Opera quae supersunt omnia

361쪽

Superanda, opus esse video, haecque quantum praeceptis generalibus seri potest conatus sui explicare non ideo quare aliquid impervium, inexploratum in posterum erit ijs, qui hi Sce stricte adhaerebunt. , ,Αde ut jam magnetis, ' etc. Sane qui tecum pestialia volunt aggredi priusquam multo alia in Physicis detecta sint, illis tecum judico prout jam quoque insinuavi summam adorturam dissicultatem : sed hoc sis non accidet, qui ea observant quae modo indicavi. Nam quoad succinum, si qui circa generalia physice determinaverit primum in quibuslibet fere corporibus dari atmosphaeram certorumesiluviorum, quod si corpora haec fricentur haec Iuvia concitatiori motu agitantur item quae disserentia inter D fluvia corporum durorum et pellucidorum et similia alia generalia hinc attractio succini deinde non dissicilis explicatu erit, Sed ejusmodi specialia non magnam habent utilitatem. Eadem ratione aliquando in praeceptis Specialioribus artis inveniendi non omnia particularia explicabo hoc enim impossibile), Sed viam eo perveniendi ostendam generalia autem Omnia, quibus datis caetera omnia innotescent. Xhibebo. Si e g. in magnete Stendam, qua ratione

experientiae instituendae , ut ejus natura determinetur: unde constabit quod proprietate ejus salillime possent explicari. Si generalia circa cognitionem metallorum primo determinarentur deinde si experimenta possent sieri prope polum Cum magnete quae ex eodem loco effossa hujus loci constitutio probe consideranda juxta leges bonae methodi: porro deberent duo loca determinari per certa experientias, quae in aequatore occurrunt et nondum detecta sunt, et sic Similia alia ostenderem quamquam de magnete tot

experimenta cognita Sunt, ut modo omne certae SSent,

tertia pars Suffceret ad ju proprietates explicanda meoque judicio absque particulis ullis Striatis Fluxus et refluxus maris non dissiculter detegeretur, Si lunae motuS, terrae motus, mari motu generalis et principaliter specia-

362쪽

lis in fretis et similibus locis experimoniis justis nobis perspecta essent luci SJmpto muta liaue mihi optirnu perspecta

esse identur, non quidem mma, nec quoque quatenus

corpora pellucida transit hic enim varia mihi adhuc determinanda videntur, licet hic plurima quoque optime detecta sint . Sed quatenus in Se consideratur. Verum me judicio similia excipio lucem iton tam cito debent examinari,

Juxta meam methodum Supersunt enim magni momenti veritates cogno Scendae, priuSquam ad Similia descendere concessum, et Si demum hae ratione procedamu , tune non

solum haec nobis superatu facilia videbuntur sed et reliqua multo his adhuc speciali ora pari deinceps facilitate cognoscemus licet itaque fatear quod ego in physicis nou Sum

tractaturus ni Si generalia, eo usque tamen descendam . ut horum quae intra terram crescunt veluti mei allorum et mineralium, etc. Sed imprimis vegetabilium et animalium generationem a priori et experimentis determinabo : ubi certe tam Singulare exhibebo experientias, quae nil ibi adhuc extant, nec forte adhuc per aliquot secula extabunt: nam omnia nimis ad Specialia properant quae paueam habent utilitatem, cum mea inventa objecta perquam generaliare Spieiant, . . Omnium voluerum i Seium reptilium etc. generationem non unius alteri u Sue avi , i Sei S, et . naturam, et ob id immensam utilitatem habent. Nam ego talia experimenta laeto, ut unicum mihi viam aperiat ad infinita excogitanda, et si unicum utile fere in sinita utilia hic resultant , prout aliquando similia vide his , ubi nova agri cultura non tritici saltem sed munium vegetabilium , nova medicina quae prorsus alia continet quam ea quae hactenus publicavi Sub titulo medicinae corpori S), novachymi ea nova oeconomica, nova mechanica, ubi certe non

inutiles speculationes sed experimenta quae sensibiliter rei Veritatem ante Oculos ponunt. Tunc apparebit quae disserentia sit, si similia a philosopho tractentur, qui bona sit methodo instructus et ab empirico Sic e g. videbis in

