De curandis vulneribus sclopettorum

11쪽

, , podagricis, cum aqua&nitro illitum, Conducit: grauita , , tem auditus, sumti nidore raptim per fistulam hausto, Lao, , nai: Iethargicos sumtu CXcitat: erumpentem undecunque , , sanguinem sistit: contusis auribus, cum vino, &melle me , , detur. Praefertur nitrum leue,roseo colore,aut candido in

,, foramina dehiscens, perinde quasi spongiosum quiddam,

, , quale ex Bunis affertur. HumoreS euocat, qui in alto con- , , creverunt: spuma nitri optima esse putatur, leuissima, gle . , , bosia,friabilis, colore pene purpureo, aut spum fa, & mor-

, , dens: qualis ex Philadelphia Lydiae defertur. Secunda est, , Aegyptia. Quin&in Magnesia Cariae gignitur. Vim&vsti-

, , onem salis habet, tam nitrum, quam spuma eius. Praeterea, , nitrum tormina sedat, si tritum cum cumino bibatur, in ,, hydromelite,aut sapa,aut ali quibus,quae inflationes discu- , , tere possunt,Vti ruta vel anetho . Febribus circuitu redeun- , , tibus illinitur,ante suspectoam accesssionem . Miscetur em- , , plastris, quae extrahunt, dc discutiunt, extenuant, & lepras, , abstergunt. Cum aqua autem cali da, aut vino infusum,in- , , flationes,purulentas aureas,&initus earundem sonat: sor, , des expurgat,cum aceto instillatum. Canum morsibus ex , , asinino adipe,aut suillo medetur terebinthinae admistum, , furunculos aperit aquς inter cutem cum ficu illinitur ocu, , lis ad claritatem visus cum melle succurrit :&venenis fun-

, , gorum exposca potum aut si buprestis momorderit,exa , , qua iis verti qui taurinum sanguinem biberint, ex lacorpi-

, , tio,ijsq; , qui cibum non sentiunt utiliter obducitur: opi- , , motonisque iam remissioribus &luxatis, cum cerato: in re- , , solutione linguae,pani commode permiscentur. Aliqui su- , , pradicta carbonibus Vrunt,subiecta prius testa noua,donec incandescant. Haec de Sulphure,&de Nitro Dioscorides, , , quae fere Omnia eodem more Galenus, Aetius,& aliorum, , plures recitat. In quibus pater nihil venenosi esse,non mo- , , do extrinses applicita,verum nec ore deuorata,nec Odore percepta,

12쪽

percepta, sed neque in carbonibus canabinis, saliceis, vetiu- , ,

glandum,qui in hac mistura componuntur. HOS enimue- , ,ro videmus tape pueros,&praegnantes,&pica laboranteS , ,edere, non tam eveneni more efficere. Similiter & horum , , in vulneribus applicitus puluis exsiccat: & nos quandoque eam utilitate aegrorum eXperti sumus , ubi aliorum inueniendorum medicamentorum eiusdem potentiae non dabatur facultas. Sed nec dicemus vino venenum inesse, vel aquae ardenti, vel aliquibus similium, quae pro humectanda compositionc adduntur, minus hercle vasi, in quo tunditur: nam id per se manifestum est. Sed nunquid missionis ratione sui Alphonsus etiam profert aget fortasse mistum quicquam omnino diuersum facultatibus suarum partiumὶ Non quide,sed remittuntur,obtundunturq; misti pa tium potentiae ad inuicem, si inter se diuersae, contrari euefuerint sui supra diximus,) mistis autem contingit,interseaequaliter,proportionaliterue agere, vel pati, ita quod aliqua media qualitas, vel inaequalis inter aequales Contrarietates proueniat. Praeterea&sensui compertissimum est, si in vulnerib',vel casu,vel consilio modeste apponatur, non modo more veneni conficere, sed medicamenti facultate

