장음표시 사용
381쪽
Eugenius IV. ardifi, clare sti
Paulus V .longiores fecit . . - . .
Ea tempestate spectabilis in purpura vixit Dominicus Capram cata, Quam illi Martinus V. designauerat, tribuit Eugenius . Is Romae sibi do- Aecies inum extruxit: quam deinde doctrinariam studioso iuuenum coetui te ei, iis sauit, eisdemque alendi S annuos redditus. Angelus porro eiu S frater a di Pio U.creatus Cardinalis domum illam incoluit: sed ne Dominici iussio irrita esset, Collegium ei coniunctum, quod CAPRANICVM appel- Et Co Helant, magnificentiu S aedificauit manicen Ab eodem Eugenio renunciati sunt Cardinales Bessarion,Trapezuntius, Gulielmus de Esto ute uilla, Ludovicus Mediarota, seu Scaram pus , Ioannes de Turre cremata. Habitauit Bessarion ad SS. Apostolorum: deinuue eo Platina in eius Panegyrico : Aedesfaeras , atit inri ituit, a At colu-
afa, oetustate rescit. Luod indicat te iram Apostolorum in Urbe , ubi hἡ Α, s. Sue elium sol conuiuit, ct scessus crypt ferrata Beatae Virgini dicat s. hi, C, i Domum quo ne Ibi parauit ita duraitati, ct facultatibus congruentem , din. Sacelot neque melius qui uam, Neque msedes ius in Urbe babitet, Gulielmus luna. &nobile templum S. it vG V, i l NI sed nondum de bacatae architectuarae, ς ς Sixto IV.Pontifice mari imo a fundamenti S erectum amplissimis muneribus donauit.Basilicam S Mariae Maiori S ducti S laeua, dextraque sornici- plum. bus restituit P Et E, Templo S. Apollinaris adiunctas extruxit: quas Aedes S. deinde Hieronymus Capi ferreus cardinalis refectas marmore picturi sis Apollinaque decorauit: tum c ardinali S Ioannes is aptista Pallavicinus ingenti v l. yiβ tra templum accessione fiat Orum ossicinis imminente ampliare coepit, nec persecit. Eas demum Gr gorius Xu I. instituto ab se COLLEGIO Cois Eliu GERMANICO habitandas dedit. Templum praeter quotidianam, ac- Germanu curatamque sacrorum curam , illustri argenti, vestiumque lauto instru- sum mento, &diuinis precibus concenta musico perite concinneque emodulatis per dies tot us anni sc stos, uincipibus Ciuibusque celebratur asesidue Germanica ptatio, S Hurigarica Iuventus, quae in spem tuendae Pr. Pagandaeq; fidei educatur, domi pridem consignatum exemplar cui tu . I ligionum, ac doctrinae ipsa per sese exprimit: quod de incie tranSserat in patriam sordibus haereticae improbitatis oppositu D. Neque hoc loς
eiusdςm Hicro ny ini quamuis ad posteriora Pauli III tempora reflar xu
tiam Patria Parentem appellauit. Iulianum Caesarmurn senioremmialem Martinus dixit, qui AEDES Ducum C Marinorum fanda-
t : Iulianus iunior Cardinalis perfecit ornauitque . Eiusdem apua Turrem Ar entinam insigni S porticus amoeni S hortis adiungitur. Eugenius V. perdiu absenSab Vrbe fuit. Cum postea re dijsset templa reficere, atque ornare non destitit. Nam BASILICAS S.Petri, S. Pauli, Lateranensem,Liberianam , S. Sebastiani, S.Susannae, Pantheon instaurauit,plateamque eius patefecit, & instruxit. Sacellum in Palatio M at 1 cano etiam instaurato condidit. Aeneas S. Petra valvas fieri 1ussit, quas
382쪽
est . uuas Farnesianis propinqWRF RQ m*qi iςm Per laudatas nuper Cohdinalis Bernardinus SP d δἶ00 ς ς Pt S miram in speciem eo itidio Templum si i Ioannes de Turre Crem ς mPlu MARI 'E supra Mineruat, eumerauit, texitque media xς studi 'ς cui CXaedificando alij quoque R 6 neruam. mani PrincipQS imp ς04 Vm istςςrς R Od. im, postea refectum. sa belli arcum fornicemque arae primari V imminentem caletanti Teius is elem Ursini posuere. Idem porro Ioanne S atrium , quod claustrum .escant a fundamenti S conditum picturis illuminauit. Nunc vero e Vor nato Secretario, magna, ut dicebam, S eleganti absol uti operis fabri ea Coenobium augetur. At Scaram puS CAME VM ELO RAE, quod nomen Campus a Flora Pompeio cara non duxetim , neglectum atque in equorum pa Fi' scua herbosum ac viridem lapidibus strauit, Dio utique fricundiore , ut in eo deinceps nundinae mercimonia depascerent,& florent siliceo in Campo forum Flora . Aedes idem iuxta Basilicam b. Laurentij in Dama so magno sumptu absoluit.
