장음표시 사용
31쪽
simile Irinerarium jam Augusti aetate confectum eique ipsa loca inibi inscripta fuisse credi possint, quae polua pro rerum ac temporum conditione in aliud Itinerarium quale nostrum est, fuerint trans sumpta : quippe jam a Julio Caesare, S M. Antonio Coss. usque ad Consulatum Augusti tertium, & sic ulterius orbem terrarum metiri coeptum AEthicus in prooemio testatur : Ergo a Iulio Caesiare, ait, UM. Antonio F. Orbis terrarum metiri coepit, id est, a Consulata suprascripti usaue ad Consulatum August tertium Crassi, annis XXI. mensibus V. diebus IX. Zenodoxo omnis oriens dimensus est, cui inferiiss demonstratκr. A cinctulatu item Julii Caesaris Antonii usque in Consulatum Augusti decimum annis XXIX. mensibus VIII. diebus X. a Theod to Septentrionalis pars dimensa, set evidenter ostenditur. A Consulatu similiter Julii Caesaris usque in Consulatum Saturni U Cinne a Pol clito meridiana pars dimensa est annis XXXII. mense uno, diebus X. sicut definita monstratur. Ac sic omnis orbis terra intra annos XXXII. a dimensioribusta peragratus est, S de omni ejus sontinentia perlatum est ad Senatam. Julias ' . t. igitur jam antiquissimis rem poribus confecta fuisse Itineraria
f. . Chronographus Ferrariensis apud Cl. Muratorium credit. Vel Her.Aug. rus quoque affirmare non dubitat, quod illi, qui principium &In-Ι. 3. f. I. stitutum hoc a Julio Caesare AEthici verbis persuasi deducant, id se volente faciant, nec urbium posteriorum appellationes obstare, cum secutis temporibus pro re nata adjici potuerint. Eruditis limus qu e. e. a. que Rollinus in sua historia antiqua de Astronomia ex Historiae Nat. l. c. a. Plinii asseverat Romanos jam a ducentis ferme annis ante Divum Augustum orbis terrarum dimensioni vacasse , nempe statim, ac extra Italiam suum Imperium protendere coeperunt, cum ii Provinciarum subactarum Censum & dimensionem peragere solerent. Sed susticit mihi Augusti aevum , & plenum de hac dimensione Plinii testimonium, quodque ibi affert, etiam de Baetica exemplum , Baeticae longitudo, inquit, nunc a Castulonis oppidisne Gadeis CCCCLX. midia passuum, es a Murgi maritima ora XXII. M. pals amplior. Latitudo a Cartejana ora CCXXIV. M. pass. Agrippam quidem in
tanta viri diligentia, praeterque in hoc opere cura orbem cum terrarum ,
urbi spectandum propos stirus esset, errasse quis credat, ta cum eo Divum Augustum Z Is namque complexam eam porticum ex destinatione es Commentariis M. Agrippa a sorore ejus inchoatam peregit. Ex hac porticu igitur tot sparsa in libro eodem III. Plinii delineata sunt dc rot
32쪽
6us Nobilitas possit ae debeat. 13
ubique in hoc locorum distantiae & millia passuum descripta. Idem quod Plinius, alios quoque Romanos egisse nemo prudens disti te-bitur; quis enim in provincias profecturus, quis usurus cursu publico sibi de Itinerario non providet Z Equidem de aetate hujus, quod circumfertur, Itinerarii certi quidquam statui haud potest; quippe non tantum MSS. nobis desunt, quibus inter se collatis discerni queat, quodnam illorum antiquius sit, aut emendatius, sed & haec ipsa, quae habemus, nunc Antonium ut Codices Blandinianus, Pithoeanus, Parisinus, Vossianus & alii, imo teste Scholio plerique veteres nunc Julium Caesarem Dictatorem , cui Codex Cuspinianeus Authores videlicet diversos Itinerarii praeferunt, addito insuper ad Antonium ubivis Augasti nomine , unde demum vel per errorem Librarii Antoninus prodiit, quem exhibent Vaticanus & Regius Suritae Codex , vel certe Continuator operis pro Author e positus est; quin enim continuatum ab Imperatoribus subsequentibus, imo δέ pro temporum, urbium recens conditarum