363쪽

chymica vulgari omnia praeparata circa vegetabilia non Sse nisi corruptiones et salsificationes Salium nihil stultius es Se Ordinaria agri cultura, nec hic aliquid esse quod philosophum sapit nisi aratri inventionem etc. Sed haestabsque dubio tibi quoque nimis considenter dicta videbuntur Verum opto, ut Deus vitam et commoditatem mihi suppredit et mea cogitata in uno ordinem redigendi prout in dea habeo hoc est ut artis inveniendi specialia praecepta posSim exhibere, et a ijdem specialissima ubi de solo homine tractabitur. Quae omnia non erunt nisi medicinae menti et corporis continuatio Specialior et specialissima. Hae e. inquam . Si perficere potero, credo quod posteri non dicent haec confidentius a me dicta esse quam par St. , , Ne aliter eam Superare posse' etc. Non aliter se nisi juxta Meam Methodum Solvendi omnia problemata, alia8 aetas inutilibus consumitur, prout multo jam facere probe Seio, mum montra ego Iemper paucis sumptibus et sacili negotio terquam utilia detego sicuti singulis annis innumera incognita detego edi detexi et quae forte non adeo cito detegerentur, si aliam viam Sequamur. 4, Deinde hypo theses quasdam comm ., etc. Quod utique probo, si hae hypotheses ex generalibus legibus universi Secundum quaSomnia runt, ubicunque fiant necessario fluant. , Sed ita quoque permagnus labor ' etc. Concedo totum, mi Specialia in hysicis determinanda, nam nulla aetas hic sussiciet ad omnia in ludem deducenda: sed si generalia . . proprietate corporum a priori determinandae, quae ubique in toto universo, hoc est lucis , Solium, planetarum, ineralium vegetabilium, animalium, existimo brevi te uapore incredibili x posses fieri. si quis meam methodum Sequatur:

adhibendo experientias hactenus detectas et reliquas instituenda juxta reg. pag. 4 et 5, absque ut ulla felicitate Opus Sit quamquam si tali quoque alicui speratur hic illam non sciet aestimari quanti sit, quam qui bona methodo instructus quamquam certe mihi quaedam nota Sunt, quae

364쪽

non in lucem deducentur ab ullo, quaecunque elicitas sis obtigerit: quod Cartes ius optime noverat, unde dicit quod

quaedam Sint inve Sliganda magna Olertia, quae unqualia se casu Osrerrent. Crede milii, in artesio multa extant,

quae vix puri Cartesiani percipient, vixque ab udo alio nisi quis eo cognitioni pervenerit.,,ΡOrr in hi - terram Sse perituram. V Id quod absolute infinitum est Solum non potest perire, nam interitus ejus si fieret, non posset seri nisi a re externa jam vero actu infinitum mullum externum liabet, hine i contra sequitur

omnia inita interitui is se obnoxia: conservatio illorum etenim dependet ab eo , quod vire propriae cum externis in aequilibri sint, adeoque si externae fortiores fiant quod infinitis de causis accidere potest aequilibrium tollitur h. e.

res sinita destruitur, it idem de terra non Solum Sed de sole et absolute omnibus corporibus universi verum Quod etiam experientia mussicientem confirmat: nonne videmus stellas iuxas extingui et antequam iXtinguantur sariaScolluctationes fieri, prout e g. jam in Stella Ceti, quae hoc anno fere Stellae primae magnitudinis Vadit, absque dubio sequenti autumno inde immunita exit, ut visu non pereipiatur aut forte lenitu extinguetur Optime quoque Aristoteli respondebatur, quod terra non ab aeterno S Set, nam inliaS quia monte M Semper ac Semper pluvij et alia

ratione imminuuntur, nec nova monte eXSurgere idem US, eam jam debere necessario absolute rotundam S Se Sed

Cartesius aliud quid respondet dicit si quidem Si munduSab aeterno, alia ac alia terra in ejus locum de novo generata esset Sed non est, quod timeas: Stella non tarn cito moritur ae homo, prout nunc videmus in Stella Ceti; nec

quoques de terra id tam cito augurandum, clam ob multas rationes quam imprimis, quod satellitam habet. Excipio

Saltem si Deo extremo suo judicio, mundi machinae ruinam intimebit quod utique ut Scis, extra OStram Ontroversiam cadit. - . Quod itisinitam stellarum,' etc. Oc