iii ἡ sό. Eiusdem Eugenij beneficio sundatam ab se oblatarum Virgini Matrieulo uiti . familiam FR AN OSCA Romana sanctitate cele bris coegit in sedes pro . A specu pe Capitolium institutas . TVRRIS SPECULORUM Coenobio nomenti RVt aluti est : quod loco ante impolitum conseruauit. Turrita nempe altitudine,,bi .l ac securitate Virtutum , quarum fulgor tamquam speculo repercussus Iongius funditur, S propagatur illustrius. Hoc sane ut inclusa Annuncia alae Virginis, ac perornata Aede S nobilitauit: ita magnopere auxit non minus virginalis praestantium taminarum , quam adepto iam coniugio
soluta nobilita S. Iam vero Nicolaus V. Eugenii successsor aedificauit magnifice ac splen-
Aedes po dide: oblata quoque pecunia multos in Urbe aedificantes iuuit. Ipse quit liticiae in dem AEDES Pontificias in Esquiliis prope Basilicam Maximae Virginis Esquilii condidit; quae aliquot ante annis , desertae iam ruinosisque parietibus , priuatas in domo non sine ciuili cultu conuersae sunt. Templum S. STE Templum PHANI in Coelio monte , noua aedificatione restituit. Hoc suum motis S. Stepha, Eremitis e Pannonia olim Romam profectis, eiusque redditus Collegio. iii 'IUR' Germanico , & Hungarico tradidit GregoriuS XII 1. Tum vero circumia duciis pictura innumeris martyrum triumphi S excultum est: vi introeun- Aede; s. tium obtutu S alliciat,&pascat pietatem. S.I HEODORI Redes spliceri- Theodoti. ca inter Capitolium , & Palatinum in veteri Romano soro, eiusdem Ni-
ἡ ς col ' OpuS est : PANTHEO quoque plumbeum operimentum , quod Ebii α' ssepting*nti post restitutionem anni consumpserant, restitutum: AEDES
Pontificiae Vaticanae sumptuosis operibus amplificatae: inchoata aci Caput Basilicae S. Petri perampla circumflexa testudo e PONS Miluius instauratu S: Vici Urbis sere omnes lapidibus strati: BIBLIOTHECA
Vaticana ab eodem viro multarum litterarum , & litteratorum studioso
mirifice aucta: Urbis Leonianae resecti muri. Demum Nicolaus, ut sepulchri monet Epigrammarriesituit mores, moenia, templa, domo s. Idem
383쪽
A mυARI VIRGINEM multo anto dilapsam , muta nonuneis Aquq vir. Urbi reddidit. Id docet Ponti addita Inscriptio: ni u-
monumentis Urbem, ductum Aquae Virginis Oetusat coae sumsua impensa iis endidiorem cultum ruium ornarique mandauit. Anno Domini I Christi MCDLIII.
