis adoraverat Romam, non dum Oceanus concuserat Dbri 3 .
In Poesi vero quot monstra comminiscuntur Cum variare cupit rem prodisialiter unam,
Delphinum sivis oppivit, fluelibus aprum .
Si narrandum est , exercitum strenue rem gessisse , aiunt, milites tanto pugnandi ardore , tanta ira incitatos praelium commis se, ut etiam post mortem in pugnando perseveraυerint; Mon animasiertentes se mortuos esse . Si procella describitur, quot turbael , Tunc quoque tanta maris moles crevit et in astra,
M superum rector pressi, et nubibus undas 3 ., Quidam cum vellet in comoedia narrare , quanto nisu hostis hosti cervicem abscidisset, ait, mortuum , cum aute iritim merbum postremum edere incepisset , non nis quatuor ab illo Leo millia pessuum, quo caput venit cum impetu , perfecte pronunciasse. Tanta erat feralis gladii vis l- 6. Ad
350쪽
. 6. Ad haec quot metaphorae e longinquo peritae , & quasi obtorto collo ad argumentum tractae r Xerxes non amplius dicitur, Persarum rex, sed Perfnum Iuppiter. Vultures non sunt aves rapaces, sed sepulcra animata . Heliotropium est forum Mathusalemus . Nullae jam amplius in aere sagittae volant, sed pennatae mortes aethera sbi vindicaui.
. Iam illi quam putidi, qui omnia iisdem oculis , e dem animi statu consideranti Qui & selecta, & mediocria,
& quotidiana ex aequo laudant , aut vituperant i Qui cum suorum aut popularium , aut amicorum res gestas narrant , non Historici, sed Declamatoris munere funguntur et characteres inscite miscent: & modo ingenium, atque dicendi eo-piam ostentent , de reliquis nihil pensi habent i Nullus nisi Amissimus, & prudenti simus, & 9renuissimus, in eorum libris occurrit. Trioboli scriptores non sine maxima laude m morantur : omnium ora atque admirationem rapiunt ad sernumquam futura aetas de iis conticescet : & hujus farinae alia, quae saepissime lectoribus se offerunt , nec sine maximo legentium damno . Revocatur ad hanc classem Cnrtius, qui perpetuo deci mat. Revocatur Paterculus, qui passim panegyricos infarcii, Verum hi duo ceteris moderatiores. Nostra vero , & pare
tum memoria tot occurrunt in eadem classe collocandi , ut eos enumerare Velle , res esset multorum voluminum . Sed
utrum pemiciosior pι danti us excogitari possit , nescio . Id scio, hos, qui talem rationem amplexantur , Vix unquam de rebus recte judicare posse : adeo iudicandi aciem hic po- dantismus retundit. 8. Postremo & illi inter pedantas numerantur, qui id pulcerrimum in oratione putant , quod praeter modum est Ornatum : quorum periodus ubique est certae mensurae et qui membra & incisa apte sibi respondentia, antitheses, compa- Tationes, voces ad numerum repetitas , similiter incipientia& cadentia, iocularia dicta, verborum ambiguitates , fab
Ias, totamque rerum naturam per allegoriam ad argum e
tum, de quo disputant, ingeniosissime inflectunt. Qui lucubrationes suas dictis, factisque Veterum , hemistichiis , &Poetarum versibus tamquam luminibus insigniunt: ut Pute
nus, Lipsius, Baudius , ceteri . Qui Graeca , & Arabica ,& Hebrata, & Chaldaica , ubi neces non est , conglam x rant.