Quae fuerit ante Socratem vocabuli apeth notio

61쪽

i Ita fit, ut x omnipotenti divina lego humanas leges et usus emanare dicat fr. I 0 19)i). Atque cum his verbis coniungendum certe os iudicium illud, quo censet D. 100 pro lege pugnandum 8Sepopulo pariter ac pro moenibus Scilicet postulat philosophus, ut homines ob00diant legibus itaque inter philosophi praecepta moralia, si nihil aliud legum obsequium habundum est, sed ex eius Sententia addendum est eos, qui rerum naturam perspiciunt, propterea humanis legibus parsere debere, ut quas cum divina lege cohaerere Sciant. Ergo, nisi fallor, ab Heraclito optimi dicuntur ii, qui leges universi

cognoscunt et Sequuntur.

Ad hunc usum quadrat D. 107 Stob. Flor. III 84 σωφρονε ιναρετλ ριεγιστη και σοφίη ληθε λέγειν καὶ ποιεῖν κατα φυσιν

επαῖοντας prudentia virtus summa ac sapientium verum loqui et tacere rerum naturam obsequentes p). t haec esse phesii verba ipsa alchonao et chleiermacher p. 479 negant, quo Sequitur ByWater quaeritur igiti ir, num ea conveniant cum Su Verborum, qui in ceteris fragmentis reperitur. Videtur enim illo σωφρονεῖν virtus tempserantiae significari et maxima virtutum primariarum dici, ut Seliustor p. 3l0 similitor interpretatur, quem scilicet equitur Ziegler p. 32). Sed quominus sic interpretemur, obstat Heracliti usus Verborum, nam mire illud σωφρονε ιν Summa virtus esse diceretur, quod omnibus hominibus commun esse putat philosophus, id qu0d minus comprobatur fr. 106 ανύρώποισι πασι μετεστι γιγνωσκειν εαυτοῖς καὶ σωφρονε ιν), cum de eo dubitetur utrum genuinum Sit necne, Sed apparet e r. 9 Ξυνον εστ πασι τὸ φρονε ειν)δ). Quare Si proficiscimur a genuina vocabulorum significatione, fortasse interpretari licet prudentia est summa excellentia cui Sententiae apprime convenit quod verba αριστος et γαθος ad intellectum referuntur, ac fieri potest, ut o philosophi sententia ea verba expreSS Sint. Utique praestantiae moti cum ex sapientia, quam σοφιχὶν dicit,1 Aliter do ea ro περὶ διαιτης I c. 11.2 Nam alteram interpretationem Schuster p. 10 non recte proponit, quod Verba λεγειν καὶ ποιεῖν non possunt non inter se coniungi f. r. 94 Ου

ὁε ωσπερ καθευδοντες ποιεῖν και λέγειν. D. 2 . . . πίων καὶ ἔργων . . . Accedit

quod Sapientiam ad naturae cognitionem refert Heraclitus f. r. 1 et D. 19, ut αληθέα λεγειν naturae legibus praescribi existimet. Veritati student secundum eius sententiam, qui naturam ducem sequuntur, id quod praeter alia e r. 118 concludendum est, de quo infra agendum erit. 3 Ex hoc quidem Schuster p. 309 adn. 3 putat ortum esse se. 106, mihi autem videtur nemo illa verba sic compilare potuisse nisi qui pro eadem re habuit illud γιγνωσκειν αυτους et σωφρονεῖν, ut lato Charm. 164 D.

62쪽

pariter in eius doctrina arte cohaeret atque in Xenophanis ot Socratis praeceptis. Otionem σοφιλὶς autem cum rerum cognitione cohaerere apud illum concludendum os ex altera fragmunt 107

Neque virtutem σοφιγὶς definiri verisimile est, cum ante HeraclitumVOX σοφιν ad omne artificium et apud Xenophanem ad philosophiam spectet potius credi 08tet philosophum cripsisse σοφόν

