De catharsi tragica et qualis ea fiat in Euripidis fabulis

31쪽

clam pereundantur Medea autem semina est nostri quam dissimillima venefiea est, fratricida, sceleribus polluta foedissimis. Feminae amem ita moratae commiserationem excitare perdisicile esse opinor. 'si Quam ob Ma Euripides misericordiam commovere studet non Medeae, sed puerulorum eius innocentium a matre erudelissime trucidatorum innocentibus autem interitum parari seeundum Aristotelem ne , φιλανθέ ωπον quidem est, sed μιαρον Quum igitur Medeae iram effervescentem, furorem mulieris et rabiem cum anxietate quadam, ne in nimiam prorumpat stragem ntque perniciem prosequamur, agonis vero perfidia et nequitia '' magnopere detestanda videatur, liberos innoeentissimos morti saevissimae destinatos ommiserari, eorum ortunae, periculo extremo iamiam adpropinquante metuimus, quin etiam erro iis ad iugulum adacto, clamoribus eorum ad aure usque spectantium pervadentibus, '' manibus vero matris cruore natorum pollutis non iam metus insinuat praecordia nostra, sed horrore quodam periundimur et istum ero tremefacta novus per peetora cunctis Insinuat pavor. 'β)Exitus tragoediae parum est antecedentibus partibus dignus; '')

riesel uns ), velut in Aeschyli ,Eumenidis, - - contra vita Aeschyli ,τινες

δέ φασιν ν η ἐπιδεέζει τῶν τμενίδων σποράδην lσαγαγόντα τὰ χορδν τοσουτον ἐκπλῆξαι τὰν δῆμον, ὁ τ ι ἐν νήπια ἐκφυραι, τὰ de ἔμβρυα ἐξαμβλωθῆναι in Soph inns

Oedipode, quum is effossis luminibus in scenam proruit cons in Eurip. Hecuba Polymestorem, v. 1056 s.), in Euripidis spoliis, quum Axive eaput adgerit in thyrso affixum, in i ercule surenti, quum subito furiae adparent Iris et Lyssa horasque tam trepidans fugae sese frustra mandare conatur.

δυστυχουντα '

32쪽

machina enim illa, '' qua Medea liberis suis innoeentibus oeeisin

eurru avehitur draconibus alatis iuncto, subita fit rerum quae antBacciderant solutio, nulla arte adhibita neque eum prioribus sabulae actionibus ulla ratione coniuneta. ,Multum enim inquit Aristoteles, ' ) interest, utrum haec propter haec fiant an post haec. Quapropter etiam cathargis affectuum ea fabula excitatorum non talis fieri potest, quae vere componat eademque emendet exitu

ipso affectus excitatos. Relaxantur tantum ac remittuntur Metus natura ipsa sua quivis enim affectus utpote animi motus res Iationis atque compositionis fit particeps; - at nos ut iam supra diximus positae tragie esse putamus, non modo excitare affectus excitatosque componendos naturae quasi officio soli committere, sed sua ipsius arte su ipsius munere una cum natura Meere assectuum compositionem eandemque emendationem De purgationem.

Phoenissas fabulam haud scio an Aristoteles minus quam ceteri artis iudices probaturus uerit Philosophus enim uno demum tragoediam adimat ore recte compositam, cum singulae eius partes ita inter sese cohaereant, ut, si quis velit demere unam, tota dissolvatur sabula. '' Qua lege si uti voluerimus in hae fabula, ex versibus IOCCLXVI haud pauci tollendi sunLEtenim non dicam περ τῆς ἀντιγονης τειχοσκοπιας, Τ' ) Θων ἔλαυτο δει του μιθου συμβαίνειν, καὶ uti ἄσπερ ἐν Μηδείρ ἀπο μηχανῆς.

καὶ τα μέρη συνεστάναι τῶν πραγμάτων Ουτως, στε μετατιθεμένου τινος μέ ου η ἀφαιρουμένου διαφέρεσθαι και κινεῖσθαι τὰ λον is γὰρ πνοσδ η μη π σὰν κηδὸν ποιεῖ ἐπιδηλον, o δὲ μοριον του λου ἐστίν

ω v. 8 v. 201. eone argumenti auctor. h- - τῶν τειχέων

Αντιγόνη θεωρουσα μέρος ου ἔστι δράματος.

