장음표시 사용
71쪽
Tertio capta est Vrbs a Vandalis, quos ex Africa in Italiam Genseri eo Rege ac cauit Eudocia Augusta, ut viri sui Valentiniani necem , Ma esimi dolo illatam Vlcisceretur. Gensericus quidem, teste Eutropio, illico vacuam praesidio Ciuitatem cepit,& occursu Leonis sancti sit mi Pontificis, quod passim Ecclesiastici annales memorant, mitigatu S ab incendio , caedibusque, ac supplici js Vrbem seruauit immunem . Quarto Odoacer Herulorum Rex Vrbe potitus est sublato Augustu lo,quamquam aliter de eo scripsit Procopius, initio libri primi. In qua & regnauit, postea a Theodorico Gothorum Rege ipse occisus , qui Vrbem quintum coepit. Ex qua Gothi sexaginta post annis ductu Belisarii, nono anno Iustiniani pulsi sunt, ut testatur Procopius. Sed hi duo postremi Reges non quaerebant Vrbis incendium, S ruinas, cum in ea regnare vellent. Itaque nemo dixerit muros ab hiS dirutos, ac diminutos. immo, ut constat ex Cassiodoro, qui Theodorici nomine scribebat Epistolas; The odoricus muros Vrbis vetustate collabentes, diligenter reficiendos curauit. Nam ad Sabinianum Urbis Senatorem scrib.ns, ait: Dudum a quidem propter Romanae moenia Ciuitatis, ubi Hudium nobis semper im pendere infatigabilis ambitus erit, portum Itiorini deptitatis redditibus reparari i sto noDra constitiit. Et ad Artemidorum Praefectum Vrbi S r Pecunia , D quit, quae fuerat fabricis deputata Romanis sine aliqua dilationein vobis ordinantibus iterum Romanis moenibus applicetur. Quanta
vero laxita S non sine fimiliare murorum illo reuo esset idem pluribu S ita locis testatiar Camodorus tua, inoia r mirabitis Da moenium din entia
subuenient eruetur. Et, Ab tenim ut nos istemporibtis Vrbs ista moenibus Uideatur protegi, quam consat gentibus , vel la opinion fuisse terrori. Et e I emantur emm turbas Cinitim amplissima Ipatia murortim .
Quomodo etiam j ri copiuS eiusdem aetatis auctor magnum ambitum
Circuitum Urbis appellat. Atque ex his clare conficitur, muro S Princi pum studio sumptuque subinde resectos ante immanem Totilete procel lam fuisse illaesos , & integros . Succesila bellum Gothicum , in quo defensa primum aduersus Vitigem Roma, a Totita deinde expugnata est . Quid vero Balbarus ille demolitus sit, constat ex Procopij libro tertio. Nam, ut ibi ait, Totilas Gothorum Rex cum cepisset Vrbem, velletque in Campaniam discedere cum exercitu , Romam in primis dirutam fora aequare decreuit ἔγνω - - - καθελὼν es ἔδαφος. Sic ille . F -- ῶν
λις α . Id est , Muri quidem in partibus multis tantum diruit, suanta tertia paxs totius adiummum esset. Additque: Incensurus autem erat adjiciorum pulcherrima , ct dignissima, Romamque pascuam , δε- fertam facturus . Sed tamen Bai barus litteris Belisari j mitigatus Vrbem seruauit, discessitque in Campaniam abaetis ciuibus . ε θηΤε, ait
xi ad Viteris Beli rij , ct Romae nihiI mati ampntis initist . Tum Belisa' rius, qui a Q Hostia Liberina morabatur in Urbem incolis vacuam veniti umqVc rastra poset, inquit Procopius, eam moenium partem, qtaam si i
I ib. I. in Marciano. Lib. I. Lib. IaVar.ep. sTheodo a ricti S reficit moenia
72쪽
IM diruerat, breui in L aurare lapides , qui in proximo erant, in Unum coaceruatos nulla ordine componebat , nec vi prorsus intermixt9s materia ; it cui Umenti nibit proto esset, nec eiusmodi aliud qnidpiam . Sed id d ntaxat sicere nitebatur, Ut aedi ij Item facie eruaretur. Exteriori Gero ex parte ingentem vim odium xit. Ad haec accedebat quod fossam , ct banc quidem profundiorem circa muros produxerat. nde totius exercitus incredibili promptistidine operantis per dies continuos quindecim, q od muri fuerat pre Totium dis Iurbatum reficitur. Haec