exsiccare, abstergereque svi idem etiam attestatur Alphonsus. Si igitur ratione mistionis per se non probetur Alpho-si,aliorumq; eandem opinionem sequentium intentio,r linquitur ut haec transmutationi sui Alphonsus, qui illam fulguri comparat) adscribatur: verum neque hanc illud prsstare posse asserimus. Nam quum causata eodem modo necessitatis cosequantur suas causas in rebus generalibus, ac in rebus aeternis, grauioribus igitur mediusfidius Φmptomatis cruciarentur eadem flamma usti, quam qui alijsignibus, vel quam qui vulnera vi eiusdem pulueris suscipiunt: quanto utique Valentior est agens&actio,&quae ad ea sequuntur, tanto valetiora esse debent in eodem passo.

13쪽

Vir fortis uno ac minimo digito centum si leuet e solo Iibras, quid obstat, quod ducentas non leuet, si tota manu, maiore vi ac diligentia fiat. Membri igitur affecti tumiditas, inflammatio,corruptio,aliaq; similia symptomata, V nena comitantia, flam ma huius odi pulueris ustos si v nenosia est vehementius carnon affigunt 3 Sensus enim omnium demonstrationu potissima sententiae rationibuS-que nostris quantum faueant,patere satis existi mo hs,qui in arte medica non mediocriter si iniversati. Id nempe perpetuo obseruaui, cum in bello innumeros, Vel tota facie, vel manibus,vel cruribus,alios simul cum ijs,& ventre, vellergore ustos conspexi, quos nihil immitius urgebat his, quovalia flamma flagra aerat, data affectus paritate Sed de his v que superque quam satis e ixisse videbor,cum planum fecem,quid lphonsiim ac reliquos eande Opinionen se ores a veritate declinare fecerit. Decepti, mehercule, sunt, non signum pro signo accipientes, ac qui debili visu, vel Iongo interuallo intuentur, afferam ignem alicubi existere,Vapores pro signo ostenderes,quos furnum esse credide runt, Similique modo Alphonsius, acalij nonnulli gangraenam cum viderint paulo frequentius homines selopetiis vulneratos assicere tanquam affectum magis compositum quam qui mucrone,vel spiculis,in hanc statim sententiam

lapsi sunt,non cernentes gangraenam,&ret quorum armorum Vulnera: luxationeri contusiones, simplices fracturas,

compositasque sequi,&per 2 quandoq; excitari,per se dico, si nullam habeat extrinsecam causam.Ac Lepissime vulneratos sciopetiorum glande non inuadere: quod utiq; non fieret,si venenosumesset. Nam a causis, quarum natura est eadem, &non differunt, nisi secundum magis & minus, non sequitur nisi una natura diuersa secundum magis&minus, sicut causae diuersiae inquantitate causata habeat diuersiain quantitate. Semper igi tur aliquod illius veneni V

stis via

14쪽

. CLOPAT TORVM. stigium prae se ferret vulnus, mitius, vehementiusve, cundum cauis efficientis potentiam. Verum hic non sic seres habet: in numeros enim curaui,cuna chirurgiam manibus proprii Semarcerem, ac ijs plures postquam alias medicinae partes factitare coepi) curare iussi non aliter ac vuluera contusa, nullo habito ad aliquod veneni genus respeinu,& quidem ut pluri m v kelicissimo cum successu. Non ali ter etiam a praedicto modo errant hallucinatione scilicet) vulnus hoc asterentes esse Ustum, quum tantum tepeat glans, aut calore haec non multo teporem excedat, dum vulnus

infertur. Quis qua, in glandem in parietibus proiectam, quae statim praehensa urere manus fassus est 3 Saepe quidem

hoc probaui,nec unquam urere sensi, non quidem in insta ti glandis tantus calor di luitur: paries enim illam non modo calore exuere debuit, sed calidiorem reddere. Solidorum enim corporum concussio vehemens quis gener

re ignem tapius no videt3 Si malleum malleo fortius con- Cuties, utrumque calefieri quis non spectat Qui igitur in hanc ducuntur sententiam, peccarunt fallacia positionis, ponentes ut de veneno diximus non signum pro signo,