aut bello rum ratione immutatum fuerit hoc Itinerarium, nemo est, qui dubitet. Suspicari hic tamen valde pronum est, prima forth autographa Antonii, Augusti & Lepidi nomina retulisse, cum omnia ista ab his acta fuerunt, ut, praecipuε de Coloniis Author idoneus illius saeculi, Julius Frontinus asserit: Hoc opus omne arbitrata Octavii Caesaris p. I 33. U M. Antonii S M. Lepidi per tres Imperatores actum atque ignatum est. Ultimi vero nomen quod ab Augusto teste Plutarcho in Antonio & Suetonio in Augusto exauthoratus, ac proscriptus, aut ab Senatu hostis judicatus fuisset, de industria erasti m , si non librariorum negligentia ommissum, videri posset. Hanc Conjecturam si quis respuat, is saltem ea spernere vix poterit, quae tandem in praefatione Simi erus affert, quodsi nimiris nec Julius, aut alii, author Ad Itin. non foret, non tamen propterea ni&ι ad Julium, aut Antoninos hoc opus pertinere censeo , sed existimo , descriptionem aliquam regionum urbium urorum iustu primum factam, S postea sepe mutatam, aut auctam
nomen vetus servcise , vi Julii aut Antonini diceretur ; Nam cui Cl. .esse lingit verbis utamur ac sententia) cum ad cursum vehicularem atque expeditiones militares Itineraria fuerint necessaria , habuerintque Romani ου itinerum mensiores, S Itineraria iam olim, seri potvit, ut ex eorum numero nostrum fuerit, quod paulatim, scuti is smili genere ase solet, novis urbium titulis locupletatum est.
33쪽
I4 ciput IV. Unde probari ejus Nobilius possit ae debeas.
Ex quibus denique omnibus & singulis hoc certb evinci popse credimus, multa, imb fortὶ pleraque a primo etiam , aut certhseeundo saeculo esse in hoc Itinerario locorum nomina ab Augusti proin adhuc aevo residua, ipsumque hoc antiquissimum monumentum rebus firmandis apprimὶ utile ac necessarium , quod unanimi authorum consensu discimus. Post Itinerarium expressam Vel di denae mentionem celebris illa Peutingeriana tabula facit, quae lichi ferε ex consensu Doctorum Τheodosii Junioris primum aevo conlaeta fuerit, non tamen ea prima censenaa est; ex Manu scripto enim Bibliothecae Augustanae Co- p. t. dice apud Raderum in hujus Imperatoris aula sancta ceriti constat. orbem terrarum ita jam prius, fuisse dimensum; sic enim versus Io.& II. refert:
In melius reparemus opus, culpdmque priorem
Pollimus , ae totum is iter comprendimus orbem. Imd hisce Tabulis jam Graeci usi fuerant, ut Herodotus de Aristagora , AElianus de Socrate , & Laertius de Theophraste testantur. Strabo quoque post Homerum jam in Graecia eas conia stas fuisse
l. i. e. i. commemorat. Apud Romanos insuper jam Varro talem viderat, R. R. ut Propertium, Vitruvium & Plinium, Plutarchum. Florum, Suetonium taceam , quorum testimonia brevitatis causa praetereo , ex
quibus omnibus certum mihi fit, hanc superstitem tabulam longε lantiquiorem , & florentibus haud dubie olim Romanorum rebus ldelineatae exemplum esse, ac proin inserta ibi loca antiquillima pariter censeri posse. Itinerario & Τabulae Peutingerianae demum etiam Illustris illa utriusque Imperii Notitia jungitur, quam tamen Viri eruditi unanimi consensu Theodosii pariter Junioris temporibus adjudicant, & fere ultimum esse exspirantis paulti post Romanae Majestatis ac amplitudinis monumentum affirmant. Haec de residuis quidem illo adhuc aevo urbibus locisque inclytis fidem facit indubiam , de Vel didena lverti locus ejusdem perobscurus est, haudquaquam tamen, ut mihi tvidetur, negligendus : Volui igitur & hujus incertum testimonium certis Itinerarii & Τabulae adjungere ; C tam & Notitia cum tabula ejusdem sit aevi, atque ex hac & Itinerario multum illustrari soleat.