Cui deinde rursum restituendae ducendaeque Sixtus IV. plurimum opi sac fu ni plus contulit. Latinum Vrssinu in , Philippum Calandrinum, Nicolaum de Cusa Germanum praeter caeterOS, Nicolaia S dixit Cardinales. Latinus templum S. SALVATORIS cognomento in Lauro inter egre- Templum Lia Romae opera visendum fundauit: coenobium templo adiunxit. Philippus Calandrinus AEDES ad S. Laurenti Lucina, quas Ioanne S b. Morinensis Cardinalis ante ampliauerat, auxit. A uctae etiam ornataeque iasunt a Ioanne Baptista Cibo, postea Innocentio Vii I. S De Org o CO s.1 tu siti ista Cardinati Lusitano : unde S propinquuS arcus Claminiae Viae impoli ' Lucina. tu S Pori gallice cognomen assumpsit. Sed paucis ab hinc annis Michas Peretius Sixti V. nepos Venafri princeps munifice aedificare aggressus, earumq; parte absoluta, aliam morte praeuentu S imperfectam reliquit. Callixtus III. triennalis Pontifex quod pecunias in usum Turci ci belli contraheret, exiguos in aedificando sumptus fecit. Restituit tamen diruta Urbis moenia, & S. PRISCAE in Aventino templum: Quod Cles Templum mente VIII. Pontifice rursus instauratum ornauit Benedictus Cardinalis Iustinianus: cuius,& Crescentiorum aede S spe ctantur prope Pantheon, ac & oreaia Thermas olim Alexandrinas . Plus II. tur cico item bello adornando intentus aedificandi tamen studio delectatus , SCALAS Basilicae Vaticanae vetustate dilapsas renouauit: ad eas simulacra marmore a SS. Petri, & Pauli, quae visuntur, imposuit. Aream pro templi foribus sternere para -- Ibat: porticum, unde Pontifex populo benediceret, inchoauit, Paulus ΙΙ. 'Aedes adhuc Cardinalis ad S. Marci, amplissimaS extruere coeperat:quas deinde cum Pontifex aedificaret ex Amphitheatri ruinis uti postea Ra- Palatiumphael Riarius , & Alexander Farnessius secisse dicuntur statuas veteres b. Mδrsu tota Vrbe conquisit as eo tranSferendas curabat: absolutas solemnibus
ludis, cursu presertim in subiecta via datos Bachanalibus serijs insigniri voluit. Oli uerius Carasa a Paulo dictus Cardinalis religione ac munificentia insignis templum S. LAURENTII extra muros laqueato tecto picturis,& auro exornauit. Maiorem partem Tepli Virginis AB RRA- . COELI IN AEDE SS. Siluestri , & Martini multa restituit. Canonicis Laesenti Regularibus COENOBIVM struxit: quibus e Lateranensi Basilica trans- extra mulatis Sixtus IV. templum aedificavit: quod Magnae Virgini ARBITRAE ros, ab AP ACIS dicatum , nec plane absolutum innocentio VIlI. perficiendum, Preliquit . Ei nuper Riualdi apsidem , cum Ara principe adiecerunt de Pace ςgregijS picturarum , te marmorum operibu S instructam . Uerum Sixtu Smonimentis publicis reparatis aut extructis totam Vrbem excoluit
384쪽
S. Spiritus, Redes S. Mariae Po
trabibusqne nixa, ac strς ς ' in 'δ δ p 'δb nt E domorum parietibu, uieokoue inobscurabant, dζiςcit. PO Ν Μ Veterem Iamculensem pri u cime disiectum , quem ruptum dic ς bant , publicar commoditati, de eo fioue a fundamenti S Tiburtino lapidς restituit, suoque nomine SI X et Vili Voeari iussit. Nosoc omium S. Plilla Vb obsoletum ac sordidum,
ne vetustate poene collapsum Vsque ad solum diruit, di pulcherrimis aedi fidijs in meliorem, ain plioremque sormam ampliauit. Pueris expositis puellisque, quas nubile S dotauit, sedes in eo habitandas imperiij t. Nobilibus quoque seorsum a promiscua plebe loca idonea decentiq; apparatu attribuit. Nobilem Aedem S. MARIAE POPVLI co gnomento, adnuiros Vrbis , & eiusdem nominis Portam, cum Coenobio ordini Augustinianorum posuit a sundamentis . Aedem quidem ante Virgini conditam constat a Paschale II. repurgato expiatoque loco, quem sunestar credebantur cineres Neroni S . Sed iam poene defecerat ,' nisi e suis quodammodo cineribus S ipsa resurrexisset. Basilicam D. Petri in Vaticano idem Sixtus marmoreis, & vitreis fenestris illuminatam, tum sinistro latere corruentem noua parietum soliditate firmauit . Basilicae quoque Constantinianae latera strauit: Palatium Lateranensem ruinosum resarci-uit . Multas per Urbem sacras Aedes vetustate labefactatas sub annum Iubilaei MCDLXXV. reficiendas curauit. Muros item Vrbis, multis lo. cis temporum iniuria coIlapsos . Ductus A QUAE VIRGINIS poeta confractos perpetuo fornice a monte Pincio ad Triuij fontem cum aqua perduxit. Cloacas Vrbis repurgauit,& substruxit. M. Aurelij statuam aenea equestrem , Solim inauratam humili ac sordido