ἐστιν αληθέα λέγειν κτλ. ut D. I ὁμολογεειν σοφόν συν εν πάντα εἰναι et D. 19 ε, ὁ σοφον, πιστασθαι γνώμνην, Γ κυβερναται παντα δια πάντων). Certe sententia eius agnoScenda est, e qua iterum morale praeceptum explicatur causa se doctrina physica Sumpta. Nam a natura homines iubori dicit veros esse in verbis et

operibus. Hoc iudicium nugloxit L. Schmidi H p. 403 sq. in enumerandis Graecorum de vero et mendacio sententiis, quarum ulla cum

χληθομυθευειν χρεων κου λωον. Illud naturae praeceptum

Heraclitus declarat nomino Jίκη, cum D li dicat eos, qui laeserint veritatem puniri a iustitia di, si et adem iustitia solum prohiberieXiStimet, quominus aberret a recto itinere D. 29). Huic igitur praecepto naturae obsequi persecti hominis est secundum illius iudicium ergo nece88arium Si honesto vir cognoscere naturae leges.

Sed non ignorat philosophus hominum animum θυμον nolle praeceptis naturae oboedire D. 105). Itaque fortasse eam praestantiam, qua c0gnitio praeceptorum naturae τὸ σοφον εἶναι Superat animi cupiditatem, declarat σωφρονειν, quod in Democriti fragmentis moralibus et ad intellectum solum et ad moros, qui cum intellegentia cohaerent, referri potest. Nullo pacto nobis r. 10 ita interpretari licet, ut virtu σοφιης pars praestantiae esse dicatur et σωφρονε ιν altera eademque maXima pars potius in sapientia σοφίνὶ praeStantia αρετη posita est pariter atque τὸ δίκαιον εῖναι et τὸ σωφρονειν, qua virtute assequi nemo potest, nisi qui cognovit naturae praecepta. taque praestantiam is exhibet, qui natura praeceptum sequitur quod eo facilius potest, quo siccior eS animus i. e. honeStum, nam id quod e fragmentis videmus, moralia praecepta Xplicantur doctrina physica veritas, temperantia, legum obsequium. FortaSSecum proximo praecepto cohaeret quod dicit D. 102 cf. Schlei0rmache p. 502 eos, qui in ollo ceciderint, a deis et hominibus honorari, cum philosophus amorem patriae ab hominibus postulare videatur. Quid senserit de fortitudine vel quas praestantiae parteS

distinxerit, conicere non OSSUmUS.

63쪽

eo carmine, quod Καθαρμ0ὶ dicitur, de rerum natura non egit, verisimile non est eum pariter atque Heraclitum cum physica doctrina praestantia notionem coniunxisse. Certi autem aliquid domoralibus eius praecepti cogno8cere non Ρ08sumus, nisi quod constat vetuisse eum mortuorum animos laedere edenda carne certisque frugibus. Vix autem credendum est eum nulla praeterea praecepta

moralia dedisse Pollicetur enim hominibus, qui certo quodam habitu sint, tamquam praemium, fore, ut inde ad meliores Semper natura usque ad divinam progrediantur v. 447 sq. t.), atque verisimitu si hunc habitum ab eo verbo ρετη Significatum esse non legitur vocabuliam in eius reliquiis propterea, quod contrariuS habitus significatur voce κακοτλης. Ita usurpari verbum apparet v. 45'), ubi κακοτνης ut habitus quidam componitur cum miseriis αχεσιν), quo nomine i Status declaratur, quem officit ille habitus. Hac igitur re Empsedoclis usus valde dissor ab Homerico. Cum hoc philosophi usu fortasse id cohaeret, qu0 apud Gorgiam Palam.)Verbum κακοτης refertur ad inhonestum habitum. Num Empedocles praeStantiam positam esse putaverit in iustitia et pietat et voluserit, ut σίως καὶ δικαίως homines se gererent, ut dicit Clem. l. Strom. 722, non potus diiudicari. Utiquo Empedocles phil080pha αρετῆς notione usus esse mihi vid0tur, dic habitum honestum, quae notio

apud Democritum invenitur. Democriti moralia piraecepta quodam modo cum doctrina physica cohaerere viri docti dicunt, sed praestantia notionem non curant. Si curiosiu eam per8crutamur, recte videtur Cicero negaSSe Democritum d virtutu nucloat dixisse do n. V, 88). Nam phil080phus vid0tur vulgi sententiam hac in re modo SecutuS, modo non Secutus eSSe utrumque in moralibus praeceptis invenitur. Disputandi initium capiamus a D. 197 Nat. Z1ηλωτικως μὴ πονεῖν