ille . Ex quo iactum est, ut ad obsidione in reuersus Barbarus Vrbem ustustra tentaret. Cumque se Tibur cum copijs recepisset, BelitariuS Ioribus ferro contectis,portas obseravit,& claues ad Imperatorem tI animisit. Deinde , quod illi promptissimum , atque in tanta rerum copi R 'Poene necessarium erat, ijsdem terminis muros instaurauit, ne q u e Omnino contraxit, dilatauitque. Quare Totilas cum tertio redijsset ad Vrbem , non aperta vi, sed incuria Ducis , dolo, & proditione militum , eam cepit. Et Narses paulo post a Iustiniano missus muris instructam re perit, atque munitam , quos,& ipse munimentis additis firmauit, &instruxit. Itaque vehementer errant, qui putant moenia a Belisario refe-Cta , & Vrbem hodieque cingentia , angustiora esse, quam antea. Demum quomodo Totilas Vrbis moenibus, atque aedificijs peperce- η ili'Πψ rit, ex sese postea dissolutis, & collapsis, scripsit S. Gregorius lib.2. Dianibus uice v g. cap. X 3.Vbi de S. Benedicto sermo est. Issum enim alloquens Canusiniae in nus Antistes sic ait: Per buno Totilam, Ciuitas iL a , Roma, de Bruetur,staurat. Ut iam amplius non inhabitetur. Ctii Vir domini resondit: Roma ὰgen tibus non exterminabitur e sed tempeHaribus , coruscis, turbinibus , ac terraemotu fatigata in semeti a marcescet. Cuius prophetiae , pergit S.Gregorius, Beria nobis sa amfunt luce clariora, qui in hac V he distata moenia, eversas domos, demums Ecclesas turbine cernimus,
eiusque aediscia longosenio lassata, quia ruinis crebresentibus pronier
Auctoribus contra sentientibus occurritur.
USI US L ipsius in antiquitate oculatissimus maiorem, quan nos intra muros , e longinquo Romam aspexit: & post illum Philippus Cluuerus. Lipsius tamen optauit & Ι ornae tantisse per esse . ut ex propinquo aliquid certius videret. Sic enim ait Lib. 3 . de Ab cur non Roma nEns paucos dies fram 8 Ctir non obambulo, video , Magni t. melior ῆ Cur non cum viris docilis inibi confero ' firmius fortas e, eer-Rom c.2. tiusque des irem . Des msset, credo, quaerat sapientia , si oculis locorum situs, de spatia subiecisset. Ne C tamen illi ad contra sentiendum rationum momenta defuerunt: dc sundamentum, quod Graecorum Scri
73쪽
. ope struxit ipse , Plinianum. Nititur enim Dionysio dicenti, ζ' 'f'm Athenis parem esse . tum subsumit: Athenae pare S Syracusis , plutarcho. Syracusae autem , referente Strabone, CLXXX. Ita i ui1 , Quae sunt nobi S milliari a XXII. cum dimidio . Tanta igmH' RΟ- Ouo fit, ut Plinius ascribens Vrbi XII l. millia passuum corrigatur,& XX li I. millia cogatur ascribere. Quae circumducta ratio nOS , qui Romae pedem fiximus, minia S mouere debet. Plinii locus sic habet. Moenia eius coligere ambitu Imperatoribus ,
Censoribusque Ue 'asianis, auust concitae DCCCXXVIII. p uum XIII. M. GC. complexa montesseptem i a diuidituμ in regiones XIV. compita eartim CCLXV. eiusdem sPatij mensura currente a milliario in ea te Romani For fatuto ad singulas portas, quae sunt hodie numero XXXVII. ita ot duodecim portae femel numerentur, praetereanturque eae veteribus septem , mae se deserunt, eficit passivum per directum
XXX. M. DCCLXV. Ad extrema vero tectorum cum Casiris Praetoriis ab eodem midiario pervicos omnium Diarum mensura colitit paulo amplius LXX. M. pastuam . Huic loco, qui teste eodem Lipsio magnas habet tenebra S , mutati S ab illo numeris , lux nihilo maior afful sit. Vt mi