33쪽

altercatio ista, quae est Tiresiae cum Creonte et Menoeceo, tota opis tum est, ' quod eum sabulae ipsius argumento parum inhaereat, quod vitium ab Aristotele perstringitur. '' Quodsi ipsum fabulae spectaverimus argumentum, perbreve hoe esse videbimus: statres duo de regno inter se eertantes et ad arma concurrentes alter alterum obtruncant. Quare mors illa voluntaria 3'' Menoecei adulescentis, qua Thebis patriae palmam eondonet victoriae, per se ipsam tragoediae est argumentum, quod nihil adfert momenti,ad sabulae ipsius solutionem namque etiam Eteoclm, cuius saluti sese devovet Moen eus, occumbere est satum. Quod ad asseetuum ipsam pertinet doneitationem, Euripides certe in hac fabula multum consumpsit laboris eos diendi. 'Τ Sin autem

quaerimus, quibusnam caussis Phoenissae inter eteras lippolyto excepto, emineant tragoedias, non tam vim istam miser, cordiae sive metus commovendi videbimus esse praecipuam Mamin aliis quoque sabulis, velut in Hecuba, Andromache, Troas posita quam maxu-m studet ciere misericordiam, quam viam et rationem Metus commovendi iterumque eomponendi, qua reddat posita sabulam suam revera tragicam atque incientem catharsinaffectuum. Non enim sicut in Medea et eis quas postea tractabimus sabulis affectus miserieordiae, tantisper etiam metus, cientur tantum neque si iis ulla exitu ipso tragoediae relaxati et purgatio -- Medea enim draconibus in agrem nobis subrepta parum credo nos placatos reddere valet, sed aegritudine quadam et ira de nimia matris in liberos innodentissimos saevitia assici nos oportet, sed fabulae ipsius finis et exitus talem nobis excitat affectuum levationem, qualis fiat necesse est ad vere inciendam catharsin tragicam. Quamvis antem Iocaste matrem posita gaudio summo

παρὰ τὴν δυναμιν παoατειναντες μυθον, πολλάκις διαστοέφειν ἀναγκάζονται τὼ ἐφεξῆς.

cons. Iphig. Aulld et Nadariam in emendis confer sis etiam quae seripsit auctor in . Bistis est das hayer. Gymnastat esen, vol. XVI, p. 403

34쪽

saei exsultantem, '' tamen in omni laetitia dolore quodam am-cimur, qui nos in amplexu et sculis matris et filii satiare quasi oculos in iisque aequiescere non patitur. Quae quidem gaudin brevissimo temporis spatio in luctum ac lacrimas conversum iri non ignoramus. '' Quodsi talibus aspectibus agitamur in illispersonis, in teoelem Ontra non tam amore aut misericordia aut metu, quam fastidio et ira et odio effervescemus; λ' videmus enim ex hominis sceleratissima regnandi cupiditate emanare omnem quae post secutura sit stragem quare chorus quoque Eteoelis ratione

nimis arguta habita ira incensus talia iactat: i i)hου ετ λέγειν - μὴ 'πὶ τοῖς ἔργοις καλοῖς, ου roto καλὰν τουτ υλλο ιν δικα πικοον.

Euripides autem quum affectibus misericordiae et metus mediocriter Ommovet animos inter primum actum, secundum, tertium, in quarto et quinto h maxime si tragicus. osita enim, sicut etiam in Hippolyto aeddit nos versantes inter spem modo, modo inter metum, quod quidem persectissimae munus esRe Videtur tragoediae. λη Nam Iocaste, certior laeta pugnam atrocissimam bene

κα χερσὶ κα λογοισι πολυέ1ικτον δονὰν ἐκεῖσε καὶ τὰ δευμ

35쪽

cessisse, quoniam servatos audivit filios ob eamque aussam laωtitia summa assecta ex nuntio quodam paulo post stio ipsos ad mutuam internecionem audit iam paraturos esse tela. u propter subito summa matris laetitia convertitur in unamum in lorem metumque, ne, priusquam possit mater una eum filia e tamini intervenire, filii manus conserant. β Ε eredo ondicio, ut ex uno sere temporis momento pendeat salus atque vita liberorum

imite dilectorum, ut italo quasi gradu matris et filiae filii, iratres possint servari, ea inquam condicio Vere est tragi ea, quod etiamehorus his exprimit verbis: isii

δι σάρκα δ' ἐμὰν ἔλεος ἔλεος ἔμολε ματέρος δειλαίας '

Sequitur aetus ultimus continens narrationem illan nuntii talem, qualem haud scio an nemo unquam posita scitius expresserit. Τ)Sem succurrit mater, sero succurrit filia, exitus est ,εξ εωτυχίας

ει διστυχέαν; liis enim iam imminent supremae neeessitates Oculisque iam tenebris circumfusis matris, Sororis OmΡJeXUS MULpiunt ultimos. En quidem habemus sicuti in Hippolyto relaxationem illam simulque purgationem affectuum, qualem effidere debeat persectissima ob eamque rem pulcherrima tragoedia Mnenim excitati tantum affectus suapte natura remittuntur, Sed per-Veniunt ad eam arte ipsa auctore atque adiutrice quum enim interlatam sabulae actionem agitati simus variis affectibus, praeeipue misericordia et metu, ii affectus in omnibus tamen miseriis exitii ipso tragoediae placantur et eomponuntur; fratres enim in ilia sibi inimicissimos videmus eius simultatis sceleratissimae morte ipsa luere poenas atqui iuvenes posita non facit ex luce diseω dentes, quin ipsi, praesente iam extrema necessitate, sese fratres esse recordentur, quin et spiritus eorum supremi exorare enitantur veniam atque oblivionem. δ' Itaque iuvenes vel lato occumbentes

11 1 v. 1086. M. v. 1263. M' V. 1283 s. 3 7 v. 1356 - 1479. 333 Cons. v. 14374s.

36쪽

relinquimi in nobis non tam nimiae misericordiae, quam admirationis euiusdam speetum, mixtum cum dolore simul et desiderio, ο-luptatem illam tragicam, quam Stagirites iubet parare positam

tragicum.

Rae o Laa sabulam in praestantissimis quas unquam Euripides docuit sabaeis a permultis artis iudicibus numerari onstat. x 'λQuae fabula eum nobis una relicta sit ex magno numero sabularum Bacchicarum, quaerendum est, num posita praeter metum ad eoru miserationem eum quoque affectum eiere conatus sit, quem poetae

illi Dithyrambici ut Lasus et Melanippides et Timotheus in audientium animis excitare studebant. Nunc autem in Bacchis habemus eiusmodi carminum exemplar, quod nobis unum ex magno talium positarum numer relictum est. δ' Quis autem is aspectus est Animi illa alae itas, ' quam dicit Aristoteles nomine ἐνθουσιασμος. Quid Num aspectu illo mulierum furore Baechie agitatarum, quum passis erinibus scissaque veste, tympanis tibiisque Phrygios Lydiosve resonantibus modos, saltantes ac d currentes pulsarent orchestram hederisque apita serpentibusque malae thyrsosque vibrantes:

Vociferarentur ἐν Φρυγιαισι βοαῖς -num, inquam, spectatorum animos et ipsos ineensos esse negemus Quare praeter metum et misericordiam, quos quidem affectus in primis debet parare tra-

M Polit. VIII, 7 1342 4 ff.ὶ is γὰρ περ ἐνίας συμβαινει πάθος φυχοῖς ισχυρως, τουτο ἐν πάσαις πάρχεμ τεν ἡ Θ- τον διαφέρει και τι μαλλον, Io ἔλεος καὶ φόβος, ἔτι δ' ν-- Θουσιασμος και ἀρώ- ταυτης τῆς κινήσεως κατακεύχη-ι τινές ισιν

37쪽

goedia, torum hac fabula parari dic affectuin animi servorem, quem uti iam supra diximus Stagirites appellat ,ἐνθουσιασμόν. Cum Lessingi ergo iterum atque iterum dico, Aristotelem quum

scriberet ,περαινουσα τὴν των τοιουτων παθημμων καθανσιν

non modo ad metum et miserieordiam exceptis Omnibus et eris animi affectibus spectasse, sed dixisse modo illos duos Metus in primis commovendos esse per positam tragicum, est eni in tragoedia ,sahaησιε πράξεως σπουδαίας. posse autem fieri, ut alii quoque affectus velut sire aut ἐνθουσιασμους eadem ratione et exeitarentur et purgarentur qua metus et misericordia. Metumantem inicere animis posita studuit numinis divini i. e. Liberi, qui iam in ipso prologo perniciem indieat, quam paraturus sit Pentheo, irrisori ontumacissim Iovis filii, qui totam per sabulam illissiongregis hebarum consilia atque mandata eumque a pertinacia et audacia ad furorem et perniciem praecipitan atque ruinam numinis laesi, maiestatis contemptae repetitum it poenas. Neque ver consilii tantum et ingenii praestans deum superiorem esse homuncione licet agnoscere, sed portens quoque ac miraculis, i. e. apparatu semico apud poetam, metum et Verecundiam inelitit mortalium animis Semeles atque Iovis progenies. Quod quidem fieri praecipue in pisodio tertio videmus, cum Liber, Penthei domo collapsa passimquo ignibus usis choro tremefacto humique provoluto summam numinis divini verecundiam intest a religionem. δ' Maxime autem in ipides in ne ipso tragoediae affectus uroris et horroris et misericordiae excitare studet Agave enim cum leaenae instar proruit in scaenam maximo exsultans gaudio de praeda sua quam captarit catuli' et cum aput filii

' v. 576 - 607 praecipue v. 596:

πυρ υ λευσσεις Ουδ αυγάζεις

σωματα, μαινάδες

' v. 1170 ,,φέρομεν δὶ δρέων ἔλικα νεότομον ἐπι μέλαθρα,

μακαριαν θηραν.

38쪽

sanguinolent i thyrso suo affixum adgerit diruinque in modum inscia erroris sui ingentis id laetatur seque ipsa idcire didit beatam, - talis rei aspectus horrore quodam animos spectantium

afficiat necesse est. Quem nimis molestum nobis Metum Ε - pides componere quasi postea studet excitanda miserieordia Agave enim prensando singulo corporis dilaniati artus δ' miserabili setnanimos spectantium reddit eommiserantes, quod quidem seeundum Aristotelem in ' vera tragoedia parum est dignum. Faciamus autem, ut isto modo vera misericordia it excitata, non ideo, quem admodum seri possit eius affectus talis purgatio, qualem ei neere debeat tragoedia ipsa sua compositione et Xitu. Penuieu 3 enim, cuius in aetionibus tota nititur sabula, edidit quidem, sed non ita, ut eius hominis nos vehementer misereri debeat suo enim iure oppressus est. Neque ver homo conscius sibi facinoris sui seelesti exstinguitur, sed vi modo superatur ne neceSSitate, non sicuti in Hippolyto aut in Phoenissis, voluntaria tamquam morte luere ipse studet caecitatis suae poenas. Quamvis igitur Agave postea et Cadmus prorsus assilet adorent numinis divini maiestatem, eae personae neque sunt in sabula primariae, neque rationem Video, quam habeat gravissima in eos animadversio ad delicti naturam neque enim Agave neque Cadmus merito m-fligantur, sed caeco quodam de furore pro alterius seelere in pediniciem praecipitantur.

In Hercule surenti sabula sicut in Hippolyto, Medea, Baechis

homines rabie quadam et furore divinitus imisso interire videmus.

πέει του Πενθέως et μήτηρ, ἀπαλλαγεῖσα τῆς μανίας καὶ γνωρίσασα τὰ παωα διεσπασμένον, κατηγορεῖ μἐν εαυτῆς, ἔλεον δὲ κινεῖ.

ibid. p. 401, 29 s. ,,ἐπιων τ τραυμιατα, τὰν τροπον τῆς

διαρέσεως ' τουτον τὰν τρόπον κεκινηκεν Εὐριπιδη οὶκτον ἐπι τεν Πενθεῖ .... ἔκαστον γὰρ αυτο των μελῶν ριήτηρ ἐν ταῖς χερσὶ κρατουσα καθ' ἔκαστον αυτων Olκτιζεται. λ' a. p. 1450 16: η DO νις φυχαγωγικὰ μὸν ἀτεχνότατον δὲ και ηκιστα Olκεῖον τῆς ποιητικῆς.

39쪽

Qui furor eum in hae quam nunc inspecturi sumus sabula Bereulem illum Iove prognatum prosternat miserrimumque omnium reddat mortalium, quaerendum est, num iustas sceleris sui soli a poenas, num is, quem videmus incidere in summas miserias, in illis hominibus numerandus sit, quos Aristoteles aptissimos habeat tragoediae '' qui nec virtute aliqua eximia nec nequitia ceteris praestare videnntur quos homines cum videmus alamitate subito oppressos, in no utpote eorum similes misericordia insinuabit aemetus. Sin autem poeta nobis eas produxerit personas, quas aut virtute quadam praeclara insignes damare et admirari aut vitio detestabili inquinatos fastidire et odisse debeamus, cum mole glia nobis excitabitur et indignatio quaedam, δ' tum animi satis laetione quadam et laetitia ametemur. 'q)Sed qualem hominem poeta nobis producit Herculem An O-Diinem, qui neque virtute, neque Vitio eteris antecedat mortalibus' At Hereules est vir sortissimus atque digni88imus, quem admireuma , qui aseendens ex inferorum tenebris ad lucem suavissimam, qui revertens ad penates dulcissimos My patrem iam aetate conlaetum, uxorem natosque summa calamitate aspicit amietos, supplicio iamiam ipsi destinatos Gaudi summo spectantium animos assiet oportet, cum videant postea Lycum illum feeleratissimum poenas iustas luentem ob consilii sui nequitiem. Quare nos, cum brevi

εικεις ανδρας δεῖ μεταβάλλοντας φαινεσθαι ἐξ ευτυχέας εἰς δυστυχίαν is γαρ φοβερὰ οιδε ἐλεεινὰ τουτο, αλλὼ ιιι- αρον ἐστιν,' κτλ. - rhetor. II, 9 1386 25ὶ φανερδνυμι κολουθήσει καi τὰ ἐναντι παθη τουτοι 'υ ριὸν γὰρ λυπου ravo ἐπι τοῖς ἀναζέως κακοπραγουσιν ἐσθήσεται ἐυλωπος ἔσται ἐπὶ τοῖς

φόνους, ταν τυχωσι τιμωρίας, Ουδεις αν λυπηθείη χρηστός δε γα χαίρειν ἐπι τοι τοιουτοις, ἁ δ'ουτως και in τοις εο πράττουσι κατ' ἀξιαν Cons. a. p. 1453 2 s.

, αχαιρε, - λαθρον πρόπυλά θ εστίας ἐμης,

40쪽

post conspiciamus Herculem ipsum, iuris et divini et humaniis sine polluti ultorem atque vindicem, humi prostratum, dolore -- hementissimo exulceratum omnibusque rebus desperantem, nimio misericordiae affectu permovemur, quippe qui Videamus Virmn admiratione nostra dignissimum plane immerit ob iram deae mariti amoribus offensae in sumnas praecipitatum miserias. Quae nimia misericordiae sive potius aegritudinis cuiusdam excitatio exitu fabulae ipso parum componitur; ercules enim, quem Vel Lyssa, nigra noctis filia, summis effert laudibus λε' quemque invita modo δ' Iunonis iussu imperiosae perditum it - subito miseriis summis obruitur iisque sere succumbit Thesei enim amicissimi opera prohibetur, quominus sibi ipse manum inserat. Quam omnem ut iam supra diximus perniciem strui videmus in hominem unius deae livore devictum. Non sicut in Hippolyto occumbit Hercules conscius sibi alicuius delicti ideoque satum aequa mente sustinens; sed homo innocentissimus opprimitur, contra superum consilia dentibus quasi compressis, ut ait Seneca 'si de irae affectu. Quam ob rem ego quidem non tam vere illam affectuum excitatorum compositionem eorumque purgationem in ca sabula fieri puto quam excitari animi quandam aegritudinem atque molestiam. Neque

enim unquam fiet, ut cernentes Virum strenuum et sortem et innocentem succumbentem irRe deae alicuius saevissimae in animis voluptatem illam exoriri sentiamus, quae non modo ex affectuum excitatorum ipsa naturali remissione fit, sed poetae arte atque ingeni i. e. totius fabulae compositione et exitu paranda est.

In Iphigenia Aulidensi contra Schilleri nostri opinionem. δ')

isit παῖ, κατάσχεθε λέοντος ἀγρίου θυμὼν, ἔς δρομον επι γώνιον, ἀνοσιον ἐὸαγει,

κακα θέλων κακοῖς ξυνάφαι, τέκνον ' cons. v. 1263 s.