De historiae Clementis Romani avctoribvs qvaestiones selectae ..

31쪽

mam ἐαoeth αποδιδουαι ). Pater tantum de Mattidia sit duobus filiis cogitat tertium filium omnino oblitus esse videtur. Si has discrepantias, quae facile augeri possunt ), nobiscum reputamus, statuendum est, quamvis auctor Clementem artissime cum fatis illius familiae coniungere studeat, tamen tertium illum filium meram esse fictionem, qua sublata fabella pristina multo facilius procedit. Nicetas et Aquila, quae sibi post noctuinum illud naufragium acciderint, matri post anagnorisin narrant: n. scissa piratas se pueros excepisse et in forum Caesareae Stratonis traxisse, postquam nomina Faustini et, Faustiniani mutavissent mulierem quandam Iustam se emisse. Baec omnia ad fabellam conveniunt. De Iusta nonnulla narrantur, qua nisi christianus addere non potuit . Etiam quae sequuntur, haud dubie ab auctore addita sunt Iusta Nicetam et Aquilam cum Simone magoeducandos et omnibus artibus liberalibus erudiendos curat.

Quid hoc sibi volit, ex disputationibus postea cum Fausto habitis intellegi potest, ubi Nicet os quida cum sene acutissimo de genesi contendunt. Illa autem disputationes a christiano aliunde haustas esse scimus. Quae igitur Faustino et Faustiniano fabellae pristinae a muliere

emptis usque ad anagnorisin acciderint, nescimus.1 i 10 Loeus non invenitur nisi in Hom. sed simillimae causae Fausto in historia afferenda erant. 2 Aliis de causis iam Boussetius conclusit Clementem a fabellae secernendum esse ἡDie is rerhennungsfabel in de pseudoklem. Schristenμ , Zeitschr. f. d. neutestam. Wiss. 1901, p. 19 sq. 3 ' 19-20 ' usta est Cananaea illa, quae a Iesu sanat convertitur; idcirco a marito repudiata filiam Berenthen Iudaeo Fri ineola in matrimonium dat solacii causa duos illos pueros a piratis emit cf. Lagatae, praef. p. 12).Djsjtipodi OOO le

32쪽

illas columnas Viteas admirantur, mulier ante portas mendicans apostolo mira sua fata detegit. Iam etrus, quomodo res se habeat, intellegit. Sed subito fingit mulier se esse Ephesiam, maritum Siculum. etrus hoc Verum esse arbitratus valde contristatur dicens sibi esse comitem adulescentem Romanum, qui paulo ante fabulam de ipsius familia narraverit simillimam. Mulier tremens atque stupens interrogat, quod nomen adulescenti sit. Sed ipsa dicere mavult: Clemens'. Ille interim ad navem --- fit. etrus mulierem manu ducem ad litus pergit. 10- mens multo cum risu miretur, quam deformem mulierculam apostolus secum habeat, sed ne inurbanus Videatur, altera

manu mulieris prehensa ipse tertius ambulat. Ubi primum manum tetigit, illa ὀλολ6ξασα - νιγὶτηρ ixe καὶ περιπλακεto opoδρα κατεφίλει με b αὐτης oic t 22 . Cismons obstupefactus, quid hoc sibi velit, ne interrogare quidem

Ea omnia non sine facetia scripta sunt fabula lepidissime procedit, nusquam offendimus. Iam Clemens cum matre et Otro Antaradum rediturus erat, cum Mathidia hospitae, apud quam tot annos habitaverat, valedicere cupivit. Illius enim maritus, nauta iuvenis, in mari perierat ex quo tempore pauperculam vitam cum Mattidia degerat. Clemens eam munificis muneribus donavit et principi insulae commendavit '. Triduo post perveniunt Laodiceam Nicet et Aquila, qui eos ante portas neceptos in hospitium duxerunt, brantur, qualem mulierculam Clemens secum ducat Et

1 ἡchristianus pauca addidit: etrus hospitam aegram sanat. In Hom. auidia quoque sanatur, cuius bracchia pristinis morsibus et planctu tantopere lacerata sunt, ut mendicare cogeretur. Dubito, num haec ad christianum pertineant, cum in Recogn desint VII 23).Djsjtipodi OOO le

33쪽

rom satis miram videri discipulistetri consentaneiu erat ). Dum etrus omnia recto ordine narrat et Mattidia uteonsentaneum in Recognitionibus certe adest ), Nicetas et

Aquila sermone interrupto clamant se esse Faustinum et Faustinianum. καὶ τουτ' ἐπιveta is set δακρbio ἐπει τηλθαυτ νιητρὶ καὶ κοινιωμενη ευρωτες ηδη περιπλέκεσθαι βουλουτο

ιτ 3 . Molestissime igitur auctor subito auidiam minime adesse assirmat. Quo fit, ut etrus Moetam et Aquilam in cubiculum penetrantes retineat, ne mater somno excitata nimia laetitia opprimatur. Ceterum ostVespera, cum etrus ceterique hoc die Gabala Laodiosam iter fecerint. Cur mater in ipsa Vespera dormiat et satis diu, non intellegitur. Deinde eleus matrem ad anagnorisin praeparare studet huius consilii gratia incipit a christiana doctrina. Deinde multa verba facit de, sequestratione', quae Vocatur'. Cum illacis in fabula nostra satis multum valeat', satis mirum est, quodietrus quattuor diebus iam intermissis de hac re loquitur. Mattidia parata est ad baptigandum hoc ipsa eo confirmat, quod priorem castitatem celebrat et valde aegre fert filios suos Faustinum et Faustinianum illa tempestate perisse non baptigatos. Superfluum est exponere hoc minime ingenioso compositum esse, cum ne etrus quidem,ssi , inopinata attidia ipsa anagnorisin praeparet'. Statim enim sequitur anagnorisis filiorum, qui iussu eiri prorumpunt et Mattidiam amploctuntur δὲ ἔφη Tt θέλει

1 Conseras, quomodo antea Caesareae discipuli Petri enumerentur; ibi in Recogn. additur Μulierum sane nulla prorsus aderatμ II 1'). - Satis similiter Clemens antea Aradi miratus est, qualem muliereulam etrus manu duceret.

2 cf. VII 27 Sed dum illos Clementem et ceteros foris ante

portas templi opperior, mulierem hanc considerare coepi. In Bom. locus depravatu est.

34쪽

Auctor agitur eodem fore modo anagnorisin Nicetaos Aquilae composuit atque anagnorisin Clementis, ubi Clemens, quom inopinatum muliercula amplectitur, obstupefactus illam reppulit et strus dixit Τι ποιεις, τέκνου

Hucusque anagnorisis Nicotae et Aquilae non modo satis male composita est, sed etiam pendet ab anagnorisi Aradia. Ρostquam fratres fata sua narraverunt, Dy. 4τηρ μων

τη ξενοδοχον αὐτης μεταπεμ ναμεvoc ξαυτης βαπτιση t 9' . Non miramur, quod Mattidia ipsa baptizari vult. Sed quae tandem est illa avοδοχος omnino una invenitur, se illa, quae Aradi Mattidiam post naufragium benigne receperat haec eadem a Clemento munificonter donata et principi insulae commendata radi rolicta si ιβ 24- . Tres dies ex illa anagnoris A radia intermissi sunt, et Ρetrus ceterique omnes non iam Aradi, sed iam dudum Laodiceae versantur. Ridicula est res, sed aliquid inest. Antea ostendi anagnorisin Laodiceensem pondere ab Madia. Quod hic itorum accidit Mattidia Aradi recognita, priusquam cum otro et Clemente ab insula discederet, hospitae beneficae valedicere et gratias agere voluit Mat-fidia Laodi coae recognita, gratiae referendae causa, ut hospita baptigetur, a stro petit. Hoc fieri posset, si anagnorisis Nicetao et Aquilae quas nunc est Laodiceae)in insula Arado esset. Utraque igitur anagnorisis, Ar dia et Laodiceensis, quasi confluit in unam. Hoc quoque afferam. Mattidia petivit, ut statim aptizaretur nullo die intermisso vult una cum Nicet et

Aquila cibum sumere. Sed apostolus severus eam unum

saltem diem ieiunar iubet. um festatur Mattidia se gaudio anagnorisis affectam iam biduum ieiunavisse. Ρetrus nihilo minus eam usque ad posterum diem, quo bapti-

35쪽

getur, ieiunare iubet. Apparet eas esse nugas, sed facillime resolvuntur, si ponimus auctorem hic quoque cogitavisse de ea Nicetae et quilae anagnorisi, quae esset Aradi, non Laodiceae. Si quis hanc anagnorisin Laodiceensem discrepantiis consitam' et ab Aradi anxio pendentem feliciter superavit, totam rem sic fere fingere potest: christianus in fabella pristina invenit anagnorisin quandam lepide depictam, quae erat radi ). Quod eam profagonistae suo Clementi dedit, non miramur; quemadmodum ipso Laodi- ceensem anagnorisin Nicetae et Aquilae consuisset, satis

exposuimus.

Duo illi fratres, si cum Clemente conferuntur, pud, christianum non ita magnas partes agunt. In pristina autem fabella suum locum habebant ut filii Fausti et Mattidiae. Non multum de iis scimus, sed unum graVisSimum eos fuisse geminos Clemens stro Anfaradi de familia rettulit: ρεις ἐτεv6μεθα tot, bo μὲ πρι ἐμob, o καὶ διδυμο ειτες παν Ophoto αλλγὰλοις ἐτυI 1αvov, - αυτις ὁ πατηρ ἔλεγέ μοι ιβ Magna cum voluptate legimus, quomodo in Recogn res se absat VII 8 ex qua uxore)duos geminos ante me filios suscepit, non valde ut aiebat pater, sibi invicem similes. Non sine causa videlicet mutavit Sive auctor Recognitionum sive Rufinus. Otam fabulam ab initio usque ad finem perscrutantes ne minimum quidem vestigium tantae fratrum similitudinis invenimus. Hac quoque ratione gravissimis causis comprobatur christianum uti antiqua fabella, neque enim dubitari potest, quin illi gemini fusirint simillimi δ). Qui fructus ex tali argumento geminorum similitudinis ab auctoribus capi possit, ex fabulis Romanensibus nobisi Accedit, quod ut exposui anagnorisis trium fratrum foedissime neglegitur. 2 Ea ex his, quae ostendimus, fuisse videtur anagnorisis matris et duorum filiorum vel alterius ex iis. 3 Eos suisse geminos tradunt etiam Recognitiones VII 8 - 'χ' ).

36쪽

quidem servatis non discimus, sed e comoedia. Iuvat idem argumentum Romanensibus quoque fabulis fractatum esse

hac ratione ostendere δ).

Anagnorisin Fausti in Recognitionibus, non in Homitiis recte traditam esse alio loco si di In theatro Faustus a filiis recognoscitur, etrus omnia fata familias

Verbosa oratione narrat, postremo Mattidia ipsa accurrit ad maritum recognoscendum. Quam egregie haec magnorisis composita sit, exponere studui. Quaeritur autem, utrum ad fabellam referenda sit necne. Quin talis ana-gnorisis in fine fabellae aptissimum locum obtineat, nemo dubitare potest. Faustus, ubi primum audivit uxorem non modo non in aquis defunctam esse sed ipsam adesse, pro certo habet illum astrologum esse mentitum. Contra apud christianum', quamvis Mattidiam vivere audiverit, nondum pro certo habere potest fratrem calumniantem esse mentitum. Hoc si reputamus, concedendum est illam anagnorisin aliqua ex parte aptiorem esse, quae ad fabellam pristinam quam ad historiam Clementis referatur ). Accedit, quod ex altera magnoris satis scimus ingenium, christiani minima narrandi facultate praeditum esse. Quodsi primam anagnorisin gravibus de causis ad ipsam

fabellam rettulimus, alteram anagnorisin a christiano consutam esse cognovimus: nonne est veri simile tertiam quoque magnorisin Fausti egregia cum arte compositam

ipsi fabellae pristinae vindicandam esse γ 'Quamvis vix lineamenta illius fabellae cognoscamus, eam ita fere fingere possumus nobilis quidam vir Faustus et uxor Mattidia cum duobus filiis Faustino et Faustiniano feliciter vivunt') Quadam autem nocte mater cum

1 Faustinum et Faustinianum fuisse geminos antea iam observavit Boussetius. vide infra p. 43'2 Ceterum vel apud christianum vix apto videlicet de scelesto fratris amore quamvis gravissimo nisi tribus versibus non agitur Ix36'. 3 Nomina videlicet a christiano addita sunt, qui Clementem de Caesaris genere natum esse fingit. mattidia erat filia arcianae, ο-Djsjtipodi OOO le

37쪽

filiis emigrare somnio iubetur. ater Faustus eos misit Athenas cum servis et ancillis, ex quo tempore nihil iam vel do matre vel de filiis audivit. ostremo ipse abiit ad familiam quaerendam. In alienis terris comperit schema Mattidiae, secundum quod illa cum servo proprio fugerat et in aquis interierat. Salute desperata Faustus in longinquis regionibus manere maluit quam domum redire. Interim Mattidia a servis circumdata nauiragio facto ad litus insula Aradi iacta est. Gemini a piratis excepti a muliere quadam empti in insula Arado pauperem mulierem inveniunt ante portas templi mendicantem. Ea est mater Mattidia. ostremo etiam pater Faustus recognoscitur; omnes confluunt in theatrum, ubi spectatoribus mira fata nobilissimae familiae copiose exponuntur. Hanc fabellam , christianus imprimis ita mutavit, ut personam Clementis insereret. ater Faustus non duos, sed tres filios habet. Quo factum est, ut unam nRgnOrisin radiam male dividero in duas. raeterea, ut Mattidiae castitatem praedicare posset, addidit amorem fratris mariti eiusque calumniam. Quam ob rem Mattidia

non propter somnium, sed propter fratris amorem emigrareeogitur Vestigia autem utiquioris rationis servantur,

cum Mattidia fingit somnium Rationem, quae inter horoscopium et emigrationem Mathidiae intercessit, christianus neglegit, cum Mattidiae fata artius cum argumento fratris mariti aliunde hausto coniungere malit. 3. io similibus fabularum Graecarum argu

mentis.

Ρlurimum interest videre, quae ratio inter historiam Clementis tot recensionibus Iropagatam et Graecorum

38쪽

fabulas Romanenses intercedat. rimus Rohdius compositionem fabulae esse Graecam observavit ). ostrum est exponere, utrum, quae de historia Clementis lucubravimus, exemplis Graecis comprobare possimus. In fabella pristina Mattidia cum filiis emigrare somnio quodam iubetur. Hoc absurdum esse Videtur, quoniam consilium non intellegimus. Sed similiter Apollonius Wrius, postquam Mytilenae harsiam filiam forte recognovit, somnio iubetur, non domum redire, sed Ephesum navigare. Quod ubi fecit, miro casu uxorem iam dudum mortuam putatam in illa urbe recognoscit ). Ceterum in fabella somnium, ut dixi, idem Valet atque Orctcula, quae e. r. Habrocomen et Anthiam navem ascendere et emigrare iubent, quo omnino fieri potest, ut alter ab altera secernatur '. Eodem cum artificio Mattidia, ut a filiis secerni possit, cum illis emigrare somnio iubetur. Illud somnium quomodo christianus mutaverit, satis scimus. Sed etiam tum e fabulis Graecis hausit. Nemo dubitat, quin amor fratris mariti in deliciis fuerit. Quem quin etiam in declamationibus rhetorum invenimus, ita quidem ut maritus re vera uxorem fratri cedat M). Mattidia apud ,christianum ob castitatem servandam emigrat apud Heliodorum Calastris senex nemoni narrat se antestpontificem domo emigrasse, ne incensus Rhodopidis pulcherrimae amori indulgeret q). - er errorem narrat, christianus fratrem apud maritum Mattidiam adultorii accusavisse. Gratissimum est argumentum adulter castam

1 E. Rohde, de griecti Roman ieipκ. 1000 p. 507, 1. 2 p. 05 Riese. In latina quidem versione est angeluS', qui somnio loquitur. Etiam auctor historiae in ipso somnio offendens

mutavit.

3 Xenoph. Ephes. 335 16 mercher, Erotici scriptores Graeci. 4 Quintil. decl. 291 Qui duos filios habebat uni uxorem dedit.

altero aegrotante et confesso amari a se fratris uxorem, frater petente patre cessit.

39쪽

- 37 milierem falso accusat vel contrarium). Etiam nemo anοVerca, quae eum frustra amabat accusatur Mel 13 1s). Redeamus ad ipsam fabellam. Pater permultos nuntios misit, qui de Mattidia et filiis tam diu absontibus quaererent: sic parentes quoque Babrocomis et Anthiae, qui ante multos annos profecti sunt, nuntios ad fata eorum quaerenda mittunt Xenoph. 387, s). Interim Mattidia cum filiis naufragium fecit, quo artificio nemo fabularum scriptor caret. Mirum autem est, quod amantes homines raro, ut inc, naufragio secernuntur, nisi forto recordamur Hippothoum pueri amantem naufragium fecisse, quo ille puer periret Xen. 361 su); idem Hippothoi naufragium, ut in historia Clementis μ, fit

multa nocte. - Naufr9gium ipsum a christiano non describitur, sed rationem depingendi, quemadmodum Mattidia sola sui putat servata in litore insulae lacrimans atque plangens prima luce puero amissos vociferetur, ab ecphraseo more repeti potest ιβ 16'' 17U). Mattidiam paulo anto ditissimam secum receperat paupercula quaedam mulier, quam Clemens post anagnorisin opulentis muneribus donavit neque aliter Apollonius yrius naufragio facto cum piscatore paupere amictum dividere coactus, postquam in extrema fabula ad idem litus rediit, illum senem magnificentissime remunorat p. 22 et 1 14sq.)Cum Mattidia ad litus radi naufragio depulsa sit, duo filii a piratis excipiuntur, qui eos Caesaream trahunt. Ceteroquin illae regiones re vera piratis abundarisse Videntur, cum etiam Habrocomes et Anthia Tyrum trahantur ἔνθα lv oti πειραται et oiκεια Xen. 344 s). harsiam quoque piratae harso rapiunt et in foro venum dant h. Ap Tyr. p. 62). Quin etiam nomina piratae mutare solent, ut Leucippe narrat ob καλοbi .α Λακαιvα' βρις αυτηloet πειρατκη ' λεληστευτα και ogvομα Ach. at p. 168, 10. Omnia illa do duobus filiis Mattidiae narrantur. Non male auctor anagnori si Clementis sit Mattidiae

40쪽

praeparat, cum etrus eiusque discipuli ad Aradum insulam transvehuntur, ut duas columnas viteas hidiaequo opera contemplentur. Quantum apud Achillem alium imagines valeant notum est. Ipse affirmat se aliquando in pictura spectanda, quae erat in templo Sidonis, adulescentem quendam invenisse, qui sibi historiam Leucippae et Clitophontis narraret p. 37-40, 1s). Nec dissimiliter etrus ante templum, ad quod spectandum venerat, Mattidiam invenit, quae ei fata familiae narravit. Mir cum studio auctor depinxit, quam sordidis pauperibusque vestibus Mathidia Aradi et posts Faustus Laodiceae, priusquam recognosceretur, induti essent ιδ 13 ιδ λ', 3' haud dubie, quo maior fieret commutatio rerum. Hoc saepius idomus Clitopho et Melita, quam ille Leucippam mortuam esse arbitratus uxorem duxit, ruri mulierem quandam sordidam inveniunt, quae ligone Operari cogitur est Leucippe Ach. at 144, i cf. de Fausto ἐργατης l. l.). - Ceterum quamvis Mattidia et postea Faustus tam sordidi sint, tamen Clemens μαυρως πως facies eorum recognoscit t 23 , ιδ ''); Clitopho

quoque se euhippam quamvis sordidam recognoscere

Maioris momenti est investigare, quemadmodum christianus anagnorisin composuerit Anagnorisi non signis

quibusdam, ut apud Heliodorum l87, 14 285,s efficitur, sed nominibus dictis: strus Clemonii affirmat illam mulierem esse matrem idem tres illos iuvenos esse filios

Fausto detegit Anagnorisis tostae et Aquila ita fit, ut etrus fata Mattidias narret facile igitur illi, quae

sit res, cognoscunt. Simili arte usus Apollonius yrius Τharsiam filiam recognoscit, cum illa ei fatum matris referat p. 98, L 106 sqq.). - lerumque, ut consentaneum

est, uterque amans primo obtutu se recognoscit. Auctor Homiliarum, cum noVam suam anagnorisin excogitaret,

hoc usitatum artificium adhibuit. Sed interdum solus alter quae sit res. intellegit; i. gr. Iheagenes primo