hi, inquit, nunc Sidetur Plinij numeri in i corrupti sunt, ct c reformandi . Moenia codegere ambitu pa Num XXIII. milia. HoeprimAm pono, tantam fuisse Romam: aus placet A XII. parum in Uno, altero quemidiarie n. Verum non sunt corrigendi numeri Xlli. M. S addito X. spatium Vrbis pcene duplicandia. Nam nostra lectio e manuscriptis libris excepta vulgatissima est , quam sequitur Onuphrius, hoc ipsum accurat issime persequutus . Vidi ego septem Codices Bibliothecae Vaticanae ὰ ovibus unus vetustissimus. omnes habent XIlI. M. praeter duos qui habent XIV. in libris autem cur verba corrigenda sunt, nisi locus perspicue deprauatus appareat Plinius sane de ea Vrbe loquebatur, quam ipse pr.esentem videbat, nec dum auxerant Traianus, S Aurelia nus , Lipsianis terminis multo angustiorem. Nam ut supra ex ipso dicebam Plinio, finesque constituam ab ipso praescriptos: Vrbem ab Oriente agger Tarquinij claudebat, cis castra Praetoria a Collina ad Esquilinam protensus. astrorum autem formam, quadrata, S angulos amoenia adhuc cernimus, S aggeriS reliquias in ipsis moenibus. Eodem te ste Plinio Vrbs complexa montes septem ijsdem abrupti S muniebatur. Horuatio fines omnes histramus, & contemplamur, quique abrupti Vrbem munire tunc poterant, fuere, Quirinalis versu S Septemtriones : Esquilinus ad Orientem: Coelius meridiem versu S: AuentinuS,&Capitolium .
Nam Campus Martius arvo Plinij extra Vrbem suit. At Lipsius: Dieoμ, inquit, extra pomoerium habitum intra moenia tamen fuisse. Nonne idem in Aventinoi qui inque ad Ciati j tem pstra m pomoerio babitus non fuit, ct tamen is Regum tempore Urbi inesu sis , Et Camptis quidem Martius et olim non erat, tamen Itilius Cresar
74쪽
quem ego praecipue puto in tota Roma mutasse, innovasse. Atqui Auer
tinum,&Iiniculum moenibus septos sitasse Scriptorum auctoritate con sal;quamuis extra pomoerium habitos. De alijs locis non docemus, sed diuinamus. Martius autem Campus illo aevo nec moenia, nec pomoerium habuit; ut supra dicebam. Illo quidem ipso tempore , Concurrere in Campo Martio infe ae acies, ut ait Tacitus ; Vitellij, ut Vrbem tuerentur : Vespasiani vi caperent. Quare ante Urbem , dc moenia conflictus. Quomodo enim Vitelliani ad defendendam Vrbem; hostem intrare porta S , deinde cum eo pugnare voluis ent 8 Sed & Vespasiani triumphus idem ostendit i de quo insta. Referente enim Iosepho Vespasianus ac ditus e Palatio migrarunt ad aedes propinquas Isidis templo. Γriumphaturo S enim egredi Urbem nece sse erat. Aedes autem l fidis prope Pantheon fuit, cis Campum Martium , in altero & minore Campo . At non degebant extra moenia, postridie ingres uri portam Triumphalem et Itaque neque Augustus, neque Nero hac parte Urbem produxit. Et porta Flaminia tunc prope Capitolium erat . 1ib. 4. & Sed quoniam correctionem, opinionemque suam Lipsius confirmat s. antiq. auctoritate Dionysij; quid ex ea inferatur, videndum est. Comparat Roman. enim Graecus historicus cum Athenis Romam : Cuius, inquit ambitum
res Roa Romae ambitus apparebat, fit Circuitum Athenarum , scribit Dion ab eo-'aae, am-dem appellatus , cum 'raeeo ct Iovis muris fuissse ducentoriam circiterditu . Iadiorum e quae su it nobIs viqinti qNinque missaria: Sed an ea , pergit
Lipuus,in Iura Athenis suis Dion ius in hac codatione Voluerit, baeremus. Et merito. Nam ioi Di nysius secernit Suburbia,& quidquid est extra Romam. tum aic: Si quis moenib /s inuentu dispoitibus propter Undique ,
eoni Aas aedes,VeDigra tamen Dructurae multis in locis seruantibus. me tui eius ambilum Voluerit, cto. Vrbem igitur Urbi comparat Leptae moenibu Se qtiae extra sunt, Praetermittit. Piraeeum autem extra Athenas suis