loco iacentem in area Lateranensi augustiore loco reposuit: quam postea Paulus Iu . in area Capitolina, pulcherrimaq; basi parij marmoris Collocauit adhuc serentem spiritus inusitatς artis. Aedes Pontifici ς in Vaticano deductis amplissimis porticibus ab eodem Sixto renouatae. Praetorianis Helvetiis Pontificis, & Palatij custodiar ab eo primum delectis: magistratibus insuper, ali)sque aulae munera obeuntibus , se de S quibus commode habitarent, conditae . BIBLIOTHECA VATICANA toto terrarum Orbe celeberrima aduectis ex omni Europa voluminibus constituta ; certi prouentus, unde emerentur libri r custodes & librarij Graeci, Latini, Hebraici, alerentur , designati. Opus sane dignum Pontifice, ac religionum magistro: successoresque Pontifices strenue per mouit, ut pro se quisque ejus dignitatem augerent. Neque ante illum Benedictus III. Martinus V. Nicolaus V. Pius 1 I. Bibliothecae parandae curam deposuerant. Sed eos Ope ris instruendi voluntas, non peracti laus fuerat consequuta . Tentat Vmergo a pluribus fecit Sixtus IV. exactoque post seculo , quasi ex istςgroredorditus iterum perfecit Sixtus V. Nam qua Aedium Pontificiarum longissimum atrium Collis Vaticani modice decliuis duo veluti cornua committit, nouum ipse aedificium , quo atrium diuideret, deduxit. Hic praeter Bibliothecar immensum Conclave, cuius sornicem lateritiae pilae e medio surgentes sustinent, alia subeunt minora libris item reserta . Tu
librarijs & custodibus , ipsique Bibliothecae Praesecto Cardinali idoneos
385쪽
A timordine Sparauit, Vt eo secedere pro arbitratu posset. Ha-ficij terior paries imagines super albarium nigro sis tum , stylos sereo exarata S : interiorem coloribus pictura conuestit. i/rniaria
se eundum parietes libros dispertitos pluteis recondunt: Q.uamquam hirillis etiam appositi scamnorum instar it tercurrunt: molli .icca I m. ciectioni scriptionique percommoda,librisque super iacentibu S. Vice membranis manu scripti, antiqu1ssimi, innumerabiles: ad diantur, 3 ypis cusi. Adiecit Paulus V. tabularium , quo Pontificia diplomata continerentur. Urbanus VIII. Palatini ad Rhenum ditione pulsi celebrenmutari S sortunato velut exilio ledibus , e Caluiniano impietatis doriticilio , in Vaticanum, nempe Asylum Fidei confugerunt. At Λixtus IV. tot urbanis aedificijs haud contentus , reliquos Patre S saepe est hortatus , vepro facultate quisque vel noua munimenta poneret , Vel ve Lera re no uaret . idque a pluribus peractum est . Concludat eius opera simulacro eius in Vaticana Bibliotheca adscriptum epigramma. Templa , domum expostis , vicos , fora, moenia , pontes , Virgineam T iuν quΘd repararis aquam Prisca Iicer natitis Hatuas dare comm9da portus, Et Vaticanum cingere D te ivtim. Flus tamen Urbs deb t; nam quaeriqualore latebat Cernitur in ceLbri Bibliotheca loco .
Hic vero omittendum non est, quod eodem Pontifice Petrus Riarius Cardinalis miro sumptu aedes a puci templum S S. Apostolorum inchoatur. Id eius in fine admonet Epitaphium: ctui maiora mente conreperat pollicebatur , Ct Aedes miro sumptu apud Apo Asos inchoatae orien unt.1 raeterea Stephanus Nardinus a Sixto creatus cardinalis amplas, S pro eius aeui artificio eximias A DES in Parioliis Regione condidit, quibus deinde loannes Antonius Sorbellonus Cardinali S concinnata it ornatum e marmore. Nunc rursus resectas , & ornatas Vrbanus Vli I. Guberna tori Vrbis, eiusque tabellionibus, & apparitoribus destinauit. N ARDINVM Collegium idem Stephanus alendi S ad sapientiam adolescentibus haud longe instituit. Ioannem Millinum e Romana nobilitate ad pus puram Sixtus prouexit, cuius operam in caeteris probatam ad in sta si ratio ianem Vaticanae B i silicae traduxit, proba itque. Ioannis porro germanus Petrus cres rente Platina) Olendide in Urbe dedi cauit. non longe a Ciμι οFlaminio , qnem nunc Ocnem a certaminibus a Peliant, qua illic quotannis fera con fuerunt. Haec domi s Ut mibi quiadm videtur, receptactitam totius Cinitatis, o Curiae erit; adeo frequonter eunt, ct redetint qui vel Patris. Ce liorum opera indigenἶ. Haec ill C. Sed perpcram ciPcum rigonis Flamin: una nuncupat, qui propius p rtam Carmentalem , &Capitolium, longe ab hoc Alexandri Circo aberat. Paulum ab eo loco distant aliae Miuinorum Aedes, in sedilibus Veteri S Circi conditae, Nauom aeque caueae imminentes , novamque adestae e X celsitate ic, & cultum .
