장음표시 사용
11쪽
UE ALIME Eistis semper seseo sciscitati nam a postremis exor , gumen, siue animatis pars, iue olus idfuerit,quoldiar quodnam his symptoma accidat, quo iudi- tidie tibilicet discere. Res nanq; elixa, tam gustu, Φ ollaei ipsius iuris: ipsum aut ius,rei, quae in se
est elixa, qualitate ac facultatem repraesenta To tius porro,qui nunc nobis est Propositus, sermo nis ueritate poteris sic explorare: lente, aut brassicent se saxatiles pisces non coxisse, utrumne pondus quoddam in uentriculo,ut instar plumbi, auti lapidis, autIuti quiddam incumbere ipsis uideae hoc nempe modo quidam, quem ex huiuscemodi cruditatibus sensum percipiunt, interpretant an mordicationem quandam manifesto in ipso, an flatum,anructum grauem sentiat Tum ain nudorulentu magis sibi ructum accidere:es 3,mordi catione: nonnulli utruncy,responderunt. Horum igitur corporis habitum diligenter cotemplatuS, deprehedi,hilis flauae copiam in uetriculo,uel ob Prauam quampiam temperiem, uel propter peculiarem constructionem esse aceruata. Peculiarem aute dico constructionem, quoniam hominibust quibusdam bilis ex tecore in intestina defluens,in
uentriculuregurgitat: Prauam uero temperiem,l cis calor natura ipsis inest acris ac mordax, ct uti sic dica febriculosus.Proinde par est,ut isti cibos l corruptu difficiles melius Φ faciles coquat. Quan
i do, quae facile coquuntur, facile item alteratur,aci corrumpuntur: contra, quae concoctu sunt dissit cilia,no facile quoin,cum alterantur,tum corruml Puntur. Haec certe si in multu calorem inciderint,l coquuntur magis,Φ si moderato occurrerint. At j que hac profecto ratione accidit, ut nonnullih
l hulam facilius,l pisces saxatiles conficianti l 1ii Lens aut quibusdam aluum mouetmagis,l Q inhibeat, non alia ratione, i ut in comentariis j quos de simplicium pharmacorum facultate coni scripsimus,demonstrauimus.Quemadmodum Gl nim ex ijs quae a nobis praeparantur, nonulla quae facultatem ac substantiam habent contraria, comPOnuntur : ita ec natura ipsa, permulta quae sensuit simplicia apparent, comiscuitiquod in pleris p alii mentis coperi .Etenim no lens sola,sed α Di mi ca, at adeo marina propemodu omnia, quibusi testa pro cute est, quae Graeci appellant, compositam ex pugnatibus facultatibus na turam sunt sertita. Nam selidu cuiuis corpus ta de permeat, aluul sistit:humor uero , stimulat ad
excretionem. Huius porro rei ex coctione mani
festa simitur demostratio: cum aqua in qua dictorum quod fuerit decoctu,aluum subducat: ipsa
uero corpora, inhibeant. Hinc nonullos audias, qui dicant: Sihrasticam leuiter coctam,oc uniuersim ac repente ex lebete inuas aliquod, in quo sit oleum ac garum,transfusam,ante alios cibos sumpseris,aluum subducet. Alios aut uideas brassica, quae Graecis disephthos,id est, bis cocta nuncupatur,ad uentris cohibitionem hoc modo adparare: cum ipsam aquae prius incoxerint, aqua quidem tota ex lebete effundunt, aliam aut ad dunt puram calidam,in qua rursus brassica secundo coquunt:ut siquid proprii succi post priorem decoctionem habuit reliquu, in hac penitus deponat.
Omnibus enim,quae in humore coquunt,usuu
nisi ut quiddam ab eius facultate in se derivet hac lde sua uicissim portionem aliqua ipsi impartiant. lla quod in ijs,quae in iure aliquo elixamus,siue lecam, aut aliquot marinora memoratorum animalium decoquito: postea decoctu oleo,garo,Pip rec, coditu, cui libuerit propinato. idem facito inhrassica bis cocta. Videbis enim potioe quidem, alvu dilui: lidi aut corporis eiricostipari. Quare non est quod miremur, si ab huiuscemodi cibis, quadocum ipseru succo selidum corpus sumpta
fuerit, tormina interdum & inflationes oriantur. Pugna enim quaeda inter utrun fit,cum licium quide corpus hsreatsubinde, ac tardensiuccus au tem ad excretionem properet. Quo casu si quos mordicat,excretu fuerit, cessat symptoma:sin moretur,uentrem tormimus ac flatibus infestari est
necem: quibus sela pugnantiu excretio finem imPonet. At cum nonnullis uenter ad egerendu sit Propensiis:alijs aut est siccus,& ad egerendu dissicilis, utrim pro sua naturasymptomatis, quae ab huiusmodi cibis fixit, afficient: cu uenter alius succi, alius selidi corporis facultati opitulet. Duabus
nanch contrarijs causissimul commissis, unam sis perare, alteram succumbere alteri est necesse. Id ipsum autem propter uentris affectus quosda ac l cidi non natiuos quidem illos, sed aliquo tempore sub ortos. Nunc enim pituitosum in eo humo
c trem,nunc biliosum aceruari cotingit. Atm ipsiuslpituitosi,alius quidem est acidus,alius salsus,alius dulcis, alius dem Q sensibilis qualitatis est expers.lRursiim alius est liquidus, alius crassus, alius uisci dus,alius dissipatu lacilis. Ad haec humoris bilio is,alius est flavus, alius pallidus, in quorum utro
luitem imu est pro maioris et minoris ratione di
quς in corporibus aegrotantibus apparent Singuli igitur memorati humores, O aut ad alui excre tionem,aut eiusdem cohibitionem plurimum habeant moment posteal integra ciborum memo atorum corpora cum suis succis in uentrem per Menerint, ijs quidemquae eiusdem secum sunt f cultatis, ferunt stuppetias: aduersantur aut iis quae lD sunt cotrariae. Antea quide duas genere causas recensi ieramus, propter quas, ijsdem sumptis cibis, lidiuersi in uentre effectus sequerentur.Ιa uero pN
ternaturalem constitutione, oc liquidas selidas id est, ciborum partes, tertia 'UO'
siue appelles, quic*intererit. Siquidem tum ijs nominibus, tu etia iis nihilominus, cibosci Αα re βρωματα appellant. Cui rei testis est Hippocrates, in opere de morbis populariter grassantibus scribens ad huc modum: τα βρωματα, id est
escas,ac potus experiri oportet, an aeque daemo rentur. At rursus alio loco: Labor, αττον, hocis. cibus,potus, mnus, uenus, omnia mediocria.denominibus quidem certe quod semperpraedica mus non oportetnos esse sblicitos, nec quo pa-
12쪽
LIBER iis o quis ipsis uiuina , laborare, cum eapi aesertim l omnia Graecis sint usitata: sed rerum ipsarum scia entiam cosectari. Alimenta ergo citi tardiue tran situs esse coperiuntur, alias ob naturalem nostral ab initio constitutionem , alias obuentris disposil tionem acquisitiam, nonunquam ob peculiarem l aliquam esculentorii ac poculentora substatiam: l quandoquide ex 4s quaeda humida, quaeda siccal sunt:ceu alia uiscida, alia filabilia,ac diuisii facilia: l nonnulla deni P acrimonia ui se habet, alia acore, aut amarorem,aut dulcedine, aut saliginem, aut austeritatem,aut acerbitatem,aut alias, eXtra ha i facultates medicamentosas eiusdem generis cum t ijs,quae purgantibus medicamentis insinti 1 III Siquide atriple blitum,malua,cucurbi ta,quia sunt lenta ac perhumida,alijs quae talia nol sunt, celerius subeunt: idc, potissimum in iis,qui
sumptis illis, in pauimento moderate cedente te niter obambulant. Dilabuntur enim liquis cor se it cutiatur, promptius Φ si quietus iaceat. Eodem l in genere ponere quis pom mor dulcia cerasia, i & ex uinis quae dulcia simul sunt ac crassa. Pepol nes quom, re quos melopepones uocant,q, humi lj di sint ac lenti, uentri subducendo int idonei,se l cultatem , mediocriter abstergendi habet,ct ho f TUm maxime pepones: quam facile, si sordida alial quam partem his consticueris, perceperis: proti l nus nanq3 cernes quicquid in ipsa est sordium ab l stergi, ideoq; inter ea quae urinam mouent, con j numeratur.Porro inter humida corpora ct aquo j sa in quae praecocia uocitant,&persica,ct omni ino quaeculam nullam gustantibus ea aut olfacien l tibus,qualitatem admodum repraesentant. Quae, i si quidem uenter addeqciendum est propensis' i non aegre subsidunt: sin minus, haerent &ipsa sub limia,nihil ad ipsam excretionem cGferentia.Et j nim huiuscemodi ciborum materia medium quo li dammodo inter aluum sistentia&proritantia, lo li cum sertita, exiguum quid in altera partem amert
momenti,si in uentrem incidat, nec ad excernen dum ualde se cordem, nec ad distributionem ala Crem ac robustum. Interdum enim haec quo al-inim cohibent.Quin Sc melicratum, in quibus celeriter distribui occupat, nihil aluo ad excretio lnem confert:quin imo cibis secum commistis, ad distributionem praeit. Quod si distribui celeriter inon anteuertat, eXcretionem non secus ac flauabilis , sua acrimonia ac mordacitate irritat. Hoc ergo cibariorum ato potionum genus duntaxat mordicatione suauentris partes ad expulsiqnem exustitat perspicuum autem est quod etiam intestinorum si stantiam nomine uentris complecti l mur: sic nepe uulgus τμγάςοραρβid est, uentre prominulo, di uentricoses appellat.) Alia autem sunt, quae uentrem fissiducunt, incultates in se medicamentosas habeant commi fias,similes ei, quae in scammonia, colocynthide, elleboro,ec id genus es is conspicitur.Horu enim sinstantia ex cibo ct pharmaco est commista,ut si ipse in ptisanae cremorem succi scammonii paulullum quid iuncias.Qui succus etiamsi sensum quia
busdam Hippocrates dixisse uidetur, cum inquit, In cibo medicamentum. Atquero non sic modo,
sed de illis quo p cibis intelligi posse dictum eius
uoluerunt, qui ne F alendi,nessi purgandi anima iis ullam habent facultatem. Haec enim inquiunt,
non modo ut aliment uerumetia ut medicamenta tapenumero agere, cum manifeste nos calfaci ant,restigerent,siccent,aut humectet: ueluti dum
hora nihil in hominis corpore essiciant,sed ipsum tantummodo alant, tum medicamenti rationem haudquaquam habere. Sunt aut saner paucissima id genus edulia. Quotquot uero ea fuerint,alim lti duntaxat ratione plane habent, corpus eius qui l sumpsit,in qualitate no immutatia. Etenim quod refiigeratum est aut calia fium, Irumectatum,aut lsiccatum, secundu qualitatem est mutatu . Quod uero ex cibo ad molem dissipatae stibstantiae sarciendam animal sibi assumpsit, ab illo duntaxat ut alimento iuuatur. Quamobre qus medij sunt tem li pexamenti, nulla. uincenti qualitate sunt praedia i ta,ea selum sunt alimen a,non etiam medicamen il la:uentrem y nec seluut,nec cohibent: stomacho lnec robur, nec imbecillitatem inducunt:ssicuti sis
dores urinamve nec prouocant, nec coercet: nec li aliam quamuis dispositionem calidam, fiigidam,
humidam, aut siccam in animantis corpore inge nerant,sed quale animatis, quod nutritur, corpuSassiimpserant, tale prorsiis conseruant.
V Verum hoc quot loco limitatio quaedam lest utilissima,quae ne ipsa quidem a Diocle est pollsita,ut nec aliarum quaevis, quas hactenus recen- lsirimus. Si em hominis corpus medii plane sit teml Peramenti, per alimenta medii temperamenti eol in statu seruabitur. Veru si id frigidius, uel calidi us,siccius,aut humidius fuerit, medij temperamel ii cibum Zc potum perperam exhibueris.Quippe huiuscemodi corpus, quatenus ab exacte mediat costitutione recess1t, eatenus in diuersum statumi traducatur est necesse: siet autem id per praesentis distemperantiae contraria. Conaria autem pari in iteruallo in utram oppositione a medio in utransp partem secedant oportet:ut si corpus tribus uer hi gratia) numeris a temperata ac media constitu litione ad calidiore secesserit, totidem cibu quo pi a medii temperameti cibo adfiigidiorem secede re erit necesse: sin uero quatuor numeris ad humit ditatem discesserit, totide cibum mediocri siccio i rem esse Coueniet. At* in eo certe permultos est linuenire, qui de usdem cibis exdiametro pugnan lita pronuncient. Nuper enim duo inter se com l Certabant, quorum alter salubre, alter insalubre, mel esse assi abat: uterque ex illato sibi a melle affectu coniec tans: nondum illud intelligente' quod omnes homines non unum ab initio ha huerunt temperamentummel si habuissent, im mutabile ipsum,aetatis cursu,aut in temporum anni ac locorum comutationibus, tueri potuissent: ut nunc omittam, Q ijdem homines uitae institu tis,acinctus ratione, natiuum corporis habitum
13쪽
immutant. Ne igiturionge abeam, morum qui de melle inter se disceptabant, alter quidem erat aetate senex, Sc natura pituitosior, uita p ociosa, oc cuad alias omnes aictiones, tum aut ad eas exercit 1iones, quae balneu praecedunt, nauus. ob eam cycausam,mel ei erat utile. Alter uero,natura erat bIliosus,& annos natus triginta,in quotidianis . o- Peribus multum sese fatigabat. non abs re igitur in eo mel celeriter in bilem uertebatur:eac, ratio ne sibi erat nocetius Novi aut A ipse quenda, qui de ore uentriculi querebatur :q, cum aceruata in eo pituita prouenire, ex ipsius sermone cote fias Lem, constituissem. , ut cum sinapi betam & por rum sumeret: eorum ope incisem pituita, largiter Per alvu excreuit, omnibuswiymptomatibus est iberatus. Idem postea cum post esum ciboru acrium nO coxisset, mordicatione. in uetriculo sentiret,sumpto rursus cubeta sinapi,no modo a mor dicatione no fuit leuatus, ueruetia longe deterius habui tu protinus admiratus, quid esset, V ab iis, Ruae antelummopere iuvissent, nunc grauiter laederetur, causam sciscitaturus ad me accessit.
V I Eos porro, qui rei medicae sunt imperiti, in his falli no est absurdum. Verum medicoS, qui Pleraq; & eadem utilissima theoremata pretereia indistincta, quis ferat No enim ipsos simpliciter Pronuciare covenit, pisces saxatiles permultis qui dem coco diu es e faciles: nonullos tam e reperiri. qui bubula facilius coficiat: sed utros'i distingue Terquemadm odu de melle no simpliciter pronunciare, sed simul adncere quibusna aetatibus, natiris, anni temporibus, regionibus, ac uitae ration hus utile sit, aut noxin:uerbi gratia, ψ calidis & siecis spi aduersissimis. frigidis uero ac humidis utili*simum, siue ea temperies eis sit naturalis, siue ac cesserit propter aetate, siue propter regionem, aut anni tempus, aut uitae conditione.Itacp ad praesent xem speculatione silmme necessariu esse uiderunt hominu pariter ac ciboru temperamenta considql rasse. Porro qualiana hominum sint temperamen j εa, re qua ratione ea dignoscere coUeniat,in com
l mentariis, quos de temperametis scripsimus, celit uti Sc de medicamentoru temperamentis, inlisit quae de illoru facultatibus prodidimus,abunde dό
Nimus: in praesentia uero tempUS exposcit, ut ali l mentoria temperameta equamur ea methodo. li qua in libro de uictus ratione int scripta, qui est: l ut nonnullis placet,Hippocratis:ut alijs,Philistiol nis aut Ariesionis,aut Euriphontis,aut Philiis, o
l mmu antiquoru uiroru. Initium aut ipsius in non j nullis quidem exemplaribus est: Ciboru omnium t ac potuu facultates, tum naturaleS, tum arte acci tas sic dignoscere oportet. In alijs autem hoc: Lo Corum autem omn1usitum ac naturam scopor tet dignoscere. Cum nanque seorsumlibellus il lle circunfertu De ratione uictus inscribitur, estol is secunda pars, cum opus totia in partes tres sit di i uisum. uero totus unicus & non diuisis, ex tril huscoflatus inuenitur, De natura humana ct ui lctus ratione inscribitur.Secuda igitur parS,in qua lagitur de cibis, no abs re forte Hippocrate digna p τ Ac VLT. . distica sententia recedit. Verum id quide non omniano praeter institutu, obiter Q sit dictu. Cuiuscun Faut memoratorii uirorum fuerit, Omne in cibis ui ctus ratione ad uniuersalem quanda methodii ui detur reuocare.Qtii enim hordeu coctum,natura
rum temperamenta, tum naturalia, tum alicuius affectus occasione acquisita dijudicare, is rite notantu sanis corporibus, veru etiam aegrotantibus hordeu edendu exhibebit.Prsterea et cataplasmatibus ex hordeacea farina percomo de utetur, quit corporis , & hordei temperamentum tenuerit.
V11 Nec uero satis fuerit principalissima ac pr1mam cuiuis cibi temperiem nouisse, sed, ut in lia: hris de medicamelis monstratu est, eas quOsy qUS hanc sequuntur callere oportet: quae reipsis sunt utilissimae, multae quide si non omnes in saporiabus: quaedam aut, etiam in odoribus. Qiuod enim unuquod* ex talo calid6,frigido, humido, & sieco quodamodo est temperatu, idcirco hoc dulce,
illud amarsi, alsum, acerb austeru, acroIe appa Tet. αλυών ausinihil aliud est, Φ αλμυρον id est,sauium na utracp uoce res una declaratur. Irem acer, hi et austeri comune genus est,quod Gi scisυφον, si nos adstringens appellamus. Caeterv in quarto li- hro de simpliciu medicameroru facultat de om- lj iii saporu genere copiosissime disseruimus. Que ij certe libru necesse omnino est cum periegisse, qui lea quae in praesentia a nobis dicuntur, est assecutu ici rus:ut ne quae sem et de ijs dicta sunt,in histe libristidentide repetere cogamur. Ergo ciboru nonnul li quide,quemadmodu haud ita pridem comemo rauimus,siquis eos gustaverit, aut olfecerit, nullat insigne ac manifesta qualitate prae se ferunt: quos sane -- & est, quali tatis experteS, is 5 aquoses nominant:alij aut manifestissimam hahet astrictione,aut congenita dulcedine:aut acrial moniam, si cui nonulli quo in salsiore'aut amarial tudinis quidpia habere,perspicue cemur .QVa lire perspicuu est, cibos elusinodi eandem cum iis li medicamentis habere facultatem, quibus cum sata li Pore conueniunLCaeterum in comentariis de medicamentis, causam explicuimus, quamobrem adl stringentia quaedam non eadem cum alijs adstrin i gentibus agant,ut alo ars ustum, atramentum se li torium,flos aeris, squamach,& chalci tis.Etenim-lin quo* istorum adstringenti facultati ac substan litiae,alia quaepia sit admista, euenit ut opera quae siligillatim aedunt,ssint diuersa,perinde ac si malo cy- lidonio scamoniam intus miscueris: quod uti in l
terdum facimus, partes mali, quae circum semen isunt exculpentes, deinde cauitatem scamonia lylentes, deinde oblinentes acinanteS,ato ita ma lium mandendum exhibentes. Quodnanin hunc lin modum pi sparatum est, absis stomachi subuersione aluum subducit. Facultate nimirum purga- litrice, qua malum ipsum a scammonia acquisiuit, lin ipso uincent propria aut ipsius mali manente. 'Alioqui nec iucundi nec adstringes, nec stoma cho esset utile. Ad eum igitur modu cibaria quae
14쪽
dam sacestatem quampiam habet in seipsis admi
nam,cin aut purgar aut aliud quippiam agere siti naturale. In quibus non est dubitandum, quini, lporum facultates actionem suam, quam a naturalhabent,essiciant. In quo enim qualitas inest ad lstringens,ipsa,quantum in seipsa est uicina corpo ll ra cogit,costringit,ac restigerat. Idem aut corpus li nonnunt alias sui partes calfacientes, alias resei l gerantes habere potest, ut in libris des plicium lpharmacorsi facultatibus demonstrauim matui rascilicet eas ita permiscente, ut medici quicia isti l gido cuipia pyretru, aut piper interdu comiscent: haec certe,ini diximus, in comentarηs de medica j metis copiosissime pertractata, his quς nuca mel docentur,ssint utilimma. Nam quihaec ante didi cerit, moduseperiet, quo cibos omnes sigillatim et apparare queat. Nam noS quo ἴ τι τλορακ& , idi est, ex beta & Iente eduliu nonnun* damus: at*l ante nos Heraclides Tarentinus mulius non tan tum inculpata ualetudine seuentibus, ueruetiami malo aliquo affectis tape exhibebat. Primum e lj go betaru copiam: deinde cum codimus,aut salis l Pluiculu,aut dulcemsarum, ei iniicimus: sic nemi pe aluumagis si1bducit. Sin minus uis subducere, llentem excorticata his decoquito. aqua uidelicet l
priore effusaedein salis,aut gari portlucula addita, l aliquod eoru quae alvu modice sistunt,inucito,pu lj ta acetum, ea mensura ut gustu non ostendat. Ita li enim pharmacu iucundissimum at utilissimum l esteceris &cibunon paucis eorum, qui diuturna li diarrhoeacoflictantur ,Porro dixi no paucis,non omnes complectruoles. Nam hic quot limitatio lnum est usus,per quas, coris qui diarinoea iampri li dem laborant,assectus inuemetur.Omnino enim inullius rei uires experientia comode explorabis,l nisi prius per rationem ad unguem copertum ha- ll bueris aflectum,cuin applicatur quod exploras,si ll ue id sit cibus,sive potus,sive medicametis. Quo lj pe assecto com tio, est materia remedioriae, non lj ip rum remedioru cognitio.At quonia fieri non potest, ut, nisi quis materiarii, quibus utimur, se l cultates exacte calleat, illaru ope egetibus si iccurl rat,necesse est ut alibi de pharmacori ita hoc quot que loco de alimentoru facultatibus disseramus. v I I I Cognitio aut horu uix tande longo teml pore recta nobis accedit, quam cosequimur cum ij ex certa desis tach experietia, tum ex halituum iaporum , natura quae duo rebuS, quas examin i mus insunt ad haec, ex consistentia qua habent sel cundum lentore,aut Iaxitatem, et densitatem:aut leuitatem,& grauitatem. Haec enim omnia ad ip l sarum inuentione adeo conferunt,ut cum in peret Mina xegionem perueneris, siquid esculentinui quam prius tibi conspecti ostenderis, permultas sis occasiones atq; adiumenta ad eius facultatem l pernoscenda habiturus. Caeterum quae esithel us de radicibus, caulibus,solqs,fiuctibus, semini husq; prodidit, no certam ualde habent dignotios nem, si non experientia definita ipsa exploraris:
quod ex us quae sequentur, fiet manifestu. Statuit en de cibis singulis seorsum pertractare. Qubd
. si tractatus ipse longior erit,poterimus ipsum postea alio quodam minore libello perstringere. qui liis qui artem callent utilis eritiquandoquidem ex locitatio sela ac doctrina,qus per ditassem en xra ltionem traditur,nos artifices reddit. Ideo . no in scite illud mihi uulgo dici uidetur, optima esse do lctrinam, quae uiua uoce traditur.nem enim quen- quam ex libro nauclerum, aut alterius artis artifi- lcem euadere. Libri enim sunt iis, qui ante eruditi liuerunt,monimenta,non rudiumWindoctorum ldoctrina perfecta.Quod siqui sint,qui praecepto- ltibus careant, uelintch ijs, quae planer ac copiose lsunt si ripta qui nobis scribendi mos est diligenis iter incumbere, magnum η fiuctum capiet, potiD lsimum si ea relegere identidem non grauentur.
Haud iniuria medicorum plurimi praesente do lctrinam a tritico mihi uidentur auspicate quando lcum apud Graecos omnes,tum barbarorum plurimos,semen hoc ecfiequentissime resiimma cum lutilitate usurpaturilater tritica aut plurimu habet lalimenti, quae densa sunt, totam 3 Qbstantiam ha thent adeo compacta, ut dentibus uis diuidi quo lant. Talia enim exigua mole, corpora plurimum inutriunt:quae uero ijs sunt contraria, quaec, denti
hus quidem facile tangutur, stacta. rara ac laxa lapparent,magna mole reddunt alimentu. lQuod si utrorum* parem modu pendere libue, trit, quae densa sunt, multo grauiora esse coperi . lHaec autem sunt, colore etiam laxis flauiora. EM: plorare autem horum naturam non simpliciter o portet, stiperficiem externam duntaxat contem plando,sed diuidendo quo , ut diximus,acfran lgendo: multa enim quae extrinsecus flava ac dei lsa fuerunt visa, rara intus ac laxa aIhaw apparue
runt. Quae sane furfuris habent plurimis: ec siqiiis posteaquam molita sunt,tenuissima farina excis lsa,eX reliquo panes,quos et ιτυειαρ, id est, fir ura lceos appellant,fecerit,parum quidem ipses alere,
uentre uero multis excremetis implere operiet:
ob eam. causam facile etiam sitire. Praeterea ' l furfur nonnihil facultatis habet deterseriae, meri xo intestinis irritatis celeris eorum sit deiectio. Iis lautem contrarii quidem sunt panes purissimi, plu tri mum ponderis exigua mole habentes omnium l
uero panum tardissime deiiciuntur Videbis sane illorum massam stibactam admodum lentam, ita ut * longissime indiuulsa trahatur . quod corpo
iis lenti est proprium. Merito igitur ij quidem & l
fermento copiosiore indigent, omnium. maxia lime sistigere eos oportet: nec statim postferm ei ltum subactionem assare. Furfuraceis uino pata licum fermentum, re lenis stibactio, breueq; intem luestu sussicit Pari modo qui puristat, assationem ldiuturniorem : furfuracet, breuiorem postulant. Porro no pauca est inter purissimos, ac sordidissimos,minoris maiorisi ratioe latitudo, cum alios quidem puros,alios serdidos 8c uocemus,et re uetra sint. Est autem Si alia panum species inter hos Plane media, quos οωτοπυρους appellant: medici
15쪽
terum quod i1gant ex sarum non arata,& furfure a pura farina non separato, omnibus d est perspicuum: illinc enim nomina ipsis indiderunt: οὐ τοπυροιρ quidem,quod OMρ Mime . πυρορ, d est totum ipsum triticum, nulla siti parte adem pia in panificium cedat: συγκIμιτοις autem, ad pis conficiendos tota farina nusquam a furfure seiuncta συγκρόαι στα, hoc est,comportetur Verum 8c inter hos ipses,qui ad unguem medi3 inter
furfuraceos Sc purissimos panes esse uidentur, non parua est pro tritici natura differentia. Siqui dem ex deni ac graui tritico,praestantiores: ex laxo autem ac leui, panes sunt deteriores. Et apudi Romanos quide ut oc apud alios propemodum omnes, quibus ipsi imperant,panis quide puriss mus mMγvisae, id est,siligineus: qui autem huic est proximus, eris ιδ αλιτους, id est si milaceus,nuncupatur. uexit quidem graecum nomen est& antiquum: mλίγνιρ ueronein graecum est, lnecpipsam aliter possum exprimere . inter panes lagitur,siligineus plurimum alimentu praestat: post ipsium aute,similaceus: tertio loco, medius qui re γηρμιτορ 8c rui πυρρο dicitur quartu post hunc est sordidora genus:in quibus furfuraceus est pol stremus,minimum Q omnium nutrit, ec omnium: maxime per aluum ibit. Concoctu autem inter Panesssint facillimi, qui plurimu sunt fermentatit pulcherrime stibacti,quil in clibano igne mo derato ierunt allati. Nam ignis ardentior primo i statim occursi superficiem externa circumiarens in teste modum indura acciditin duplici nomine Prauum panem fieri:priori quide, quod partem internam habeat crudam ait illaborata: posteriori uero,quod externam siccam habeat, ac praealial εam ac testacea. Porro ignis moderato remissior, i Pane minus belle elaborat, sed ipsiim crudioremi relinquit, ec maxime partem omnem eiuS inter .
nam. Qui aute in igne moderato, largiore spatiol per totos seipses aequabiliter assati fuerint, ij tumit hellissime in uentriculo concoquentu tum ad cs il reras actione' quae coctione cosequuntur, erunt
i accomodatissimi.Pessimi autem panes ii sinat ha- li hendi, quibus nihil memoratoruante, adest.Cum li autem iam fines probitatis ec prauitatis in pania li Bus constituerimus,nemo iam est, qui non uel ta- ll cetibus nobis facile intelligat,alios esse panes,quil aut optim*, aut deterrimis sint propinqui: alios Porro ab illis discedere, tum alios quosdainter l trosis hos locu mediu obtinere. Proinde quemadi modum prius de melle admonuimus, non simpIiciter esse pronunciandis, ipsim salubre esse aut in li salubre: sed pituitos, quidem natur hoc est,hi il midiori ac stigidiori Φ temperata,ipsiam esse sal
a re, nec minus etiam si ea natura tantum fuerit frigidior sine multa humiditate, aut humidior sine inulta frigiditate: calidis autem temperametiS, ac his etiam multo magis calidis ac siccis, haudqua quam ipsim conuenire:Ιta panum quo* is athle tae quidem est accomodus, quinem bellissime est assatus,nein multu habet fermenti priuato autem
Hsem,qui bellissime quide in clibano es: assatus,
fermenti autem habet mutitum m ro 1 inmento omnino caret, nemini prorsus est accomodus.
Quod si casei aliquid inseper addatur utrustici apud nos festis diebus solent apparare, eosci pa nes ipsi uocant , id est fermenti expertes ab eiusta odi prompte omnes laeduntur, etia siqua fortissimo sint corporis habitu: cuiusta odi simimesibrum,ac fostarum robustissimi. Ab his nanchfacilius confici uideas panes ut bubulam etiam ac hircina, * a grauibus athletis. Quid iam loquar de ovilla aut caprina cum in Alexandria asinina quoque uescantur: simi qui ex camelina. Ad ipsaria enim coctionem nonnihil confert tum
cosiletudo,tum uero earum carnium,quae simulatur,parsimonia ac denil ipsa totius coxporis in nitio , quaeillis necessario accidit, qui toto die in priuatis operibus sese cosciunt. Carnes enim in nitae rapiunt ex uentre siccum non modo semicoctum, sed nonunt etiam omnino crudum at 3 incoctum,cum cibo si impio operibus sese reddide
rint : ob ea. causam η grauissimis morbis postea
prehenduntur, fic ante senectam intereunt. Quaecum uulgus ignoret, illos ob corporis roburbe tos praedica cum ea esse'cocoquere ipsos uideat, quae nemo nostium,necp edere queat,neo coquere. Quod autem eorum pleri 3 qui laboribus sese confecerunt,a prauis cibis minus laedantur,in causa est, quod iis semni sint profundiores, quae res ad coctiones multum ipsis adfert momenti. Quod si ipses plures ordine noctes inimnes duiscere coegeris, morbo statim corripientur. IIIl igiatur unicia hoc ad prauos cibos coquendos hahet
commodum: Athletae uero alimeris utuntur non
optimi icci, sed crassi ac uiscosi, illi quideri qui
inter ipsos sinit graues. quo nomine palestritae potissimum appellantur: nunc uero θc pancratiastae ec pugiles ita appellantur Cum enim id solum eis sit propositu, ut ad certamina sese comparent, in quibus interdu totu diem,miluctari aut Mῖαζ g coguntur, idcirco cibo indiget corruptu aeeuaporatu dissicili:talis autem est, qui si iccum habet crassum ac uiscosum, cuiusmodi potis mu es: cibus ex carnibus stillis A panibus, ut diximus, adparatis:quibus soli uere athleis uescunt .Quod siquis priuatus,8 in exercitatior alienus, eodem cibo uti uoluerit, celerrime in morbum plenitudinis incurret, Graeci uocant ταουὁορρουν : quemad modis si homo utens exercitationibus, oleribUS,acptisanae sicco aleretur, totum fusi corpus celeriter labefactarit, ac confecerit. Porro siquis nostru panibus illis utatur, quibus dixi athletas uti, siccus ex eis abundabit crassus ac stigidus, quale proprie crudum iccum nominare confleuimus. Est sane & pituitae siccus crudus oc Bigidus, non tamen crassis,ut qui humiditatem multam habe at, spiritum flatulentum . Crudus aurem si Iccus proprie ΠUncuparus, talis est, quale id apparet,qun urinis sist sidet, puri quandoq; adsimile uerum us Sc graveolens es: 5c lentum: crudus uero sit rus, crass1tie 8c colore illi duntaxat est similis, ut
Iuliael graveolens est, ne lentus . Non tamensos fi
16쪽
si deitantibus quidem ex crudorum humorum
copsasolis inutinis subsidet, cuiusmodi dixi: sed lei sanis, qui post multos exaclatos labores, cibos lauros ac cofectu dissiciles esitant. Verum de alijs quidem postea tradi abimus. Nucuero, quoniam de panibus primo statuimus disserere,ijs qus a nohis die aiam fuerunt, haec adiiciamus. Omnium quidem optimi iunt clibanitae, ad eum quem praescripsi modum,tum assati, tum ad aflationem praeparati. Proximi aute ipsis sunt, qui in minori fur
no assantur ιπνί- nuncupati, eodem uideliceti quo praedicti,modo praeparati: sed quia in profuni do no similiter assantur,ob id ipsis inferiores sunt.
t At qui super craticulam, aut cineres calidos, aut incipauimentum ceu clibanum assantur, praui Ο-l mnes sunt,ut qui iusqualiter se habeant. Nam par il tes ipserum extimae supra modum sunt assatae: in timae autem crudae. Caetervmijs, quos propterea Q cineribus tecti assant, fissicinericios nuncupat, i cineres ipsi prauitatem aliquam aspergunt: qua
j propter omnium panum hos si ipsis caetera om l niaante pariter adfuerint quod ad assandi saltem
l modum attinet,propemodum dixerim esse deteri rim's.Oportet enim semper ea de quibus agitur, ita accipere, ut quae inter se comparantur, in illis duntaxatde quibus agit,mutuo dissideat Quam
doquide si quae pluribus inter se modis discrepat, cotuleris : quae de singulis ipsis membratim & se
otium dixeris, ea omnia collecta habebunt. Del pinum igitur ditarentia abunde dictum est.
De placentis, quae ex farina triticea fiunt, Graeci
De aI1js autem Naeentis quae ex triticea farina Parantur,dicere nunc fuerit oportunum. Ergo hae
quas Attici quidem nos autem Grai l x qui Asiam colimus, πηγμί-ς appellamus: pal xantur ex χlo oleo. Oleum autem selum in sarta l ginem,igni fumi experti imposita,iniicitur:quod ubi incaluerit, triticea farina multa aqua imul l ei adfunditur:qus celeriter dum cum ipQ oleo col quitur,cogitur ac densatur,insi ar casei teneri in cas lassio crescentis . tunc autem iam ipsam ueriusit superficiem quidem ipsius sirperiorem insea comi stituentes, ut ipsa sartaginem etiam tangat. quodi uero prius erat inferius, quod abunde iam est coctum, sursum in sillime tollentes, ut iam sit in issiperficie, re cum iam quod modo infra est, comcreuerit, postea uertunt ipsam his forte aut ter, quoad tota placeta squaliter ipsis cocta uideatur. Perspicuum sane: est, quod ipsa quidem crassi est succi,quod . uentrem cohibet, & succos crudos
gignit: quapropter ec a quibusdam mellis quid
piam ei admiscetunsunt qui & selem marinum miscent. Fuerit autem iam id quidem placentae genus quoddam aut species,aut quocimi modo appellari libeat, quemadmodum Sc alias quasdam
placentarum species,tum rustici homines,tum ur banorum pauperrimi ex tempore componuntit Ital quae πεμμαxae αθμα in clibano assant, almi mox quam extracta sunt, in mel calidum, ut id in l tota sese recipiant, in iciunt, placentae etiam sunt l
genus quoddam: praeterea, omnia quae cum melle dulciaria liba apparantur.'
, De uariesiborum compositione. cap. NI
Duplex autem est liborum species praestantior. quidem,quam rhyemata:deterior uero, quam la- lgana appellanti Omma igitur haec quae ex simit
ne componuntur, crassi sunt succi, oc tarde tran lseunt, iecoris , meatus per quos fertur alimentu, obstruunt, lienis imbecillitatem augent,calculos
deni inremhus gignu Quod si cocta belle fit
rint,atap in sanguinem mutata, admoda nutrienti Qus uero cum melle parantur,mistam habentia cultatem.Cum enim mel ipsium siliccum habeat tenuem,ec ea quibus cum miscetur, tenuet: merito
fit,ut quae mel copiosius,dum parantur, assumpse irini,quael diutius cocta fuerint,minus tarde tran istant, succumq; ex tenui &cras mistum gene rent: iecori uero,renibus,di lieni,in recte quidem habentibus, magis quam ea quae sine melle par ta sunt, conducant: Inns uero qui obstructionis principium habent, aut inflammatione , aut sci rho sunt obsessi, nihil minusquam illa nocet, nonnunquam etiam loge grauius: dc multo omnium maxime, quorum farina fuerit admodum lenta. Succus nant quio ijs proueniet,non modo pro lpter crassitiem ferri prorsum inhibetur, uerume tiam intrinsecus angustis ua rum finibus oblitus
adeo impingitu iut haud facile lui queatiatque ita uiscus Isium,ijs qui ita sunt arieti,sensum ponderis exhibet, ciborum ac potuum tenuantiu Ope' indigens. Scripsimus autem alibi uno libro de uiactu attenuante . Nihil tamen eorum, quae ita sunt parata,nech thoracem, net pulmonem offendit Verum de eduliis quide, quae crassum ac lentum si iccum generant,alioloco postea disseremus.Sex lmo autem , qui nunc in manibus est, postulat, ut
cum alia quae adhuc exposluim , memoria teno las,& omnium potissimum,panum facultatem, i leis assidue utamur. Nec saner obfuerit, quae de ip- lsis diximus, summatim repetere. Optimus certe panis ac laluberrimus fuerit homini nem iuueni, lnem exercitationibus dedito, qui tum salis, tum lfermenti habet plurimum,quicyplurimum aba tifice ante quam formet,dc Tetu sit subadius,et l ut supra diximus in clibano mediocriter calido in assatus. Modum uero fermenti ac salis, gustu iudicato: quod nam in largiori horum mistura iam offendit,prauum Quatenus igitur gustus nullum adhuc sensim tristem ex ea mistura percipit, eat nus ipsorum copiam augere praestiterit. Depanelato. cap. tali lPorro, qui panis abluendi rationem excogitain trunt,minoris line alimenti cibit,sed qui ab obstrii lctioms noxa absit quoad licet longiuime,inuene
runt. Siquidem panis hic succum habet minime lcrassum ac lentum,ut qui ex terrestri aereus sit fa- ictus. Eius porro leuitas apparet, cum perstatera, ltii quod in aquanosiabmergatur, sed instar subo tris supernatet. Caeterum id edulium quod ruri lPud nos coquunt,quod ex multa triticea farinata ictimista cons aliscito ex iis esse quae intus obstru
17쪽
DE A LINENTunt. Vt igitur cibi ' omnes boni sunt succi,dc multi alimeti,ita eos qui ipsis assidue utuntur aedunt, obstructiones in hepate parientes, ct in renibus calculos gignentes. Cum enim humor crudus lentorem assumpsit, et transitus per renes quibusdamnatura sunt angusti: ibi quod crassissimum est, ac
maxime lentum, diutius moratum, πῶρον, id est,
tophu prompte gignit: cuiusinodi in uasis in qui j hus aquam calfacimus adcrescit, aut ad saxa admi gitur in pleris* aquis calidis sponte nascentibus.l Cofert autem ad id maxime renum ipserum tem l peramentum, quando ipsorum calor acris fueriti ac ueluti igneus. Ex eo aute genere simi & πῶροι, qui in arthriticis generantur . Fluit enim semper quod in corpore recludat, in partes imbecillimas, Pro suach ipsius natura, in ipsis affectum excitat. l Caeterum cum postea de lacte agemus, de omni ipsius usi trademus, quemadmodum certe oc des cibis incrassantibus: quandoquidem & alia quae dam sint,quae eam habent facultatem.
Alica ex genere est tritic ualenter , nutrit, succumc, lentu habet, siue in aqua duntaxat codiam cum mulso,aut uino dulci,aut etiam adstringente nam horti quo* suo proprio tempore utimur sue cum oleo salec, conditam si imas. Nonnunt autem et acetum illi iniicitur. Atiu preparatam eo modo alicam,medici alicoptisanae confectionem fuisse dictitant: quidam autem dicunt ex alicae pii sana,aegrorum fuisse cibatum. Veterum uero nonnulli ut Diocles 8c Philotimus,ptisana triticeam,
alicam hoc modo structam appellitant. Qitapro Prer eius nomen apud antiquos est rarum, quem l
admodu &sitanii id est horni tritici: ipsum enim
comuni nomine, triticum nuncupant.Dictu po
ro est in libro Hippocratis de ratioe uictus,panes ex aIica facti os,plurimi esse alimenti, sed minus se cedere:praeterea similagine & alicam coctam ua lentis ac multi esse alimenti. Proinde usum huius multum uitate conuenit, id* potissimum quibus iecur facile obstruitur,aut renes calculis gignedis sunt appositi. Maxime praeterea intentos esse conluenitqs initionibus, quae ex alica lota nuncupata parantur. Succus nam cy ipsus hic est aquae co-lmistus, qua cum coctionem postulet plurima,praeparantibus quide ipsi , quasi satis coctus sit,im Ponit. Aegrotos uero, quibus ipsum paran laediti non minimia. Celeriter enim,quod instar glutinis si lentus,c5crescit ac densatur.Oportet igitur ipsum multa aqua admistu, super carbones coquerelPIurimu mouedo, quoad exacte coctus fuerit: tu luero fatis quidpia etiam inqcere.Oleu aut etiam si initio statim immiscueris,mhil fueriti incomodi lSed id quide obiter sit dictum: ad medendi enim rationem,n6 ad praesens institutu, pertinet.Qubdi siquando sani ob uehemente uentris mordicatio inem, siue ob biliosi humori s multi trasitu, siue ob aliud id genus, rbitione eguerint: 's aliCam PI rimum coctam, usq; dum extabuerit, deinde atam, at p ira conturbatam, ut prisanae sUcco co-
to ut persimilis, sorbendam tunc extatbeto.Con
ditura autem eadem est quae sicae Iotae.
De fritico in us celim. cap. XIIII
Nisi ipse aliquando triticum in aqua elixum comedissem, nunquam aliquem eius usium in cibo esse credidissem. Nel efii fame grassante ad hunc utendi modum quis accesserit, cum sirppetente tritico , panem ex eo facere possit. In coena uero quemadmodum elixum frixumue cicer, & alia quaedam semina similiter parata, protragemati hUS, quae uocant, sumuntur: ita triticum elixuma nemine sumitur.Ob eas saner causas nunquam credidissem quempia triticum eIixum esitasse . Cum autem ipse aliquando rus procul ab urbe cum duobus adulescetibus meis aequalibus profectus rusticos 1am coenatos depreli endissem, re mulio tres sese, ut panem facerent, accingere pane enim lcarebant) unusqi ex ipsis repente triticum in ol- IIam cole fium coxisset, deinde sale mediocri conditum , ut ederemus, esset hortatus cogebamur autem id facere, ut par est, qui nimirum iter cor feceramus atm estiriebamus abunde certe comedimus,pondus tam en in uentriculo sensimus, ut llutum ipsi incumbere u1deretur. Et cum postero ldie non coxissemus, totum diem cibum ita fastidi lus mus,ut nihil edere potuerimus: praeterea flatu lleto spiritu eramus pIeni, caput .doIebahct Oc, lli caligabant. Nessi enim per aluum quidquam ex lcreueramUS, quod unicum in cruditatibus est re medium. Rogabam igitur rusticos,num 5 ipsi aliquado elixum triticum edissent, tum quonam Pacto fuissent ab iIIo ameeti. Illi uero re esitasse se frequenter, eadem qua noS necessitate compulsos, respondemn mricum. ira prpparatum graue reconcoctu dissicile esse edulium: quod sane uel ci, stra eXperimentum coli1gi facile poterat.Quando enim ne ipsius quidem sumpta farina,ut ante retulimus, concoctu sit facilis, nisi per salem, ferme tum,subactionem, contritionem, clibanum Q Ha horata fuerit : quis non intelligat illaboratum triaticum esse contumacissimum Vires tamen triti cum habet magnas,si sic sumptum, concoquatur, nutriti ualide corpus:ac robur insigne ijs,qinvi se usi fuerint, conciliat.
Amylum ex tritico conficitur, partes exasperatas levigandi uim obtinens: quae emcacia substari l ius omnibus consistentia siccis est comunis, quae litem astrietionem,necp acrimonia,ne 3 alia quam lUla facultatem habent 1nsignem, quas substantias iure id est, qualitatis, quae sensu deprehem ldi queat,experteS, appellar, qualis inter humidas substatias est aqua. Caeterum amylum simit em pa inibus lotis habet facultate: Verum,minus,quam lpanes non lori, Corpori prebet alimentum,&non calefacit, quemadmodum neo illi, Cum caeteri pa tnes calefaciat. Quod uero ad triticum in aqua elia lxum atrine cum eo amylum ne conserendu qui item est, cum palam id tum calfaciat, tum ualen
loer nutriat, si concoctum fuerit: id quod factu ut l
18쪽
. Debre . cap NULHoc semen in iisti frequenti apud homines est, quod non eandem cum tritico habet facultatem. siquide triticu palam calefacit, hoc uero non mo do non calefacit quomodo nonulla, quae in me dio sunt calefacientiu 8c refrigeranti' ut amylu,
re panis lotus sed quoquo modo ipse utare, 1iue lpanes ex ipse feceris, siue ptisanam coxeris, siue αλιφιτ id est polentam feceris, uim quandam re fiigerandi habere cernitur. Dissidet praeterea a triticinatura,succi specie,quam utrunt ipseru g nere consueuit.Siquidem triticum, crassum ac lentum:hordeuaute, tenue & nonnihil deter rium succu in nobis gignit. Quoquo igitur modo hor. deu paraueris,nunt corpus calfactused uarie pro modo praeparationis humectat ac siccat.Quandoquidem poteta,quae ex frixo hordeo est facta, si care per icue cernit:ptisana aute humecta cum salte,ut decet,fuerit parat hoc est cum in coetio ne i plurimuintumuerit,postea igne leto diutius in succu fuerit redacta. Acetu aut ei tunc admisce tur, cum plane intumuerit. Cu uero coela exae e fuerit,sub edendi tempus salem tenue in icere o portet. Oleum autem si initio statim inieceris, corictioni nil nocueris. Aliud tamennihil est miscen dum,nisi uelis anethi aut porri quidpiam,idi initio statim, immiseere. Video autem a cocis omnil hus piisana pessime parari. Inmortario nan* cr j dam ipsam tundentes, non ad ignem coquentes,
distatuunt. Sunt qui amylum etia iniiciant, ut pers cocctione in succum copiosum uideatur esse redia cli e a Talis certe ptisana merito maxime est flatule j taboc concoctu admodum dissicilis. Quae uero in ptisana recte parada praetermisi,ea adiicere opor j tet Crudam ptisana aliquandiu in aqua praemace t raram, deinde in mortariu iniecta manibus terere conuenit, asperam quampiam rem in se habenti hus,cuiusmodi est quod uocant spartu,eX quo tu mentis soleae nectutur: uis eo aute texendriduni praepositus ac qui in superficie est, cortex sit abie ictus.iS enim,quo uestitur ceu tenui tunica,non totus inter pinsendum abiicitur. Quapropter & prumaceratur,*in mortario tunditur. modsi non quicquid est aceris, deciderit, elisa ptisana magis quidem deterget,nullam autem aliam noxam ac cipit.Pessima est autem ptisanae praeparatio, cum Dubi coci crudam ipsam in mortario cum aqua conltuderint,deinde parumper coxerint, ρερν,id est, sapam inqciunt. Quidam aute cum hirmes quom cuminuitast ciunt, cinnu quendaue rius 4 ptisana coparantes. Vera quae probe Parruta fuerit, utilitates , quas memorat Hippocrates, tum sanis,tum aegrotis hominibus praestabit siquidem lentor eius,utinquit,leuis,&cotinuus,&Ie nis est, dc lubricus, Sc humidus moderate, sitim sarcet, & ad abluendum, siquid opus erit, est ido neus:neq3 adstrictione habet,nem turbatione malam gignit, nil in uentriculo non exturgescies si quidem inter coquendu intumuit,quantu plurimum intumescere poterat.Hec certe nobis in presentia deptisanae facultatessit cerint,non meden P IMVS 3 di rationem tradetibus, sed alimentorii duntaxat uires explicantibus:quanΦ in sermonis transtu sussorum usum q'Mq; attingimus.
De panibus hordeaceis. cap. XVII. Nunc certe ad hordeaceos panes transire se rit tempestiuum,quos homines eodem,quo tritiaceos, modo parant: simi aute non modo triticeis,
uerumetia olyrinis, &multo adhuc magis typhianis friabiliores, nihil in se lentoris, ut illi, habetes. EX IIIo perspicua est,q, exiguit corpori praebent alimentum,& potissimu si facti ex peiore hordeo fuerint,ex quo Hippocrates ne ptisanam quidem fieri uoluit.nem enim,dum coquitur, succis copiosum ex seipso emittit Laudatimmuaute est,quod candidum,ubi pinsitu est,appare nonnihili densitatis ac ponderis quantu hordeo datum est habet Porro quod totu plenu est,re circumscriptio ne externa habet tentam,melius eo est,quod gra cile est ac rugosiim.Veruid quide seminu omnM comune tibi esto indictu: nisi forte aliquando molem multo quam pro sua natura habeant maior sint , molliora ac Iaxiora scito enim ea humidita tem habere superfluam, praedictis esse deterio m.Obeami causam non conuenit ijs post colle ctione uti,sed ubi eain locis siccis reposueris, diu ab eis abstinere, quo interea pars quidem humo
ris superflui exhalet,pars aute etia coquat,quoad siccata mediocriter contrahantur. Defluit enim a
plantis seminibusKfiuctibus,posti collecta erint acreposita, primu quidem quicquid in ipsis
aquosum est ac tenue, post autem oc nonnihil hi midi naturalis. Cum enim sebstantiam habent iu sto sicciore, sentiis detexioxa, quae ad summu bo nae habitudinis peruenerunt,non tamen iam Om nino sunt praua. Quinimo iis affectibus, quos si; cando corrigere oportet, sunt utiliora. Quae autedii uissime fuerunt reposita,uires habent imbecil tiores. Huius porro terminus sit, cum ab ipsis diuit sis puluis quidam tenuis excidit. Haec ital semel l nuc dicta,in omnibus memoria teneto. No enim libeter de iisde saepe eade repeto, nisi quando ne eesse uidetur, nudu duntaxat caput memoriae causa repetere. Ad panes aute hordeaceos,de quibus
dicere institueramus,reuersi dicamus,in us quo pquasda esse differetias,illis, quas paulo antein triaticeis recessiimus respodentes. Omnes nanssi triticeis multo minus alunt, qui tame ex praestantissit mo hordeo coficiunt, minus a triticeis in eo stipei ranciqui uero ex laxo ac leui, panibus furfuraceis resp5dent. Panes aut ex hordeo eiusmodi citissi me pex aluit subducunt,4d reliquis non mini l mum accidit, si triticeis eos cotuleris. Quae pono inter hos mediae panu hordeaceoru sint praeparationes,similes sunt ijs, quas in triticeis retulimus.
Depolenta,quae Srvece αλψιτρόν dicitur. cap. XVIII.
Ex recenti hordeo mediocriter stixo,laudatissit ma fit polenta: cuius si copia non si GnonnunΦ 8ci ex aliis ipsam conficimus. Cum aUtC POIenta Omnis, quae recte sit facta,boni sit odoris, ea est suavel olentissima, quae eX optimo ac recenti hordeo,&l quod aristam non admodu habeat sicca, est con
19쪽
la ecia aqua cospersam,estate abus tribusue an te balnea horis bibere, aiunt sentire se hoc potu siti liberari.Si tamen ca uino austero fuerit epota, i uentre desiccat Polenta aute gentes quaedam prol pane utuntur: quod ego rusticos in Cypro faceret sum conspicatus,tametsi ij fiumenti plurimum i tam Veteres autem militibus etiam polenta praenosum,cu ob diuturna maceration tu ob humo ris poletae comisti crassitie.Queadmodu aute co- tririo multa cum crastis liquore, facit, ut trita faria na,lenta apparea etiam si ea ex milio sit: ad eum idem modum succus piisanae apparet lentus:tam
etsi nihil in sese habeat glutinosum, nem emplasti cum,sed cotra deterserium,at p incisbrium:quod lin cute nostra indicat, ipsius serdes eluens. addi hebant.Romani tamen milites ipsius imbecillita si paulo postquam cuipiam sorbendam ipsam exl rem damnantes,ea non amplius nunc utunt. Exi l guum entam corpori alimentum dat, priuatis qui de et omni exercitatione abstinentibus,satis mul tum:iis autem qui quoquo modo exercentur,mi
nus quam sat est Pored ex his humidis stibaetis fi uni mazae,de quibus deinceps disseremus. Praeser Bli hibueris, uomere ipsam feceris, pituitam quae in luentriculo continebatur,detergebit,di omniauo li mitu simul cum ea eqciet.
mesitheus quidem typhas tertio loco post tri li tim cum Philotimus in primo libro de Alimentis de ipsis copiosius disputans, quod in eis tamen Olratutilissimum indeterminatum reliquerit.
Cuiuis eduliorum uires potes, uel ante certam experientiam ex ipsius natura convcere. Etenim ficum re hordeum numeratiDiocles autem de ipsis tradit indiligentius, copendiosum scribendi genus diffuste accuratae , explanationi praeponensis Eodem certe copendio de tritico, hordeo, alijs 3 lmultis tradidit. paulo autem de his Praxagora' ae Mnesitheus copiosius scripserunt: attamen ne ipsi quidem satisfaciunt. Philotimus uero de qui- perspicacis ingenii uiro farina, quae plane tenuis i busdam admodum copios de aliis aute egitiei l est.& alba,&ab omni furfurea substantia pura,sa. t tis intelligetur, inuetriculo quo* citius ac magisl alterari,col Pxobius concoqui, & facilius in coni pus distribui,promptius . nutrire,ut qus tota cori Doribus alendis assimiletur, at y apponat. Quodi autemin ipsa furfureum est,ac durum,ut extrinse l cus in aqua disiblui no cernitur, eadem ratione ne in uentriculo quidem madefacis ditatuitur, sed cltotu,ut sumptu fuerat,indiuiduum permanet alcyinconsedisi. Hoc igitur non potest nec probe conlcoqui,nec disi xibu propterea quod uenarum orisc 'quae ad uentricussi 8c intestina pertine nihil Proxius c6gruit,nem illabitutiquas res necessario tequitur,tum ut maior si coris uis ex ipso acerue i tu tum ut citius subeat,partim propter ipsius col Plaepondus, partim etiam quod furfureum omne
i qualitate habet deterseria. Quae omnia siquis re li Pute intelliget, tantumatam in alendo corpore li ab hordeaceis panibus superari,quantum hi a triti l ceis iuperantur:quippe cum hordeli initio suapte
linatura furfure habeat non paucinfrixum iam eum ipsissim habet, tum sicciore, tum stactu ac comin ne:sint re quorsi ne meminit quide, quemadmO- dum nec zoae, perspicuu Rute est, nec praecep tor eius Praxagoras.Quadoquide Philotimus nomodo eorum quae ille scripsisset, mhil praetermia sit,sed pleracp etiam pexpoliuit, at y adluxit. Illud uero mira uideri debet, ne is quide, qui librum lde ratione uictus composuit qui Hippocrati est ladscriptus quisquis is uir antiquus fuerit, nomia lnis zelae mentione un* fecerit. Quod si typhas a lnonnullis putabat appellari aetas, idipsum signia ificasse oportuitiueruiatius forte fuerit ipsbru uer ha adscripsisse. Diocles ergo in primo libro dest nitate ad Plistarchum in quo ciborum facultat
explicat sic scribit, Posi hordeum autem ac triis lcum, facultatibus sequuntur omniu maxime oly irae, phae,Teiae, panicum, milium. In quibusdam autem exemplaribus zeis nome omnino non est . lQuin Sc in quibusdam,non facultatibus,sed utilia ltatibus scriptum est, hoc modo:Post hordeum ac ltriticum utilitatibus sequuntur omnium maxime lojyrae, typhae, panicum, & milium, perinde ac si olyra seme esset a typha diuersum.J laesitheus aut tu dissiciliore:siccius autem est id, quod hoc est D tem uno semine, duo nomina ait cotineri, seribes Prestatius,ex quo corpus sumebat aliment Quo sit,ut maza panibus hordeaceis aegrius coquatur,l magis uentriculum flatu impIeat, in quo etiam, si diutius manserit,turbatione excitat. Citius auteli subducitur,si commista diutius fuerit, ac subacta j Quod si mel quo addatur, citius etia ob id uenias trem ad excretionem incitabit. Caeterii quod ill Iotimus opinatur, sirccu crassum, glutinosum, aclf ijdu ex omni maza generari que ipse cum pxsceptore suo Praxagora uitress appellat) secus prosino habet: cum polentanem lentorem habeat, iqui alice inest maxime,nec multum nutriat. At il- lia fefellit maza copiosior, ac diutius in uino dulcissipa subacta quam ipse,quemadmodum Athe inienses est, trita appellauit. quod enim li ad hunc modum, Ex seminibus ad nutritionem li simiappositissima triticum hordeum: quod in l tem haec deinceps sequitiamduplici quidem nomi l