indu vel δ Dion eo loco significat: Quamquam, inquit, ducentum it Dadiortim ambitus Albenarum, si Piraeeum una complectaris,' quod mura medium erit inter eum, Vrbis ambitum. Clare Plutarch in Sylla. Cum enam narrasset, abi ilo obsessas,& captas Athenas: Vrbo Dee. s.l. s. inquit, i Ty UV CC, g se sise verat obsessus erit. Arce expugnata, Λ cur musto Piniati, Neu t ira Sybia pote Hatem Piraeeum Perspicue portum seiunxit ab Urbe, LiuiuS: Misros Piraeeum Vrbi in entes Iungebant, sed intermedij diuidebant. Q Dices: cum Urbe Arx capta non et quae tamen potuit esse in Vrbe,
emet, post illam capi potuit. Hoc nempe vim Arcium attingit; auae
cluamuis Intra Vrμος - .. in Orat. de Tyrann. Parentur
75쪽
urbiorum , & quidquid extra e sset, separauit: sic ab Athenis, & portume ktru positum,& Suburbia semouit, ut iusta fieret comparatio . At quantae fuerunt Athenae sine Piraeeo, alteroque portu, quem Munichiam di-kerunti Ostendit Thucidi des prolatus Λ Cluueror Philericus, inquirimu pus erat Hadiorum IXXV. ad ambitum trique Urbis. Iesus ambitus pars, quae cuHodiebatur XLIII. Nam pars eius media Iongum murum inter, is Phalericum ne cuHodia erat. Longi Vero muri ad Pireaea que contine bat XL. quorum exterioris e fodiebantur. Fireaei otim Munichia uni-
Nersus ambitus erat LX. sadiorum. Quae simul collecta stadia sunt CLXXVIII. At si blatis LX. quae habent duo portus extra Vrbena Athenis attribuens stadia CXVIII. idest minus quam XV. tmilliaria . Deinde Phalericus murus ad ambitum usque Urbis, nescio an aliquid spatij a dij
ciat, siue intra, siue extra ponatur. Ex quo non male infertur, per Vis scompingi in Urbem Romam XXIII. millia passuum. Quod si Plutarchus Syracusas Urbem Athenis non an siorem appellauit, quam CLXXX. Dadioram fuse docet Strabo: eo loco Athenas cum portu perspicue ac Cepit, sicliti Syracusas : quae terra marique ab Atheniensibus obsessὰ etiam in portu validas classes, S ante portum nauale praelium spectariat. Denique ex verbis Dionysij non bene corrigi Plinij locum , patet ex eo; quod Diony sius Romam describit auctam postremum a Servio Tul
lio Rege, anno eius conditae circiter CC. annos amplius DCXX.Zantequam Plinius scriberet. Ille autem Rex septem nec totos colle S Vno muro Complexu S suerat, non excedente Capitoli; crepidinem, seiungen
te prata Flaminia sub Capitolio S longius ab Urbe Campum Martium. Quem ambitum nondum Sylla : Iulius Cesar, ut placet Cluuero: Augustus, Claudius , Nero , ut placet Lipsio, dilatauerant. Itaque Romam arctiorem des crabit Dionysius quam tot incrementis auctaria PliniuS Videret : atque , ut sensit etiam Onuphrius, illa aetate, & post exactos Rege S, multo, quam nunc est , angustiorem. Quomodo igitur ab eius tempori S ambitu Qui tot incrementa nesciit, licet eundem post sexcento Samplius annos inducere: S Plinium cogere , ut sui arui Romam antiquae parem faciat, cum longe maiorem,& pene aliam videbat 'Neque inseras: iure ergo statuitur aetate Plinij Vrbs XXII. milliariorum, siquidem tam ampla erat ante sexcentos annos, qualem describit Dionysius. Aliud enim hic agitamus : An videlicet haec consequutio recte deducatur: Dionysius scribit, Urbem tantam Rege Seruio fuisses et igitur aetate Plinii eiusdem amplitudinis fuit; quae intermedi)S seculis magna incrementa perceperat. Inuno nec ipse Dionysius id consequi vellet : qui iustam offf nsionem Romanorum effugere non potuisset, si nam rasset, sexcentis post annis eiusdem esse magnitudinis, qua erat ante illo S. Crediderim potius , Dionysium vulgari quadam aestimatione fuisse loquuxuiqua sectulis iis, quς extra adiungebatur, iiij principes Vrbe S interila d liquo modo comparabiles videbam ur esse , nec Geometricam truti H Π in Vtriusque pensanda magnitudine adhibuisse. Et vero hic Grης se historis HS Vt in caeteris accuratus ac dili ens , hoc tamen nomin* mih
76쪽
Roma norotunda, sed angulos a. Lib. I O. . Edition. I.