carnem scilicet contusam,corruptamq; pro eschara, rustaue,quae ignis vi fieri solet, ac si sic dictetur eorumsatio,crista est,ergo ab altero igni ubergo ab actuati: nam actu calida est glans. Sed claudicat haec ratio omnino, ueschara non sit Plures quidem curaui, fatetes se nescisse a principio essEvulneratos,etsi glande in membro ferrent, non perturbato fere eorum animo. Hos siquide maxime urere debebat, ac ardore cruciare: non enim sine magno sensu, per aliquod

temporis spatiu si crustam facere potis est glans insisteret. Sed & etiam hoc crustae genus, ad ea,quae ex glande terrea hballista proiecta, vel aliqua alia vehementi contusione fiui vulnera, saepe, ac sere semper , sequi vidimus: non diue amododico,& quae a glande siclopelli, etiam si carnem non

B b 4 contingat:

15쪽

contingat: ex quibus hercle aliquot quidem habuimus, nostrae curae, nostroque consilio submitas, tale vulnus patientes, ut glans quandoq; cute infracta, quandoq; vero in profundum caligarum pannum,&subuculam introferret, nemine horum fracto. Similiter&in brachijs, varijsq; alijs corporis partibus vidi vulnus patientes profundum,non laceratis vestibus, sed ijssimul cum pila carnem intrantibus, nullo relicto vstionis signo in pannis ipsis, putrida tamen Caro quam e haram ab igne factam inconsulto esse volunt) perpetuo apparuit. Ex his enim plures ad opem nostram confugerunt,unum tamen inter alios pro fide recensebo. Magnificus dominus Bertuillae Praefectus cohortis Gallorum peditum, perpessus est anno praeterito vulnus in brachio sinistro ad sex digitos supra cubitum,ad ossis usque regionem delata glande in diploide ex lino cofecto, & subucula inuoluta nulla inii tria ijs relicta, quae vel laceri, vel usti aliquam speciem repraesentaret. Stat Vm tamen ego Lucio Montano Calliensi, iuueni sane istudioso, & erudito, qui tunc temporis meo consilio Chirurgiam tractabat: &Chirurgo domini Polemarchi , illustrii si in i domini mei ambo enim curae interfuerunt praedixi, quo animo in re tam manifesta non penderent ancipiti) ut animaduerterent futuram esse escharam,quam igne productam repro-hantur, etsi ignis nullum adesset vestigium,ut intelligerentillam esse carnem Contusam, non Vsham, quae sic apparui Gnon secus ac in reliquis vulneratis apparere solet, que pna terea virum rationali nostra cura ordinata, adhibitaque paucis diebus sine labore ad sanitatem reduximus Sed cirisca haec satis superque dictum sit, ne nos opus suscepisse contradicendi gratia, alicui censetidi ansam demus,quod omnino semper abhorrui, nisi ubi me tuendae veritatis stimii-laret cupido. Ad institutum igitur omni ope atquc opera aceingamur. DC

16쪽

De modo curationis. Cap. I.

CVm nemo affectum huc non secus ac reliquos graues tuto curare possit,nisi qui cum experientia naturalem calleat Philosophiam, circa quam nempe admodu pauci, qui Chirurgiam pertractant, versantur, fatendu erit, ii iusmodi artifices non raro etsi parui quandoq; momenti sint affectus) grauius errare, in pluraq; periculi genera in-

cumere. Quo igitur hos ab errore eripiamus,ac aegris opem feramus, methodicam in hoc genere morbi curam prae scribere toto pectore excogitabimus. Haec primo ablatione extraneorum, mox deperditorum restauratione perficiatur. Extranea appello non tantum quae extrinsecus adue Aniunt, ted quaecunque nothrae naturae contraria aliquo mΟ-dosiant,ut glans, ferrum, lignum, pannum,&similia, imo etiam quaecunq; ab ipsa natura conseruari non possunt: ex horum genere sent ossa fracta, caro contusa, vel lacerata, sanguis extrauenatus,pus,&reliqua huiusinodi, quae licet antea partes vel particulae nostri corporis essent, tales tamenunc non sunt,quare & haec ablationem desiderant,quam quomodo praestare tuto possis,eulanemuS.

