De catharsi tragica et qualis ea fiat in Euripidis fabulis

21쪽

monero voluisse nisi ut maxime iis ipsis rebus posita cieret inspectantium animis metum ac commiserationem.

Cum abieni quod ad Bemaysi pertinet desiationis tragoediae interpretationem dico, ' heius sententiae auetorem, dum ars illa ratiocinandi grammatica in honore sutura sit, in per parem fore obtrectatoribus.' eque enim unquam fiet, ut aput illud VII. libri de republiea VIII., ubi philosophus de purgatione ει tuum, quae fiat sacris illis carminibus, dicit, y non retissime evintragoediae definitione eiusquc affectulis catharsi eoniugendum, ut non artis poeticae i. e. tragicae Vis aequa aut eorte simili ratione ac vis musicae artis intelligenda sit. ,,Kάθαοσις τις γίγνεται inquit Aristoteles, και κουφίζονται. Quinam homines ἡοἱ ἐλεήμονες καὶ οἱ φοβητικοὶ καὶ ODOλεος παθητικοί Atqui tragoediam affectus ciere iubet Aristoteles ββ et eos quidem, quibus spectatores, - ut philosophi ipsis verbis utar, --ἐλεήμονες fiant et παθητικοι. omines autem ita Metos purgari quodam modo ait et allevari Ἀκάθαost τις γιγνεται και κουφίζονται eodem modo quo homines inflammatione quadam incensos musicorum modis animos audientium intaminantibus. is)Bemaysi ergo ars illa ratiocinandi, qua invenit et probavit expoliticorum illis locis praeter ceteros intellegendum Sse, quam Aristoteles intellexerit catharsi affectuum et universorum et sim gulorum, omnibus, qui enucleandae ei rei student, Semper, ut ego quidem persuasum habeo, et adprobanda erit et imitanda.

β' a. p. 14564 38 s.

λεια τη μουσι- χρῆσθαι δεῖν, ἀλλὰ και πλεω νων χάοιν, και ἀο παιδείως ἔνεκεν καὶ καθά se σεως τι ἡ λέγομεν τὴν

22쪽

Quem ad modum ergo Lessingi laus adtribuenda est, quoia ex Rhetoricis definierit affectuum naturam, ' ita Bemaysium semDereum portet exhiberi, qui ex philosopi ipsius scriptis, non ex sui

ipsius ingenii opinionibus, iam aperuerit, qua vi a natura iharsis tragicae, qualem quidem eam Aristoteles intellexerit, dinosci possit. Restat ut quaeramus, qua ratione ex illa affectuum excitat onee purgatio et eum ea simul Ohapta quaedam exoriatur. uin Aristoteles Voce utatur quae est κουφιζεσθαι paulo post de

voluptate dicat innoxia G. δονη βλαβής ego hisce verbis nil aliud dicere due philosophum nisi liberatione et simul cum

ea etiam purgatione asseetuum per tragoediam excitatorum in animis spectatorum esse 'Oluptatem et eam quidem, quae non sit noxia. mon ignoro, me in ea quoque re consentire cum edinusio eiusque interpretationem sequentibus. Non sum is, rini putem ea opinione maiestatem artis tragicae laedi neque sum sectae

illius Plotini, quem puduit hominis formam habere. Quid Ingentem illam quum in rerum omnium et mortalium

i e corporum et immortalium i. e. animorum natura vicissitudinem videamus atque mutuam inter se communionem et conspisationem, - num expavescamus rei definitonem, ubi casu quodam idem vocabulum adhibeatur, quod in eo orum purgatione et sanatione eotidie audimus usurpatum Quid nonne cotidie corporum vitia videmus removeri ipsis iis Venenis, quae in eorpore ante parum Valentia propter exiguitatem quandam et imbecillitatem aegrum id reddant, donec medici arte ingesta et composita simul cum vehermenti partis aegrotae excitatione eam denique purgatam efficiant et in pristinam sanitatis condicionem restituant Disserui ego eum vir artis medicae peritissimo. Is furoris morbum iam saepe sanatum esse affirmari e ipso medicamine, quod sanos homines in eum furoris statum perducturum erat, atropa illa belladonna. Neque mentionem sacere non possum remedii illius inventi a Jennem, vir de genere hominum variolis laborantium quam tune meriti.

23쪽

Quid ergo nos impedit, quominus id, quod revera fieri videmus in corpore aegroto sanando, fieri quoque posse existimemus

in animis, qui sunt affectibus conmioti Quid nos impedit, quominus cum Bemaysio dieamus: '' isCatharsi illa nil aliud sit nisi

excitantur et proturbantur ex animo ista ratione sanando assuetus

aegritudinis cuiusdam et tristitiae. Quodsi aumgartius '' emaysi verba illa Homo eum ibsericordia captus sui ipsius tamquam oblitus ommuni eiu sorte sese coniunctum atque mundanum esse intellegit, intuens rerum aeternarum ineluctabiles leges et imperia, quibus mortales ad unum omnes devinciuntur, metu atque horrore persunditur, '' - plane contraria ait esse sententiae, quam habeat ipse Bernnysau donatura tragoediae iisque verbis contineri Vim quandam, qua Ore8spectantium emendentur, AEquidem talis argumentationis rationem probaro nequeo Quidni spectatorum animos tragici positae arte et ingenio plus solito ac consueto modo, non quidem cotidianae miseriae, sed naucitae alicuius et novae alamitatis heroumque stragis aspectu excitatos OV quadam ratione, sublimioribus quibusdam affectibus metus ac commiserationis imbui et eo nimoveri ducamus 2 Etenim ea est, credo, omnium artium natura, ut nobis viam quasi monstrent, qua et sentiendo et agendo in dies meliores et

rationis honesti ac pulchri diiudicandi peritiores fieri possimus. Reete quidem Goethius cum dicit: '' is Aristotelem puleherrima atque perseetissima in manibus habentem cogitasse esse tum, quem haberet tragoedia in audientium animis O quantum ludibrium lAt nos quidem artis aliquod pus per se ac propter se ipsum

24쪽

perficere studemus isti vero, qui possint spectantium animos movete, id quod natura cum leonem procreat aut trochilum non magis eum quam homo qui arti ingenioque suo vere est deditus. Recte id quidem; sed, - ut non respiciat poeta in opere ali- qu condendo effectum alium ac quem omnis artificiosa rerum imitatio in se ipsa habeat positum, num sequitur, ut alius praeter eum effectus omnino nullus esse possit Natura si leonem robore et sormositate insignem protulerit, troehilum si coloribus nitidissimis distinctum in lucem ediderit, astra si in eoelo tempore nocturno alia Hi lumine suavissim lucere iusserit, num ex eo, quod talia per se ipsa sint creata, quod per se et propter se ipsa in mundo Versentur, effici nos credere fas est, ut talia nihil momenti habeant ad animos hominum ratione praeditorum gaudio et admiratione et religione quadam imbuendos 2 Atqui poeta aliquis si produxerit nobis in scaenam eos homines, quale quidem Aristoteles iubet produci, '' quorum nos miseriarum miserere, quorum interitum utpote sato paratum metuere nos oportent, num quis pereantium animos solito maiore ac sublimiore ratione comm.Veri atque vel invitos cogitando ad altiora tendere vetabit γAristoteles ergo si dicit: 'ΑΤ Λεῖ δε μη τὰ αυσωνος θ -- ρει τους νέους, αλλὰ τὰ Πολυγνωτου καν ει τις ἄλλος των

γραφέοὐν η τῶν ἀγαλματοποιων ἐστιν ν Θικος . . . . paulo autem supra: yy ἡδε δῆλον τι μανθάνειν καὶ συνεθιζεσθαι μηδἐν et τω s το κρίνειν ἀρθεος καὶ τὰ χαιρειν τοῖς ἐπιεικέσιν ἐθεσι καὶ ταῖς καλαῖς τρα ξεσιν, non suis quidem verbis urti tragidae Vi quandam ad mores emendandos peribnentem adtribuit, sed philosophum de ea re interrogatum cum L singio ingenii sui aeerrimo interprete talem quandam vim tragoediae conce8Surum suisse mihi quidem verisimillimum est. yβ)Cum emaysi Voluptatem illam tragicam nulla alia putem contineri re nisi relaxatione et remissione affectuum arte poetae

25쪽

tragici excitatorum quae quidem remissi eo fiet iucundior animi que spectantium acceptior, quo magis scierit posita tragiens ipsa

fabulae compositione, peripetia sive rerum iniplicatione ac solutione, personis dignis commiseratione nostra producendis, exitu denique ita comparat0, ut homines quamvis succumbentes non admirari non possimus, spectatorum animos ad eiusmodi asse et iis concipiendos aptos reddere atque idoneos. Recte quidem Schellingius: Τε is Sua sponte aliquem Oenas subire celeris sese invit commissi itaque simul cum libertate sua amissa ea se dignum praebeae et interire integro cum voluntatis suae arbitrio, ea cogitatione nil est sublimius, ea victoria nil est praeclari usi Ea enim ipsa re vim artis iraineae voluptatemque ilhaim ut Stagiritae verbo utari domesticam contineri puto, ut affectus illos arte ingenioque excitatos arte ingenioque item sciat componere compositosque quodam modo purgare. Non enim cum videmus hominem in via publiea vulnere subito ingesto corruentem, eum Idemus Vel morientem, quamvis commiserationis metusque asseetibus correpti voluptate quadam affectos nos esse sentiemus. Nam omnia illa, quae sunt artis tragicae propria rerum imitatio, yy rerum compositio, hominum ingenio ac moribus ceteris mortalibus quodammodo altiorum et praestantiorum calamitate dirae, 0Vae, insolitae, Omnia illa, inquam, in illis cotidianae vitae rebus desunt. Hultum enim interest, utrum animi aliquis affectus casu an arte, calamitate ipsa an eius ingeniosa et artificiosa imitati otio excitetur. Quare Aristoteles permultis artis poeticae locis rerum compositionem summi momenti esse dicit ad tragoediam re etecomponendam tragoediam. Maximum vero,' inquit, ex his sc fabula, moribus et O utione, sententia, spectaculi apparatu, metopoeia est actionum Om

26쪽

stitutio; sy' haetiones et sabula sunt finis tragoediae a finis ostomnim maximum; yy ses quis ordine ponat sermones moratos et dictiones sententiasque bene consectas, non metet, quod tru-goediae erat opus; sed multo magis tragoedia illa, quae in his magis deficiat, fabula tamen habeat actionumque compositionem; τ' ,,principium igitur et quasi anima tragoediae est sabula. νηὶ Animo ergo spectantium videntes et saepius quidem videntes Ominum talium, quales Aristoteles velit in scaenam prodire, aetiones sortimamque posse nonnihil fructus capere ego crediderim Rd morem aliquam emendationem, ad cogitationes hominum nimis rerum humilium studiosoriam quodammodo erigenda et ad aspeetum contemplationemque rerum immortalium perducendas '' Quodsi posita exitu sabulae talem scierit parare in animis miserieordia et metu excitatis eo Ositionem, ut simul cum illa naturali, ut ita dicam, asseetuum excitatorum relaxatisne eum voluptate coniuncta et animi n. p. 1450 15: μέγιστον δε τουτων ἐστιν ν τι is μαγδει

τω συστασις.

ooθῶς χαίρειν καὶ λυπεῖσθαι, da mi die richtlge Ianebahun et iter

27쪽

quaedam laeati ex fabulae ipsius exitu sat, si poeta talem doepinxerit nobis virum, quem vel intereuntem Vietorem quasi linc edentem videre, damare, admirari debeamus, uni vero ore redi, derim, ut exoriatur talis animi Onditio, qualem est hero Aristoteles positam vere tragicum voluerit.

Cum emaysius '' quam dedit atharsis ira deae interpretationem singulis poetarum tragieorum sabulis extionendis non illustravit, ipse emmendationem viri prae larissimi supplebo, ut altera hac parte Euripidis sabulas eum Aristotelis definitione di

goediae comparem. Non autem ut Wartenburgius '' sabula aliqua singula in nrt divisa vim ac naturam catharsis tragieae exponam, sed ex catharais ipsius natura, quam satis iam a nobis definitam esse eonfido, Euripidis positae virtutes aut Vitia ostendere ac demonstrare conabor. Quum enim veram affectuum cathargi non tam ex naturali ut ita dieam voluptate, quam praebet affectuum excitatorum relaxatio atque remissio fieri viderimus, quam e sabulae totius compositione, quae est arte ingenioque positae tragici paratis, quaerere nos, quibusnam in Euripidis tragoediis eiusmodi sat aut fieri possit eatharsis affectuum, haud inutile esse duxerini Euripides autem is est poeta, quem Aristoteles ipse omnium tragicorum maxime esse tragicum dicit. 'βh Recte ille quidem meque enim

28쪽

Aesehylus neque Sophocles in tragoediis suis tam enixe operam doderunt ciendis affectibus metus ac miseric'rdiae in spectantium animis, quam Euripidem in suis sabulis sedisse videmus. Hudaeeedit, quod istum positam artis rhetoricae tam esse peritum constat quam qui maxime 83. b. eamque in sabulis suis omnibus plus sere aequo adhibuisse ipsa autem arte rhetorica hominum affectus maxime cientum neque quidquam aliud Aristoteles, ut iam supra diximus, ' lato rhetorices libro secundo disserit nisi nem

ad nodum orator maxime ciere possit affectus me et metus et miseri eordiae. Quae eum ita sint, operae pretium esse duco quaerere, quaenam sabulae ab eo posita doctae praecipue sint idoneae ad stetendam talem affectuum catharsin qualem nos tragoedia recte composita esse oportere diximus. , Necesse est,' inquit Aristoteles, 'q) sabulam bene compositam, verti non in elicitatem ex infelicitate, sed contra, ex felicitate in inmieitatem.' Quae verba si de Euripidis sabularum compositione et exitu iudicium facientes sequemur, ante ceteras tractandae sunt sabula Hippolytus, edea, Phoenissae, Bacchae. De sabulis autem eteris inereule furenti, Iphigenia uli- densi, Hecuba, Electra, Andromacha, Heraclidis, Supplicibus, Troasin, Iphigenia denique Taurica et Ione et Helena et Oreste, postea, quoad ad nostram quaestionem pertinent, disserere instituemus. Eas enim omnes diligentius inspectas et ad praecepta quae Aristoteles dedit poetae tragico relatas aut parum aut prorsus nihil ad efficiendam veram atharsin tragicam valere ostendere

tonabimur.