In Ioannis Card. vita. Ut 3.l. probatum est. Aedes Milliuorum .
386쪽
Caheella. Per idem tempus Rapbῆς Ri-ri R. PALATIVM, quod postea , i
riat Pala- fuit Vice cancellarsis Cardinalibu , inchoauit: cuius siue amplitudinem. timn . uua etiam templum S. Laurentij por mPluin amplo ctitur: seu peris', luci, dubiici oorticu: ingentes aulas1 ac c mationes : seiunctos cubiculorum o dities', illustria multorum Principum domicilia , plure Sque contigna. toti est seu pulchritudinem spectes, δέ quadratos lapides undique 'am bientes: interiores picturas : lucente S versicolori marmore parietes isplendida successorum Patrum additamenta; iudicabi S, etiam in anti quo patriciarum domorum luxu vix aliquid fuisse vel aedificatione ma gnificentius , vel ornatu sumptuosius. Eodem Pontifice sub Capitolio, in finibus olim fori Romani, cum quotidie imago magnae Virginis exiguo in sacello rebus admirandis celebraretur; ho nesti S ciuibus curantibus , Aedes Si ampliatum , posteaque in celebris templi formam redactum CONSO LATRICI Matri dedicatum est . Eius porro Apsidem Alexander Cardinalis Riarius Bononiensis, & principem aram Operosius ornatam, illustre tamquam solium parauit, unde Reginae effigies sublimior fulgeret. Nos comium templo adiunctu in piorum eleemosinae posuerunt. Circa haec tempora Ferdinandus, &Ιfabella Catholici Reges nobil Aedes S. templum S. PETRI in Ianiculo, Alontorium nuncupant, ubi vetust
Aedes antea colebatur, posuerunt. Fratrum quoque e S. Francisci familia refectum Coenobium : impluvioque in medio Apostolorum Principi eo loci, quo Cruci afiixus dicitur, in signe Sacellum excitatum est . Sed multorum incussit annorum inclinatum editi collis, e motum que solum ., superstructa aedilicia iam deuoluere videbatur. Cum Philippus HI. Hispania ruin Rex ad solidam profunditatem egesta humo, iactisque funda-rnentis, sustinendae moli murum Validum circumegit, areamque pra: tem
pli facie complanatam laxauit. Ad eam postea corriuata e fontano proximoque castello PAVLA aqua in salientem emersit. Sed, ut rara est sine detrimestio utilitas , Aqua eadem, quam Paulus V. XXXV. ab milliario in proximum collis supercilium perduxit, postquam pulcherrimum inita fontem e fornicato specu sese aperuit, iterum occultat se se, structiles subter canales humore subeunte Verum oblatis cuniculis surtim e re L sus, subterraneos meatus sponte silii fecerat: diuque inter angusta terrestrium venarum pertinaci fluctu eluctatus, in seriorem collis partemo , obiectamq; munitionem impulit, magnoque fragore, ac terrore transit berinor viciniae disiecit: imminente utique Coenobij ruina, nisi Urbani VIII. beneficentia subuenisset. Ille aquam suis redditam finibus coerceri, ducique murum longo trainu dire ctum iussit: oneri serendo parem : sic ritque immobilis mons; ut constaret, quo alictore, loci religionem sta biliret securita S.Iainuero Innocentius VIII. Sixti successor Palatio Vatisiano alterum
i ta ingens PALATI UM addidit, porticu praesertim visendum. Quod po-ibe Ehi si '' i ea di tum partim pronaum,S fr6S Baillica: Vaticanae occupauit: par
ius opera. ficiarum vestibulo relicta . Idem hortis Vaticanis villam, vulgari P VL
387쪽
'ogent otianinis effultus εἰ Templum VIRGINIS
M)YTRIS in Via lata a fundamentis erectum . Eodem Principe Pe rus Gundis aluus de Mendoza tectum ,&apsidem Aedis S. CRUCIS in taurauit titulumque venerabilem Crucis Domani es sio pariete Gete . . Alexandri Sexti Pontificatus ut bellis frequens, quae externi Princi pes, ac Caesar filius, tota serebat Italia, militaribus stipendijs pecunias insumpsit: ita exornandae Urbi parum idoneus solam ARCEM bello utilem munivit. Erat prope Arcis pontem VetuS Deipara: templum : atque ex eo traxerat celebre TRANS PONT1NAE cognomen, Praeses inibi degentium Carmelitarum . Id remoueri placuit cum altero S. Angeli, ne munitiones intercideret. At Pio IV. Pontifice, pari fere a ponte, & Baisilica S. Petri interuallo , aedificari cum Coenobio coeptum est: praeclarum sane,ac Regina: Virgini non sine antiquo cognomine commendat a te. de S.C sterii in Alexander Aedes argentarij S propinquas, quς postea SQrtiarum fuere, Cardinalis extruxit: Pontifex Basilicie Liberianae laqueare inaurauit. Quo tempore templum nobile S.IACOBO tutori Hii panica natio a standamentis posuit; subruto veteri, quod cum proximo Xenodochio Alpitonsus Paraclinas Episcopus Ciuitatensis aedificarat. Tunc quoque Carolus Octauus Gallia Rex alterum SS.TRINITATI in mole Templum Pincio dicitur au spicatus, cum coenobio Minimorum Fratrum, admoni' Trinitatis tu S. Francisci eius familiae Fundatoris tum viventis. Id vero multorum i monte impensa deinde persectum est , pontificiae etiam liberalitatis monimen, 'tum . Nam praeter alios Gallici nominis, cum a Giuille lino Maclo utensi Cardinale structura, & sacello auctum excultumq; esset, Gregorius XIII. praecelsa fronte geminis elata turribus, scalis item duplicibus seecta bibit i, utrinque in areolam ante fores mittentibu S ornauit ac perfecit. Iulius II. quamquam periculosis, diuturnisque distentus bellis, curam
tamen ornandae Urbis solertissimam egit. Cardinalis quidem Aederri , t tuta
item semplum gnit: S. Petri ad
S. PETRI ad Vincula, cui praeerat, in eam, qua pollet, ediscij dlEὶI L evexit: Coenobium resecit: addiditque Titulari DOMUM, nec perfecit. Eadem ipse Aedem plus fere post mortem extulit admirabili specie snaria Vψης 'β moret Sepulchri: cuius in medio i acens , sed cubito innixa vivit ponti fi Sepui cio habitu eius emilies . aliquot hinc & inde simulacra in loculamentis ςur H viij
manent, monentq; periturae mortalitatis. MOS ES in imo sedet, ochaelis Angeli Bona rotar, cum quolibet veteri S memoriae conserensum . Idem quoque Cardinalis Aedem S S. Apostolorum poene collabete in restituit: Fornicata prae soribus porticum posuit: Aedes proximas a Petro Alia ζid Riario Cardinale incoeptas perficere conatus est ; sed a Martino V. ibi- 'Pς μ'
i. CC locasset, quas deinde auctas Columnae Principes sibi h Uuerunt : extra Vrbem Coenobium CRYPTAE FERRATAE , Aece qiappQ ut ab muro fossaque instar castelli munivit. At Pontificatu poti HS A a
388쪽
blum quod Virgini Populorum P tronae Saxtus IV. elus patruuq adhortam Flominiam dicaverati s/ςςὶ i li Jβque operibus auxili tectum Triti uitiis Basilica: nouis trabibus compςgιt: Turrim noua molitio utas fui. uit . Cum aere Publico FOpulu. Romanus Magnae item UiRG1xi LAURETANAE testudinatum pulcbζrrimumque templum in foro olim Traiano excitabat. Idem Ponti se X Arcem ampliauit . VIAM 1vL1ΑM16ti is sine ad lineam iuxta I lberim directam aperuit. Palatium in ea Iu si unum cum Ac de S. Blasi j geminaque Turri extruere coeperat, longe , maximum : destinaueratque magistratibVS, ut in eo ius dicerent, publi cisque muneribUS fungerentur. Eam pCrro viam fertur pontifex su per pontem, quem a flutato deiectum, eidem rursus cogitabat imponere , ad Vaticanam usque Bassilicam ducere Voluisse . Alias idem vias aut lair , stratas produxit, aut nouas direxit, prolatauit, strauitque lateribus'; aut plateas ampliauit . Cloacas substruXit; Officinam cudendae pecuniae parauit. Aedes Nicolai V. apud Basilicarn Liberianam insertis valuis ac fenestris ab Qtu it. Capitolinas autem Senatoris , & Conseruatorum quos vocant, quae iusu, sumptuque Bona faciJ IX. Martini V. Sixti l V. I n nocentia Ull 1. erect ae vel auctae fuerant, ipse pi cturis illuminandas curauit. Adit EN IS in Tiberim insuentis alueum nauigabilena fecit. Aeneum elegantiniinumque Sixto patruo TVM VLVM in Basilica Vaticana, sussili pere Antonii Pullarii insignis ea tempestate magistri posuit: cuius artificio ex aere item elaboratum Innocentij VIIJ. sepulchrum in eadem Basilica celebratur. Sed quod operibus praestat uniuersis. Iulius nouum S. PETRI templum veteris parte disiecta, ad Bramantis exemplar , illius& consequentium temporum clarissimi archite ctoris, aedificare aggressus est, primumque lapidem his Verbi S notauit.