34쪽
Caput V. Quo do ex Itinerario Antonini. Is
de quibus singulis, quantum ad Ueldidenam faciunt, mox ordine Pandam , reliquis probationum monumentis in aptiorem interim locum sepositis.
CAPUT RQuomodo ex Itinerario Antonini.
Postquam igitur , quae praemittenda esse diximus , executi sumus . pededentim ad opus ipsum accingere nos oportet. Diximus pauid ante, claram Veldidenae mentionem, & quidem cum praestantia quadam in Itinerario fieri: Videamus igitur, quomodo fidem liberemus: Et en i post descriptas Pannoniae &Norici vias , imb in media Norici totius Metropoli in conspectum
M. P. XX. M. P. XXXII. M. P. XXVIII. M. P. XXXm. M. Ρ. XVIII. M. Ρ. XX. M. P. XXXV. M. P. XL.M. P. XX. M. P. XXIII. Post hanc Norici Metropolim nobilem alteram in hac provincia urbem videmus, , qua iterum Ueldidenam via dirigitur, a Pon- te Λeni nempe, ut sequitur t
35쪽
16 Caput V. Quomodo ex Itinerario Antoneni.
Τertia demum diremo ab urbe nobilissima atque una inter Imperii Romani Principes, ibi hisce legitur:
M. P. XVIII. M. P. XXIII. M. P. XXIII. M. P. XXXIII. M. Ρ. XXXVI.
Ex hae triplici mentione Veldidenae, & quod in omnibus protermino erit assignata , nobilem hane fuisse viri do stissimi contendunt ; imo aliqui Rhaetiae Principem se deprehendisse crediderunt, iit c. I. pluribus executi sumus, ubi nimirum Surita Vel di de- nam noluiem mansionem : aliciijus nominis, celabritatisque locum, Clu- verius, Cellarius antiqvam urbem: Magni nominis S celebritatis hecius : Cl. Mascovius diserth Caput Provincia compellat; Cui alio Geo e. in loco etiam Cellarius adstipulatur, ubi enim Curiam Caput Rhae- antiq.l. a. tiae primae fecisse Vel serum refert. mox addit: at plura itinera per Rhaetiam ducuntur 'Ilidenam, a Lauriaco, a Ponte Oeni inferiore, ab Aquileja - ut vel eo vomine Veldidena praeferri possit. Caeteriam rem gratam nobis praestitissent viri hi doctilli mi, si etiam uberiorem asserti hujus rationem reddidissent, quam puto , in hoc praecipuε versari, ut certa quaedam convenientia & smilitudo inter horum itinerum Capita ac terminos probetur, velut si dicerem. Capita seu Directiones viarum fuerunt satis nobiles, non decet proin illis terminos futuere minus celebres, aut omnino ignobiles. Congessi in Diuitigod by si
36쪽
Caput V. 'Quomodo ex Itinerario Anton- I
in hunc finem multis aliquando foliis, quidquid illustre de his C
pitibus inveni, quae tamen hic paucis dare melius constitui: Et inprimis quidem de Laureaco, quod Colonia Augusti fuerit, qualem lecto rite post Lipsium lapide Cl. P. Hansigius probε adstruxit, ni- Germ. S.