In Hippolyto, quem Vocant coronisero, talem habemus e sonam qualem Aristoteles in scaenam producere iubet '' poetam

a. p. 45, 12 δεαγκη ἄρα τὰν καλως ἔχοντα μυθονα πλου νωνα μἄλλον ν διπλουν, ῶσπερ τινές φασιν, κα ειε

ταβάλλειν ο ει ευτυχιαν ἐκ δυστυχέας ἀλλο

29쪽

tragicum Hippolytus est iuVenis eri praestantissimus; attamenim levissimo laborat vitio, nempe numinis deorum hominumque potentissimi fastidio. '' Ut in Bacchis' entheus, sic in hac sabula Hippolytus ob nimiam sui fiduciam superorumque alicuius neglegentiam opprimitur et in perniciem praecipitatur. Atque dea,

quam adulescens ille castissimus olere aspernatur, ea est, quae

summis malis afficiat homines, quare non est cur Hippolyti, Pitthei

discipuli, ' miseriarum nos non vehementissime misereat. Iam enim in prologo deam illam audimus pronuntiantem, se huic adulescenti gaudia sua noctum repudianti interitum esse paraturam. Quas propter minas iam in ipso sabulae initi metu quodam mminis divini potentiae atque irae assciamur necesse est et quo

propius abesse spectamus virum strenuum ab extrema necessitate, eo magis commiserari nos eum oportet Leto enim '' brevi exstinguetur adulescens, cuius vitam ac mores iam adamare didicimus.

isInfernis neque enim tenebris Diana pudicum Liberat Hippolytum. 'q)Quocirca metuemus adulescenti miserrimo qui affectus ne Liuius fiat, Euripides in fine tragoediae lacrimas quoque prosum dendi itaque doloris quasi nimio onere nos liberandi lacit potestatem. Hippolytus enim morte iamiam adpropinquante saevisque cruciatibus defessus patri suo doloris vi paene subacto ipse enim nimis irae ac sui oris subiti impetum secutus filio parabat interitum manum porrigit culisque iam caligine Obductis' issa χαιρε,' inquit, ,χαῖρε πολλα μοι πατερ r Qualem igitur in Hippolyto omniser fieri opinemur catharsin tragicam Excitantur quidem in ea fabula affectus misericordiae et metus ex miseriis periculisque hominis nostri simillimi vel

30쪽

eerte euius ut similes fiamus Vehementer nos cupere debeamus adulescentis nostra in eum bona voluntate dignissimi relaxantur autem simulque cum relaxatione etiam purgationis cuiusdam, non tam natura quam positae arte et ingenio effectae, participes fiuntii asseetus exitu ipso illius tragoediae, qui quamvis sit calamitosus, tamen non patitur nimia nos mei sollicitudine '' atque nimio maerore quique nos sinit eum dolore patris destituti acerbissimo, cum voce filii iamiam exspirantis novissima miscere lacrimas et adiutrationis et desiderii. Medea fabula lata pertinet ad genus atrox sive terribile '' ita conlparatum, ut spectatore non iam metuant, sed horrore '3 quo-

'' a. p. 145, 14: ποῖα δε δεινὰ η ποτα οἰκτρὰ φαίνεταιτων συμπιπτόντων, λαβωμεν . ἀνάγκη ἡ ζ φίλων εῖναι πρὰς ἀλληλους τὰς τοιαυτας μάζεις η χθρῶν μηδετέρων δεμὸν ουν ἐχθρος ἐχθρὰν ἀπο-ειν ν ουδὸν ἐλεεινὼν υτ ποι- ων οτε μέλλων δεικνυσι, πλὴν κατ' αυτ τὰ πάθος ' ου δ' ἄν μηδετέρως ἔχοντες -ταν δὲ ταῖς φιλιας ἐγγένηται τὰ

Baumgartius verbum , φοιττειν negat differre apud Aristotelem a verbo φοβεῖσθαι. annal Philol. vol. 111 - 1875 - p. 85ss. Verbum sane φριττειν in libro de a. p. uno nobis occurrit loco 14531 ); sed ex allis

, D'χευθεῖσαι ορνιθες φριττουσε καὶ ἀποσνιονται cons. Probi. 886 et 8884 38 satis apparet verbum ,s ρέττειν significare apud phi

losophum certe malorem gradum metus, cum res aliqua atrox nobis versetur ob oculos ita, ut corporis quoque sensus exelientur nos Dein Sohauer duro