Iulius II. Pont. Max. Aedem D. Petro dieatam Ῥetunate codabentem in digniorem amplioremque formam ut erigat, fundamenta iecit. Anno Chrini MDVII. Eodem tempore PALATIVM Pontificium auxit longissimis, ornatissimisque porticibus, S ambulacris : iunxitque duos Vaticani colles, continuato per valliculam interiacentem aedificio . Aulas vero, Conclauia, & cubicula ab alijs, praesertim Nicolao V.extructa: & Sacellum Sixti patrui picturis ornauit admirabili scelicitate . Tunc enim post aurea illa
tempora , quibus cum stante imperio Roma omnium domina bonis disciplinis,& artibus stationem praebuit, e misero puluere sepultorum Ope rum atque opificum , sculpendi, fundendi, pingendi peritia refloruerat. N ec paulatim, ut scrine fit in humanis, fastigium tenuit: sed cum celer rime in sumino stetisset, retro deinde prolabi vita est, velut in ruinam a reuoluta. NOS quidem in tanta c pisci in turba pingendi magistro S inuidere illi aetati possumus, aequales videre non possumus. Conduxerat iam Pontifex non ignobiles , operamque suam strenue liberali Principi locaueram t. cum lumina illius a ui superuenere RAPHAEL SANTIUS Urbinas MIC HAE L ANGELUS BONA ROTA Florentinus: ille Pictor incomparabilis, sic insignis architectus: hic sculptor pictorque,& Architectus
389쪽
. orie eximius. Remoti S ergo caeteris, Raphael secretiores AVLAS, oc 'mesque ad miraculum colorauit. Bonarotae oblatum Sixti SA- Pictur
a onias cum Patrum Senatuc G I LVM, in quo Pontifices sacrorum caeremo maS cum ras rumia ste Plent, ut eius fornicem per lunulas suspensum picUS m p ri Bbii arbit. Rus appin eret. Fecitque admirabili opere . Aliquanto pol , ramo' Fontifice , interiori fronti eiusdem Sacelli nouam picturae claritatem induxit. Iconem extremi IUDICII,&Christum Dominum venientem in is nube maiestatis expressit, subterque adiudicandam qua gloriae, qua lup plicio uniuersitatem generis humani successu singulari, absolui ione artis , Quam tamen ingenium artifici S superauit. Praecipuum quippe in . 0na rotae illo erat noua excogitarem alijs nondum tentata depromere: interualla in L
partium. nodos articulorum, extremorum lineamenta, nuda corporum , ossium eminentias, circuitu S venarum, IIciluras, nexu S, proiectus quo
membrorum prope ad illudendam veritatem effingere. Quare pra: ter haec in udo tectorio colorata , tabulas ab eo picta S omnino pauca S : in me branis & macro collis descripta plurimorum vestigia habemus; quod palmam adeptus figurando, eam vel sine coloribus, penitioris artis inuicto robore retinebat. Verum ut haec Vrbinatis quoque manum , & eΟ- Et Ra
pulchritPillorum elegantia, dignitas vestium, tantoque partium , & imaginum splendore coagmentata species operis, quanto potius defixos teneret oculo S , quam moueret. Porro in utriusque tabulis cum qui lae videret
morum varietatem, artatum dissensionem, impetus animae ab oculis emicantes , illitas vultu cupiditates , iras, dolore S: manibus totoque corpore diffusas agendi voluntates, fatebatur in tanta dissimilitudine pingendi nihil si nul ius extitisse vel ad amulationem naturae , vel consequutionem gloria . Pingebat praeter Palati j pariete S Raphael Sacellum i , Raphae templo Paciscrae Virginis, ad Diui Augustini, tabulam transfigurantis se lis saniij Christi Domini, quae, ad D. Petri in Montorio Visitur: alias alio tabulas picturae . tamquam e coelesti promptuario, non sine gentium stupore submittebat. Tum ex humanis sublato Iulio recentibus Leoni I X. coenationibus ac porticibus, ut splendidius durarent, stabilis famae Daedalus , suorum perennitatem Operum appingebat. Ea tempe late ignota Romanis hypogea , & concameratas cryptoporticu S in antiquo Titi C ar saris palatio, ac Thermis Esquiliarum effoderat insita mortalibus per uestigandi cupido; quam latens aurum accendit, aut si quid arte factum , S auro pretiosius celant custodes ruinae. Apparebant parietinae plasticis toreumatis Plastica loricatae. Haec porro quamuis tot ante seculis sepulta, adhuc tamen ve- x0rζum A geta, ct integra vetustatem sub terra, quasi e tuto non senseranti Grot- IJ Sς ς xisCae vocantur, quod in cryptiS repertae sunt. Erant ui comitatu, de con- ''no a.