hilque obesse, quod ejusdem nec Plinius, nec Ptolomaeus memine T. . f. 3 rit, cum prior aut compendium secutus sit, aut propiora, Italisque notiora recensuerit, quod ex oblivione suo loco Coloniae Celebe rimae Carnunti patescat, hocque indicio sit, in recensendis provi clarum oppidis non usquequaque curiosum fuisse. Nec Veldidenam duntaxat ab hac, Lauriaco nempe, ceu Capite dirigi in eodem Itinerario itinera, sed etiam Augustam Vindelicam &Brigantiam umbes utique nobili is mas legentibus constat. ut1 & in utriusque Imperii Notitia adscriptum huic loco esse Praefectum Legionis III. Praefectum Classis Lauriacensis , & Magistrum officiorum Fabricae in Illyrico Laureacensis, & Lancearios Laureacenses &c. Ut Metropolim olim fuisse totius Norici Ecclesiasticam subticeam , quae aliaque decora in primo Cl. Hansigii tomo , atque apud Geographos
Altera ut vidimus , in Norico Civitas Illustris, unde Veldidenam ibatur, Pons Oeni fuit, Oettinga vetus & nova, quemadmodum Aventino, Velsero, Lagio , Irenico & plerisque Scriptoribus . Boicis in hac re utique peritioribus merito visum, idque Aventinus peculiari etiam libello perfecit, amplitudinem vero eleganter Jaco- 'bus Irsing S. I. in suo de Oettingana Virgine libello descripsit. Εa- , p.
dem in eodem rursus Itinerario non tantum pro Capite Veldidenam , sed etiam ad Castra assignatur. In Notitia insuper Equites Stablesianos Juniores ibidem commoratos fuisse invenio. Caput demum Directionis tertium Aquileja fuit urbs longὶ Geogr.
omnium celebratissima, quam a Romanis conditam munitionis loco contra habitantes supra Barbaros, & emporium fuisse Strabo, Coloniam Latinam Livius, Veli ejus Paterculus, Plinius & Ptolomaeus, 'urbem opulentam Mela, Felicem Martialis i. q. ep. as. Augusti ipsius i. a. e. r. praesentia nobilitatam Suetonius asserit Aquilejam ab urbe v que pro- l. a. e. 3.gredientis, Herodianus maximam S ingentis mVvitudinis compellat. l. s. c. 3. In Itinerario pro Capite praeterea Salonas, Si sciam, Bononiam , &in Hierosolymitano Sirmium usque praescribitur : In qua teste NO-titia Praepositus Militum Praesentalium, & Praesedius Classis, &Pro-
37쪽
18 . Caput VI. Ex Talula Peutiqeriana.
curator Monetae Aquil ejensis sedem fixit; verbo rem omnem ab- . solvit perantiquus apud Schelitratenum Geographus: Italiae vero Civitates, S aliae clare sunt, puta Aquilha S Mediolanum. Sed jullo
longior essem, si pro dignitate de tanta urbe verba facerem, gesta praecipuE ibidem Saeculi III. & IV. narraturus , si Coloniae memoriam, Deos locales, & Magistratus fusius recenserem; absolvit me hoc labore Illustrilsimus Marchio Massejus in Verona sua P. I. f. ao .ae Doctissimus Praesul Philippus a Turre in suis de Beleno, & reliquis Deorum Aquil ejensium monumentis,ac recent illim ε etiam Clatissimus ibidem Canonicus Dominicus Bertoli, innumeris ferε, quas de hac urbe collegit, antiquitatibus integro volumine descriptis. Quibus omnibus rite pensitatis utique indignum videri posset, tam Illustiibus Directionum Capitibus pro termino locum aliquem ignobilem ponere. cum ex verbis S. Hilarii Pictaviensis colligi pronum sit, talibus itinerum terminis non mansiones, oppidave , sed - potius urbes respondisse, verba S. Patris haec sunt: Νam in commu- nibvs S terrenis viis legem meminimus ese in spatiis mensuras: csim passuum mille intervalla quedam legis, Nie signa statuuntur, chm ma lanum requies disponitur, cum usque ad Urbem rejectione viantium congrua rursum mansionum intervalla dimensa sunt. Quibus utique verbis protermino urbem fere ubivis assignatam fuisse sanctus hic Praesul innuere videtur; sub nomine urbis autem insignem aliquem locum intelligi vel ex eo patet, qutid Plinius celeberrimas Bc maximas urbes tantum oppida, ct solam Romam urbem compellet, quam i, men hic intellectam esse non putamus, cum illo aevo jam Constantinopolis sedes Imperii fuerit, & reliquae magnae urbes contra stylum illius saeculi tantum mansiones appellandae fuissent.
