De intimo religionis ac ethices cum jure nexu ...

41쪽

extorqueri ab invito potest haud sane. Quae, quaeSO, societas possibilis esset, quum ho modo indigentia in dominatum, mendicitas in latrocinium abiret, lavereturque desidia hominum rebus alienis sustentanda ac nutrienda, totque haberemus praedones quot egentes homines vel potius otiosos. Sunt igitur et jura et obligationes naturales, quibus ut satisfiat invitus cogi non potest. Secus enim cum eis consistere nequidem possent, quae merii omnibus jura persecta appellantur. Etenim tum jure naturalis libertatis tum etiam jure conservandi perficiendique status sui, quivis et actionum suarum et earum rerum dominus est, quas SURSVere nuncupat aliisque exclusis tenet, neque pati quis tenetur, ut alius in res suas irrumpat, earumqUe Sumturbet. Si quis irrumpat, si violet, minuat, abstrahat et earum usum turbet, in promptu esse debet jus resistendi, adeoque jus cogendi, ut desistat secus infirma essent primaria naturae jura et alienae libidini ac licentiae per sese exposita. Indicio istiusmodi juris eoaetivi sunt naturales stimuli, quibus animo et corpore incitamur in invasores vitae, membrorum ac rerum, quas ad vitae usum comparavimus ac nostras dicimUs, quasque aliis, nisi voluntate nostra, interdictas habemus. Quae si accurate perpendantur et varia sibi invicem jura conserantur, quaestio utrum jus aliquod veram rationem juris persecti habeat, ex eo n0bis solvenda videtur, an revera ius illud ex necessariis societatis conditionibus constitutivis prossuat, necne. Quum huc ultimate redueatur illius distinctionis ratio saepe eveniet, ut singula attente pensanda sint, ut agnoscatur, num generatim et non praecise in tali circumstantia expediat

adesse coactio.

42쪽

ηε ηερεssagio Elislo lsrae4Tηltε is Gog to id sου. si legum constitutione primum est, ut ait ΡLuTARctius, et maximum de Diis opinio, quamobrem y et Lycuusus Lacedaemonios et uu Romanos Diis yeonsecravere votis, sacramentis, vaticinis, ominibusque yeos ob spem et metum iis deditos obnoxiosques reddentes. Etsi terras obeas invenire possis urbes ymuris, literis, regibus arentes Urbem templis Diis que carentem, quae precibus, jurejurando, oraculo non

sutatur, non bonorum causa sacrificet, non mala sa-ycris avertere nitatur nemo umquam vidit, sed facilius urbem condi sine solo puto, quam opinione de iis y penitus sublata, civitatem coire aut constare.'' Idem latentur inter hodiernos Hume: Chereheg n euple sans religion, si ous te uouve soye fur, qu i ne

43쪽

32sne tui servit de base. Humana nimirum societas mores et Religio ita rationali hominis inhaerent naturae, mi simul ac indesinens elicitatis desiderium

nullam omnino exceptionem patiantur Quare cum rvLLio dicendum si quo autem omnium natura con-ssentit, id verum esse necesse est. Verum errare humanum est, nec miramur, quod in inquirendis ordinis moralis legibus eisque variis temporum necessitatibus applicandis homines a vero saepenumero Essectant. AEadem sane rati0ne praesertim antiqui in indagandis physicis legibus erroribus suere obnoxii nec tamen rerum natura propterea mutata suit ordinique morali humana homines cogitata sufficere potuere. Caeterum nullatenus nobis sermo est de variis etiam recentiorum placitis, quum jam tempore IcERONI in infinitum excurrerent eumque in desperationem agerent. s Perdissicilis, ait, et perobscura quaestio est de nastura Deorum de qua tam variae sunt doctissis morum hominum tamque discrepantes sententiae,

ut argumento esse debeat causam, id est principium sphilosophiae esse inscientiam. V Invincibilem tamen, ut modo diximus, primariorum ordinis moralis principiorum ignorantiam non admittimus. Nec etiam de speciali aliqua eligione contendimus, sed id unum in animo habemus, ut dem0nstremus, quod Religionecessarium sit et morum et legum praesidium. Universale siquidem inter homines vinculum Religio est. Haec doctos et indoci0s, magnales et in0pes coram Deo communi omnium patre aequales esse testatur haec misericordiam divites, patientiam pauperes edocet, illorum superbiam deprimit, horum spem erigit haec

44쪽

est, quae omnibus cervieibus imponit sempiternum Deum judicem, de quo conqueruntur Epicurei, qui cuncta prospiciens, cuique pro merito retribuet. Societatis igitur quam maxime interest, omnem tueri Religionem, dummodo morum integritati atque sanctitati ex aequo conveniat. Idipsum nobis clarius evadet, si prius antiquorum fata populorum in memoriam Gocemus. Quamobrem non ab re erit, quaedam praemittere de intima unione mutuoque concursu, quibus Religio et mores et leges bonum publicum simul ac privatum apud antiquos constituerent. Aprimis igitur societatis exordiis Religio, firmissimum legum subsidium morumque robur et palladium habita fuit. Experientia namque populi quamprimum docebantur, delicta in Deos patrata, non minus in ordinem publi- eum commitii. Quos reiecta omni Religione, divino cultui resistere videbant, ill0s nec civitatis legibus obtemperare experiebantur. Instigantibus denique impiis et alios ad omne genus criminum, impietaS, ut civitati perniciosa ubicumque terrarum reprobata fuit. Qua porro imbuti veritate non tantum severis legibus frena impietati immittere nitebantur, Verum etiam, quanta poterant eum sollicitudine, Religionem tuebantur. Constat certo inter omnes, antiquis illis legislatoribus, Religionem ita cordi curaeque fuisse, ut cultui divino cuneta quasi morum fundamento inaedificarent insiliuia . Quotquot sunt, quorum aliqua exstat memoria et quorum instituta digna suerunt, quae laudentur, leges suas sigillo divinitatis signaverunt. Hi os leges Cretensibus datas, quaeque LATONIs tempore adhuc vigebant, Iovem sibi dietasse estinxit. lacuasus Lacedaemoniorum legislator, leges suas non promulgavit, nisi postquam p0llinis oraculum consu-lllerat. ΑLEvcus legibus suis hasce praefixit sententias;

45쪽

Deus summe colendus, Deus legum auctor et laus Ex eo omne bonum et justum emanat. SOLON Athe nienses jurejurando adeoque Dei cultu et side, legibus suis obstrinxit NuMA POMPILIΓs, ZAMoLXIs, Getarum legislatores, leges suas priora Nympha EGEREA, posterior a Dea Eset accepisse credebantur. Hisce accedebant quicumque philosophi, qui hac in re, quantopere etiam aliis rationibus dissentientes, omnino conveniebant. Praeclara multa sunt, quae de moribus conseripserunt et edocuerunt ZOROAsTER apud Persas, BouDDu apud Indos, CONFUSId apud Sinenses, SocRATEs, PLATO, ARISTOTELEs et alii apud Graecos, CIcERO, SENEcM, VALERIUS MAXIMVs apud RomanoS. Verum ne absque fundamento haec a nobis referri videantur, quaedam ex iisdem loca afferre nobis liceat quibus perspicuum sit, eam reVera apud Veteres viguisse sententiam. Sic RIsTOTELEM: Quam uuae autem a sint res, sine quibus civitas esse nequeat, videndum sest o Primum igitur victus seu alimenta suppe-stere debet; deinde artes tertio l0co arma s deinde aliqua pecuniae vis et copia quinto, quod 3 etiam primo loco ponendum est, rerum divina-yrum ouratio, quam Sacerdosium appellant ' ΡLATO, ni leges adversus sacrilegos et impios serentur: Sisquis sorte, ait, sacrilegium c0mmittere audeat, legem yde hoc seremus, quamvis inerosam nobis atques molestam qui deprehensus in sacrilegio , si v servus peregrinusve erit, in acie ac manibus ala-ymitate ipsius literis insecta, verberatus, prout judis cibus videbitur, nudus extra sine pellatur forte enim y hoc supplicio continentior factus, evadet denique me-ylior Si vero civis quispiam aliquid tale in eos

46쪽

s aut in parentes aut in patriam perpetrare et adu maximam injuriam induxisse animum deprehendatur, v hunc judex, quia ex puero bene doctus educatusques maximo scelere non abstinuit, sanari non posses existimet; poena huic mors malorum minimum.' Apud IcERONE passim etiam de Religionis praestantia mentio est. Celeberrimus est locus, qui de Leg. V n. 44 invenire est: Maximum, inquit, et praeo stantissimum in republica us est augurum et cum sauctoritate conjunctum. Neque ero hoc, quia sums ipse augur ita senti0, Sed quia sic existimare nos necesse est. Quid enim majus est, si de iure quae, rimus, quam posse a Summis imperiis et summisypotestatibus, comitiatus et e0ncilia vel instituta dis mittere, vel habita rescindere Quid gravius, quam frem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixe- ,rit Quid magnificentius quam posse decernere, ut smagistratu se abdicent consules Quid religiosius squam cum populo, cum plebe agendi us aut dare auts non dare Quid legem, si non jure rogata est, tol- flere' nihil domi, nihil oris, per magistratus

fgestum sine eorum auctoritate posse cuiquam pro-sbari ' Romani nimirum sacra ante omnia p0nentes ipsa sua Religione cunctis gentibus praevalere actabant. Omnia namque, ut inquit VALERIs MAXIMΠs, post religionem ponenda semper nostra civitas duxit, setiam in quibus summae majestatis conspici decus svoluit. V Quare et IcEno 3Νec robore Gallos, , inquit, nec calliditate Poenos, nec artibus Graecos .... sed pietate ac religione o omnes gentes nationesques superavimus. Dei, alio loco: Si conserre volumus

47쪽

s nostra eum externis caeteris rebus aui pares aut etiamrinferiores reperiemur, religione . e. cultu eorum s multo superiores. '' Quin et huic religioso sensui imperium Romanorum in universum terrarum orbem adseribunt multi. Non mirum, ait VAL MAX. Si ypro eo imperio augendo cust0diendoque pertinax deorum indulgentia semper excubuit, quod tam Scru- pulosa cura, parvula quoque momenta religionis exa minare videtur; quia numquam remotos ab exactiS-ssimo cultu caeremonarium oculos habuisse nostraseivitas existimanda est.' Cui respondet insigne MONTEsusIEVII testimonium, Rome etait u Vaisseausten par deucancres dans la tempete la religio et

Verumenimvero dubium nobis vix est, quin plurimi antiquorum philosophorum veritatem hanc inviti agnoverint. Ea siquidem plurimorum mens fuit et animus, ut aeris, quae ut ridicula superstitione imbuta homini docto spernenda haberent, eam s0lummodo tribuerent vim et cicaciam, ut plebs avitos se Varet mores, sinceramque legibus praestaret obedientiam. Non enim verum a salso distinguebant et adeo verum simul ac salsum diciebant, sicuti plures etiamnum omnem omnino Religionem ob infinitam Religionum varietatem philosopho esse plane indimamantumant et revera 'lent de vi et Ieaeia Religionis, quam inviti agnoscere debent. Quo antiquitus, sicut et hodie, laetum est, ut deplorabili inconsequentia in theatris, orationibus ac omni demum data occasione

eadem sacra ui praejudicia et figmenta imaginationis plane ridenda ipsi populo objicerentur. Verum quis

48쪽

non videt eam praecipuam suisse ausam monstruosae morum licentiae, quam in postremis Reipublicae temporibus omnia Romae penetrare conspicimus. Paucissimi siquidem Stoici ingenti Epicureorum numerocedebant, quae fuit ratio, nisi quod maxima civium Dare, relictis avitis moribus, licentiae effrenaeque ibidini projiceretur, totaque Romana civitas, omni pristinae reipublicae virtute destituta in suam perniciem rueret.

Quid dicamus de hodierna tantopere a quibusdam philosophis laudata civitate Ubi est jactatus ille progressus, quem generi humano cognoscunt et reseere quotidie clamitant Ingentia undique exsurgunt civitati discrimina Crescit in dies pauperum numerus. Ius majoribus inconcussum, hodiernis quibusdam ob-Soletum, jus, inquam, dominii, conditio procul dubio necessaria civitatis nec minus proemium laboris et stimulus, armata vi sustineri vix potest. Spreta demum Religione et contempto nativo hominis religioniς Sensu, labente propterea morum integritate atque sanctitate fit si si En progressum, quo tandem pervenimus t Pauca dumtaxat testimonia afferre nobis liceat, ne quibusdam inepte garrire videamur et arilis bien' u'est eque te mal seu'est e que lebiens Ilis' a pastae mal. 'ense estis mensonge; te malisne chimhre. aERMINIER. Pour ne existende tranghre, ou un tre non amoi, tre plei de sollieitude, 'iniaret et d'amour, est une hypothhse absurde DAMIRON.

49쪽

La ouveminet du euple est temelle, 'est latraductio humatne de omnipotene de Die et a plus grande idsi qui puisse avoir cours surri terre c'est u dogme, ne religion, te seu nai systine.

La religio biento ne sera plus onne que our

Talia proserunt, qui hac nostra aetate emetipSOS, quasi dignitatis humanae restauratores extollunt. Verum commiseratione indigent, transcendentali quippe agitati surore, ac vana specie progressus decepti, in profundum praecipites ruunt, quo tandem nimia luce perculsi, obscuri caecutiunt. st ardet animo Vulgus, exspectato progressui inhiat, adeo ut, nisi Deus providentissimus eorum progressibus obsistat, brevi ruitura sint, quaecumque homini utilia, necessaria et veneranda esse conspiciuntur. Vera Dei scientia primum est disciplinae moralis sundamentum, quae insuper nititur naturae humanae spiritualitate, libertate et inlinorialitate nulla autem est harum veritatum, quam absurdis opinionibus non vitiaverint variae antiquorum et recentiorum scholae. Quare non immerito dixerimus, quod suo iam tempore IcERO:yNescio quomodo nihil tam absurde dici potest, y quod non dicatur ab aliquo Philosophorum. V Quamvis itaque profiteamur, humanam rationem jam firmatam et evolutam sussicere, ut quaedam specialia ossicia saltem praecipua aliquatenus cognoscat et per

50쪽

39cipiat nihilominus eamdem sibi soli relictam, omni

destitutam revelationis lumine, ab omni Divina auctoritate immunem aut eam abnuentem ineptam Sse, fateamur necesse est, ut legis naturalis ossicia detegat, dignoscat, ac cum propria dicta ertitudine in corpus doctrinae colligat. Quid ergo nisi Divinam insuper agnoscamus Philosophiam, mentisque nostrae imbecillitatem candide profiteamir. Notre aiSon, ut v ait ΑYLE, 'est propre qu' brouille laut, qu'a flaire douier de out elle 'a pas pluto bati un ouVrage, qu'elle ous monire les moyens de te ruiner. ysses une siritable sinelope, qui pendant a uit,dεsait a tolle, qu'elle Mai salte pendant te our. Ainsi te meilleur usage qu'o puisse satre de la philo-ysophie est de connaitre, qu'elle est une vote 'εga-yrement et que nous devons hercher u autrer quide, qui est a lumi/re revelee ' Suni quibus obsoleta certe videtur Christiana philosophia ast prius quid aedificent quam omnia destruant. Verum enim

vero

Iam vaga prosiliet frenis natura remotiS. Quum Deus sit ordinis moralis condit0r, conservat0r, remunerator et vindex, quum ad Eum ejusve gloriam ordo moralis reseratur, planum est, Deum ab homine, ut congruit et necesse est, non coli, nisi homo omnia ordinis moralis ossicia, quae Deum, semetipsum et proximum spectant, recte adimpleat.

Omnia igitur ordinis moralis ossicia speciem habent Religionis qui enim ea congrue exequitur, Deo obtemperat, qui vero voluntarie ordinem perturbat, Deo resistit. Religionem ideo a morum integritate et sanctitate non sejungentes, hoe sere modo Spectamus,