Quae exstant opera

251쪽

CII. Quibus rebus cognitis , Bocchus per litteras a Mario petivit uti Sullam ad se mitteret, cujus arbitratu communibus negotiis consuleretur. Is missus cum praesidio equitum atque peditum , funditorum alearium : aeterea iere sagittarii, cohors eligna cum velitaribus armis, itineris properandi caussa, neque his sectis atque aliis armis advorStis tela hostium, quod ea levia sunt , muniti. Sed in itinere, quinto denique die , Volux , filius Bocchi, repente in campi patentibus cum mille non amplitis equitibus sese ostendit qui temere Messus euntes , Sullae aliisque omnibus , numerum ampliorem Vero hostilem meis tum essiciebant. Igitur se quisque expedire, arma atque tela tentare , intendere timor aliquantus, sed spes amplior, quippe victoribus' advorstim eos quos

saepe vicerant : interim equite , XplOratum praemisis, rem, ut erat, quietam nunciant. CIII. Volux adveniens quaestorem p

pellat se a patre Boccho obviam illissimul, praesidio missum. Dein eum proximum diem sine metu conjuncti eunt. Post , ubi castra locata diei

252쪽

Vesper erat , repente auru , incerto Vultu pavens , ad Sullam accurrit diacitque sibi ex speculatoribus cognitum, Iugurtham haud procul abessera simul

uti noctu clam secum profugeret, rogat atque hortatur. Ille animo feroci negat se toties fusum numidam pertimescerem virtuti suorum satis crederem etiamsi certa pestis adesset, mansurum potitis quam , proditis quos ducebat, turpi si ga , incertae ac forsitan post paullo mor-ho interiturae vitae parceret. Ceterum ab eodem monitus uti nodi proficiscerentur, consilium adprobat ac statim mi lites cenatos esse in castris , ignisque quam creberrumos fieri, dein prima vis gilia silentio egredi jubet. Jamque nocturno itinere fessis omnibus , Sulla pariter cum ortu solis castra metabatur ;quum equite mauri nunciant, Iugurtham circiter duum millium intervallo ante eos consedisse. Quod postquam auditum est , tum vero ingens metu nostro invadit credere se proditos a Voluce insidiis circumventos ac fuere qui dicerent manu vindicandum , neque apud illum tantium scelus inultum relinquem

dumo

CIV. at Sulla quanquam eadem

253쪽

existumabat , tamen ab injuria aurum prohibet : suos hortatur uti fortem an mum gererent saepe ante paucis strenuis advorsiis multitudinem bene pugnatum ;quanto sibi in proelio minus pepercissent,

tanto tutiore fore ; nec decere quem-qUam , qui manu armaverit, ab inermis pedibus auxilium petere in maxumo Omnium metu nudum caecum corpus

ad hostis vortere. Dein Volucem , Uoniam hostilia faceret , Jovem m Umum obtestatus uti sceleris atque perfidiae Bocchi testis adesset, castris abire jubet.

Ille lacrumans orare , ne ea crederet

nihil dolo faEtum , ac magis calliditate Iugurthae , cui videlicet speculanti iter

suum cognitum esset ceterum, quoniam

neque ingentem multitudinem haberet , spes opesque ejus ex patre su penderent, credere illum nihil palam ausurum , quum ipse filius testis adesset quare optumum adtu Videri , per media ejus castra palam transirem sese , vel praemis sis vel ibidem relictis auris , solum cum Sulla iturum Ea res , ut in tali negotio , probatari ac statim profecti, quia de improviso accesserant , dubio atque haesitante Iugurtha incolumes transeunt: dein , paucis diebus , quo ire intenderant PerVentum est.

254쪽

CV. Ibi cum Boccho numida quidam, Aspar nomine , multum, familiariter agebat praemissus ab Iugurtha porit

quam Sullam accitum audierat orator

ω subdole speculatum Bocchi consilia. Praeterea Dabar . Massu grada filius , ex

gente Masinissae ceterum materno generes impar nam later elux ec con-Cubina ortu erat , auro o, ingenii multa bona carus acceptusque quem Bocchus fidum esse romanis multis rante tempestatibus Xpertus, illico ad Sullam nunciatum mittit, paratum sese facere quae populia romanus Vellet colloquio diem, locum , tempus ipse deligeret consulta sese omnia cum illo integra habereri neu Iugurthae legatum pertimesceret accitum esse quo rex AEOmmuni licentilis gereretur , nam ab Gnsidiis ejus aliter caveri nequivisse. Sed ego Comperior, Bocchum , magis punica fide quam ob ea quae praedicabat, simul romanos, numidam spe pacis attinuisse ;multumque cum animo suo Volvere soli. tum, Jugurtham romanis , an illi Sullam traderet lubidinem advorSummo S me tum pro nobis suasisse.

CVI. Igitur Sulla respondit , pauca se

255쪽

coram Aspare locuturum cetera Occulte , nullo aut quam paucissiimis praesentibus: simul edocet quae sibi responderentur. Postquam , sicuti Voluerant congressi dicit se , missum a consule , Venisse quaesitum ab eo , pacem an bellum agitaturus foret. Tum reX, Ut praeceptum fuerat, post diem decimum redire jubetra ac nihil etiam nunc decrevisse, sed illo die responsurum Dei ambo in castra sua digressi. Sed ubi plerumque noctis processit, Sulla a Boccho occulte

accersitur ab utroque tantummodo fidi interpretes adhibentur praeterea Dabar internuncius , sandrus Vir , ex sententia

ambobus urat Pac statim rex sic incipit: CVII. Nunquam ego ratus sum, fore

uti rex maxumus in hac terra, O omniuraquos novi opulentissumus , privato homini gratiam deberem O Hercule , Sulla , ante te cognitum, multis orantibus , aliis ultro

egomet opem tuli ; nullius indigui. Id imminutum, quod ceteri dolere solent, ego laetor. Fuerit mihi pretium eguisse aliquando tuae amicitiae , qu apud animum meum nihil earius habeo. Id ade experiri licet armata Niros, pecuniam , postremo quidquid animo Iubet , sume , utereo O , quoad vives, nunquam tibi redditam gratiam putaveris ἀ

256쪽

semper apud me integra erit : denique I-hil me sciente frusra voles ; nam, ut ego. exsum , regem armis quam munimentidvinci , minus flagitiosum. Ceterum de republio vestia , cujus curator huc lisus es paucis accipe Bellum ego populo romano neque feci , neque factum unquam volui

sinis meos advorsum armatos armis tutus

sum : id omitto quando vobis ita placet. Gerit , uti vultis , cum Iugurtha bellum; ego flumen Mulucham, quod inter me Micipsam fuit , non egrediar neque id intrare Iugurtham nam terea si quid meque vobisque dignum petiveris , haud repulsus abibis. CVIII. Ad ea Sulla, pro se breviter

modice ; de pace S de communibus rebus, multis disseruit. Denique regi Patefecit , quod polliceatur, Senatum kPopulum romanum, quoniam armi amplius valuit sent, non in gratia habituros; faciundum aliquid , quod illorum magis quam sua retulisse videretur id adeo in promptu esse , quoniam copiam Jugurthae haberet quem si romani tradidi1set, fore ut illi plurimum deberetur amicitiam, foedus , Numidiae a

tem quam nunc peteret, tunc ultro ad- Venturam. Rex primum negitare co-

257쪽

gnationem , assinitatem , praeterea foedus intervenisse ; ad hoc metuere ne , fluxa fide usus , popularium animo averteret,

quis Iugurtha carus romani in- vis essent. Denique saepius fatigatus , leniter ex voluntate Sullae omnia se facturum promittit. Ceterum ad simulandam pacem, cujus numida , defessus bello , avidistamus , quae utilia Visa constituunt ita composito dolo , digrediuntur.

CIX. At rex postero die Asparem

Jugurthae legatum , appellat dicitque sibi per Dabarem ex Sulla cognitum, posse conditionibus bellum componi quamobrem regis sui sententiam exquireret. Ille laetus in castra Iugurthae Venit. Dein ab illo cuncta edoctus , properato itinere , post diem octavum redit ad Bocchum nunciat Iugurtham cupere

Omnia quae imperarentur facere , sed Mario parum fidere saepe antea cum imperatoribus romani pacem conVen- tam se sistra fuissem ceterum Bocchus , si ambobus consultum ratam pacem eblet, daret operam , ut una ab Omnibus quasi de pace , in colloquium Veniretur , ibique sibi Sullam traderet quum talem virum in potestate habuisset, tum

258쪽

fore ut jussu S. P. O. R. foedus fieret neque hominem nobilem, non sua ignavia sed ob rem publicam in hostium potestate, relictum iri. CX. Haec aurus secum ipse diu vol-Ven , tandem promisit. Ceterum, dolo an Vere cunctatu , parum comperimuS

sed plerumque regiae voluntates uti Vehemente , sic mobiles , saepe ipsae sibi advorsae postea tempore δε loco constituto in colloquium uti de pace Veniretur, Bocchus Sullam modo , modo Iugurthae

legatum appellare benigne habereri idem ambobus solliceri illi pariter laeti ac spei bonae pleni esse. Sed nocte ea quae

proxuma sui ante diem colloquio decretum , aurus , adhibitis amicis , ac statim immutata Voluntate , remotis ceteris , dicitur secum ipse multa agitavisse Vultu, colore , ac motu corpori pariter atque animo variu ; quae scilicet, tacente ipso , occulta pectori , Oris immutatione

patefecisse. Tamen postremo Sullam accersi jubet ex illius sententia numidae insicitas tendit. Deinde, ubi dies ad . venit et iunciatum est Iugurtham haud procul abesse cum pauci amiciSω quaestore nostro quasi obvius honoris caussa procedit in tumulum facillu-

259쪽

mum visu insidiantibus. Eodem numida cum plerisque necessariis suis inermis uti dictum erat, accedit ac statim, signo dato , undique simul ex insidiis invaditur. Ceteri obir incat Iugurtha Sullae vinctus traditur, c ab eo ad Marium deductus. XI. Per idem tempus advorSUm gallos ab ducibus nostris Quinto Coepi

ne marco Manlio . male pugnatum. Quo metu Italia omnis contremuerat illique, inde usque ad nostram memoriam romani sic habuere , alia omnia virtuti suae prona essem cum Gallis pro salute , non pro gloria, certari. Sed postquam bellum in Numidia confectum , . Jugurtham Romam vinctum adduci nunciatum est marius contu absens factus est ei decreta provincia Gallia cis que kalendis anuariis magna gloria con sui triumphavit. Ex ea te moestate spes atque opes civitatis in illo sitae.

Finis AG jugurthini

260쪽

C. SALLUSTII CRISPIEPISTOLAE DUAE

AD C. CAESAREM,

DE REPUBLICA ORDINANDA, EPISTOLA PRIMA.I. ICIO ego quam dissicile atque aia perum factu sit , consilium dare regi aut imperatori, postremo cuiquam mortali usus opes in excelso sunt quippe quum Willis consultorum copiae adsint, neque de futuro quisquam satis callidus satisque prudens sit : quin etiam saepe praVa magis quam bona consilia prospere Veniunt, quia plerasque res Fortuna e lubidine sua agitat. Sed mihi studium fuit adolescentulo rempublicam