De curandis vulneribus sclopettorum

41쪽

euphorbium, myrtophylli, verbasci, apij, chelidoni j, vel plantaginis pulveres, vel succos, vel balaustium, vel gala, vel mixtus, vel cupressi nux, vel lithargyrum, vel vitia pium-haira,& alia huius generis, prout viceris habitudo, vel partis natura, vel hybernum,vernum vel aestiuum tempus dabutindicium.Sed quod maxime monendum esse censeo,cuimin hoc Cepius peccent negligentes Chirurgi,est, ne sint cla .ui, vel lychni ab ultra modum crassa, vel longa,vel dura, vel aspera,pungunt longa, crassia eXtendunt, lacerant aspera, enisiis eoq; magi S, si dura sint. Parentur igitur ex mollissimo, sub-ychnia. tilique linteo, vel carpentatis pannis, vel gQ stipio retorto, quo dolores non excitent, &si membrorum os a fracta fuerint,tunc membra si tuentur commode,ne doleant, ac caeteris sibi continuis paulo altius, ne facile ad illa humores fluant: nec multis, nec strictis ligamentis sunt Iiganda, sed paucis,& laxis, immobilia, quantum fieri potest, conse

premisso. uentur. Haec compendioSe de vulneris curatione, quae, vis licias succedat, prouisione vacet non oportet. In prima igitur cura, cooperto Vulnere nisi nuper sit a cibo) tundatur ex aduerso Vena, &sanguinem copiosius educes, si e vulnere parum saxerit: quod si ex eo multus fuerit effusiis, parum vel omnino nihil ab alijs partibus extrahere expediet, sed vice phlebotomiae vincula, frictiones, balnea, Vel ventosae suppetent. Et si mali sacci aeger Occurrerit, a sanguinis missione, die puta immediate sequenti, corpus purgare conuenter, circunstantesque vulneri partes prima die repellentibus fulcire,oxyrrho dino puta, Vel aceto & aqua, vel aqua,in qua incocta sint mali coxia,baccae,vel folia 131yrti,galla,& similia, vel omphacium per se, vel cum aqua mistum: victus tenuissimus sit primis diebus, reliquis autem semper aliquid addendo,prout morbi magnitudo,virtutis

robur, & patientis consuetudo indicabunt. Et haec cum

42쪽

s CLOPET TORVM. II succincte,generaliterq; omnia dixerim,non alienum erit, nos ad exemplares curas conuertere: hae namq; magissensum mouent. De curatione vulneris capitis. Cap. XVI.

ITa ut humani corporis partium praestantissima est anima, sic & reliquarum omnium eius sedes, haec autem est caput: hinc igitur sumamus exordium. Ex bombardeola,sclopetioue varia in capite vulnera inferuntur, quae quantumuis parua fuerint,semper magni existimanda sunt non

enim facile in ijs corrigi potest inflammatio, si fiat: fiunt quippe facile, nisi summa diligentia sint tractata. Cutis enim densa est, a qui b. non sine labore traspirant superflui

humores longe tamen maius negotium facessunt, si internis partibus communicet laessio , & horum etiam magis, quae vel circa commissuraS, vel tempora, vel occiput, vel oculorum regiones sanc accepta. Agedum, si ipsum sini-plex sitierit, undequaq; rasis capillis Unico, aut ad summum duobus diebus hoc unguento curabis. Re . pulueri S praeci- Inispitati optimi 3. j. butyri recentis 3. ij. olei rosati ompsacitis simplex 3. . croci grana duo, misce, & fiat unguentum, quo puluilli in capite imponendi ex mollissimo carpentato linteo illi natur, eoque tenuius crassiusue perinde ut in vulnere maior, vel minor apparuerit contusio. Ast ubi lis c maior fuerit, unguentum copiosius, minori mitius impones : desia per autem oui album cum rosaceo, d bolo armena in forma Vnguenti mista. Secundo autem die aliud medicamentum impones,quod aliquo modo digeredo moderate abstergat, & Ie-tiiter exsiccet, cuius haec erit forma: Recipe terebinthinae clarae in albo vino Perlotς,an I mellis rosati, an .I. butyri recentis 3. ij tarinae hordei,pulueris aristolochiae rotundae, radicis ireos, an .3.j .aloes 3 L misce,ssat unguentum. Hoc autem uti poteris donec in Iurneroe optima appareat digestio: quae si illust rationabiliter se gerat, quartum, aut ad Ff a su