ne nuncupatur:eadem tamen res est, alij enim tDPham,alij olyram nominant. deinceps ista adium hPost haec aute sunt zela, milium, d c panicum. Diocli certe ea de typha Sc olyra scribere,qus modo adscripsi,sitis uisim fuit. Mnesitheus uero par ticulatim quom de iis postea tractauit,primu quia idem de tritico Achordeo,mox de typhis, scribens this uerbis,Reliquorum uero seminum typha quidem est optima.nam'nutrit admodum,ne ma
gno negotio conficitur. Panem autem ex zelane -
mo affatim citra lanitatis dispendiu madit. Quoasi quis ei pani non assuerit, etiam si minimum si
20쪽
pserit, segrotabit:est enim gravis E concoc'udis sficilis. Si uero regionem colunt uehementer frigidam,eo semine coguntur nutriri, ipsumi ser re,q, frigoribus perstrenue resistat. At y hi principio quide paulatim edere assuescunt, tu quia ingrati odoris est cibus,tum quia rarus est eiusmodi
regionibus frugia prouentus.Post aute, , familia re sit eduliu,accidit,ut facillime in corporibus coficiatur Insumma aute statuere oportet, Teia gra vem esse ac coco 'ti dissicilem,firma ac membra nosam. Ex his Mnesitheus apertissime indicauit, cuiusnodi seme uocare uelit zelam, quae instigi dis regionibus colitur. Equide nec ipse regiones omes hybernas peragraui, nec ab aliis audiui, qui eas perlustrassent, seme aliquod esse Dumeiaceu, quod1ncolae Teiam,aut zeam appellarent:utro p ienim modo scripta inuenitur,in alns priore sylla ha in ε oc ι, in aliis autem in ε tantum desinente.
Credere tamen possum fieri potuisse, ut Graeci seselmen id sic appellarint: barbari aute proprium ipsi
nomen indiderint. Conspicatus autem in multis Thraciae 8c Macedoniae agris non aristam modo,
sed re planta totam nostrae typhae in Asia simillia
ma, interrogaui, quodna apud illos homines haheret nomen. qui mihi omnes responderunt,plantam tota oc eius semen βριζαν appellar priori stulaba tribus his literis scripta, βρι: sequente, in recto saltem casu: in accusativo autem cum litera v. EX hoc porro semine panis fit grauis odoris, S ate membranosam,ut Mnesitheus scripsit,substantiam habente. Quod si nigrum quOP panem qui ex zela fit esse adscripsisset, facilius credere id esse seme,quod ab eo zela nominatur. Est itemi n fiigidissimis Bithyniae locis semen quoddam, iquod zeopyrum nominatur,prima syllaba ι non habente,ut apud Homerum habet,cum at Et zela & triticum cum foecundo hordeo & albo. Ex eo autem panis fit praestantio Φ qui in Mace donis aut Thracia ex bri a conficitur. Ac fere quemadmodu nome ipsiIm zeopyrum eX Utros nomine, Tea scilicet & pyro,id est, tritico componitur:sic & substatia eius inter utrun* media quodammodo est, ut si ex utrocu esset comista:proi de quanto tritico est deterius, tanto Thracia bri, za est praestantius. Porro urbium nomina, in qui
hus semen id prouenit, sunt Nicea, Prusa, Crasta IPosis,Claudiopolis,HeliopoIis,dc Doryle, quod quidem extremu est Phrygiae Asiaticae oppidum: habet autem & Phrygia ipsa semen eiusmodi in lino proueniens, quemadmodu 8c aliae quaeda urbes finitimae.Videre autem est panem,qui ex hoc l, lsemine conficitur, tanto eo, qui ex briza in Thra- licia&Macedonia si esse meliore, quanto triticeo is est deterior. Meminit reae 8c Theophrastus libro lseptimo de plantis,sic scribens: Inter ea quae triti lco hordeoq; sunt similia,ut zeia, Olyra,typha,aue lina, & aegilops, Teia est firmissima, copiosissime , t
fructificat,multiplice altamin radice effundit, cutimo multiplici lc crasta assurgens: Ductus aute est leuissimus,& cunctis animalibus admodu iucundus. Deinde subdiKTypha aute omniti est leuisti
θ ma.nam calamu unic eum* tenuem habe quaMi re sola gracilius,nec uti zela pingue ac fertile, ex
Poscit. Post haee subiungit, Sunt autem haec duo, zela scilicet&typha tritico simillima Haec quide ldemia Theophrastus: Herodotus aute libro se cundo aduectu haec scribit:Tritico hordeo*plet ri y uictitant. Apud Aegyptios uero his inuictu
uti,summu dedecus putatur: utuntur aute olyriS,
quas ain aetas nominat. Dioscorides quo* in se cado de medica materia,haec scribit:Zeiae duplex
est genus, quom alteru simple alterum criικικκον nominatur,qubd semen duabus membranis coi l clusissim gerataiutrit aute hordeo ualentius,& sto i machum iuuat. Verum minus tritico nutrit si pa nis ex ea fiat. Urimnon autequod ex zela re triti
' co sit, ratione triturae farina est crassius, ex quo fit puis:nutrit abunde,& facile conficitur Quod ue ro ex zela si uentre magis cohibe potissimum si torrefacta prius fuerit. Praeterea olyra eiusde cum lzeia est generis, sed minus aliquanto nutrit:panis j quo ex hac fit, & crimnon. Athera autem fit exl zela trita tenuiter sub mola: sorbetur aute non se cus ac liquida pulticula,pueris* est accomoda:int cataplasmatis . ea utimur. Tragus figura quidem l alicae similis est, nutrit aute multo minus t zela, quod multum aceris habeat,ob id et concoctu esti dissicilior, & aluti magis mollit. De zela igit haec ll sussciant. Mnesitheu profecto iure quis demire tur, Q discrimen inter olyram ac typham non no uerit. Vtrunm enim in Asia est stequens,& potis simu in regione, quae est supra Pergamu, adeo ut trustici ipsi panibus ex ipsis factis semper utantur,
Propterea Φ triticum omne in oppida coportent. Olyrini sancisi modo eri bona olyra fiant, post rei
j liceos saltem stant praestantissimi : coem1di aute in his stini typhim. Godsi olyrini ex uitio semita' lne sint facti, typhini non erunt eis inferiores. C. li lidi uero panes ex Iaudatissima typha tacti, olyria li nis longe sunt praestantiores: asseruati uero det litores seipsis euadut. Cum enim massa illorum sit li tenax ac ductilis, densatur maiorem in modum, li reminime cum negligeter parati iuerint, adeo ut liqui panem huiuscemodi comederit, post unu aut l
duos dies, ac multo magis sequentes aliquot, pu- l laturus sit lutum uentriculo siro inesse. At calidus il adhuc cum est, ab ipsis etia urbanis expetitur, ip- li firm* cum caseo quoda mandunt, que uernaculo lnomine Oxygalatanon appellat Porro hunc si p tenexu esse oportet, & ipsim pane calore clibandi adhuc retinere. Qui certe in huc modii est assatus, non rusticis modo, sed urbanis quo hominibus 4n delic4s habetur Qui uero triti quatuorue dieraest,uel ipsis rusticis manditur instrauius. Praeterea concoctu est dissicilior, ac tardius per alusi subducie quae calido minime accidunt:qui tametsi hor
deaceo,quod ad delestionem pertinet, multu in ferior est, non tamen in eo adeo ut miliaceus est uituperandus. Quinetia corpus admodum, dum calidus est,nutri ut pener triticeo syncomisto par sic Habet autem typhae semen extrinsecus cor