παῖδες ανιεντες υτε γραμμα αν μάθοιεν υτε μουσικχὶν et τε

ἀγωνι λὶν, ουδ' περ μάλιστα τλὶν αρετ λὶν ξυνεχει, ὁ αιδεισθαι μαλαγα ε τουτου φιλει γινεσθαι γ αἰδιος infantes, qui neglegunt commune certamen et studium, neque litteras discunt, neque musicam neque artem gymnaSlicam, neque, quae praeStantiam maxime continet, verecundiam; nam valite Solet pudor sic oriri c. inde,

quod pueri certando discunt) Vulgari usu verbi αἰδως philosophus

1 cf. v. 354; 444 St. - H. Dieis, Sitgungsber. d. Beri. Akademi, 1891 p. 396 adn. l.

64쪽

adducitur, ut crodat e cupiditate honori oriri pudorem, quem moralem ex eius Sententia esse alia fragmenta ostendunt. In toto fragmento liboros ad praestantiam ducatione institui iudicat philo- SophuS. Neque ea re8, quibu vulgo praestantia disci putabatur, dico litteras, musicam, corpori eXercitationem, tanti in educatione momenti esse quanti τὸ αἰδεισθαι. Inde lucet Democriti praestantia notionem differre a vulgari, quae X educatione Ogn0Scitur. Notum quidem est iam apud Homerum praestantiam in eo

animi affectu positam esse, quem dicit ἰδιο cf. Supra p. ), Sed apud eum non agitur de eruditione animi. Accedit quod philosophus ut dicit pudorem summi momenti esse ita vulgares illas disciplinas neglectas non vult. Ad honestatem autem erudiri liberos eum volui880 apparet e fragmento 198, ubi perversa erudition inhonestos mores κακοτητα effici dicit. a quoque re ab pica notion dissortet cum vulgari consentit, quod praestantiam disci posse iudicat. Magis autem ab Heraclito differt, ut qui non propter physicam doctrinam, Sed propter causam e cognitione rerum humanarum Sumptam

probar viduatur habitum honestum. Itaque h. 44 Ερεσσων ε παρετὴ φανειται προτροπ χριρμενος καὶ λογου πειθοῖ περ νόμω καὶανάγκι κτλ. happaret, inquit, eum magi p08Se rectum sacere, qui adhortatione et persuasione commovetur, quam qui in8titutis et necessitate, nam hic illicitur, ut clam praecepta honesti violet, ille autem magis magisque in eo confirmatur et sensu quodam eius imbuitur. Statuendum est a Democrito ei quoque αρετην tribui, qui non recte Sentit, si tantum honeste se gerit; neque alia est ratio, qua in D. 193

πλεονες ε ἀσκησιος ἀγαθοὶ γίνονται et απὸ φυσιος ἀγαθοὶ appellantur. Eius modi notio similis si vulgari, si quidem ex ea Plato Protagoram dicentem facit cives legibus educari a re publica ad praestantiam Pr t. p. 327 D sq.). Pariter fr. 148 Λικης και ἀρετῆς μεγίστην μετεχει μοῖραν ὁ τιμὰς ἀξίας τάμνων, iustitiae praestantiaeque

maXimam partem obtinet, siquis meritum cuique honorem tribuit)praestantia continetur recte agendo, ita ut in unam notionem iungantur iustitia δικη et praestantia. Nam Democriteo sermoni non aliena est figura, quae εν διὰ δυοῖν Vogatur cf. Biri, in Natorpii oditi0n p. 182 λ) Sed 0 h. 44 cognoscitur philosophum hoc genus