43쪽

33 DE CURANDIS UV LN. summum sextum non excedat: & tunc ab unguento amo

to butyro siccantius sui reqtiiritar) illud facies,addendo ex pulveribus quod fatis sit, si magis siccare intendas. Facile autem curatur in capite vulnus, si illud simplex sit, modo aeger non in humoribus tantum, sed&in moribus sit temperatus,arteq; curetur. Verum quod complicatu est quod Vulmu scilicet intrinsiecis partibus laesionem communicao labocv mm riosum non solum patienti,sed &ijs,qui curam susceperur, existit. Si ergo intrinsecaru partium offensa sensiti pateat, vel saltem de se magnam faciat Chirurgi opinionem, sta. timos deliberare intende, ea parte si ilicet, quae magis grauata est,sic,tantumq; cranei detegas, ut fracta, educendaq; ossa eximere,collisa terebello perforare, vel radenda libere cicliscis scalpere possis. At incisionis forma duplex est,alimra trigona,tetragona altera: sed haec ad intentum nostrum magis conducit. Ea autem est, quae duabus lineis orthogin

naliter se secantibus depingitur.

In prima igitur cura si fueris vocatus nouacula benes cante , ac manu ponderosa cutem sic praescindito, ut perberanium una diuisum sit, mox unguibus, vel squod aptius

est instrumento aciem obtusam ex altera parte habentem, ex altera parte bene secante, qua meningem Os tegentem,

si usquam 1 novacula insecta remanserit, scindere valeas, non amota ab opere manu: cuius sormam hic intueri licet.

44쪽

os igitur excoria, ac labra euerte: & si glans in propriam cerebri siubstantiam intrauerit, salutis omnino spes eximitur: si vero nondum ingressia, ossis aliquida reliquis separvii reliquerit, quod non magno negotio euelli possit, educas. Sic si glans in osse fit fixa,ut infra latius dicetur. dsi nihil hac prima cura, quod facile educi possit, appareat, vulnus puluillis ex carpetato linteo, vel mollissima stuppa

paratis,in austero vino, vel omphacio,acetoue prius madidis, ac expressis recenti rosaceo omphacitide, vel mirtino cum bolo armena, post imbibitus, ac tepidis prius reple. Si vero propter aliquam sectam venam sanguinis haemorrh giam verearis,omissis oleis, lychnia in omphacio,vel aceto accerrimo madida,ac fortiter expressa,oui albo,in quo abudanter sit bolus armena, illinantur ad usum sequenti die, haec miscella componatur. Rec. rosa et omphacitis, acre- Digestita

Centis anas. a. albumen unius ovi, boli armenae an. I. Croci μμη

grana duatuor, misce, ac penicillis superpone: hoc eodem unguento circumstantes partes vulneris munire salubre erit, per ternos, quaternosue dies, propter inflammationis suspectum: in vulnere autem sat est prima die imponere, deinde ad huius digestiui usum accedes. Rec. terebinthinae in vino albo ter, vel quater lotae an. a. vitella duorum ouorum, olei rosati an .si. croci grana quatuor, aloes sita M. a.

misce, &vtere donec abstergendi tempus aduenerit, quodno praeteriturum quartum diem fatemur,si aeque se res gesserint. Sunt qui putrefactivis digestiua appellata) diem 1

ptimum ut firmum terminum praescribant,alij etiam & vltra hoc expectantes putridae carnis separationem undique et dotia