365쪽

certe non recordor me ulli bi statuisse: nam quod pag. 41sq. infinitum idem mihi est ad indesinitum hac de re alias

non possum mentem nisi in hysice mea aperire pag. 150 hoc non absolute assirmo dico enim i , siquidem infinitae. , , Quod assumpsisse videris. Quod corpus Semel motum in Motu permanebit plano, si nulla corpora obstent, statuo indeoque assumpsi p. 99 Sed nego ejus causam

manu provenire Seu quod corpus Semel a manu incitatum ad motum si corpora non obstarent . . Si in aeuo

esset, moveretur absque fine, prout vult Cartesius, in plano utique, ut dixi res succedit: sed Oe non procedit a manu, sed 4, alijs corporibus qui Oee postquam e manu continuo pellunt usque dum corpora externa hune motum

tollunt sed it hoc intelligatur permulta ex mea physica

deberem reuen Sere ubi Observationibus et experientsi clarissimis, ni fallor, haec res confirmabitur. ., Denique X tensio, impossibile existimas. V Quod extensionem absque motu cum CarteSi Concipia , ego e Ontra cum motu , nihil hic contra me: nam potest esse quod extensionem abstracte concipias itidem motum, adeoque licet utrique nostri conceptus diver8 Sint veri tamen erunt,

Sed non physice : adeoque certe conceptio non fallit in se spectata. Scis enim, quod p. 3 sq. tres diversos conceptu de extensione exhibuerim, qui non debent confundi: in Physice mea similia de motu proseram ubi certe adhuc majora habemus praejudicia, sed omnium maxime de quiete. Haecce omnia jam sunt quae temporis brevitas et multitudo diversarum occupationum vix per mi Sere, ut in Ordinem redigere potuerim quae si sorte Satisfaciant, non interim abnego in meo tractatu plurima esse quae confidentius dicta videntur: satis enim scio, quam multa nobis admodum probabilia videantur antequam ad ipsam praX in aeste damus et hic quandoque tales difficultates ex Surgere, qua ne quidem ulla ratione in principio suspicati essemus et ideo me

366쪽

nihil unquam Trinare, misi ad minimum simile quid ipsa

praXi me edocuit, imo praeterea optime scio, quod tune tractatum ad eam persectionem non potuerim reducere, pro Ut

in riden habeo, et mihi proposueram omnia mea non publicare, misi id hanc persectionis deam accedani Verum qui praevideo los Se diei ut mea studia publico aliquid communi e ridi lenitus abrumperentur udicavi e re sore, publico hoc in tempore significare licet nondum Omnia ad omnimodam perfectionem reduxerim . modo talia Sint quo judicare Valeant, num capax Sina, Si mihi commodita paretur, publico cum fructu inserviendi. Si nullum hinc remedium expectandum sit, imposterum mihi soli studebo absque ut aliquid publicem. Ex hisce antem collige , quam gratae mihi duere litterae tuae et quod nihil in hisce Seobtulerit, quod mihi potuerit displicere. prout tale quid

suspicatus es in literis ad D. demendi. Hoc sane magna in me esset im)perfectio, mi tam levibus animus meus turbaretur, quamque Si in me animadverterem Statim corrigerem: mihi enim circa haec non blandior: ad quod remedia Secura in manibus habeo. , Estote perfecti, Sicut pater e Ster perfectus est, ' praecipuum meum est Ethices praeceptum p etsi scirem meliora praecepta, quae me in perfectiorem Statum, quam jam possideo interne possent redigere, nihil quantum possibile intermitterem , ut mihi eadem compararem. Sum ex integro

Dres dae die 12 Marii, Tuus otiis

anno 1687. E. . onos hirn hau S. Here interfui convivio ubi ultra viginti nobiles, Ied O-gitationes admodum ab hisce diversae existebant, haec hi S-ce aria, jam non nisi matutinis horis, nee quoque Semper talibus vacare licet, q)uae Soerroribus mei condone S.

Nobilissimo Clarissimoque viro Dno Christiano iugenio. Mignerer de ulichem, pre3ent a vive.

367쪽

Quicunque Spinoetae in tractatu de emendatione intellectus proposita et ejus de indaganda veritate ibidem principia ante animum habet, schirn hausitque Medicinam evolvit Mentis, in hujus elucubrationibus facile Spino gae discipulum recognoscet eadem qui principia, ipsis philosophi interdum verbis, exposuit adhibuitque Sic tu ipsa jam operi praefatione.

ubi de artis inveniundi praestantia agitur , actione8 ' inquit, , , quoruinque hominum manifestum facile faciunt, eos ini primis quidquid itiam praetendant aliud, io Olli mare ut bonum, quo utique mullum praestantius datur, si delicet tranquillitatem mentis Seu conscientiae, possideant sed ad hanc comparandum nulla alia, ratione quidem naturali parabilis via patet, quam quae altiones no Stra non in apparentia Saltem Sed revera virtuosas exhibet. At vero virtus genuina rub Sque Sapientia vera absolute nequit concipi. Quo autem medio sapientia in rebus pure naturalibus certius acquirenda erit, quam accurata methodo, cujus auxilio omnes madentes Sub intellectum veritates in lucem in dubie proferres licet 2 - adeoque haec omnia ex genuina philosophia unice dependent.' Mirum equidem videri debet, inter eos, qui . . talem philosophia ut recluderent , deinde nomine

rottii non vero Spino gae nomen inveniri imo hunc ipsum ut jam dictum, per totum librum ne vel uno loe citari. Quod non nisi admodum puerili ex metu explicari poterit, viri a Leibutigio aliisque tamquam naturalistae et pantheistae damnati discipulus ne haberetur, quodque minu gratum certae animum in auctore nobis ostendit erga virum a quo omnia fere artis sua principia duxerat in eo Sol - neque hoc in veritatis incrementum, ab eodem discedente, quod Leibuit gianus potius, uti videbimus, de Dei personalitate deas amplexu fuerit. Quod ut magis perspicuum nobis adhuc reddamus, Schirn hausi tractatum ejusque praefationem Jam evolvere pergamus. Sergidi autem in hacce Scopum Uum nobis patefaciendo, expositionem e rationis

368쪽

, qua veritatem per te ipsum certo aequirere, passionis tuas Sapienter moderari, Sanitatem conservare libero prudenter

educare, et similia facili negotio exequi liceat. diu amdeinde occupationem illa praes antiorum praedicat quae in ,, Studio aequirendae veritatis perse ipsum V consistit praeter hanc , veritatis aequisitionem ' nihil aliud desiderari, quam , ipsam methodum veritatem in fallibiliter detegendi.

Omnia vero , quae circa talem Methodum exponerentur frustanea larent, si quid verum et falsum sit ignores, ' quare . interminandum esse' dicit in fallibile remedium . quo verum et falsum certo cognosci unumque ab altero discerni queat. Hoc autem, quid nempe verum falsumque perspecto, , , Via erit praemonstranda cognitionem semperno Stram de Veritate ad veritatem absque sine extendendi V, et denique , impedimenta removenda' erunt, quae veritati acquirendae obstant. Quae praefationis cogitata Si omnino Spino gana jam redolent principia eadem quoque facile recognosces in schirn hausi consilio in libri sui parte prima nobi exposito, a Se tantum amplectendi , quae

uti dieit - Sse meum con Servant Seu conservationi meae conducunt, et contra quae mihi nolent, . . quae esse meum destruunt e con Servationi meae obsunt declinandi ad quod esse tendum , et . . ut felicitas durabilis conservaretur ingenium inquit meum excolere decrevi, quantum humanitus fieri potest, quo vere utilia ab iis quae talia dumtaxat videntur certo dignoscerem.' Nec minus illud Spinor anum, quod e , sapiens ignaris infinito intervallo' ideo , beatior sit , quia , hi nunquam Solidam animi tranquillitatem sibi acquirantV cujus quidem e , genuina haee est causa partim quod fere semper unice ad id attendant, quod ipsi deest, cumque hoc magni aestiment licet saepissime nonnisi ad mutabilia bona spectet ac, in quo eun

uiae Statu ViVant, ne ees Suri contingat, ut ipSis Semper aliquid desit, frequentissima etiam tristandi detur occasio: partim quod nunquam aut raro ad id, quod ipsis adest,

369쪽

seu quod revera possident, madi bene respiciant. Et quia quoque quanti haec mint aestimanda, ignorant, laetitia.

quam iam ob rem animo concipiunt, aut non nisi puerilis aut stulta est I contra mapi Ens non attendit sibi aliquid deesse Scit enim hoc perquam necessarium esse in ente sinit O multoque minu propterea tristatur, tum bene ipsi perspectum Sit hoc ipsum idem esse ac si tristaretur . tres angulos in triangulo aequari duobus rectis. Sed praesentissimam ejus cogitationes sunt circa bona quae possidet, aequanti ea sint facienda: quae consideratio non nisi solidam laetitiam in mente ejus potest excitare Sapiens quoque multo lacilius suas superabit passione S, quoniam paSSioneSSemper ex falso Suppo Sit oriantur quod cum ab ipso bene detegatur, me ille falso aequieScat eo salilius eas Superabit . quo majores progressus in acquisitione veritatis fecit.

, Tria haec: Sapientiam, Virtutem, ac ani

mi tranquillitatem perfecte in nullo homine nisi conjunctim existere, et in his tribus, ita conjunctis, Summum hominis bonum, quod in hac via naturali possideri potest, solum

consistere, Vos chirn hausius Spinogae vestigia secutus, dicit. Neque minus quam in prima hacee parte, in Secunda quoque auctor philosophi praecepta deliter admodum adhibuit,

ubi nempe . . ea quae vera Sunt, Semper implieissima ac

proinde intellectu quoque facillima esse ' Scribit, et , falsitatem in eo consistere' dicti, , quod non potest concipi, veritatem in eo quod concipi potest. schirn hausio uti Spino gae , a firmare et negare nihil aliud quam voces externae, quibus indicamus nos aliquid interne seu in mente vel posse vel non posse concipere. Sceptici ei , ut amentes considerandi' videntur. Duplicem porro in homine cognoscendi facultatem distinguit, intellectum se et imaginationem, quam O Stremam , non ita a natura nostra dependere

ac priorem ' dicit , , ubi enim intellectu quaedam concipi mu Vel concipere non OSSumu S, ea omnia quasi a nobis ipsis peragi videntur: at per hanc posteriorem, Omnia O-

370쪽

tius extrinsecus quasi adveniunt, indeoque tantummodo percipiuntur non sero concipiuntur uia autem ea quae imaginamur quandoque poSSunt concipi quando iust nullus de iis liabetur conceptus magni refert ne quod tantum imaginamur cum eo quod Oneipimus confundamus. Quippe hinc sacile poterit fieri ut quaedam a nobis Oricipi putem VS, quae revera tantum imaginamur a. e. ut credamus nobis quaedam esse nota, quae tamen ignota sunt. V Ii Vero qui , res, ut ea Sdem imaginantur, conjungunt aut disjungunt . si earum tentarent formare conoeptus, ipso eventu perSpicerent, Se a Vel OSSe tantum vel non posse

conjungere. atque cita ficta dubiaque cognitione liberarentur Nec mirum ingenia vel praestantissima quandoque errasse, utut Veritati cognitio sit simplicissima. eone istendi enim facultas non sola in nobis est veluti haec sola absque imaginatione existit in mente infinita seu Deo qui vel ideo errare non potest: - sed etiam imaginandi facultas quemadmodum mentium finitarum conditio se habet nobis inest, ac pro in ab externis impressione patimur. ' Quod hic de Deo additum videmus deinde in Leib-nit Zianum omnino vertit Sensum , ea pro omnium certis Si

mi nobis habenda es8e' distens . . quae a Deo, qui Solus nulli obnoxius est errori, revelantur. VIpsa vero Spino gae verba adhibita rursus videmus ubi de veritatis cognoscendae mediis legimus , , ubi notum est rem posse coneipi aut non posse nil amplius iotest desiderari ad rem eam melius intelligendam Seu Oneipiendam Nec ulia ratione Video, quidve clarius quidve distinctius tali cognitione esse possit nec etiam conjicio, quare melior veritatis aut salsitatis noscendae Sit exoptanda Orma. Nam certe sicuti is se ipsam tenebrasque manifestat, Sic veritas sua et falsi es norma: hoe est quod vere concipitur non tantum assirmat id eo ipso esse possibile seu verum, Sed simul ostendit, ejus contrarium eo ipso non posse Onei si et per consequens, impossibile Seu salsum esse. V