non probanduS videtur, quod praeter Vrbis initia, omanorum more S, magistratuum, religionum, Caeremoniarum , udorum institutione Siere omnes derivat a Graeci Si Cum rude S lior ne S h i c institii erant , an mei Graecia vix audiuerant: Quod ad praesentem collationem spectu , - n rem Athenarum loqui , lustium 1 Atheniensium res gesae, cuti eoo existimo inatis ampia magnisi aeque tuere. Verum ariquanto mInsana ingenia , per terrarum orbem Albeniensium acta pro . dantur. Ita eor m qui ea fecere, Virtus tanta habetur, quantpottibre exto iure prs lora iv Ni ' Γωσtilat Dor
Eodem loco Pliniano altera mensur3 or I 'inb. fas. Et efficit, inquit, passuum per dire ctum XXX, Μ D
dico scribenda idestγia missio, docet Li psius. A mrdiar aptam tria misitaria,'passus septingentos sexaginta qHi Τ c. IS plena diametro septem milita quingentos triginta: b in triplica , XXII. ct semis in ambitu redduntur ἰ At Plinius neglexit, otio phabuit de dimidio, ct rotunde XXII.aut XXIII .dixit . bac ille . interPretatio ex proportione diametri ad uniuersutia ambitum quid con 'scit, nisi pro certo habeatur, Romam rotundam strasseὸ Atqui non Circuitus potius ad quadratam formam accessit, Vt vestigiasemo Diti muris qua longius procurrebat, qua contrahebatur anguini US . A q'. id mirum . fuit enim reapse necessita S natae Coaeua Romae. qUO G testatur: Roma inquit , super Tiberim iacet: de qua iam diectum est, ea
non delectu, sed necessitate conditam esse . xvi etiam adscia quadam ex parte addiderunt, non ne potiora et ua poteri a te habuerunt: verum iactis antea fundamentis feruierunt. Et paulo pol . Ancus uartius montem Coelium , ct Auentinum , ct iacentem inter hos campos assumens Ur gente necessitate prioribus copulauit. Hinc extitii ille modo flexuosus, nodo cuneatus, modo directuS, modo anguliS incisus murorum circuitus , quippe qui situm montium sequeretur. quod etiam confirmamn leges a Martiano. Et pomoerium post Seruitim Regem usque ad byllam intactum, si deinde alicubi promouebatur, alibi veteres termino S e X au gurum religione retineba t. Quare partes aequaliter distare a centro non poterant. Hinc etiam varia spatij mensura breuior , longiorque a miseliario decurrit ad portas. Porro milliarium erat aurea columna in capi te Eori Romani posita, in quam viae militares Italiae desinebant. Et quia in loco Vrbis celeberrimo erat, eiu S umbilicus dicebatur Ab eo loco ad Tiberim breuis est tractus, interiectu sori quondam Romani, & sori Boarii. Par sere ad Campum , Vbi erat illa aetate porta Flaminia. Multo productior ad alias portas, praesertim Collinam , Viminalem, di uiam , Capenam. Dicat ergo Plinius immutatis numeris: Mensura milita-
io ad singulas portas incit passuum per directum XXX. M. DCCLXV .
significat autem, praeter spatium ambitu S murorum, dimensum quoquo suis e spatium a milliario ad singulas portas trecensitisque passibus a mil Iiario ad portas singillatirn interiectis illum numerum initum fuissse .