De extraneis auferendum. Cap. II.

OVantum igiturid, quod ad auferenda extranea pertinet, Chirurgum & ingenio praeditum,&experientia

comprobatum desidereris ius cum graui ia Rura experia untur aegri, ac cum pudore eoru plures, qui etsi artem non calleant, hirurgi tamen dici volunt, hanc artem nulla ratione, nullaque experientia comitati profitentes, ac millies in errores grauissimos incidetes propter eorum ineptiam: quare neque ab erroribus abstinent, ut qui i n fracturis phlegmones excitant, propter ligaturarum structuras, nec illas1bluunt,causiam ignorantes, aliunde remedia aucupantes.

Hoc more errare ibi ent imperiti Chirurgi in perquirendis, C c aus

17쪽

auferendisque extranei necnon in membris i mpie trael andis, statim vulnera ampliantes specillis, digitisq; nuda ha bita consideratione de parte, deq; totius corporis habitu,

pervestigando, mouedo,lacerando, pungedo,secado, ΟΠ- tandendo,comprimendoque,Vnde plegmones saepe excitantur,venae rumpuntur,dolor Singentes inducutur, ac varia aliasymptona ala,ac morbi, quae omnia tapius ad securam conuertere cogunt,principalem fere affectum spernere urgentia quod non contingeret in pluribus,si vel recte ita rentur, vel Naturae saltem beneficio relinquerentur. Censemus propterea, neq; omne vulnus ampliandum, nec Ο-mnia extranea remouenda,nec cotraria parte semper aperiendum,ut plures inepte fecisse, ac pluries in dies facere videmus. Sed quae, quando, & quomodo isthaec praestare oportet, nunc.compendiose dIcemus. Extranea propterea extrinsecus aduenientia auferenda esse confestim existimamus, quae aegrum ingrauiora pericula inducere valent. Similiter illa,qus sine iactura& magno dolore educi possi int

ratae periculum expectandum est,si glans comprimendo neruum aliquem grauioribus doloribus aegru infestet , vel si circa alicuius ventris regione fuerit,capitis puta, Vel thoracis,vel inferioris ventris,&suspectum sit, ne infuturum penetret,& hoc si commode fieri potest in prima cura,mQ-jius est, quam differre. Hoc maxime de glande dico, quo niam haec propter pondus variat situm, sic ut commodo postea inueniri non p0ssit. Animaduertendum tamen est, ne attetus huic officio, sanguinis sit noleuis aliquis fluxus quo patientis vires destituatumquod saepe contingit in manibus empiricorum maloru. Sistere igitur prius hunc laborandum est. Si aute adsit ossium fractura,ac eoru squam maealiquae si ni periostijs denudatae, quae si ne magno dolore auferri possint, educas aliter, sinas. Nam Natura illa ad exitum postea facilitabit,&glans similiterpropter pondus in

18쪽

s CL o P ATT o R V Uintaneam partem aliquam descendet, ubi sine noxa imposterum edaci poterit. Educuntur instrumentis adhocm nus aptis, rostro scilicet appellato gruino, vel corvino, aut captorio alio quopiam simili, secundum quod vulnus, &materia extrahenda postulant. Forma autem eorum,quibus nos utimur, haec est: quae ad omnia vci glandes, vect

offa educenda, eommodissima experieris. Instrumentum autem Alphon sinum ovinino inutile est: aliud vero, quod ad glandines tantum extrahendas, iam ante Alphonssim Cc a fuit