Iaybaelis plurirni picturae candidati: quos ille non modo spe h. n. .'Τ-st a diis mi S moribu S aiebat: interq; eos Ioannes Uti promptus & sagax, traductoq; ad posteros nouo plastic
390쪽
Porticus Leo DIS . Lib. 7. c.ῖ
manum due plastarum veterum C mmςR4-b t assidue. Iamque prodiri 6.sa - illas semihominu , monstrorumqVς sigVr Si& habitus rubrica retule ra in membranas ; sed materi qVδ iser m rQRPur, odorari non pote ρ - Culei addendum aliquid conliab bulum puluisque puteolanugi uber, & paulo crassior reij ciebaxur, Coi tudit lapidem tiburtinum i ii uebat calci permixtus , nec figurata laevigabat. Marmoris contusi ean didum, & cribro excretum puluerem macerata cum calce subegit aemollivit. Hunc vero larmando laevigandoq; habilem expertus, depre
hendit, non alium intritae usum fuisse veteribu S plastis,quam temporum obliuio ex officinis remouerat. Nam ad eam diem mixtura nescio qua e gypso,calce, pice,& cera eliquata,contritoqilaterculo parietes leuerant. Hoc tristi temperamento elaborabant inaequale tectorium , ut auri bra eteolas super inducerent. Igitur receptum vetuS, germanumque MARMORAT VM ad Leonis porticus primo traductum est. Id,praeter tynias, & astragalos, mutilata fictaque hominum, S animantium specie Vtinensis figurauit: eiusdemq; generis monstrosa S effigies subinde interpositas, quod faciendum Titianae cryptae docuerant) : tum per ramos arbuscularum errantes Simias , Cercopitheco S, Pavone S, Psittacos, aliasque, Indicas aves idem, ali; que artifice S colorarunt. Equidem de veteris madimorati inuentione haec, quia reseruntur ab alijS, referre volui. Sciebam enim eius apud Vitruvium fieri mentionem, quamquam laevigandi causa, non figurandi: mirorque traditam ab aedificandi magistro te ctori j ratio nem tamdiu aedificatores latere potuisse . Adhaec in ruinis templi Pacis,
eiusque fornicum cauis multa e marmorato celata Visuntur, a quibus idem artifices modo aduertissent , exprimere poterant . Nisi obstabant rudibus seculis haud meliora ingenia : vel potius agendi voluntas antea
mercedis expers, quam tum Pontifices Vberrime ingerebant. Vtili documento; plurimum valere ope S Principum alendis bonis artibus. Carteritin ad exaggerandas Leonis porticu S accessere Raphaelis manu depidis imagines. Quod sane opus tot admirandis compositum inter pulchcrrima, quae unquam , Roma numerabat. Nec eo secius archi te diura: consultus Vaticanae fabricae , Bramante Vita functo, praterat Vrbinas : Si
cum Leoniana in Urbe domum sibi illo architecto parasset: alteram ipse haud longe, marmoribus, de marmoratis operibus dii inctam Aquilano Ciui magister lineauit ac struxit. Multa quidem Bramantes in Urbe fuerat molitus. Nam & templum S.IACOBI Hispanorum, de vice cancel
lari j ΡALATIUM: & Te inplum, quod Reginae Virgini cognomento AB
ANIMA Germani magnifice struxerunt, cum coetu magistrorum ipse
periectas: Aediculam ad D. PETRI in Ianiculo; rara artis subtilitate. Sed tum se ipse altior est visus , cum totius Palati j Pontifici Ichnographiam , Ut noua cum veteribu S , plurimaque inter se pugnantia componeret: ε Basilicae Vaticanae admirabilem formam exposuit; cuius aedificij , quod caput est omnium, procuratione defecit. Nam ultra plus audere non decuit