1 In se. 6 κακα κερδεα ζημίην αρετης φερει VOX αρετη non in eum sensum accipienda esse mihi videtur, quo plerumque ea utitur Democritus, quoniam is, qui iniustum sibi comparavit commodum, Omnino Vacat praestantia; neque recte dictum esset malo incommodo aliquem ad violanda praecepta iustitiae illici, quem sensum philosophus, si D. 44 componis, expressisset verbis:

65쪽

praestantiae minoris aestimaro. Itaque persuadere studet hominibus, ut cognoscant nullam rem pluris habendam es80 quam honestum cs Natorp. p. 102 q) quo cuni coniuncta Sit illa ευθυμιη. Ergo philosophum hac re multum disserre apparet a Vulgari sententia, Secundum quam non est excellens is, qui in rebus adversis versatur aut iniuria assicitur. Itaque e r. 83 πενίην επιεικεως φερειν σωφρονέοντος concludendum est pauperem, qui honeStu est, praestantiam exhibere posse. Nani aperte Vocabulum σωφρονδειν non ad temperantiam solam pertinet, sed omnino ad honestatem. Contra Supra commemoratum est X Hesiodi sententia praestantiam esse

divitum si a Thoognid 1062 dici praestantiam occultari paupertate. Secundum Dem0criti praecepta cognitio legum naturae viro αγαθ' necessaria non est. Attamen in intellegentia praustantia p08ita est; quare verb0 σοφιγὶ apud eum quoque non Significatur praestantiae pars, immo adiectiva σοφὸς et γαθὸς se. 168 eodem Seneu usurpantur. Et a Xenophanis et a vulgari sententia nimirum phil0sophus dissori, quod ad deorum numen non respicit. Vocabulo

δικη Democritus D. 46 ut 48 iustitiam declarat, sed scilicet ne

hanc quidem habet pro parte praestantiae Pariter σωφροσυνη et ανδρηιγὶ apud eum non Sunt Virtute primariae, sed potius idem quod praestantia esse videntur; quae Virtutes artius cohaerent, quod σωφροσυνη ea Virtu est, qua usus intellegentia, et ανδρεηίη

ea, qua voluntatis vi in recto aliq111 perseverat. Nam verba σωφροσυνη et coφρονε ειν non minus prudentiae quam honestatis sive temperantia Sensum accipiunt vocabulum ανδρηίη Vero, Si componitur Democriti usus cum vulgari seniuntia qua id ad virtutem in pugna exhibitam referri recto concludi videtur e Platonico dialogo, qui Laches inscribitur, et Agath0nis oratione et Democriti verbis)latius patere conspicuum est o fragmento 63 υνδρηιος υ ὁ ων

πολεμιων κρατεων μουνον, αλλα καὶ ὁ των ηδονεων κρεσσων,

qui non animi iudicio impulsus recte agit, acile commodo aliquo ad iniustum committendum adducitur. Hanc sententiam alienam esse a fragment in aperto est. Si autem is T coniungimus cum D 7 ελπὶς κακου κέρδεος αρχη ζημιης spes iniusti commodi initium incommodi de honesto ne in illo quidem agi veri simile est. Itaque eandem sententiam hoc loco eloqui mihi videtur Democritus quam Hesiodus opp. 352 κακα κερδεα id ατνησιν Si hanc interpretationem accipimus, statuendum est nobis Democritum in vulgarem sensum usurpare hoc loco Vocabulum αρετη. In qua re cur flendamus non est, propterea quod ille, ut qui saepe vulgi sentetitiam sequatur, hic vulgarem sententiam reddere mihi videtur f. Soph. Ant. 32 τὸ δειλα κερδη πημονας εργαζεται. is ibid. 313 sq.

66쪽

persp0xerit, rectum faciat, fieri ανδρήιον αμα καὶ ἰθυγνωμον ita Nators et intellegitur fr. 27 ανδργηίγη τας τας σμικρας ερδει Vir immoderatus, inquit, perit, ubi in res adversas casu incidit, at is, qui voluptatibus non Superatur, non multum perdidit. Hauc ἀνδρηίης noti ita cum ea consentit, quam Plato Socratem

commemorantem facit in eo dialogo, qui Laches inscribitur p. 191 D), ut Plat hoc Dom0 criti dictum D. 63 novissu mihi viduatur,

sicut multis praeterea sententiis moralibu utrumque philosophum consentire Nators exp0nit p. 57 q. Nihil minus sex hoc consensu concludi non potest Democritum omissa pietate notionem praestantiae in quattuor virtute primarias divisisse, quamvis facile quaerendo de a re sto divisi inv0niri potuisset Significat nim quattuor rationibus bonum hominem αγαθον), vocabulis dico δίκαιος et σοφὸς vel ευλόγιστος, σωφρονέων et ἀνοργηιος quae Omnia voce ευθυμος continentur). Sed nullo fragmento, ut hanc divisionem Statuamus, adducimur, contra Ciceronis iudicio prohib0ri vid0mur. At reputanti mihi omnia quae modo XΡOSui, in univorsum iudicandum esse mihi videtur Democritum uti philosopha vocabuli ἀρετη notione, dico moralem et honestum habitum. Hado habui de vi atque usu vocabuli ρετὶ quae XPOnerem. In extremo libello me si ad Homerum respicio et cum e comparo Democritum, satis longam ut ita dicam viam n0tio αρετῆς apud Graecos progressa esse mihi videtur Corte quam maximo differt praestantia eius, qui divitiis, pibus, corporis viribus inter ceteros excellit, ab ea praestantia, quam dicebant philosophi illi, hominis, qui sapientia studet se in vita agenda philosophorum praecepta sequitur. Atque veteribus quidem temporibus, a quibus profecti SumVS, proprie Vocabulo ἀρεταὶ quippe quod omnino excellentiam

notet, ubi de hominum praestantia usurpatur, onmin seli omnium rerum Status significatur, qua notione non minus opes et robur continentur quam prudentia quaedam atque auctoritas. Iam apud Homerum non solum ad 0na excellentis viri ipsius Spectat αρετλὶ,

sed, ni fallor, id quoque significatur eum deos colere, comem erga alios homines esse, eis prodesse. Sic iustitia δίκ=i et obsequium legum moralium iam alicuius momenti sunt in pica, quam dicimuS,

67쪽

notione. ac laulatim dactum isse videmus, ut hae res si cum robore et Opibus componerentur, maioris momenti haberentur. Scilicet quoniam in carminibus opicis plerumque bella et pugna enarrantur. plurimi aestimatur facultas illius viri, qui se et sua tueri,

ceteros vincere potest. Epicam notionem 4 uno verbo comprehendimus, ad corpus, pes, animum respicere atque ea re cum Vulgari

notione consentire. a philosopha autem differre apparet Retinent hanc dere notionem Pindarus et Sophocles nec quidquam addunt, quod ab ia aliquantulum Missurat. Euripides contra non nisi eis locis eam retinet, ubi personas tabularum, quid sentiant, dicentes facit, is autem locis, ubi quid de praestantia cogitat ipse, exponit, alt0ram vocis notionem intellegi vult. Hanc commutationem notionis αρετῆς duabus rebus effectam esse ostendisse mihi videor nam cum propior significationem vocis fieri poterat, ut Suam quisque imaginem persecti viri ea significaret, tum condicionibus vita mutatis sententiae

mors les c0mmutatae Sunt, cuiu mutationis vestigia cognosci possunt mutata praestantiae motione. Ac primum quidem in aetate moniam d0 40llo solo cogitabant homines, sed de omnibus rebu8, quae eis erant necessariae, ut de victu comparando Neque haec res iupropria notione αρετ γῆς neglecta erat, Sed Homero illisque poetiS, qui eum Sequebantur, ut qui ab Optimatibus stabant, linus necessaria esse videbatur viro αγαθω. Hesiodus autem et qui eum Sequuntur, notionem ρετῆς referebant tum ad laborem, quo victus comparanduSest, tum ad vitam, ut ita dicam, politicam et artes, quibus in ea homineSad honores adipiscendos utebantur. Itaque ρετε ei ascribitur, quitum suis opibus Studet suaque bene conservat, tum alios adiuvat ideoque apud su0s auctoritate fruitur Nimirum ii, qui in se publica VerSabantur, messeSSariam esse persecto viro sentiebant facultatem rempublicam bene administrandi Solo, elegiaci, sophistae confundunt hanc politicam virtutem cum ea facultato, qua Suis quisque opibuS bene providet. Atque boni mores utraque ratione postulabantur, cum neque civitates meque singuli sines iis flororo possint. Nec c0rpori prae Stantia. Opes, prudentia. honestas, auctorita non continentur ea notione. Sed ut pica aetate eae facultates, quibus quis αρετλης laudem acquirebat, χρεταὶ dicebantur, ita ea ipsius ρετῆς notione, quam vulgarem dico, facultas excellendi significatur apud phil080ph08 quoque proprie omnes persecti viri qualitates vocabulo

αρετη comprehenduntur, ni Si quod robur, peS, genu nobile neceSSaria non habentur Apud senophanem enim it, ubi certius Mam aemcogn0ScimuS, apud Heraclitum vox αρετ1 non solum ad honeStum

68쪽

- Ἐς habitum, sed etiam ad studium philosophiae pertinet. Contra Democritus ei quoque αρετὴν tribuit, qui philosophiae non Studet, dummodo eius more sint utique probandi, et eum αγαθba dicit, qui per totam vitam honeste se gerit, licui non intellegentia et phil0sophia

ad recto agendum adducatur. Ergo quoniam, quae vera Sit et excollentia et felicitas, melius quam ceteri intellexit, notionem αρετνης sic immutavit, ut videatur ex omnibus Graecorum et poetis et philos0phis, qui fuerunt ante Socratem et Platonem, maXimum pr0

69쪽

IH IUN H IIIlxxυ -- Aeschylus 26. Aristophanos 3. Bacchylides 20, 23. Democritus 9 Sq. Ps. Demosthenes 43. Empedocles 59. Euripides 20, 27 sq. Gorgias 43, 5 sq. Heraclitus 5 sq. Herodotus 3. Hesiodus 304 1. Homerus 13 sq. 18 sq. Lysias 43.

Ρhooylides 42. Ρindarus 16 sq. 23 sq. Plato 18 39, 3 sq. odicus 484 1. Protagoras 39, 9 sq. Pythagore 25, 3. Simonides 17, 23. Solo 44 1. Sophocles 17 26 sq. Thoognis 37, 40 sq. Τhucydides 43.

Τyrtaeus 22, 34. Xenophanes 3. Xenophon 8 sq.

70쪽

vit'.

Natus sum onradus Och n. s. p. LXXVII Brunsvigae a. d. VIII Kal. Febr. patro Konrado matre Margaretha e sente Uecke, quos Superstites isse valde gaudeo. Fidem profiteor evangelicam. Primis littorarum elementis imbutus adii gymnasium patriae urbis Martino Katharineum, cuius cum multi et boni praecoptores tum rector illustrissimus ridericus I oldeWe et pater meu8, primae classis magister, Summum mihi studium incitaverunt accuratius cognoscendi veterum cum poetarum tum philosophorum pera Vere anni 1896 testimonium maturitatis adeptus Iuna civibus academicis ascriptus Sum ibique per ter Se menses, tum per idem spatium Borolint, oinde se duo semestria iterum Ionae classica quae dicitur ut 0rmanicae philologiae operam nava Vi.

Audivi viros doctissimos Euchen, Golgor, Go0tg, HirZel Liebmann Mich0ls Wondi, Wilhelmesensenses Dieis, eiger Helm, Muench, Paulson, E. Schmidi, Vahlon, Wilamowit Berotinenses. Ut proseminariis ut seminariis philologicis et germanici interesSem, por- miserunt Dieis, Gulgor Go0fg, Hirgel, Micheis, Wilamowiig. Dieis benigne me re sepit in societatem philologicam, cuius se tria semestria sodalis sui. Pala0ographicis exercitationibus se docuit Go0tg, archaeologicis aedochens et Pornice, numismaticis Picti, phil0s0phis PaulSen. Quibus Dinibus praeceptoribus, imprimis Budoli Hirgel, qui summa benignitate studia me adiuvit, gratia semper habet, quam