77쪽
n-ino me suram, quae a milliario ad extrema tectorum Plinio colligit illia, Lipsius putat colligi septem millia, ut ex hac semidiametro at XXXXIL militaria pro ambitu tediorum extra muro S Urbi S. '' Psoc etsi nonis, qui magnitudinum murorum Vrbis inuestigamuS, non aduersatur; tamen, ut de m nibu S dicebam, nisi ea tecta in orbem pro be figures , nihil ex septem millium diametro conficies . Sed quomodo aedificia qua: pro Ciuium,& aduenarum Voluntate Urbi adiungebantur , in circulum nec potius in longum, aut nullam in figuram surgebantρ Demum quid negamus Vrbi non septae moenibus LXX. militaria, quae Illi
sua magnitudo, & talicitas attribuit, si tamen in ensura per vicos omninviarum excurrat J Tunc enim sine dubio tantuS numeraris efficietur. Codices Vaticani omnes praeter unum habent XX. M. passuum facilius auctor explicatur: ut quemadmodum moenium ambitus XIII. M. passuu& CC. ita circuitus tectorum, extra moenia XX. M. passuum amplecteretur. Cluuerus hoc spatium aliter dimensus sic ait: Ad extrema Uersteiurum defri dedimiorum ab eodem misitario per vicos omnes etiam, Idessner singula Sabarbia quae viijspublicis, Hostiensi Appiaeis c. circumiecta a erant, mensura codigebat pauta amplius septem midia passuum. Huius menssurae ambitus e ciet ad pasuum missia XIV. Sed hoc fieri non portuit, ut mensura excurrens Per singula Suburbia per directum colligere paulo amplius septem millia , 5c in ambitu XLV. millia pastuum ; cua
ouindecim, aut viginti, aut triginta milliaria vel uno Suburbio continerentur: Ge omnium ambitu tene Dionysiio Vrbs quodammodo nec Ini
lium, nec finem haberet . . . . in Tr
Mouit etiam Lypsium Olympiodori a uictoritas, qui ait : Romana Vrbis murus mensuratus ab Ammone Geometra, quo tempore Gotbi primam
inuasionemfecere, babebat spatium Unius o Uiginti missiarium. At hic si
docet primo Gothico bebo fuisse vivus S viginti milliariorum : cur dicenda est aetate Plini j tredeci in fusese; cum posterior accessio latum illi ambitum non dederit J Deinde nec primo Gothico bello sub Alarico , nec secundo sub Theodori Co , nec tertio sub Vitige diruta, vel angustata simat Romana moenia : & aliquod passa detrimentum, postea refecta,&instaurata priorem firmitatem receperunt. Tertio autem bello Procopius interfuit, nobisque Urbis ambitum circumsicripsit, qualem fere huic
quem vetustas, ac Vi S temporum nondum Perdomuit ac deiecit, respondentem oculis intuemur. Hunc ergo potiuS Geometram, quam Anamo nem nescio quem praeoptamuS .
Martino Polono respondendum non est, qui nec pro antiqua, nec pro nostra Roma loquitur. Romae, inquit, sunt midiaria Viginti duo praeter Trauniberim , eae Leoninam Ciuitarem , cum quibus dicitur babere quam
Minta duo militaria . Leoniana Ciuitas recens ostendit eum loqui derς Lux ti Roma. Hic autem Inn enti j IlII. pce nitentiarius 'Vixit annos luti' MCCL. Itaque nemo ab illo tempore circuitum Vrbi S de cur 'xatum di Xerit. At Trans tiberina regio,& Leoniana ciuitas Cogno CD OBV LRβ qu quatuor amplius patet milliaria,cur viginti efficer β γ δ
78쪽
' Reliqua pars Vrbis cis Tiberim explebit viginti duo. Sed illi auctori
multa fingere licuit in libro de quatuor maioribus Regnis, si tamen alii hic liber est adscribendus, Ut quidam aiun . Nam oraeter hoc quod lcr1hit can. a.ait cap. 3. Porta Salaria, qua ducit Oersus Sanctam Sabinam . In Sabinos dicere volui: nam ab illa longissitne abducit. Porta Coltinet suae eL prope Templum Adriani circa portam s. Petri . Atqui Cothna eadem est cum balaria in Colle ad ortum non ad ripam Tiberis: ubi scilicet Adriani sepulchrum, non templum est. Et cap.6. Palatium Neronis Lateranense dictum ὰ latere septemtrionalis plagae in quastum es. Palatium Nero ad Sacram viam sub colle Palatinoded in Laterano nun- Quam struxit, nec habuit. Hoc autem non ad Septem trionem, sed , u-Bralem plagam est situm. Eri Palatium , Ῥbi Romulus posuit saluam suam auream, dicens: Ne cadat, donec Virgo pariat. Nugae. quod enim Palatium aetate Romuli, cum opprobrio non fuit facta sine arte cala , dQuae illi statua viventi aurea, qui forte nec luteam, nec scorteam habuit Quod fictum in ore ethnici hominis Vaticinium i Et : Palatium Lus , Ve*oiani ad Cataeumbas. Et e Tempore Tiberis veneru ri Romam duo iuuenes Phila phi, Praxiteles, ct Phidias. Et alia, ne rudi q idem saeculo ingenio digna. Atque hic in testimonium historicae erua itionis adducitur ρ . At Vopiscus sua quinquaginta millia passuum nobis ootrudit . Huic