19쪽

- DT CURANDIS UVION. fuit inuentum, ex cannula ferrea,inquam iustorius,acutusque ad vitis ut dicunt formam immittitur, qui in pi- Iam inseri debet,hoc etiam inquam) inutilissimum est, Reua vulta maxime noxium. Raro vulnus dilatadum est ferro, nisi ac-ntra di&- ceptum illud sit in capite cum dubio de cranei fractura,vel randa. clim sub cute tantam percurrit glans &hoc potest contingere in reliquis partibus corporis, quod diueri modo ab hoc non est tractandum) sic ut cutis illa sit interitura, vel

Cum pila thoracem, aut inferiorem ventrem insistens, per proprium vulnuS educi non possit,uel si in inferiore ventre fuerit, ex quo intestina exeant, quae fom entis, & alio ingenio intronaitti nequeant alio autem modo raro contingit, inando esse utile vulnus dilatare. Contraria parte vulnus aperien-- pcr glans culaneam ibi se ostendat, impotes per pro- νμ oki prium osculum educi,vel si ea pars decliuior sit, ac no Profunda multum,in qua pus detineatur,aut incommode per vulnusprincipale expurgatur. De his autem quae partes,vel

particulae corporis fuerunt, auferendis, si digitus, vel pes, ,hin; a naanuS brachium,vel tibia taliter sint fracta, cum carnis, ac his avibu Uasorum laceratione multa quod ope magnae bombardς ianda. facere solent) sic ut de horum membrorum vita, nul9 sit amplius spes,illico illa amputanda esse censeo. Si autem aliquid sit devita sperandum, saluti horum constulere nitendum est. QMd si deinde illa vita destitui videris, adsectionem statim confugies Idem dico de Carnis,neruorum,tendinum,ostium, vel similium frustulis. Sanguis extrauenatus,pus,& similia,eo modo educuntur, ut pus in cauis vicoribus,vel sanguis ex alijs vulneribus educi solet.

De restauratisneperditorum. Cap. III.

O niam deperditorum restauratio ut plurimum ac fere omnino beneficio Naturae subijcitur, carnem scilicet, sanguinem, ac reliquas partes regenerare, easdem glu-

20쪽

rcL PET TORVM. t glutinare,cicatricem inducere,virnq; deperditam restituere, Chirurgi propterea, ac patientis munus erit subistipsa non sufficiat illam in proprio habitu conseruare,vel ab eo inclinatam ad eundem quo ad fieri potem reducere. Et hoc non modo de affecta particula intelligendum est, sed di de uniuerso corpore. Impossibile enim est principalium membrorum inesse affectum,qtii reliquis partibus, quibus

ministrant, non communicetur. Nam si uniuersum Corpus intemperatum sit, quomodo particulam temperatam vel seruabimus, vel ad temperiem reducemus Nod nisi fiat,quomodo deperdita restaurare poterimus aegre utiq;. Sed quoniam principalium partium, totiuSque corporiS c

ram habere , Medici physici est opus, sermo vero noster ut plurimum de partibus affectis extrinsecis sit, de his igitur

quomodo in propria temperie coiiseruentur, vel restituantur,si in contrariam lapse fuerint,tractabimus, cum nouerimus primo causas temperathiaras transmutare valentes.

De causistransmutantibuspartes. Cap. IIII.

Auste autem transinutationis naturae assectae partis ab M ipso vulnere,sunt intemperies omnes. Has inducunt fluxiones, ut plurimum malignorum, aut multorum humorum, has potissimum dolores consequuntur, striisturae partium,earundem frictiones,situs, veldecliuis, vel molestus,ssipercalefactiones omnes: immoderatus autem calor

varijs modis excitari potest,tum his omnibus,quae silpra diximus,lum rebus,quae vulneri imponi,&circunstanti parati applicari,&possunt,& ilent,ut excedentibus linteorum munimentis,uel somentis, vel emplastris calefacere per se potentibus, vel humores sua viscositate, vel crassitie, vel multitudine transpirare prohibentibus, qui per cutem emitti solent, vel acrioribus medicamentis sine ratione applicitis, quae omnia inexpertis Chirurgis sunt admodum familiaria. Adhaec statim confugientes, ac si non esset con- Cc 3 ualeis