ITinerario, quod Antonini vulgari audit nomine, jungere solent
Geographiae antiquioris periti Tabulam illam . quam ab Inveniatore , non vero Authore qui nescitur Peutingerianam, a loco. ubi Diuitigod by Cooste
38쪽
Caput VI. Ex Tabula Peutiqeriana. 19
ubi inventa est, Augustanam , a tempore verb, quo communiter confecta creditur, Τheodosianam vocitant. Ex utroque isto qua tivis pretii monumento , cui par in hoc genere nihil, nihil secundum transmisit antiquitas ut magnifich omnino loquitur primus editor Anonymus apud Muretum) nobiliora loca omnia , quae ad vias Romanorum militares sita sunt, ediscimus. Cum igitur Vel-didena ad veterem illam viam Regiam Itinerario teste sit posita, certum quoque fit, in Τabula necessario reperiri debere, cum haec ex Consensu Doctorum, imo oeulari in Bibliotheca Regia Vindo-honensi inspectione nil sit aliud , quam Volumen membranaceum latitudine pedem circiter unum exaequans , longitudine pelliculis scite conglutinatis pedum viginti duorum mensuram fere luperans, ae totius Imperii Romani vias publicas ac militares cum locis adjacentibus , spatiisque intermediis adscriptis exhibens. Verum frustra in hac Τabula Veldidenae nomen expressum quaeriimus, nec iulius vestigium inveniremus, nisi ex instituenda cum Itinerario comparatione appositaque locorum aliunde notorum distantia vel viciania nosceretur; Tacent quidem communiter Geographi, tacentCluverius, Cellarius, Sc Ferrarius, imo ipsi etiam tabulae hujus Interpretes ; sed res ex ipsa nominis mutatione plana sit, posteaquam magno nostro bono Cluverius quin Veldidenae mentionem fecerit Tabulam hanc cum Itinerario, itinere nimirum Augusta in nam sic contulit:
Scarbia XI. Vetonina XVIII. Maudo XVIII. Vepitum XX.
Antonini itinerarium. Augusta Vindelicum Ital. anis
39쪽
Caput VI. Ex Tabula Pelitingeris . Sublabione XXXV. Sublai sione XXXII. Ponte Drusi XIII.