Ff a labia

45쪽

Iabia ambientis, ignari bonam carnem putridae si1bsister tem in dies putrefieri magis, nisi quae iam supparauit abstergentibus amoueatur. Hos autem ratum dimittendi digerentis medicaminis terminum praefinimus, quod est hoc. dum videris vulnus concoctam iri, hoc more,nec tibi septimum, nec alium quemque diem cui Crata Mineruae vulnerarij faciunt praestitues firmum. Ab hoc medicamine clim abstergere licebit, ad id recurres, quod supra ordinatum est, constans ex melle & caeteris. Hoc quantum ad ea quae curationem carnota partis spectant de capite sint dicta. Si vero ut diximus ossis laesio fuerit, sicut internarios Le- . tum partium aliquam male habere existimes, puta, vel ve- sim narupta, unde sanguis sub cranio effusus, sub caluaria vagus exitum postulet, vel pus quod contingit ijs,quilam diu vulnus accepere, VeL cerebrum ossis collisione prematur, vel ab aliqua asperitate si os fractum sitὶ pungatur, tunc Ocissime ad ossis, vel puris molestiam inferentis, ablatio, nem, vel ad vaganti sanguini liberum exitum parandum properandum est quamobrem recta mente perpendenda: . sunt signa, ne OmimSubi requiritur opus, vel agas, ubi si Ggiendum est,quae omnia in his frequenter, &aegri S, & az- tilici opus molestissimum reddere consueuerunt, ostCndunt j gi tur laesio aem intrinsecus susceptam sensat non manifestam, casus cum vertigine, vel visione plurimorum luminum, mentis alienatio, sopor, oculorum tumor cum rabore,sanguis per nares di aures, eruptio, vomitus, resolutio aliquarum partium, apoplexia verum non necesse ad limrum singulum deducitur,ut certo argamento proferamus

cerebri offensam, secrebruin nunc intelligo quicquid intra cranium continetur cadant enim quandoque aliqui capite percussi, nulla cerebro illatae iniuria, alios stetisse uia dimus, quibus duram menigemlaceram deprehen firmus,

quarc in his iudicandis, ubi anceps res est , prudentem

46쪽

agatque, pristinam scilicet patientis naturam, mor S, motus, VireS, praesentibus conferendo. Si itaque os aperire

cogamur, quanto celerius fieri potest, fiat. Primo puta die, ves fecundo , quo sanguis nondum coagulatus , facilius

exeat, ne vagabundas cerebrum perturbet, vel premendo grauet, vel aestuando inflammet, minusque extendendo dolorem faciat. Verum ubi , principio non facta fuerit, eamque subterfugem non licear, reliquis diebus em-cias: satius namque est, quo quomodo tardius oecurrexe

med ijs , quam ijs omissis sine spe morbi aegrum destituere. Quare & tertio, & quarto & sexto, & decimoquarto, & reliquis diebus indifferenter agere poteris, non enim pro hoc opere praestando criticos dies vereri oportet sui quidam faciunt non intelligentes artem, existimantes id quod ad unum refertur in arte medica, idem reliquiSQ- annibus esse reserendam, nulla habita distinctione: errant

tamen maxime.

Obseraantur tamen in ijs critici dies ad prognosticum,

non ad curam. In febribus autem ad utrunque: nam in febribus purgationes, balnea, phiebotomia, neque aliud quicquam quod naturam diuertere possit ab opere, si ali 'quid moliri sit disposita, agere verendum est, non aliam ob causam, verum in hoc affectu non id expectandum est, non enim Natura os perforabit, vel opportune quod pungit semper auferre potes s egens in similibus omnino Medici auxilio. Quare quocunque die Opexatio haeCfieri potest, nullo discrimine habito, praeter hoc, quod quanto citius fiet, in melius res succedet. Sed antequam ulterius progrediar , opera precium fore duxi , hic terebrarum formas aliquot ad intcne itum nostrum salutates , & a multis non cognitas describe-

47쪽

4α DR CURANDIS UUL scribere, quarum quae quaternario charactere signatur, cete terarum omnium in suo genere utique tutissima accommodissima, a me excogitata est, nec amplius ab alio quod nouerim cognita.Quae ternario charactere notatur, ea est, quae passim per ossicinas chirurgorum transcurrere videmus,quam etiam Hippocrati fuisse familiarem existimamus, a Galeno chinicidas, quod ut Celsus interpretatur modiolum significat,cui binarius character iungitur,aliud illi figura simile apud aliquos chirurgos nostri temporis vidi,verum in modum limae interfectum erat, ut omnino simile esset his sphaerulis,quibus fabri ferrari j v tutur ad typos formatos, quibus plumbetes glandes conficiuntur ad scio petiorum usum, cuius figuraliteram habet appositam A. sed istud in operatione molestum est, quum statim eius

de in asperitates scobina repleantur, sicut singulo fere ci culti noua lorione egeat,at hoc nostrum diuerso modo ab illo sectum est, sic ut celerius aptiusque operam perficiat, quanquam non tam frequenter ut primum vel quartum inusium veniat. Reliquum genus, cui unitatis character assidet,etsi meo genio similiter ut quartum excogitarim,aliua tamen non disiimile, licet quodammodo nostro sit obi susin commentarijs saper Hippocratem Guidi Vidi j nuper in Gallicam linguam ex latina trastatis comperi, quod

ante hunc etiam apud Celsum verbis depictum cognoueram, id autem est, quod1 Celsti secundo loco describitur, ab acuto scilicet mucrone incipiens, in latius tendens, in longioris quasi capituli formam, dereliquis, quae vel laqueo circum mouentur, vel arcus fune, vel ligno transiuersim posito fune vincto, quo fabri ferrarij utuntur, Ut

nondum in usum venire possi1nt, sic de ipsis quicquam scribere binnino superfluum esse existimo, terebrarum autem latinae hae iunto.

48쪽

- Sed quia quandoque in caIuariae fractura vel collisio ita angens est,ut terebra totum it Iud amplecti minime possit, pervestigandum est, qua industria si oporteatin id auferendum veniat: nam Galeni modus, quem etiam Celsias com firmauit, horridus fere videtur, quum caluariam clypeato, ut si malis, lenticulato scalpro plumbeo malleo percusso, quantum sussiciat secare mandet At nos triplici modo Vbi opUS requiritur, rem peragimus: aliud est nostris ter bris toties perforare, qaoad totum quod amouendum est, sit remotuna, v t in his figuris videre licet Cusipi-

49쪽

lato stat pro obtunduntur,nam modus iste si os firmum a liquantulum existat) satis facilis ac tutus est, & a me fratreque meo tapius usu comprobatus, sic ut superstites adhuc vivant aliquot ex his, quibus operam nostram,simul atque consilium communicauimus, interqaos Castagnedus Hispanus miles quinquagenarius bellico malleo, aut si mauis claua percussus, terebratione rei terata, quod sat fuit ecranio seiunximus. Item infans biennis molitoris filius, casu a Germano milite lapidem proij ciente, insincipite magno ictu percussus fuit, hunc triplici perforatione curauimus. Christophorus calceolarius agens annum circa vigesimam, hasali ferro,quod alabarda vulgo dicitur, quinque terebrae operibus rem perfecimus,nec non alios simili ope adiuuimus. Alius secandae caluariae modus est, si in longum secare intendas ab utraque parte terebra os perfora,&ab utroque circulo,ac si eos intra duas paralellas includere velles, elicies cietisco, aut acuto scalpro rasbrio paruiore parabis, quo serra vltro citroque ferri minime possit,inde quod intra Vtrumq; osculiaremanet, serra secabis eode more procedendsi est,si in latum longumq; auferre crantu e pediat, ut per has alias figuras coprehendere facile poteris.

50쪽

Tertius modus est, quum sine terebellis sola serra &scalpris,praecipue cum os amplum est, quod tundedum venit, auferimuS,verum ut dictum est, adunco vel acuto scalpro, si libeao inici parandi sunt,ne huc atq; illuc serra fluat,vel pedetentim secura manu sola serra fluat, vel pedetetim secura manu sola serra parare viam poteris,ac quantum oporteat secare,ad hanc puta formam vel aliam, ut ipsaossis affectio monebit Serra breuis esto, subtilis, dentibusque bene acuminatis, in medium minime convexa, cum forti manubrio, ac Iongo, quantum manu commode prehendi exercerique

posmit,ex quibus plures etiam paratas habere licebit, formae autem talis sit: