장음표시 사용
41쪽
ad magnam satis distantiam edebantur, nec ullatenus ab iis, qui adstabant hen valentes, percipiebantur, neque etiam a semetipso ante hunc morbum percepti sui silent. Quem morbum commemoro, ut rem illam notem , quae Auditus tenus organis acumen illud praeternaturale conciliaverat, cum a febre omnino liberatus , nonnisi pari cum aliis auditu polleret. Po Iem insuper narrare Tibi, notum mihi et Ie virum ingenio & diῖnitate insignem , qui, dum quodam oculorum morbo laboraret, tale Visus tui organorum acumen obtinuit, ut & eius amici &ipse apud me alseveraverint, valuille se noctu evigilantem,plane videre & discriminare colores,aeque ac alia obiecta oculis dignoscibilia; id quod aliquoties e plorando fuit compertum, dum diversicolores tentae aliaque corpora sit milia interioribus peristromatum lateribus assigebantur : Noctu quippe expergefactus, contubernali suo indicare valuit, quo loco corpora illa locata, quoque singula
eolore imbuta esstant. . D r . -
Exempla haec attuli,ut Tibi ostenderem,siquidem magis Sensoria nostra vis rent , satis illa assectum iri ab obiectis, quae, prout passim ista se nunc habent,n hil planὸ in iis operantur. Alioquin enini novi, Sonorum & Colorum ut v cant θ speries, a Recentiorum compluribus, a quibus ista in re non dissentio , in
non tam corporeos Uuxus,per medium traiectos,quam Peculiaria Motui locatu, per ipsum transmissi, genera censeri. Quare nunc confirmatum ibo coniecturam illam, quam tueri velim ea,quae aliorum Animalium fit organis, discrinun tione Effluviorum eiusmodi, quae humanum non visum modo,tad lenium omnem eiunt. Quocirca, partim ut confirmem quae tradidi, partim ut roborem ea, de
Quibus nunc differo, praeter rem non fuerit duas tresve subiicere Historias quas 1 vitis fide dignissimis accepi, qui idonei ad quaestis meis satisfaciendum itum vi-Vir quidam Nobilis mihi consanguineus,narrabat mihi,se,ut exploraret , num catellus quidam sagax bene esset edomis, iussit servum quendam suum, qui non necaverat,quin ne quidem tetigerat, Damarum suarum ullam,conferre te ad oppidum quoddam rurale, quatuor milliaria distans,exinde ad aliud oppidum mercatu instructum,tria milliaria portb distans; quo facto,hic Nobilis, meaiocri e hinc exacto temporis spatio canem illum sagacem indagando servo admovit,mirusis adllaec aliis servis qui Canem insequerentur, quin & ipso Domino,ut eventum
cognosceret,eos omnes consectante .Eventus hic erat, qubd cauis ille, nunquam viso homine investigando, vi odoratus ad supradicta loca cum insequcbatur, nil ouicquam obstante hominum caterva,qui ad mercatum eadem via ibant, nec itinerantium numero,qui viam eandem decussabant. Cumque canis ille ad praecipuum oppidum mercatu florentem pervenisset,iransivit per plateas nil quicquam eos curans quos ibi offendit,nec quievit,donec ad domum illam pervenissici , ubi vir ab eo vestigatus considerat,eumque in superiori quodam conclavi inveni uc omnibus mirantibus qui eum sequebantur. Huius narrationis particularia Ooilis nostri coniuriantiqua fide matrona,quae fortὸ tunc aderat marito quando linmebatur hoc experimentum,mihi confirmavit.
Sciisitanti mihi virum quendam studiorum amantem, qui vivaru Cervorun
42쪽
custos erat, inque edocendis canibus sagacibus probe versatus, quanto temporis spatio post hominis vel cervi per graminosum locum transitum, canis istiusmodi odoratu tuo insectari eum valeret Respondit, horarum sex scptemve. Mox in- gelliolus quidam amicus, forte tunc praesens , dictoque viridatio vicinum habens domicilium, asseveravit, instructum se esse veteranis canibus odoratu adeo sagaci pollentibus, ut,si Cervus aliquis pridie transilii t per sylvam aliquam , v leant illi, prope locum odore illo imbutum pervenientes, post tantum licet tem- Porta intervallum , odorem illum mox deprehendero, rectaque ad illam fulvae
partem, ubi Cervus haereret, contendere.Idem adiecit,quanquam annosus canis
sagax non valeat tam facile cervi unius, qui statim inter totum se gregem abscondit, odorem indagare; si tamen venando cum in steris,donec inca erisivi e canem defore quin seram illam se reget, etiamsi grogem universum sucris insectatus. Idem quoque alserebat, facile se posse distinguere, Canesne ipsus inle- querentur Leporem an Vulpem, idq re se facere ex ipsorum cursu , altiorique narium sublatione , quando scilicet Vulpem , graviori odore insignem, ins
Neque quis fidem his relationibus negabit , qui Exemplorum illorum nomnulla recogitaverit , quae jam in Exercitatione praegressa γ de mira Enluviorum
istilitate allata fuere ; quibus nunc adiiciam, subire mentem, me, experturum pollemne aliquo modo ciscere ut Ars imitaretur Naturam , corpus quoddam ex
substantia vegetabili parasse , quod,ututactu frigidum, visuque& tactu siccum. per aliquod tempus determinatas de penetrantes adeo, licet invisibiles, Exhal tioncs emittebat , ut,applicata i ive,experimenti ergb,l.imina metallina nec ea ex molliori getac re per horae quas minutum, deprehenderem,qu. l,licet nullus inter ea fuatici contactus immediatus, studio interpolita a me ad euin impediendum charta, imprella tamen fuerit in superficie laminae macula conspicua illumip una colorum obtinens , quo corpus illud, cujus halitibus substantiam veget bilem imbueram, aptum erat laminam mixti illius metalli inficere , Et lidet verum sit, in circumstantiis nonnullis allata nuper de Canibus sagacibus Exempla insigniter praecellere ei quod jamjam commemoravimus; illa tamen praecellet tia multum minuitur, ne dicam, planὰ pensatur, circumstantiis quibusdam Expori menti nostri. Etenim,ne jam repetam, firmum & frigidum nil Ie coquis Emitatens, effectus ille ab Effluviis,Canes sagaces dirigentibus, productus, operationem suam exercebat in sensorium Animalis vivi & calentis , cujusque organa odoratus temperiei sunt inprimis exquisitae prae organis Hominum aliorumque Animalium, eratque forsan nonnisi transiens illa impresso; cum in casu nostro invisibiles halitus substantiae vegetabilis in ejusmodi operarentur corpus, q iod texturae exat a leb validae , & inorganicae, ac cit compositum Metallum , quas
quam idipsum charta ei circumdata tutaretur; qua non obstante, tanta copia illud invadebant hae Exhalationes, tamque notanter,ut operationem earum inanifestam oculis,nec non satis permanentem redderent; tertium enim post diem , ad mlpiciendam laminam reversus , etiamnum conspicuum reperiebam inductuin
colorem, nec probabilem qui subitoevanesceret.
43쪽
- , Hactentis in hoc Capite ex constanti fixaque sensbilium, quae Effluviis in usu Qualitatum disterentia arguere sategi , ipsa non semper distinctas naturas suas amittere , quando in aerem evanescentia, periisse videntur. Verum priusquam hoc argumentum dimittam, discutienda mihi est quaedam obiectio, quam se mari polle scio advorsus opinionem quam defensum eo. Allegari enim potest, dari poste casus plures, in quibus Effluvia corporum, in suo per Acrem meatis, sensibiliter alterantur , organaque sensus aliter assiciunt , quam singula eorum genera sigillatim facerent: Neque planὸ absona est rationi haec Dissicultas. Saris enim convenit Experientiae, tales casus esse admittendos ; quocirca in sermone praegresso abst inui ubi id opus esse censebam a tam generali & absoluto loquendi modo, quem alias adhibere potuissem. At,quoail eiusmodi casus quos in medium attuli, & complurcs alios, nunc dico,non esse Obd obstent alterationes o lectae, quin Eilluvia primo sui a corporibus, unde avolant, secessu retinere tantum pollini de corporum illorum indole, ac iis tributum a nobis fuit; cum subsequens mutatio probabiliter admodam deduci possit a combinationibus coaliationibusque halituum diversorum , sese in Aere alloci antium , inque Sciatorium operantium vel simul & iunctim,vel saltem adeb prope, ut nequeat si suo Operationes earum ceu distinctas dignoscere. Elucidare hoc ipsum , non vero probare conabor ex eo, quod accidit in Sonis & Saporibus. Si enim, exempli gratia, in Instrumento quodam Musico duae chordae ad Odiaetam tensae simul Pl chantur , ferient illae aures sono, qui censebitur unus iuxta ac gratus,quamquam
tremcntium chordarum unaquaeque distinctum sonum edat , earumque una di
plo celerius vibretur altera. Tum si Oleo Tartari per deliquium iustam propo tionem Spiritus Nitri insundas, exhalesque humiditatem superfluam , Acida de Alcatietata corpuscula, quae adeb exilia erant ut in liquoribus illis invisibiliter
vagarentur, in nitrosas coibunt concretiones, quarum sapor ex utroque, Acidarum & Tartarearum particularum , pore est compositus,at multum ab utroque
discrepans; quae tamen particulae queunt, pleraeque, distillatione perita, iterum dissociari. Similiter, si istii solutioni Cinerum clavellatorum Salisve Tartari adieceris tantundem pondere Salis Armoniaci , quantum cujusque ii orum illorum Salium continetur in illo liquore; poteris, praetcr subtilem Spiritum Vrino sui et qui facile elicitur per distillationem, tinere siccum Caput moriunm,
quod fere totum est Sal compositum , ab Ingredientium altero,maxime ab Alc lizato, sapore juxta ac aliis nosnullis qualitatibus satis diversum Hoc ipsuin
Sal faecibus suis purgatum est illud ipsum Sal Diuteticum , cujus copiam
ante aliquot annos Chymicis de Medicis quibusdam elargicbar, qui mihi, praeter actas gratias, perquam felicem ejus,utut exigua tantum dos, sex nempe , octo, vel decem granorum, vel ad summum scrupuli, quantitate exhibiti , successum
Verum hoc in transcursu. Porrb igitur, cum jam innuerim, me Sonorum S porumque Exempla allat mim,ad erucidandum a me nuper tradita; nunc Instantias quasdam subjungam, halituum in aere Coalitum exorientemque mutationem
44쪽
inodὸ misceri contingit, in odore ab iis suppeditato ad iustam distant ana, ct
rum farticularium odores non sentiri,sed organum sociata eorum actione allici, exindeque confusam, gratam lice ,in illo impressonein fieri. Similiter , Musco, imbra de Cibeto,alitique odoriferis, in magmate peritὸ commixtis , distincto mex his Ingredientibus Eilluviorum , hi suo per abrem meatu se assectantium, coalatio unam in Sensorio ibia iis , parit. At si Spiritum capias Urinae scrinentatae;&Spiritum Vini, utrumque phlegmate suo vestitum, eosque confundas, iniscebun- tur, vini & aquae, aliorumve litiusmodi liquorum ad instat , nec ulla concreta
scca largientur. Si vero ipsa in vase commodo nonnisi leni Lampadis Balnesve calori exposueris, particulae subvectae se aiiociabunt, de superiori vasis parte a haerescent, in albi, s ed delicatioris, Sublimati forma, quod ex Urinosis Vinosisque constat Spiritibus, in ejusmodi misce iam sociatis, quae a liquorum alterutro non tantum consistentia, sapore de odore discrepat, sed & insignibus nonnullis operationibus , heteroclita hac mixtura cficiendis, quas hoc loco nil attinet ulterius enarrare. Atque si spiritus Salis & Spiritus Nitri distillatione subveliantur in halituum sorma, ita scilicet ut in unum liquorem in Recipiente coeant,liquor hic Potis est Aurum crudum dii luere, quanquam nec Spiritus Nitri solus, nec Salis . Spiritus id praestet. Et ut oculis tuis subiiciatur probatio , Halituum in aere Distinctionem de Miscelam subsequentem elle postibilem , Experimentum nunc subiiciam , quod jam dudum in eam rem excogitaveram, quodque paulo post compluribus viris curiosis ostendebam , quorum plerosque nonnihil id attonitos habebat. Experiamentum crat hujusmodi Duas capiebam parvas phialas; unam implobam Spiritus alis , non adeo sorti, alteram Spiritu Utinae fermentatae, vel Salis Armoniaci probe admodum rectificato. Hiice phialis ad aliquam ab invicem distantiam sejunctis, nec obturatis, quisque liquor suum ipsus odorem ad distantiana insigniorem , halituum in aerem enaillorum, attamen invisibilium, beneficio, ela giebatur. At quando hae phialae quas ejusdem oportet esse magnitudinis prope
admodum sibi invicem apponchantur, citra contactum tamen, fiebat equidem, ut, quemadmodum duo illi liquores, invicem confusi in liquorum sorina, notat ter in se mutuo agunt; ita respectiva ipsorum Effluvia,in aere concursantia, pro exiguitate molis eorum, quid simile praestarent, mutuisque suis occursibus manifeste in oculos incurrerent , moverique in aere , stimuli nebulaeve ad instar, conspicerentur ; qui tumulus mox cellabat, si phialatum alterutra ad unius veIdimidii pedis distantiam ab altera removeretur. Et memini, me aliquando, ut Phaenomeni raritas magis constaret, curasse, ut Spiritus Salis gutta imae parti b cilli cujusdam vitrei,alteriusve corporis commodi appenderetur, gutta hac hunc
in modum pendula orificio phialae immissa, quae spiritum Salis Acmoniaci continebat longoque satis collo instructa erat, hac enim ratione fiebat, prout exspectabaim,ut subvectae particulae Urinois,licet ante invisibiles, copiose invadentes Particulas Acidas guttae, insignem fumum producerent, qui, si gutta tantillam super vitri collo teneretur , plerunque ad pedis vel semi ulnae altitudinem sursum sciebatur; at si gutta illa profundius nonnihil mitteretur intra cavitatem F a colli
45쪽
colli , inagna prodacti su ni pars saepius delabebatur intra cavitate.n phialae quae in igni sui pitte relidi i erat vacat) q iandoque formi gurtaram, pleram ae v rbipecie stoicti se nonnihil gycintis ii tenti, albicantis ae , quot de laete , haud aliter ac liq ior,apendente gutta videbatur,donec Salis A n noniaci spiritum contingeret, per cujus superficiem, iobulae ad instar, dispergebatur. Sed haec nonnisi obiter. Qia ad Experimentum ipsum, potest illud, ut i pila comperi, cum successu
Peragi, aliorum, praeter hos, liquorum beneficio At .non attinet hoc loco Experiamenta talia enarrare, quanquam sorte si vacaret,operae precium foret discutere, possintne hae disserentium in aere halituum coalitiones, mutationesque,inde orientes, priorum Quilitatum particularium , juvare nos in investigandis causis plurium sibilarum nubium nebularumque, de aliorum quorundam Phaenomenurn Meteorologicorum, nec non diversarum mutationum, quae in Rere contingunt,
ortumque vel cessationem spectant plurium morborum vel Epidemicorum vel Contagiosorum nominatim verbwesu qui originem suam occultae cuidam Aeris temperiet, abditisque ejusdem alterationibus debere videntur. Potest quippe Aer di versis Subtei caneis ne dicam hoc loco, Sidera', bu ) Effluviis copiose one- .rari, quae non raro,pestiferis aliisque morbi ficis corpusculis,quandoque vero aliis contrariis , sociata , in Aecem ascendunt, aliave ratione eum invadunt; quorum sorte etiam aliqua nec deleteria nec salutaria per se , sed ex sortuito suo in iere
coalitu in alterutram indolem abeunt. .
Censebis sorte meam hanc de halituum pestiferorum resultantia conjesturam minus improbabilem, si hic oppidb raram illam Observationem subiecero , quae habita crebrb suit in Peste prius memorata, Noeti ni ensi, a judicioso illo Medico Diminoro ebo ; cujus naec sunt verba: Idud notatu dignum saepissime obsi Cavimns, nempe in illis aedi us, in quibus nuPa adhuc Psis eratsi linteamina se dida aqui ι e sapone nistrate s ut in Belgio morti et i J istic lavarentur, eo lino die, mel interdum pοHridie, tuos tresve simul peste correptos fuisse; lsiique agri restabam tur,foetorem aquae saponara istis primam ct maximam ait: rationem intulus. Hoc irsum quoque in meo Vsius hospitio in Delio experientiAE docuit; in quo, post lota lintea mina gravem alterationem perceperunt rique domosici, proxime sequemi Ne trespeste correptae ac brevi post mortua uere, Praetereo Exempla illa, quae idem l orro adfert ad mirum hoc Phaenomenon confixinandum quorum alia Drsan caua a potest excogitari, quanquam illa, a naz nuper assignata, videatur saltem proba bilis,quin imb probabilissima; quandoquidcm, uti patet in quotidiana experientaria, odorem,ex linteaminum sordidorum GPone per Belgium adhibito, facta lotatione, Pestem non produci; ita ex doctissimi A noris nostri observatione liquet, mel necdum praesto fuit te Effluxus ejus nodi pestilcntiales in aere locorum illorum
qui ex lotionum illarum occasione inficiebantur, vel saltem, ex scelidorum aquae sapon triae Estluviorum additione, particulas istas morbificas, ante per aerem dii persas, vim non habu ille malignam in aerem constitutionein introducendi, atque veram pestiferatum particularum indolem c crcndi, donec a sua cum male olentibus saponis Euluviis astociatione vi illa imbuerentur. Maa. de Peste, ι Possintare
46쪽
possintne etiam Salutaria,& si vocare ita fas fuerit Alexi pharmaca corpuscula produci in aere per Coalitionem , investigatione nostra perquam dignum foret, praesertim si genuina nobis historia suppeteret de annua Pestis Cairensis in AEgypto cellatione. Eteni in .ut alibi ex doctissimo Prostero Alpina. Medicinam ibi olim faciente,notavi; uti etiam ab aliis, mihi familiaribus,qui Vibem illam inviserant edoctus sui, media scilicet xl late circiter, ut primum assurgere incipit 'Mus, malignitatem Pestis desaevire , etiam in iis qui correpti ea jam sucrant, atque paulo post cessare; ita, si quidem aliaet rcti instantiae non adversemur, conjiccresas esset, mirum hoc Phaenomenon ue oriri ex Nitrosis quibusdam aliisve
corpusculis, exundantem Nilum comitantibus dumque cum Hippocrarianis illis πιραλ α σορροία se sociant,eas vi ista exuentibus, qua alias affectus suos perniciosos producere solent. Cui hypothesi apprime congruit illud, quod a pluribus per
AEgnium itinerantibus traflitur, nominatim vel 5 ab ingenioso concive nostro G Cio Sandis,qui notat, circa tempus exundationis Nili, quem Nitro abundare etiam Veteres osservaverunt,) humectantem quandam Emanationem per aurem diffundi inprobetur, inquit ille, i de exundatione Nili verba facietis, am a causari turali proficisci, unum hoc, utut mirum, verissimum tamen,E perimentum iusti cerit o Cape Terra ptiaca, Nilo proxima, forti nem aliquam, eamque cum cura asserva,ne vel humetietur vel usiam faciat iacituram quotidie eam pondera, nec invenies eam vel magis Cel minus graetem ad usique diem I 7. lunti, quo die ponderosior esse incipit, augetura me pro ratione augmen. i suminis,unde infastibilem ae a meisicuntur de Diluvii Pius tu cognitionem; quod incrementum procul dubio ab ad ris oritur humiditate,quae omnia loca permeabilia perreptant,adeoque terra illi mi se, eam urget, prout ipsa augetur humiditate. Halitus autem hosce sanativos producere effectus suos eo selum nomine quod sint humidi, vix autumem Naturae mystas assirmaturos ; quin Potius existimabunt, eos esse tali indole praeditos, ut suo cum morbi ficis corpuiculis coalitu
molem eorum augeant figuramque mutent, Cel cx qcre ea praecipitent, vel agilitatem eorum praepediant, motumve pervertant; eterbo dicam , vel omnes vel
rasdam saltem Mechanicas assectiones, quae corpuscula illa reddebant pestifera, struant. Polle,inquam, vapores hos Antidotales si ita appcllare cos licet aste etas hosce exercre in eos, qui ante suerant morbi fici, posseque adco cx duabus particalarum familiis, quarum una valde noxia indole erat, sociatis, innocuaminisculain progigni, complura, quae probabile id redderent, afferri luc possciit, ni si spes csset, qriae nuper allata a me iuere de Enluviorum bpiritus Salis & Ui inaes liquorum sibi invicem apprime contrariorum i coalitione, nondum memoria
Atque Experimentum illud , quo claudere me hanc EXercitationem oporter, fortasse Te inducet, ut possibile credas,vaporum illorum p stilentium , qui Aere jam exierunt, hominuisique corpora invascro quidem , at non nimisim vitiavere,
' Psu,qua enorm teriae sivis, ad ρrimam flumisis intumescentiam subito cessat. ηλ. ur, criniquingenti moriantur Cairi ridie quod rarum plane non est, ni quippe cum in sectis mi lentia H. . cum mortem eredant fatalem, aegrotasque defugere irreligioseum arbitrentur, in ne unus qui ι-
47쪽
malignitatem ex Antidotali uin harum particularum accessione plurimam debilitari. In illo enim Experimento reperies , Vapores in a irem a liquore inibi descripto, actu licEt frigido, emissos, valuisse se ad corpuscula, quae aliorum corporum , non magis quam sunt humana viventia, porosorum , interpositu secti sa ab iis erant, sese porrigere, Inque ea Praecipitationis sorte beneficio op
Utrum sumus Sulphuris, qui , multis celebratur sacultate praeditus Aeris contagium arcendi, particulis suis acidis a iii e enervet pestiferas, nunc inquirere non Vacat; neque etiam, Utrum in fi liin a , paucisque quibusdam aliis regi nibus,nulla animalia venenata gignentibus vel ferentibus, bostilitas illa, magnam saltem partem, eκ peculiari indole soli oriatur, quod tum ex superficialibus tum ex abditioribus sui partibus corpuscula venenosis animalibus perniciosa Aeri jugiter suppeditet ' Atque alia quaedam particularia , liuc spectantia, in aliis meis Scriptis tradita invenies. Quare impraesentiarum pauciS tantum indicabo e,cum, de industria,visibili & durante macula solidum corpus, nonnis frigidiorum Effli viorum adminiculo, infecissem , alterius corporis halitibus invisibilibus frigidis que visibilem in maculae illius colore mutationem effecisse. Et quoad alterain Conjecturae partem , polle scilicet quandoque Meteora produci Subterraneorum Efiluviorum, quorum alii hac natura determinata, alii illa polleant, occursibus; possem,opinor, in rei illius favorem, complures asserte an stantias, quae arguant, posse Aerem certis temporibus certisque in locis, dis versae admodam indolis halitibus copiose gravidari , idque talibus , ut non tamst probabile , eos 1 calore Solis attrahi, quam ex regionibus Subterraneis,& abi piis interdum Mineralibus, sursum amand ri. Veram, quoad hujus commatis Exempla, ad aliud Scriptum meum Te remittam, ubi ex proposito hoc Argi mentum tractavi, & particulatim ostendi, Ouamvis passim Euluxus , desubter Terra oriundi, sint male olentes, eos tamen tales semper non esse; adhaec,Exhal, tiones Sulphureas, etiam ex stigidis, & plerumque Aqueis,liquoribus emissas,r tinei e naturam suam determinatam in Aere posse , congruenterque in ipsa etiam corpora Solida, quorum constitutioni Effluvia ista proportionata esse contingit,
Verum una praesta est memorabilis historia, in illa Dissertatione praetermissa,
quae aded ad rem praesentem facit, ut iacias ducam eam hoc loco praetcrire, in xime cum eam inveniam in Au thore tam probato, ac est expertiminus Atricola,
qui cum ex Veterum Annalibus allegallet pluvias albas rubrasque ; quas illi, per errorem, ni fallor, Lactem & Sanguinem habuerint, verba haec subiicit;
ι autem majorem Mem habeamus Annalium monumentis, facit. ilia res decant,
in qua Patrum memoria alibi Annum Christi exprimit, in Suesia accidis; AS enim illes Elavit, guttas, quae lineas Ceses Crucibus rubris Guassanguineis imbuebant. Id quod ideb allegare juvat, quia non modb rem prodat, cujus gratia id asse-ro,sed & eb facit,ne nupera illa a fide dignis narrata historia de quodam in diversis
48쪽
regni Neapolitani locis, pauid post igneam Ves ii eruptionem, Accidenti, habeatur vel omnino Fabula, uti complures id habuere,) vel Prodigium exemplo careris,ut illi censent,qui id A iraculsum non credunt. Atque his adiicio,minus sore improbabile,agiliora corpuscula Salium,sulphuriam , & Bituminum Subterraneorum, ite in Aerem elevari, si aded fixum corpus ac est ipsa Terra reduci copotest ut in aere natet: De quo tamen idem hic Author suum iesus,Da fide,test. monium,praeter Annalium fidem perhibet,dum ait; - Cert. hic Κempnicii undecimum abhine annum 1nense Septembri e xerunt imbres sic cum terra lutea commisti,ut ea passim plateas,scilicet stratas,uiderem consscsar. Atque ostensurus Tibi , in quibusdam casibus, etiam Vegetabilium particulas non aeque cito in aere perire ac inibi evanescunt, sed tenaces cile distinctaria in naturarum in maiori , quam quis crederet, a corporibus eas copiosὸ emittentibus distantia, subiiciam ringeniosum quendam virum , in Indias Orientales, ut spectabile ibi munus obiret, profectum , & a me rogatum, ut in Itinere suo O terVationes physicas in mei gratiam institueret , hanc inter alias notam mihi transmisisse : Sibi nempe ad lictus insulae Ce unis c Cinnamomi & fragrantium gumini copia famigerata. appropinquantibus , ventum tum sorte a littore
reflantem, advexisse ab Insula aerem omnino odoriserum , quanquam complura
milliaria sortὰ viginti aut viginti quinque) a littore adhuc distarent. Neque fas erit hoc incredibile censere , ebqubd impar omnino haec dinosio videatur ei, quam alia serunt corpora a Fluidis dissoluta; Sal quippe, exempli gratia, licet si corpus ericax, possitque in copiosas admoddin minutas particulas dissolvi,
unam tamen Salis partem vix esse sapidam in centum partibus Aquae exectimur. Vt enim organum tam crassum , ac est organum Tactus nostri , sensibiliter assiciatur , requiritur passim in particulis sapidis magnitudo longe
excedens eam, quae in id necessaria est, ut corpora odoratui obiecta idonea reddantur : Atque,quod hic maxime est expendendum,magnum equidem discrimen
est inter vim illam , qua pollet corpus , impraegnandi tenue ac subtile .adeo Fluidum ac est Aer, partibus adcb raris laxisque constans , ac eam qua id valet liquores tales imbuendi, qualis cst Aqua ac Vinum , quorum ita constipatae sunt partes , ut inde non visibiles & tangibiles modb, sed ponderosi essiciantur. Qua
occasione mentem subit , me curiositate motum ut experirer quouique dilui sapidum corpus posset, ut saporem suum non amitteret, comperille, unam gutatam,Chymice parati, dc, ut Artis ii loquuntur, ut italis , Olci Cinnamomi, vino ope Sacchati ut par erat commixtum , determinatum Cinnamomi saporem retinuissse, etiamsi in Vini sere quartarium, seu duas libras,estet dii fusa Vnde, mediocri aestimatione sacta, colligebam, iuxta suppositionem commvncm, qua gutta aequiparatur grano, unam pari nolei largitam suilli specificum saporem Aromatis, ex quo fuerat elicita, quatuordecies mille partibus Vini. Qu0d Exporimentum si cum eo conseras, quod non ita dudum de proportione Salis nor bam , quae ad conciliandum Aquae saporem salinum requiritur, facise intelliges, Permagnam ella polle, quoad vim diffisivam inter particulas quae corpora sapida reddunt, Agricola de iuratarum γι ὸ Tura ν ηπι .
49쪽
reddunt,disserentiam: Id quod conserta eb potest, ut tum pars quaedam Capituprimi Exercitationis praegressae de Eilluviorum Subtilitate confirmetur,tum quod nupor tradebam,ut possibile esse ostenderem, polla scilicet Vitrum Antimoniale copiam halituum vino Emetico impertiri, nec tamen videri,in bilance vulgari, sui ponderis quicqua deperdidit se; clim jam exploratum sit, unam levis aded corporis,ae est oleum,guttam posse, non insensibilia Eilluvia,sed corpuscula sapida qua
ratio ferὸ Vini communicare. At hoc solum non exhaurit Experimentum nostrum; quandoquidem, praeter innumeras scrE sapidas partes guttae Aromaticae, communicatas vino, ea ipsa exinde ingentem per aerem dii fundebat particularum odoriferarum multitudinem,quas tum Ego , tum alij, percipiebamus distincto
Cinnamomi odore imbutas, quasque forsan Liquor ille potis futurus tulisset armmatica fragrantia inficere perinescio quam,longum temporis spatium, si vacasset mihi Obsecvationi huic tamdiu immorari.
TErtius & ultimus modus, a me commemorandus,quo ostendatur Determinata natura Ei fluviorum, sumendus est aco iisderatione Effectorum, quae ab iis in alia, praeterquam Sensuum nostrorum organa, exeruntur; de eorum
quippe in Senius nostros Operationibus CV. pr cedenti jam actum. , Etenim cum effectus illi, quos certa quaedam corpora producunt in aliis , Eilluviorum suorum beneficio, constantes sint & determinati,saepiusque admodum discrepat tes ab iis, quos alia Agentia Emiissionibus suis in iis in aliisque subiectis operaim tur, distincta equidem emissorum corpusculoruin natura satis superque colligi ii de porcst. Fas nobis fuerit ex praegressa de Subtilitate Uuviorum Diatriba Instantias
quasdain huc transferre,huic loco accommodatas. Etenim, temporaria ilia stupefacitio,exempligratia, in pede Piscatoris ab Eliluviis piscis Amorealim producta.& ab Ingenioso Psene tradita, manifestum facit,stupefacientes illas Emanationes peculiarem venenatamque retinuisse naturam, toto ipsarum durante meatu per calceum,tibiale & cutiin , Pisci & nervosae stupefacti pedis partis interpolita. Et quanquam paucillima dentur alia corpora, minuta satis ut poros vitri perv dant, patet ab Experimento ibidem recitato de Ferro oblongo Hermesicd in fistula vitrea obtigillato,Ei fluvia Magnetica Terrae peculiarem miramque suam ret, ne re polle indolem ea parvitate,qua commoda redduntur ad polos vitri libere
Verum enimverb,ne vel repetam quae Tractatu praegressi, jam tradidi,vel prae- capiam quae dicenda habeo in iequenti,insistitias nonnullas hoc Capite allegabo,
quas utrique isti subducere commode licet. Polli equidem complura venenatae indolis corpora nonnullas tales exerere in alia operationes, Euluviorum suorum per acrem transmi lorum adminiculo,
Rid Exercitat.de Effuxiorum Subtilitate
50쪽
quales ea producere tota sua substantia assolent , probari sanὸpotest non multis quidem , attamen quibusdam Exemplis, quae mihi apud Scriptores Medicos oc
Doctissimus Sennerris ' ceu rem notam observat, Pharmacopolarum tyrones
profundo sonano fuisse consopitos , postquam in Opiatorum de Hunoticoram liquorum distillatione naribus suis in spiraverant vapores a corporibus illis exspi- Scriptores de venenis memorant , Mandragorae radicem & succum Sapori lethargico haurientes dare. Et quanquam ejusdem Plantae poma multb minus noxia habeantur, Leetinus Lemnisti l tamen narrat se,cam in Musaeo suo quaedam Mandragorae poma reposuisset, halitibus eorum aded redditum suille somnolentum, ut vix excutere soporem polici; remotis verb pomis alacritatem pristinam recuperasse. Inter omnia Venena vix ullum est,cujus phaenomena sint, mea quidem sente tia, magis miranda, quam quae a cane rabido proficiscuntur;hoc ipsum tamen v nenum , quod corpulcula requirere videtur indolis aded heteroclitae determinataeque, a Medicis traditur per Exhalationes suis se transmissiun. Aretam memorat prout doctus quidam Author neotericus eum allegat, in quod a rabido cane, qui in faciem,dum Isiritus adducitur,tantummodo inspirauerit,st nun moda momorderit,in rabiem homo agatur.Et narrationes praestb sunt apud Medicos de Ai malibus, qui rabiosi fuere redditi ex comestis partibus excrementisve Animalium rabiosorum. Ita Calius Aurelianus , qui scribit, in rabiem actos fuisse quosdam, non quos momorderat ore , sed unguibus tantum vulneraverat canis rabiosus
narrat etiam de viro , H drophobia correpto qui intensus est Rabiei gradus , ad hibitusque ascriptorum veterum nonnullis ad Morbum illum significandum , ,
sine morsu canis rabidi, sed insectis o odore ex rabido cane attra Io. Qui odores in hac aliisve Venenorum historiis mihi non sunt mera species Scholastica sed examen Emuviorum, quae plerumque ves omnia vel aliqua odorem de se spargunt. Et quanquam jure mirum videri multis possit, rabiosi canis venenum alia communicari ratione quam morsu, qui unicus esse modus supponitur , quo inficereis valet, in nus id improbabile videri poterit,quoniam Matthaeiu de Gradibis viri alicujus mentionem facit,qui post dies bene multos infectus deprehendebatur,ex eo duntaxat quod manum suam rabidi canis ori immiserat, qui eum non mordebat. Et ante memoratus Matthiolim narrat , vidisse se duos , qui acti in rabiem fuerant absque ullo vulnere, ex sola rabidi canis spuma, eos sortὰ fortun1
SEnuertim g ipse de quodam Pictore sibi noto assirmat, eum aperta capsula, in qua in lusum diu asservaverat Realgar, ut vocant,noxium fossile subinde a Pictitibus adhibitum, nec ignotum Chymicis,adductisque infeliciter per nares halitibus ejus correptuin suilla capitis vertigine & deliquiis animi, tota etiam facie ejus intumescente;quamquam haustis Antidotis periculo se subduceret.