Tridente XL. Didento XXIIII. Samis
Vides hla Ueldidenam Vetoninam dici cuius etymologiam nominis nemo facila hariolabitur: Sed notabunt hic forte aliqui, inter Scar-biam & Matrejum nihil aliud in hac tabula, quam solum nomen VETONINA adscriptum inveniri: neque ad exemplum Celebrio- tum alias in hac ipsa Tabula urbium turres saltem binas, murosque depictos cerni , utpote quibus solis loci cujusdam praestantia desii-Orb.Ant. gnetur, quod Cellarius in Attiaca p. 274. in Novo mago Batavorum t. i. p. a 79. Fallatis in Moesia p. 46O. Praeneste in Italia p. 688. Et de- . nique Sebastia in Ponto ac pluribus aliis sagaciter deprehendit: Imo Tridentum longh nobiliorem videri urbem , cum instar Augustae,. Veronae, Τicini, Mediolani, duabus turribus expressa sit. Verum& his satisfacturum me puto , si nihil obstare hanc simplicem striapturam Nobilitati Veldidenae docuero, idque aut errore, aut ex composito ita factum comprobavero : Animadvertant enim hi prae primis velim, Tabulam hanc tum Anonymo, qui vidit, tum Cl. Lot- p. I . tero, qui singulari illam dissertatione illustrans ab illis, qui viderant, scire potuit, aut vidit ipse, totam quantam iis conscriptam Char Aeribus, quae ad Saeculum VI. aut VII. pertinent quas primus Editor Anonymus, mala Longobardicas in praefatione dixit, quales ta- P. r. p. men Litterae, ut Illustrilsimus Massejus in Verona illustrata , & in Historia Theologica solide ostendit, nunquam fuere. In eadem 'D App rursus tabula quam plurima admodum depravata , erroribusque Librarii plena reperiri: atque eapropter dissiculter ante saeculum sextum aut omnino septimum exaratam fuisse etiam ex his fit credibile. Eandem igitur hujus tabulae originem & sortem fuisse credere pronum est, qualem Itinerario adscripsimus ; similes nimirum tabulasant: qui oribus Prospcris, adhuc Romanorum rebus confectas e GDiuitigod by Coral
40쪽
se , dein vero interpolatas, & partim adscriptis novis urbibus pro rerum circumstantiis, usque ad Theodosii aevum post extin stum Gratianum durasse aliquas, ex quibus haec, quae sola superest, sequioriae vo exscripta sit. Haec ut asserere auderem, movent me praeprimis illa ipsa loca nostra paulo ante curatius excussa, Laure acum scilicet, Pons Oeni, Aquileja, ut de aliis taceam, domesticis veluti argumentis contentus. Viam enim inter alia principem nostram Aquileja per compendium ac partem Norici Veldidenam omisit, contenta, illam alteram ab Opitergio Tridentum suum anne flere; Non Lauriacum Norici Metropolim, quod Blaboriacum, non Pontem Oeni, urbem olim amplissimam, quam ad Enam vocat, charactere aliquo nobiliori signavit: rationem hic aliam subesse non puto, quam quod illae ab irruentibus barbaris jam a multo tempore deletae fuerint: De Lauriaco fidem Velserus facit ab Anno Domini 468. ab Hunnis Rer BDic.
eversam fuisse, urbes vero vicinas, totamque Boicam multis iacu-Ly lis eorum excursionibus & latrociniis vastatam, ut adeo & Pontem
Oeni immunem perstitisse nemo prudens sibi persuaserit. Quapropter mirum haud ulli videbitur, si etiam Vel didenam nostram, jam ante Laure acum ut infra docebimus eirca annum nimirum salutis s r. ab immissis per Attilam, dum Aquilejam obsidebat, Der compendium Veldidenam, aut Tridentino Itinere copiis, destructam, nulla omnino nota ab aliis distinxerit; tempore enim D. Gregorii Τuronens s & Venantii Fortunati cisculo scilicet sexto jamjam adulto non urbs amplius Vel di dena, sed iam Castrum apud Brionas fuit in quo templum Divi Laurentii per incuriam longinqui temporis valde detectum, cui loquitur S. Pater) per exiguitatem vix restaurari potuit, quod tandem, S per prodigium factum, ut in fine pluribus disseremus. Quod autem Augustam Vindelicum binis turribus
nobilitaverit, non moror nam etsi ea urbs , teste Duumviro suo R r. Vel sero, Attilae furorem non evaserit, mox tamen, ut plerumque Vidia i 3
urbibus limitaneis & emporiis contingit, reparatam fuisse ex Venantio Fortunato suspicor, qui Celebrem inibi D. Afrae Cultum inisnuit , urbemque Augustam , de qua nobis sermo , inter Virdonem Lyctimque stam, non ejus rudera commemorat: atque hanc pariter causam esse reor, quod Aquileja in tabula de pieta sit: