Quae exstant opera

221쪽

advocavit es deinde hoc modo dura ruit LXXXIII. Scio ego , Quirites , plerof-que non iisdem artibus imperium a vobis petere , O, postquam adepti sunt , gerere primo industrios supplices , modicos esse dein per ignaviam O superbiam aetatem

agere. Sed mihi contra videtur nam quo universa respublica pluris es quam consulatus aut pratura , eo mavore cur i iam administrari , quam haec peti , debere neque me fallit quantum , cum maxumo

beneficio est o , negotii sustineam Bellum

parare, simul O arari parcere ς cogere ad militiam eos quos nolis ossendere ς δε- mi forisque omnia curare io ea agere inter invidos , occursantiu , fassiiosos opinione, ilirites , asperius est. Ad hoc, alii si deliquere ς vetus nobilitas , forum facta sortia, cognatorum o affinium opes, multae clientelae , omnia haec pi di adsunt mi hi spes omnes in memet sitae , quas necesses O virtute O innocenti tutari ; nam

alia infirma sunt. Et illud intelligo , Quirites , Omnium ora in me conversa use, aquos bonosque favere , quippe benefaciamea reipublicae procedunt Nobilitatem locum invadendi quare quo mihi acrius adnitendum es , uti neque vos capiamini

6 illi frustra sint. Ita ad hoc aetatista pue

222쪽

ritiά fui , ut omnia labores , pericula consueta habeam; qua ante vestra beneficia gratuito faciebam , ea uti acceptά mercede deseram non es coninium, uir, ioc illis discite es in potestatibus temperare , qui per ambitionem sese probos simulaver mihi, qui Omnem aetatem in optumis artibus egi, bene facere jam ex con- uetudine in naturam vertit Bellum me gerere cum Iugurthά Qssis quam rem Nobilitas aegerrume tulit. Quoes , reputate cum animis vestris , num id mutari melius sit, si quem ex illo globo Nobilitatis

ad hoc aut aliud tale negotium mittatis hominem veteris prosapio , ac multarum

imaginum, O nullius sipenditu scilicet titi tanta re ignarus omnium trepidet, festinet, sumat aliquem ex populo monitorem umii sui ita plerumque evenit, uti, quem

vos imperare jussistis , is sibi imperatorem

alium quariat At ego scro , Quirites , qui , postquam consules factati sunt , aeta majorum graecorum militaria praecepta legere coeperint homines praeposteri I nam et erequam feri tempore posterius, re atque usu prius est. Comparate nunc , Quirite , cum illorum superbici me hominem novum. Quod Uli audire O legere solent , eorum partem

223쪽

id , alia egomet gessu quae illi litteris

ea ego militando didici nunc vos ex u- mate facta an dicta pluris sint. Contemnunt novitatem meam ; ego illorum ignaviam : mihi fortuna , illis probra Hec

tantur. Quamquam ego naturam uniam

o communem omnium existumo, sed forti ffumum quemque generosissumum esse : ac si am ex patribus Albini aut Bestiae quaeri posset, mene an illos ex se gigni maluerint quid responsuros creditis , ni sese liberos quam optumos voluisse ' Quod jure despiciunt me , faciant idem majoribus

suis , quibus , uti mihi , ex virtute nobilitas coepit. Invident honori meo et ergo invideant labori, innocentiae, periculis etiam meis ; quoniam per hac illum cepi. Verum homines corrupti superbi Lita cetatem agunt ouasi honores vestros contemnant ita hos

Petunt, quasi honeste vixerint me illi fi sunt , qui diversissumas res pariter exspe-drant , ignaviae voluptatem O praemia virtutis. Atque etiam quum apud vos aut in senatu verba faciunt, pleiaque rationem ores suos extollunt eorum fortia facta memorando clariores sese putant quod contra est nam quanto vita illorum praeclarior, tanto horum socordia flagitiosior. Et profecto ita se res habet majorum gloriar posteris lumen est, neque bona neque ma

224쪽

eorum In Occulto patitur. Hujusce res ego inopiam patior, i rite ; verum , id quod multo p clarius es , meamet facta mihi dicere licet. Nunc videte quam iniqui sint. Qilod ex alien ἱ virtute bi arrogant , id mihi ex meci non concedunt iscilicet quia imagines non habeo , O quia mihi nova nobilitas esci quam certe peperisse melius est , quam acceptam corrupisse.

Equidem ego non ignoro , si jam mihi

respondere velint , abunde illis facundamo compositam orationem fore. Sed in maxumo est o beneficio, quum omnibus locis me vosiue maledictis lacerent non placuit reticere , ne quis modestam in conscientiam Ceret. Nam me quidem , ex animi mei sententis, nulla oratio laedere potesci quippe vera necesse es bene pmdicet I falsam vita moresque mei superant. Sed quoniam vesta consilia accusantur , qui mihi summum honorem O maxumum negotium imposui is ς etiam atque etiam reputate num

id poenitendum M. Non possum , de causa , imagines , neque triumΠhos, ut con fulatus allorum meorum ostentare ; at , si res posuist , hastas , vexillum, phaleras alia dona militaria o terea cicatrices advorso corpore. Hae sunt mea imagines haec nobilitas , non hareditate relicta , ut

225쪽

illa illis , sed quae ego plurimis meis laboribus, periculis quasvi. Non sunt composita verba mea ; parvi id facio , ipsa se virtus satis ostendit illis artificio opus et 8,

uti turpia farii oratione tegant. Neque litteras gracas didici parum placebat eas

discere , quippe qua ad virtutem doctoribus nihil profuerunt. At illa multo optuma reipublicae doctus sum hostis ferire, praesidia agitare , nihil metuere nisi turpem famam , hiemem O satem Iuxta pati

humi requiescere , eodem tempore inopiam O laborem tolerare. His ego tu cepti milites hortabor neque illos arme colam , copulenter neque gloriam meam laborem Diorum faciam. Hoc es utile, hoc civile imperium ἰ namque , quum tute per mollitiem agas , exercitum supplicio cogere hoc es dominum , non imperatorem , esse. Hac atque talia , m 0res vestri, faciundo , sequeremque publicam celebravere. Quis Nobilitas freti, ipsa di similis moribus , nos Llorum aemulos contemni O omnia honores, non ex merit , sed quas debitos , vobis repetit. Ceterum homines superbifumi

procul errant. Majore eorum Omnia quae licebat illis reliquere divitias , imagines , memoriam sui praeclaram virtutem non reliquere , neque poterant ea sola neque datur dono neque accipitur.

226쪽

Sordidum me, incultis moribus aiunt quia parum scite convivium exorno neque histrionem ullum , neque pluris pretii 4oquum quam villicum habeo. Quae mihi lubet confiteri , Quirites : nam, ex parente me, ex aliis sanctis viris ita accepi munditias mulieribus, viris laborem convenire omnibusque bonis oportere plus gloriae quam divitiarum effeta arma , non suppe lectilem , decori esse. Quin eryo , quodJuVat, quod carum astumant, id semper faciant ament, potent rubi adolescentiam habuere, ibi senectutem agant, in conviviis, dediti ventri, turpifuma parti corpori sudorem, pulverem, O alii talia relinquant

nobis , quibus illa epulis jucundiora sunt. Verum non cita est. Nam ubi se flagitiis dedecoravere turpissumi viri , bonorum praemia ereptum eunt ita injustissum luxurias ignavia, pessuma artes, illis qui coluere eas nihil officiunt reipublicies innoxia cladi sunt. Nu/ac , quoniam illis, quantum mores mei, no illorum flagitia poscebant , respondio pauca de republic loquar. Primum omnium de Numidid bonum dabete

animum , Quirites. Nam qua ad hoc tempus Iugurtham tutata sunt , omnia remo

iustis ravaritiam , imperitiam, superbiam Din exercitus ibi es locorum sciens , sed

227쪽

ne Hercule magis renuus quam felix;

nam magna para ellus avaritici aut temeritate ducum attrita es. Quamobrem vos ,

quibus militaris Las es , adnitimini mecum o capessite rempublicam neque qMemquam, ex calamitate aliorum aut imperatorum superbii, metus ceperit. Egomet in agmine , in proelio, consultor idem socius periculi vobiscum adero ; meque vosque in omnibus rebus juxta geram. Et profecto , diis juvantibus , omnia matura sunt; victorii, prata , laus e quae s dubia aut procul essent , tamen omnis honos reipublicae subsenire decet. Etenim nemo ignavi simmortalis factus esci neque quisquam parens liberis , uti terni forent , optavit ;magis, ut boni honesique vitam exigerent. Plura dicerem , Quirites , si simidis virtutem verba adderent; nam 'enuis abunde dictum

puto.

LXXXIV. Hujuscemodi oratione habita, Marius postquam plebi animos a rectos Videtri propere commeatu, stipendi , armis , aliisque utilibus navi One

rat: cum his Aulum Manlium legatum proficisci jubet. Ipse interea milites scribere , non more majorum , neque X

228쪽

inopia bonorum alii , per ambitionem consulis , memorabant : quod ab eo ge, ne re celebratu audiusque erat, homini potentiam quaerenti egentissumus quisque opportunissumus cui neque sua

curae quippe quae nulla sunt , Momnia cum pretio honesta Videntur. Igitur Marius, cum aliquanto majore numero quam decretum erat , in Africam profectus , paucis diebus Uticam advehitur. Exerc1tus ei traditur a Publio Rutilio legato : nam Metellus conspectum Marii

fugerat, ne Videret ea quae audita, animus tolerare nequiVerat.

LXXXV. Sed consul , expletis legionibus cohortibusque auxiliariis , in agrum fertilem, praeda onustum proficiscitur omnia ibi capta militibus donat: dein castella & oppida natura viris

parum munita adgreditur praelia multa ceterum alia levia aliis locis facere Ιnterim novi milites sine metu pugnae adesse : videre fugientis capi aut occidi fortisssumum quemque tutissumum armis libertatem , patriam , parentesque, Malia omnia tegi Iloriam atque divitia quaeri. Sic , brevi spatio novi veteresque coaluere irtus omnium aequalis facta

At reges , ubi de adventu Marii cogia

229쪽

uerunt, diversi in locos dissicilis abeunt: ita Iugurthae placuerat , speranti mox effusos hostis invadi postera romano , sicuti plerosque , remoto metu , laxius licentitisque futurOS. LXXXVI. Metellus interea , Romam profectus , contra spem suam laetissumis animis excipitur plebi Patribusque , posuequam invidia decesserat, juxta carus. Sed Marius impigre prudenterque suorum e

hostium res pariter attendere , cognoscere quid honi utrisque aut contra esset eXplorare itinera regum , consilia Mi sidias eorum antevenire , nihil apud se remissum neque apud illos tutum pati. Itaque .gaetulos est Iugurtham , e sociis nostri praedas agentes, saepe adgressus in itinere fuderat, ipsumque regem haud procul ab oppido Cirta armis exuerat. Quae postquam gloriosa modo , n que belli patrandi copiam cognovit; st tuit urbi , quae Viris aut loco pro hostibus, advorsum se opportunissumae

erant, singula circumVenire : ita Iugurtham aut praesidiis nudatum iri , si ea

pateretur, aut praeli certaturum nam

Bocchus nuncios saepe ad eum miserat velle populi romani amicitiam , ne quid

ab de hostile timeret. Id simulaveritne

230쪽

quo improVisus gravior accederet , animobilitate ingenii pacem atque bellum' mutare solitus, parum exploratum est.

LXXXVIL Sed consul, ut statuerat, oppida castellaque munita adirem partim

Vi, alia , metu aut praemia ostentando avertere ra, hostibus. - primo Mediocria Ierebat , existumans Iugurthamo, suos tutandos in manus VenturUm

sed ubi illum procul abesse, aliis negotiis intentum accepit , majora magis aspera adgredi tempus visum est. Erat inter ingenti. solitudines oppidum magnum atque Valens nomine Capsa , cujus conditor Hercules libys memorabatur. Eius cives , apud Iugurtham immunes , levi imperio, Mob ea fidelissumi

habebantur. Muniti advorstim hostis , non moenibus hodo armis atque Viris Verum etiam multo magis locorum aspe-Titate : nam, praeter oppido propinqua, alia omnia vasta , inculta, egentia quae infestes serpentibus , quarum i , sicuti Omnium ferarum , inopia cibi acrior ad hoc , natura serpentium, ipsa perniciosa siti magis quam alia re accenditur. Ejus potiundi Marium maxuma cupido invase-Tat, quum propter usum belli, tum quia res aspera Videbatur Metellus oppi