vero & Lipsius , & O auphrius, & caeteri omnes respondeant necesse est. Onuphrius quid dicat fatetur se ignorare : exi sti mare autem, vel historicum errasser nec, quid diceret, intellexisse; Vel in numeri nota erratum Lib I ς' ' esse. Liberalius se expedit Martianus. Ait, producta fu i sse moenia, trans-ε id φη - Tiberi per viam Flaminiam usque ad Tabernam, quam Primam Portam vulgo nominant distantem ab Urbe millia passuum VIII totidem milliaria e regione portae Flamin ar, via Latina muro S occupassi . hinc existere diametrum XVI. M. passuum , cuius ambitus efficit L. M. passuum. Mirum sane commentum. At nemini placet vacare tia fabulas. Prima E. Addit idem sta e cessu temporis muros fuisse contracto S, ut nostris maiori dii. muros ex parte sed em praeberent. Lipsius vero , qui duo , aut tria supra viginti
in prisci β passuum millia muris peramplae Romae inclusit, quanto laxiora Vopiscii , b A . spatia nihilominu S expunxit Z Vbi erunt viginti, & octo passuum millia plute p quomodo post Constantinum tanti spatij moenia desierunt 8 quis diruit
suit . ante Gothicum tertium bellum, quae custodia Principum,& hostium reuerentia conseruauit 'Rut ergo locus ille corruptus est: aut ita quispiam dicere posset: Que admodum Plinius scripsit, in moenium ambitu XII l milliaria, mensura currente a milliario ad singulas portas amplius XXX. id est simu l sumpta XLIII. amplius milliaria fuisse col tecta: sic post aucta in Urbem Ca-po Marcio , mensura a milliario ad por tas recurrente, & muros circum eunte , collecta milliaria quinquaginta Sed libentius probabiliora au-IR Chy0 d i cm. Cassiodorus , 8e Susebius non auctam ab Aureliano, sed munitam
Vrbem scribunt. Aureliantis , inquiunt, templum Soli aediscat, ct Vr'
79쪽
Lym firmioribus muris Vadat .sk his quae dicta sunt objj ciet aliquis: Hac nostra aetate murorum circuitus , cum includat Campum Martium , Pliniano ambitu maiorem , nc tamen vix, aut ne viX quidem aequat, teste Martiano tredecim millia passuum ; Plinius vero tredecim millia statuit, & ducentos : Deinde cum aucta fuerit postea Vrbs Traiano Principe , ut aiunt , certim me tamen Ccesare Aureliano quanto erit amplior nostro antiquus ambitus ἐHaec antea mihi Blueda in hunc locum potissimu reieci, quae Martiano,& Blondo, & Onuphrio, & omnibus, qui hunc ambitum antiquo paulo minorem agnoscunt, luendi sunt. Aio igitur: Terminos Plinianos tanto tempore decursu alibi fuisse mutato 3 neque enim i)sdem omnino vestigijs immutabiles muros fui illa volumus alibi vero dimensos, sed eius mensurae nullam nos habere rationem Nam Plinius loquitur de circuitu murorum;scribit enim Moenia codegere ambitu. Quare,& Tranitio e rinam re ionem cinctam muri S, qua ui S extra pom Cerium,inclusice οἱ alia loca , in quibus nunc moenia desierunt. Nam primo Capitolium haec enim tum Arx Romana, magnis, ut ait Tacitu S, exercatibus inexpugnaυι- tis,undique praealtis muris, ac turribuS cingebatur. I unc etiam a porta Collatina quae vel erat in eodem vest gio, ubi nunc alio nomine Pinciana est, vel non longe aberat muru S conuersus ad Quininale, &in eius Crepidinem ascendens, Postea sacundum illam tendebat a Pitolia versus eiusque munitionibus tangebatur: Vel certe Planiciei Romanae, nos longe ab eodem apitolio, aliquZm Partem OCCUPabar , Ut ad Tiberim excurreret. Ad haec, Castra murum aggeriS Tarquina, non abstulerant,
quo, ut ex eodem Plinio tape dixi, VrbS claudebatur ab oriente . Castra aurem quadrato spatio illis extrinsecti S adiecta sunt. Nunc vero moentili Tarquinianorum in castrensi illo spatio reliquiae nullae supersunt. Praeterea ad Dortam Naeuiam, ubi veteres Arcu S A quae Claudiae; &in v l divinis Esquilijs ad Templum S. Crucis, ubi rude Amphiteatrum aspicimus, fortasse aliquanto latiora moenia & magi S directum angulum spe
nia prope Aventinum, lecundum Tiberim, sic planiciem Testacei motis probabiliter ferebatum, Quid, si & alibi prope flumen fuerunt ρ nam contra Ianiculum in ripa fuisse constat. Quando, & a quo sint extri acta, norL, constat. Horum autem vestigia nulla extant. Itaque et ii deer at aeuo Pliniano Campus Martius; moenia cum aliquot loca, in quibus e sse desierunta occuparent, tredecim ampliuS millia passuum explere, minore tamen qua in nostro, ambitu potuerunt. Nec etiam multum urget inclusus ab Aureliano Campus Martius, etsi plus uno milliari adiecit. Tunc enim praeter eas, qua S memoraui murorum parte S stantes Plinij amo , DRnc autem peritus sublatas , secundum I iberim muri Urbis , ut dixi , a Ponte nunc Xysto versus portam Flaminiam excurrebant:& a fluuio, leutemporum morsu consumpti sunt. Hos vero , & illos Campi Martia si Pliniani S adnumere sinonne quindecim millia passuum etacies, S tam V t rcae spatium, in quo nostri u uiuatur, nili forte ad angulum illum V qHi
Aili. Moenia saetate Plinij aliquod in locis
Quom O. do intrami no i e naambitum
80쪽
liarum augebis λ Moenia enim quae aliquot in locis intra nostrum ambi
tum collapsa, nec refecta et vel diruta, S sponte sit blata priscis mensuram augebant, nos necessariis praeterire cogimur . Quamuis autem haec vera sint; tamen scribente Plinio, S principe, Vespasiano dici absolute non potest, Urbem fuisse, quam nun C est, angustiorem propter aedificia, Sciuiles domos, quae moenibuS Undique a aliae rentes ea parum agnosci sinebant, di omnem in partem late fundebatur. Neque enim haec pro Suburbijs habenda sunt . Plinius autem , ut dixi, pro tredecim millibus passuum solum habitam rationem ambitus mutarorum tradit. Iam qui urbe ad XXIL aut ἰXXIll. millia passuum extendunt sine Campo Martio, quonam illam compingunt Z Ad Anienem &Castra Annibalis λ an ad Puticulos , vel Appia via ad sepulchra Metello-xu Quod nam structurae vestigium extra Vrbem possunt nobis demon .strare moenia indicanti sit Durant adhuc multis in locis arcuati Aqua ductus t cur alicubi ea non extant λ
Moenia siubinde is Pontificibus instaurata. Cap. XIX.
HAec de ambitu , & muris Vrbis diligenter a nobis peruesti
gata, & explanata sunt. Caeterum cura eosdem instaurandi ab Augustis, ac Regibus transiuit ad Pontifices. Et septimo quidem saeculo in id vehementer incubuerunt, quodia ira vetustate , & oppugnationibus qua Sata moenia , multis fortasse in locis fatiscerent, vel diruta iacerent. Resertur ab Anastasio Sisin nitis dierum viginti Pontifex, tam breui Pontificatu calcis tamen fornaces ad murorum instaurationem parari iussisse anno DCCVIU.Gregorius II. qui septem ab illo annis Pontificatu est euestiis , statisn eodem Anastatio referente, ut muros reficeret, calcarias fornaces expediri, conuehi caementa , & a porta Sancti Laurentij opus inchoari iussit; tum ali qua parte re fecta, emergentibus intempestiuis tumultibus ce stare coactus est. Gregorius III. eidem successit. De eo sic Anastasius. Huius temporibusptarima pars murorum butus Ciuitatis Romae MMA uratis . s. Alimoniam qnoque arti cum, ct pretium ad emendam calcem de proprio tribuit . Triginta post annis Adrianus L Ecclesiae praesuit. IS teste eodem Anastasio muros atque turre S Urbis , quae diruite erant, &vsque ad fundamenta collapse , instaurauit, magnamque Vim auri in alimenta mercedemque opificum , Sstrueturam operis insumpsit. Posterioris saeculi anno XLVIl. Leo Quartus nactus est Urbem a Saracenis antea oppugnatam, direptis religiosi ilimis Sanetorum Petri,& Pauli Et platina templis . Itaque reserente eodem Anastasio totius Vrbis muros reno in eius Vi- uari, & in priorem firmitatem restitui, portas aedificari, praeualidis
Rς que valuis obstrui praecepit. Quae ut propere ad exitum perduceret, equo